Alexias

Bryennio Castoriam obtinente, ut supra exposuimus, cum inde pellere eum arcemque recipere imperator festinaret, exercitum rursus coegit, et postquam armis, quibus et ad oppugnandum et in acie opus est, omnes instruxit, eo iler ingressus est. eius loci situs est talis. lacus est, qui Castoriae dicitur; in eum promontorium excurrti, in siiinino latins sese explicans et in scopulosos desinens clivos. in hac peninsula turres et moenia exstrncta sunt in castri speciem, unde etiam Castoriac nomen est. ibi postquain imperator advenit, turres murosque primuin machinis tentanda censnit; sed cum fieri non posset, nt mililes ad moenia accederent, nisi ex statione quadain, vallum priuinm duxit, dein tnrres exstrnxit iigneas commissurasque ferreis ligavit clavis; e quibus velut ei castello ad pugnas cum Gallis committendas prodibat. itaque cum turres atque ballistas eastro admovisset, dies noctesque instat murosque quatit; sed for-

tius, qui intus erant, obstiterunt et ne diruta quidem muri parte remiserunt. ubi igitur propositum assequi non poterat, consilium iniit generosum simul et prudens, ut ab utraque parte, a continenti atque a lacu, navigiis manu militum tortium traiecta, eodem tempore aggrederetur. deficientibus autem navigiis, scaphulas curribus advectas per portum exiguum in lacum deduci iussit. cumque Latinorum eos, qui colles ascendebant, ex una parte celeriter viara conficere, qui vero ex altera parte descendebant, plus temporis descendendo consumere animadvertisset, Palaeologum Georgium cum fortium militum manu, scaphulis conscensis, ad collium radices appellere iussit, ac simul praecepit, ut, si datum sibi signum conspexisset, coilem statim ascenderet pone hostes et expedita planaque via ingrederetur; curaque iraperatorem a contiuenti pugnam cum Latinis suscepisse vidisset, et ipse, quam posset, celerrime adoriretur. sic enim haud dubie fore, ut, cum perinde utrisque resistere non possent, ea parte, qua remissior vis hostium esset, supe-

rarentur. Palaeologus isitur Georgius postquara sub collem, quem iam commeraoravi, appulit, arraatus substitit et speculatorem in edito loco posuit, qui signum ab imperatore datum observaret et, simul atque conspexisset, id sibi rursus significaret. luce iam orta, qui cum imperatore erant, classico canente, pugnam a continenti conserere cum Latinis festinant. speculator, ut datum signum conspexit, per alterum signum Palaeologo id nuntiat. qui statim iugo celerrime cum suis superato, ibi confertim constitit. at Bryennius, quanivis et extrinsecus irapetum imminentem et Palaeologum frendentem in se intra cerneret, famen ne sic quidem nnimo cecidat, sed comites iussit eo fortius resistere. at hi inverecundius se gerentes, “vides, inquiunt, ut malum malo acccdat. oportet igitur unnmquemque nostrura in po- stcrum saluti suae consulere, et vel ad imperatorem transgredi vel in patriam redire." ac statim rem aggressi, petunt ab imperatore, signum militare alterum versus templum magni marlyris Georgii, (erat enim btiir templiim ibi conditum,) alterum Aulonem versus statuere-

tiir, ut “quicunque nostrum sub tua maiestate merere velint, ad signum martyris aedem versus positum se conferant; qui autem in patriam suam redire cupiant , ad signum, quod Aulonem versus spectat, accedant." quibus dictis, statim ad imperatorem transeunt ; Bryennius autem, quo erat animo generoso, idera facere nequaquara voluit; iuravit tamen nunquam se in imperatorem arma capturum esse, modo se, usque ad imperii Romani fines tuto deductum, domura redire sineret. imperator celerriuie concessit, quod postulavitj ipse iter Byzantium ingressus est, splendida victoria reportata.

