Historia Ecclesiastica

»Τοῖς ἀγαπητοῖς καὶ τιμιωτάτοις συλλειτουργοῖς τοῖς ἁπανταχοῦ τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας Ἀλέξανδρος ἐν κυρίῳ χαίρειν.

>Ἑνὸς σώματος ὄντος τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας ἐντολῆς τε οὔσης >ἐν ταῖς θείαις γραφαῖς τηρεῖν τὸν σύνδεσμον τῆς ὁμονοίας καὶ >νης ἀκόλουθόν ἐστι γράφειν ἡμᾶς καὶ σημαίνειν ἀλλήλοις τὰ παρ [*](2—13 vgl. Rufin a. a. O. — 13—17 vgl. Socr, I 5, 6 p. llf — Schreiben ist erhalten in den Athanasius-HSS (vgl. G. Loeschcke Rhein. Mus. LIX, 458ff u. E. Schwartz Gött. Nachr. 1904, 391f) und bei Socr. 16 p. 12ff, aber bei diesem fehlen die Unterschriften — 26 vgl. Ephes. 4, 4. 3) [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](2 ἠξιοῦσθαι V1P3 5 προσφέρειν H 7 ἐπιχειρήσας + γὰρ H 8 θεότητος + καὶ A2 9 ταραχῆς παραίτιος ~ H 14 δὲ] τε HSS > P2 | ἀπὸ — 16 κακὸν > A2 16 αὐτὸν corr, aus αὐτῶν A2 18 ὁ > M2 21 τοιάδε πρὸς αὐτοὺς ~ A2)

ἐν τῇ ἡμετέρᾳ τοίνυν παροικίᾳ ἐξῆλ- >θον νῦν ἄνδρες παράνομοι καὶ χριστομάχοι, διδάσκοντες >ἣν εἰκότως ἄν τις πρόδρομον τοῦ ἀντιχρίστου ὑπονοήσειε καὶ >λέσειε.

καὶ ἐβουλόμην μὲν σιωπῇ παραδοῦναι τὸ τοιοῦτον, ὅπως >ἐν τοῖς ἀποστάταις μόνοις ἀναλωθῇ τὸ κακὸν καὶ μὴ εἰς >τόπους διαβὰν τὸ τοιοῦτον ῥυπώσῃ τινῶν ἀκεραίων τὰς

>ἐπειδὴ δὲ Εὐσέβιος <ὁ> νῦν ἐν τῇ Νικομηδείᾳ, νομίσας ἐπ᾿ >τὰ τῆς ἐκκλησίας, ὅτι καταλείψας τὴν Βηρυτὸν καὶ >τῇ ἐκκλησίᾳ Νικομηδέων οὐκ ἐκδεδίκηται τὰ κατ᾿ αὐτόν, προίσταται >καὶ τούτων τῶν ἀποστατῶν καὶ γράφειν ἐπεχείρησε πανταχοῦ >ιστῶν αὐτούς, ὅπως ὑποσύρῃ τινὰς ἀγνοοῦντας εἰς τὴν >ταύτην καὶ χριστομάχον αἵρεσιν, ἀνάγκην ἔσχον, εἰδὼς τὸ ἐν >νόμῳ γεγραμμένον μηκέτι μὲν σιωπῆσαι, ἀναγγεῖλαι δὲ λοιπὸν >ὑμῖν, ἵνα γινώσκητε τούς τε ἀποστάτας γενομένους καὶ τὰ τῆς >σεως αὐτῶν δύστηνα ῥημάτια καί, ἐὰν γράφῃ Εὐσέβιος, μὴ προσέ- >χητε.

