Historia Ecclesiastica

συντίθεται οὖν αὐτῷ ὁ θαυμάσιος Εὐσέβιος, ἐπαγγελίαις λιπαρηθεὶς παρὰ τοῦ συνασεβοῦς αὐτοῦ Λικιννίου.

Καὶ ὅτι ταῦτα οὕτως ἔχει, ἐξ αὐτῆς τοῦ φιλοχρίστου βασιλέως ἐπιστολῆς ἔνεστι πληροφορηθῆναι, ἡς τοῖς Νικομηδεῦσιν ἐπέστειλεν, ὡδέ πως λέγων πρὸς τῷ τέλει τῆς ἐπιστολῆς·

»Τίς ἐστιν ὁ ταῦτα διδάξας οὕτως ἄκακον πλῆθος; Εὐσέβιος >δηλαδὴ ὁ τῆς τυραννικῆς ὠμότητος συμμύστης. ὅτι γὰρ >τοῦ τυράννου γεγένηται προσφύλαξ, πολλαχόθεν ἔστι συνορᾶν. τοῦτο >μὲν αἱ τῶν ἐπισκόπων σφαγαὶ διαμαρτύρονται, ἀλλὰ τῶν >ἐπισκόπων, τοῦτο δὲ ἡ χαλεπωτάτη τῶν Χριστιανῶν ἐκδίωξις >ρήδην βοᾷ.

οὐδὲν γὰρ τῶν εἰς ἐμὲ γεγενημένων παρ᾿ αὐτοῦ νῦν >ἐρῶ, δι’ ὡν, ὅτε μάλιστα αἱ τῶν ἐναντίων μερῶν καθ᾿ ἡμῶν >ματεύοντο δυνδρομαί, οὗτος καὶ ὀφθαλμοὺς κατασκόπους κατ’ ἐμοῦ καὶ μόνον οὐκ ἐνόπλους τῷ τυράννῳ συνεισέφερεν >ὑπουργίας αὐτῷ χάριν.

μηδ’ ἐμέ τις οἰεσθω εἶναι πρὸς τὴν τούτων >ἀπόδειξιν ἀπαράσκευον· ἔλεγχος γάρ ἐστιν ἀκριβής, ὅτι τοὺς >τέρους καὶ τοὺς διακόνους τοὺς Εὐσεβίῳ παραπεμπομένους >ὑπ᾿ ἐμοῦ συνειλῆφθαι συνέστηκεν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν παρ᾿ >νῦν οὐκ ἀγανακτήσεως ἔνεκεν, ἀλλ᾿ εἰς αἰσχύνην ἐκείνων προενή- >νεκται. ἐκεῖνο μόνον δέδια, ἐκεῖνο διαλογίζομαι, ὅτι ὑμᾶς ὁρῶ >τὴν τοῦ ἐγκλήματος καλεῖσθαι κοινωνίαν· διὰ γὰρ τῆς [*](13—S. 24,18 vgl. unten Anhang Nr.I (= Gel.2) und Theodoret H.E. I 20ff p.66) [*](A1H V1P3 M2P1P2) [*](3 τε A1 > die übr. HSS 1f τῶν—ἐπισκόπων A1 6 τῶν] τὸν P2 8 θαυμάσιος A1H θαυμαστὸς d. übr. HSS 9 ἐπαγγελίας Μ2 | αὐτοῦ] αὐτῷ M2P1P2 11 ἧς] ἧν corr. in ἣν Μ2 ἣν P1 | ἐπέστελλεν P3 12 ὧδε—13 ἐστιν > H aber am Rand ς (viell. ζήτει Holl) 14 ὁ Thdt. Gel.2 > HSS 15 πρόσφυξ Thdt. 16 αἱ τῶν] αὐτῶν H 18 οὐδὲ H | γὰρ + περὶ H Thdt. 20 συνδρομέναι P3 | οὑτος corr. aus οὕτως A1 22 αὐτῷ χάριν > Thdt. Gel.2 24 εὐσεβίου A1 | παραπεμπομένους HSS, παρεπομένους Thdt. Gel.2 25 παρέστηκεν V1 | ἀλλὰ — 26 ἕνεκεν > M2P1P2 25f μὲν παρίημι ἂ νῦν Thdt. 27 ἐκεῖνο1 + δὲ A1 Thdt. T 28 τῆς + τοῦ 1)

ᾀλλ᾿ ἔστιν οὐ βραδεῖα θεραπεία, εἴγε ἐπίσκοπον πιστόν τε καὶ ἀκέραιον νῦν γοῦν λαβόντες πρὸς θεὸν ἀπίδητε. ὅπερ ἐπὶ ποῦ παρόντος ἐν ὑμῖν ἐστιν, ὃ καὶ πάλαι ἐχρῆν τῆς ὑμετέρας κρίσεως >ἠρτῆσθαι, εἰ μὴ ὁ προειρημένος Εὐσέβιος δεινῇ τῶν τότε >βομένων αὐτῷ προαιρέσει ἐνταῦθα ἐληλύθει καὶ τὴν τῆς >ὀρθότητα ἀναισχύντως †σναωύντως.

>Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ περὶ τοῦ αὐτοῦ Εὐσεβίου πρὸς τὴν ὑμετέραν ἀγάπην >ὀλίγα προσῆκε φράσαι, μακροθύμως ἀκούσατε. μέμνηται ἡ >ἀνεξικακία ἐπὶ τῆς Νικαέων πόλεως γεγενῆσθαι σύνοδον >ᾑ καὶ αὐτὸς ἐγὼ πρεπόντως τῇ τῆς ἐμῆς συνειδήσεως >παρήμην, οὐδὲν ἕτερον βουλόμενος ἢ ὁμόνοιαν ἅπασιν >καὶ πρὸ πάντων ἐλέγξαι καὶ ἀποσείσασθαι τὸ πρᾶγμα τοῦτο, ὃ >μὲν ἀρχὴν εἰλήφει διὰ τῆς Ἀρείου τοῦ Ἀλεξανδρέως >ἰσχυροποιεῖτο δὲ παραχρῆμα διὰ τῆς Εὐσεβίου ἀτόπου τε καὶ >σπουδῆς.

ἀλλ᾿ αὐτὸς οὗτος Εὐσέβιος, προσφιλέστατοι καὶ τιμιώτα- >τοι, μεθ’ ὅσης νομίζετε συνδρομῆς ἅτε δὴ ὑπὸ τῆς συνειδήσεως >αὐτῆς ἡττώμενος, μεθ’ ὅσης δὲ αἰσχύνης τῇ πανταχόθεν >ψευδολογίᾳ αὐτοῦ συνίσταται, ὑποπέμπων μέν μοι διαφόρους >ὑπὲρ αὐτοῦ ἀξιοῦντας, ἐξαιτούμενος δὲ παρ᾿ ἐμοῦ συμμαχίαν >ὅπως μὴ ἐπὶ τοσούτῳ ἐλεγχθεὶς πλημμελήματι τῆς ὑπαρχούσης >ἐκπέσοι τιμῆς; μάρτυς ἐστί μοι τούτων αὐτὸς ὁ θεός, ὃς ἐμοί τε >καὶ ὑμῖν φιλαγάθως ἐπιμένοι, ὅτι καὶ ἐμὲ αὐτὸς ἐκεῖνος περιέτρεψε καὶ ἀπρεπῶς ὑφήρπασεν·

ἀλλ' ἡ θεία με πρόνοια ἐπὶ τὴν >ἀληθεστάτην αὐτῆς ὁδὸν ἐπανήγαγεν· ὂ καὶ ὑμεῖς ἐπέγνωτε καὶ >γνώσεσθε. πάντα μὲν γὰρ ἐπράχθη παρ᾿ αὐτοῦ τότε, Εὐσεβίου ἀνοσίου λέγω, καθὼς αὐτὸς ἐπόθει πᾶν ὁτιοῦν κακὸν ἐπὶ τῆς αὐτοῦ >διανοίας ἀποκρυπτόμενος.

>Ἀλλὰ πρώην, ἴνα τὰ λοιπὰ τῆς τούτου σκαιότητος παρῶ, τί >μάλιστα μετὰ Θεογνίου, ὃν τῆς ἀνοσίας αὐτοῦ προαιρέσεως >κοινωνόν, διεπράξατο, ἀκούσατε, παρακαλῶ. Ἀλεξανδράς τινὰς >ἡμετέρας πίστεως ἀναχωρήσαντας ἐνταῦθα κεκελεύκειν >λῆναι, ἐπειδὴ διὰ τῆς τούτων ὑπηρεσίας διχονοίας ἠγείρετο πυρ- >σός.

ἀλλ’ οὗτοι οἱ καλοί τε καὶ ἀγαθοὶ ἐπίσκοποι, οὓς ἅπαξ ἡ τῆς >συνόδου ἀλήθεια πρὸς μετάνοιαν τετηρήκει, οὐ μόνον ἐδέξαντο >νους καὶ παρ᾿ ἑαυτοῖς ἠσφαλίσαντο, ἀλλὰ καὶ ἐκοινώνησαν οὐτοῖς τῆς >τῶν τρόπων κακοηθείας, διὸ τοῦτο περὶ τοὺς ἀχαρίστους >ἔκρινα πρᾶξαι. ἁρπαγέντας γὰρ αὐτοὺς ἐκέλευσα ὡς >ἐξορισθῆναι.