Digrediar hic paullulum , ut quomodo Paulicianos quoque debellaverit , enarrem. nam piiduit eum, desertores istos non devicisse, priusquam in regiam rediret; sed quasi victoriam ex victoria serens, etiam Manicliaeorum multitudine deleta, praeclare factorum orbem implevit. neque enim par erat, illustrem de occiduis hostibiis reportatam victoriam quasi macula aflicere istos ex Paulicianis profe-

post ἐκέλευσε excidisse videtur τὴν πάροδον aut quid tale. tos. aperto autem Marte aggredi eos noluit, ne, pugna conimissa, multi utrarumque partium exstinguerentur; dudum enim summa eos fortitudine esse norat et icrociain in hostcs spirarc. qnnproptcr id npcrain dedit, iit aiiclores scclcris lilcisceretur, rcliipios excrcitui adiungeret. Iiac igitur ratione poenas persecutus est. cum ad perirula eos promtos indomitique in proeliis impetus esse sciret, vcrilus bst, ne desperatis rebus ad peiora delalicrcnlur. nain quieti tum tcmporis terruui incolebant patriam, et ad praedationes et latrocinia nondum se convertcraut. itaque per lilteras, Byzantium redicns, arcessivit eos magnis pollicitationibus. isti, cognita eius de Gallis victoria, quanquam verebantur, ne forte falsa sibi spe litterae subblandirentur, tamen vcl inviti iter ad eum ingressi sunt. Alexius Mosynopoli substitit, fictis morandi caussis, re vera adventum corum opperiens. qui cum adessent, Iustrare cos sc velle simulat ac singulorum nomina perscribere. itaque terribili considens specie, non promiscue, sed de

[*](P. 155)[*](B)[*](C)

curiatim primores Manichaeorum praetervehi iussit, universos se crastino (lie lustraturum poUicitus; ac deinile hoc niodo urbem, postquam in tabulas relati essent, introire. iam qui acl vinciendos eos parati erant, equis armisque ablatis, in suam quemque custodiam deducunt. deinceps qui sequebantur, ciim quae fierent piane nescirent, ingrediebantur ignari, quid cuique immineret. hos igitur sic cepit, bonaque eornm publicata generosis istis militibus distribuit, qui proeliorum atque periculorum socii sibi fuerant. cui negotium illud mandaturri erat, philippopolin profectus, etiam uxores eorum, domibns expulsas, in arce carceribus incliisit. captis autem Manichaeis brevi post iinperator crimen condonavil; qui sacri baptismi participes fieri cupiebant, iis ne lioc (piidem denegavit. omnibus aiitem artibus adhibitis, iibi auctores pravi illiiis consilii exploravit, in insiilis deportatos detiniiit; reliqiiis potcstatem dedit, quo vellent, eundi. hi in patriam, qua nihil carius ducebant, statim reversi, quanlum licuit, res suas ordinabant.

Imperator in urbem reversus, ubi cognovit, quae in triviis et angiportis de alienata sacra supellectile in se susurrabantur, moleste ferebat, quod cum non tantam admisisset culpam, multo plures se allatrarent calumniatores. etenim urgente is necessitate ac rerum secularium propter exhaustum aerarium vexatione, ad id animum adverterat, mntiiatiis potius, quam latrnclnalus vcl tyraniii innre grassatus, ut maledici criminabantiir. quin etiam statutum habebat, simulac bella, quae urgebant, prospere finivisset, ecclesiis ornamenta ablata restituere. itaqne in iirbcm rcdiix, cum calninniandi copiam praecisam cuperet, niaximam concionem in Blachernarum palatium convocavit, coram qiia primiim rcum se sisteret, deinde ransam pro se diccret. convencral. iam senalns iinivcrsus ct principes excrrilns et totus ordo sacerdotum, exspetantes, quid omnium convcntns siiii vcllct. atitem noii aliam nb caiisam, nisi ut eorum, qnac iu imperatorem laclabantur, quaestio institueretur. aderant igitur sacrorum monaste-

[*](V. 125)[*](B)[*](C)

riorum curatores, et in medium proferebantur libri, (brevia vulgo vocari solent,) in quibus aedis cuiusque supellex perscripta erat. imperator region sedebat in solio, specie quidem iudicis, re vera ipse reus. inibatur ratio eorum, quae templis olim a multis donate, postea ablata errant cum ab aliiis, tum ab ipso imperatore. cumque nihil aliud sublatum esse appareret, nisi tumulo Zoes illius augustae impositum ornamentum auri argentique et pauca quaedam alia vasa, non ita ad sacri ministerii usum necessaria, reum se palam profitetur imperator, iudicemque facit, quisquis vellet. brevi post mutate oration, “ego, inquit, cum imperium undique invenissem barbaris circumdatum et omni adversus imminentes hostes auxilio destitutum, scitis, quot pericula subierim, barbarorum tantum non ipse ferro absumptus. etenim multo plures erant, qui ab utraque parte nos aggrederentur. Persarum incursions et Scytharum impetus haud ignoratis, nec Longibardorum infesta in nos