παλαιὰν γὰρ αὐτοῦ κακόνοιαν τὴν χρόνῳ σιωπηθεῖσαν νῦν >διὰ τούτων ἀνανεῶσαι βουλόμενος, σχηματίζεται μὲν ὡς ὑπὲρ >γράφειν, ἔργῳ δὲ δείκνυσιν ὅτι ὑπὲρ αὐτοῦ σπουδάζων τοῦτο >Οἰ >Οἱ μὲν οὖν ἀποστάται γενόμενοί εἰσιν Ἄρειος καὶ Ἀχιλλεὺς καὶ >Θαλῆς καὶ Καρπώνης καὶ ἕτερος Ἄρειος καὶ Σαρμάτης καὶ Εὐζώος >καὶ Λούκιος καὶ Ἰούλιος καὶ Μηνᾶς καὶ Ἑλλάδιος καὶ Γάϊος καὶ οὐν >αὐτοῖς Σεκοῦνδος καὶ Θεωνᾶς οἱ ποτὲ λεχθέντες ἐπίσκοποι.

ποῖα >δὲ παρὰ τὰς γραφὰς ἐφευρόντες λαλοῦσιν ἔστι ταῦτα· »οὐκ ἀεὶ θεὸς πατὴρ ἦν, ἀλλ᾿ ἦν ὅτε ὁ θεὸς πατὴρ οὐκ ἠν. οὐκ ἀεὶ ἠν ὁ >τοῦ θεοῦ λόγος, ἀλλ’ ἐξ οὐκ ὄντων γέγονεν. ὁ γὰρ ὢν θεὸς τὸν >μὴ ὄντα ἐκ τοῦ μὴ ὄντος πεποίηκεν. διὸ καὶ ἠν ποτε, ὅτε οὐκ ἠν. [*](1 vgl. I Kor. 12, 26 — 14 vgl. Matth. 18, 17. Röm. 16, 17 — 20—24 vgl. Thdt. I 4, 61 (dazu G. Loeschcke in Zeitschr. f. Kirchengescli. XXXI (1910), S. 581)) [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](1 εἴτε1] τε P2 | εἴτε2] ἢ A-H 4 ἣν] ἡ corr. in ἢ und überdies am Rand von anderer Hd. ἣν M2 | ὑπονοήσει H 7 ἀκεραίων > A2 ἀκαιραιων P2 8 νῦν] μὲν P2 11 τῶν nachträgl. ügt A2 13 ταύτην nachträgl. eingefügt P2 2 14 λοιπόν > P2 15 γινώσκητε, aber τε corr. aus ται A2, γινώσκητ ι P2 | γινώσκητε τούτους γενομένους und am Rand τούς τε ἀποστάτας H 16 μὴ A2 > d. übr. HSS 17 αὐτοῦ] ἑαυτοῦ H 18 διὰ τούτων] τοῦτον A2 | ἀνανεώσας P2 20 ἀχιλλεύς A2 ἀχιλεὺς H 21 σαρμάτος Vi 22 ἑλλάδιος A2H ἑλάδιος d. übr. HSS 23 θεονᾶς V1 24 ταῦτα + δόγμα Ἀρείου rot geschriben V1, am Rand von 1. Hd. M2P1 25 οὐκ ἀεὶ ἦν > H 26 τὸν] τὰ H )

γενόμενος >καὶ αὐτὸς τῷ ἰδίῳ τοῦ θεοῦ λόγῳ καὶ τῇ ἐν τῷ θεῷ σοφίᾳ, έν >καὶ τὰ πάντα καὶ αὐτὸν πεποίηκεν ὁ θεός. διὸ καὶ τρεπτός >καὶ ἀλλοιωτὸς τὴν φύσιν ὡς καὶ πάντα τὰ λογικά.

ξένος τε καὶ >ἀλλότριος καὶ ἀπεσχοινισμένος ἐστὶν ὁ λόγος τῆς τοῦ θεοῦ >καὶ ἄρρητός ἐστιν ὁ πατὴρ τῷ υἱῷ. οὔτε γὰρ τελείως καὶ >γινώσκει ὁ λόγος τὸν πατέρα οὔτε τελείως ὁρᾶν αὐτὸν >καὶ γὰρ καὶ ἑαυτοῦ τὴν οὐσίαν οὐκ οἶδεν ὁ υἱὸς ὡς ἔστι.