νῦν ὑμέτερόν ἐστι πρὸς τὸν θεὸν ἐκείνῃ τῇ πίστει >βλέπειν ᾗ πάντοτε καὶ γεγενῆσθαι ὑμᾶς καὶ εἶναι πρέπει, κοὶ >πράξασθαι οὕτως, ἴνα ἐπισκόποι·ς ἁγνούς τε καὶ ὀρθοδόξους >φιλανθρώπους ἔχοντες χαίρωμεν. εἴ τις δὲ πρὸς μνήμην τῶν >λυμεώνων ἐκείνων ἢ πρὸς ἔπαινον ἀπρονοήτως ἐξαφθῆναι παραχρῆμα τῆς ἰδίας τόλμης διὰ τῆς τοῦ θεράποντος τοῦ θεοῦ, >τοῦτ᾿ ἔστιν ἐμοῦ, ἐνεργείας ἀνασταλήσεται. ὁ θεὸς ὑμᾶς >ἀδελφοὶ ἀγαπητοί«.

Ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα ἡ τοῦ θεοφιλοῦς βασιλέως Κωνσταντίνου ἐπιστολὴ σαφέστατα ἔδειξε περὶ τοῦ ἀσεβοῦς Εὐσεβίου τοῦ Νικο μηδείας, ὃς προσφύλαξ οὐ μόνον γέγονε τοῦ θεομισοῦς Λικιννίου ἀλλὰ καὶ συμμύστης καὶ ὑπουργὸς τῆς ἐκείνου τυραννίδος καὶ ἀσεβείας. βαδιῶ δὲ ἐντεῦθεν ἐπὶ τὴν προκειμένην τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας ὑπόθεσιν.

Λικιννίου τοίνυν σὺν στρατιᾷ τῇ σὺν αὐτῷ ἀπὸ τῆς Νικομηδέων ἐξορμήσαντος ἐπὶ τὸ Βυζάντιον κατὰ τοῦ θεοφιλοῦς Κωνσταντίνου τοῦ βασιλέως ἐκεῖσε τότε παρόντος, τῶν δὲ θατέρων στρατιωτικῶν φαλάγγων τὸν χριστοφόρον βασιλέα ἐν κύκλω αὐτῶν ἐχόντων, ἰδὼν ὁ ἀλιτήριος καὶ τῶν οἰκείων δὲ στρατῶν ἔρημον ἑαυτὸν θεασάμενος [*](A1H V1P3 M2P1P2) [*](1 τούτου] αὐτοῦ A1 Thdt. n 2 ἀνοσίου H 3 ἀλεξανδρείας P3 4 κεκελεύκει P2 καὶ κελεύκειν P3 6 ἀγαθοί τε καὶ καλοί ~ H 7 ἐδέξατο P3 8 καὶ · ·παρ’ αὐτοῖς ce im Text · ·καὶ παρ’ ἑαυτοῖς am Rand V1 | ἠσφαλίσατο P3 9 τῶν > P2 11 ἡμέτερον M2P1P2V1P3 12 βλέπειν + ἐν H | ἡμᾶς P2P3 13 ἀγνούς] ἐγνούς Ps 16 τοῦ2 > P2 17 διαφυλάξαι M2P1P2 20 ἀσεβοῦς] εὐσεβοῦς, aber von späterer Hand corr. V1 28 δὲ θατέρων A1H δ’ ἑκατέρων d. übr. HSS 29 αὐτὸν HP2 | ἐχόντων A1H (vgl. Index s. v. partic.) ἐχουσῶν d. übr. HSS)

ζῶντα οὖν συλλαβὼν ὁ ἐπιεικέστατος καὶ εὐσεβέστατος βασιλεὺς φιλανθρωπεύεται καὶ κτείνει μὲν οὐδαμῶς, οἰκεῖν δὲ τὴν Θεσσαλονίκην προσέταξεν ἡσυχάζοντα.

ὁ δὲ πρὸς ὀλίγον χρόνον ἡσυχάζειν ἐδόκει· μετὰ δὲ ταῦτα βαρβάρους τινὰς προσκαλούμενος καὶ σὺν αὐτοῖς διασκεπτόμενος, ἀναμάχεσθαι τὴν ἡτταν ἐσπούδαζε.

τοῦτο γνοὺς βασιλεὺς ὁ πιστότατος, ἀναιρεθῆναι τὸν θεομισῆ ἐκέλευσε· καὶ ἀνῃρέθη ὁ τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ αὐτοῦ θεράποντος † τυραννος.