δι᾿ >γὰρ πεποίηται, ἵνα ἡμᾶς δι᾿ αὐτοῦ ὡς δι᾿ ὀργάνου κτίσῃ ὁ θεός, >οὐκ ἂν ὑπέστη, εἰ μὴ ἡμᾶς ὁ θεὸς ἤθελε ποιῆσαι«.

>Ἠρώτησε >Ἠρώτησε γοῦν τις αὐτούς, εἰ δύναται ὁ τοῦ θεοῦ λόγος >πῆναι, ὡς ὁ διάβολος ἐτράπη, καὶ οὐκ ἐφοβήθησαν εἰπεῖν ὅτι >δύναται, τρεπτῆς γὰρ φύσεώς ἐστι, γενητὸς καὶ κτιστὸς ὑπάρ- >χων«. ταῦτα λέγοντας τοὺς περὶ Ἄρειον καὶ ἐπὶ τούτοις >σχυντοῦντας αὐτούς τε καὶ τοὺς συνακολουθήσαντας αὐτοῖς >μὲν μετὰ τῶν κατ᾿ Αἴγυπτον καὶ τὰς Λιβύας ἐπισκόπων >ἑκατοὸν ὄντων συνελθόντες ἀνεθεματίσαμεν. οἱ δὲ περὶ Εὐσέβιον >προσεδέξαντο, σπουδάζοντες ἐγκαταμίξαι τὸ ψεῦδος τῇ ἀληθείᾳ >τῇ εὐσεβείᾳ τὴν ἀσέβειαν, ἀλλ᾿ οὐκ ἰσχύσουσι, νικᾷ γὰρ ἡ >καὶ οὐδεμία ἐστὶ »κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος. οὐδὲ »συμφώ- >νησις Χριστοῦ πρὸς Βελίαρ«. τίς γὰρ ἤκουσε πώποτε τοιαῦτα;

>ἢ τίς νῦν ἀκούων οὐ ξενίζεται καὶ τὰς ἀκοὰς βύει ὑπὲρ τοῦ μὴ >ῥύπον τούτων τῶν ῥημάτων ψαῦσαι τῆς ἀκοῆς; τίς γὰρ >Ἰωάννου λέγοντος »ἐν ἀρχῇ ἠν ὁ λόγος« οὐ καταγινώσκει τούτων >λεγόντων »ἦν ποτὲ ὅτε οὐκ ἦν«, ἢ τίς ἀκούων ἐν τῷ >»μονογενὴς υἱός, καὶ δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο πάντα« οὐ [*](22 I Esra 3, 12 — 23 f II Kor. 6, 14. 15 — 25 vgl. Ignatius Ephes. 9, 1 — 27 Job. 1, 1 — 29 Joh. 3, 18. 1, 3) [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](2 καὶ nachträgl. eingefügt H 2f οὔτε ἀληθινὴ σοφία αὐτοῦ ἐστιν > M2 P1P2V1P3 4 γενόμενος — 5 σοφίᾳ > A2HV1 6 καὶ1 > M2P1P2 7 + τὰ aber wohl erst verschrieben A2 9 καὶ ἀκριβῶς—10 τελείως > M2P1P2 V1P3 10 λόγος] υἱὸς M2P1P2V1P3 11 ἑαυτοῦ A2 (Socr.) αὐτοῦ d. übr. HSS | οἰδεν corr. aus εἰδεν A2 12 γὰρ > P2 14 τις corr. aus τι P2 14f τραπῆναι > A2 20 δὲ] δὴ V1 27 Ἰωάννου—28 ἀκούων > V1 28 εὐαγγελίῳ + ὁ M2P1P2)

ἢ πῶς ἀν- >όμοιος τῇ οὐσίᾳ τοῦ πατρὸς ὁ ὢν εἰκὼν τελεία καὶ ἀπαύγασμα >πατρὸς κοὶ λέγων ὁ ἐμὲ ἐωρακὼς ἐώρακε τὸν πατέρα«;

πῶς >δέ, εἰ λόγος καὶ σοφία ἐστὶν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, »ἦν ποτὲ ὅτε οὐκ >ἴσον γάρ ἐστιν αὐτοὺς λέγειν ἄλογον καὶ ἄσοφόν ποτε τὸν θεόν. >δὲ τρεπτὸς καὶ ἀλλοιωτὸς ὁ λέγων δι᾿ ἑαυτοῦ μὲν »ἐγὼ ἐν >πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοὶ« καὶ »ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν« >διὰ δὲ τοῦ προφήτου »Ἴδετέ με ὅτι ἐγώ εἰμι καὶ οὐκ >μαι«; εἰ γὰρ καὶ ἐπ᾿ αὐτόν τις τὸν πατέρα δύναται τὸ ῥητὸν >φέρειν, ἀλλὰ ἁρμοδιώτερον ἂν εἴη περὶ τοῦ λόγου νῦν >ὅτι καὶ γενόμενος ἄνθρωπος οὐκ ἠλλοίωται, ἀλλ᾿ ὡς εἰπεν >στολος »Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ >τοὺς αἰῶνας«. τί δὲ ἆρα εἰπεῖν αὐτοὺς ἔπεισεν ὅτιδι᾿ δι᾿ ἡμᾶς >καίτοι τοῦ Παύλου λέγοντος »δι᾿ ὃν τὰ πάντα καὶ δι᾿ οὑ τὰ >πάντα«;

περὶ γὰρ τοῦ βλασφημεῖν αὐτοὺς ὅτι οὐκ οἶδε τελείως >ὁ υἱὸς τὸν πατέρα, οὐ δεῖ θαυμάζειν. ἅπαξ γὰρ προθέμενοι >μαχεῖν, παρακρούονται καὶ τὰς φωνὰς αὐτοῦ λέγοντος >γινώσκει με ὁ πατήρ, κἀγὼ γινώσκω τὸν πάτέρα«. εἰ >οὖν ἐκ μέρους ὁ πατὴρ γινώσκει τὸν υἱόν, δῆλον ὅτι καὶ ὁ υἱὸς >τελείως γινώσκει τὸν πατέρα· εἰ δὲ τοῦτο λέγειν οὐ θέμις, οἶδε >τελείως ὁ πατὴρ τὸν υἱόν, δῆλον ὅτι καθὼς γινώσκει ὁ πατὴρ >ἑαυτοῦ λόγον, οὕτως καὶ ὁ λόγος γινώσκει τὸν ἑαυτοῦ πατέρα, >καὶ ἔστι λόγος.

>Ταῦτα λέγοντες καὶ ἀναπτύσσοντες τὰς θείας γραφὰς πολλάκις >ἐνετρέψαμεν αὐτούς, καὶ πάλιν ὡς χαμαιλέοντες >φιλονεικοῦντες εἰς ἑαυτοὺς ἐφελκύσαι τὸ γεγραμμένον »ὅταν ἔλθῃ >ἀσεβὴς εἰς βάθος κακῶν, καταφρονεῖ«. πολλαὶ γοῦν [*](4 Psal. 44, 1 — 5 Psal. 109, 3 — 6 vgl. Weish. Sal. 7, 26 — 7 Joh. 14, — 8 vgl. Joh. 1, 1. IKor. 1, 24 — 10 Joh. 14, 11 — 11 Joh. 10, 30 — 12 Mal. 3, 6 — 16 Hebr. 13, 8 — 18 Hebr. 2, 10 — 21 Job. 10, 15 — 30 Prov. 18, 3) [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](8 ἐντὶ τοῦ θεοῦ ὁ υἱὸς ~ V1P3M2P1P2 14 νῦν > H 23 οὐ] Μ V1P3 24 τοῦτον P3 | οἶδε] εἶδε V1 20 ἀνετρέψαμεν H (Socr.) 30f ἀσεβὴς)

>καὶ ἀπεκηρύχθησαν καὶ ἀνεθεματίσθησαν ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας. λυ- >πούμεθα μὲν οὐν ἐπὶ τῇ ἀπωλείᾳ τούτων καὶ μάλιστα ὅτι >τες ποτὲ καὶ αὐτοὶ τὰ τῆς ἐκκλησίας νῦν ἀπεπήδησαν, οὐ >μεθα δέ. τοῦτο γὰρ καὶ Ὑμέναιος καὶ Φιλητὸς πεπόνθασι καὶ >αὐτῶν Ἰούδας ὃ<ς> ἀκολουθήσας τῷ σωτῆρι ὕστερον προδότης >ἀποστάτης γέγονε.

καὶ περὶ τούτων δὲ αὐτῶν οὐκ ἀδίδακτοι >μεμενήκαμεν, ἀλλ’ ὁ μὲν κύριος προείρηκε »βλέπετε μή τις >»πλανήσῃ. πολλοὶ γὰρ ἐλεύσονται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου >γοντες ὅτι ἐγώ εἰμι καὶ ὁ καιρὸς ἤγγικε, καὶ >πλανήσουσι. μὴ πορευθῆτε οὖν ὀπίσω αὐτῶν«, ὁ δὲ >μαθὼν ταῦτα παρὰ τοῦ σωτῆρος ἔγραψεν »ὅτι ἐν ὑστέροις >ροῖς ἀποστήσονταί τινες ἀπὸ τῆς ὑγιαινούσης >προσέχοντες πνεύμασι πλάνης καὶ διδασκαλίαις ἀποστρεφομένων τὴν ἀλήθειαν‘.

τοῦ τοίνυν κυρίου καὶ σωτῆ- >ρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ διά τε ἑαυτοῦ παραγγείλαντος καὶ διὰ >ἀποστόλου σημάναντος περὶ τῶν τοιούτων ἀκολούθως ἡμεῖς αὐτή- >κοοι τῆς ἀσεβείας αὐτῶν γενόμενοι ἀνεθεματίσαμεν, καθὰ >τοὺς τοιούτους, ἀποδείξαντες αὐτοὺς ἀλλοτρίους τῆς >ἐκκλησίας τε καὶ πίστεως.

ἐδηλώσαμεν οὐν καὶ τῇ ὑμετέρᾳ θεο- >σεβείᾳ, ἀγαπητοὶ καὶ τιμιώτατοι συλλειτουργοί, ἴνα μήτε τινὰς >αὐτῶν, εἰ προπετεύσαιντο καὶ πρὸς ὑμᾶς ἐλθεῖν, προσδέξησθε μήτε >Εὐσεβίῳ ἢ ἑτέρῳ τινὶ γράφοντι περὶ αὐτῶν πεισθῆτε. πρέπει >ἡμᾶς Χριστιανοὺς ὄντας πάντας τοὺς κατὰ Χριστοῦ λέοντάς >καὶ φρονοῦντας ὡς θεομάχους καὶ φθορέας τῶν ψυχῶν >φεσθαι, καὶ μηδὲ κἂν χαίρειν τοῖς τοιούτοις λέγειν, ἵνα μήποτε >ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν κοινωνοὶ γενώμεθα, ὡς παρήγγειλεν ὁ μακά- [*](8 vgl. II Timoth. 2, 17 — 11 Matth. 24, 4. 5. Luk. 21, 8 — 15 I Timoth. 4, 1 — 18 Tit. 1, 14 — 29 vgl. II Job. 10) [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](1 τολμῆσαι A2 4 ἐγγύτεραι P3 5 ἐπεκηρύχθησαν H 6 μὲν > P2 8 γὰρ] δὲ V1P3 γὰρ δὲ P1 | καὶ3 > V1 9 αὐτοῦ A2 | ὃ<ς> corr. Holl 10 ἐπὶ P2 13 ὅτι > A2H (Socr.) | ὁ καιρός + μου A2 14 οὖν > V1P3 (Socr. Athanas.) 18 ἀποστρεφόμενοι H 19 αὐτοῦ H 22 ἀποδείξαντες + τε A2M2P1P2 αὐτοὺς > H 23 τε > A2H | ἡμετέρα P3 25 ἡμᾶς P3 | προσδέξησθε, aber η aus α corr. A2 28 φρονοῦντας ὡς > A2 | ὡς] ὁς HV1P3)

>Ἀλεξανδρείας πρεσβύτεροι