[*](D)[*](P. 157)

arma obliti estis. cum armis deerant pecuniae, orbisque imperii quasi ad centrum individuum redigebatur. quantum mox creveril tota res militaris, cnpiis exercitalis et novis undecuuque contractis, recordamini. nec quenquam vestrum latet, talia a nobis sine magna pecunia non potuisse praestari, quaeque aldata fuerunt, utiliter, secundum Periclem illum, atque in vestrum honorem impensa esse. quodis nonnullis ad vituperandum proclivioribus canoues offendisse visi sunius, mirum non est. accepimus enim, ipsum prophetam inter reges Davidem, eadem neccssitate circumventum, sacros panes gustasse iina cuni commilitonibus suis, iicet uefas esset cibo sacerdotibiis jiroprio vesci. atque praeterea etiain intelligere licet, sacros canones aliis locis permittere supellectilem sacram venumdari ad redimendos captivos. ilaque εἰ quo imperium Romanum urbesque nostras et ipsam Cpolin a praesenti servitutis periculo liberaremus, paucis quibusdam, iisque nullo plane sacrorum vasorum cultu habitis, in tanto rerum discrimine iisi sumus, nullam profecto iustam accusandi causani malignis relinqui-

mus." haec locutus, mutata oratione, quasi reum se profitetur seque ipse condemnat. brevia rursus replicari iubet, ut quae ablata essent, palefieret. ac statim secreto Antiphonetae auri summam satis magnam quotannis a vectigalium curatoribus pendendam constituit; quod et hucusque constanter servatur. ibi enim imperatricis, cuius mentionem fecimus , tumulus erat. Chalcoprateis vero tantum auri, quantum iis, qui in hac sacra deiparae aede hymnos canere solebant, videbatur sufficere, singulis annis ex aerario pendi iussit.

Eodem tempore exorta coniuratio in imperatorem est, conflata ah senatus principibus et exercitus ducibus nobilioribus. cuins rei ubi indicium ad imperatorem allatuin est, accusatores producti conscios sceleris convincebant. patefacto iam eorum consilio, cum poena legibus praescripta esset gravissima, imperator hanc quidem iis infligi noluit, bonorum tantum publicatione et exilio coniurationis auctores multavit. et hactenus scelus ullus est. sed redeat rursus oratio, unde digressa

est. Imperator enim, cum in magni domestici dignitatem a Nicephoro Botaniate evectus esset, Traulum quendam Manichaeum in familiarium ministrorum numerum adsciverat, eique sacro baptismate dignato unam ex imperaturis famulabus in matrimonium dederat. huic quatuor erant sorores; quas cum in custodiam illu tenipure una cum ceteris abductas cerneret bonisque omnibus spoliatas, indignabatur nec ferre poterat. itaque dispiciebat occasiunem e mauihus imperatoris elabendi quod ubi coniux eius cognovit aufugientemque maritum animadvertit, rem nuntiavit ei, cui tum Manichaeorum administratio commissa erat. sensit Traulus consilium proditum, et quibuscum rem antea communicaverat, vespcre ad se arcessivit; ac congregatis, qui consanguinitate sihi iuncti erant, Beliatobam occupat; oppidulum id est in summo nonte positum, qui valli ad Beliatobam adiacet. quod cum vacuum invenissent, in eo tanquam sibi proprio domicilia collocarunt. inde quotidianis excursionibus, interdum usque ad suam ipsorum urbem Philippopolin, factis, multa onusti praeda revertebantur nec his contentus Traulus foedus cum Scythis Istrum accolentibus

init, ducibus, qui Glabinitzam et Dristram finitimasque regiones obtinebant, sibi conciliatis et illustris inter Scythas viri filia in matrimonium ducta; id sedulo agens, ut imperatorem Scytharum irruptione vexaret. de quibus imperator quotidie certior factus, cum futurorum curam haberet litteris et pollicitationibus illum reconciliare studebat, malum inde probenturum suspectans. quin etiam bullam auream, qua impunitas et plena libertas sancita erat, ad eum misit. verum cancer recta ingredi non didicit: idem erat homo, qui heri ac nudiustertius, Scythas sibi conciliabat pluresque semper arcessebat ex tinibus eorum ac vicinas onines regiones populabatur.

Postquam imperator obiter Manichaeos quoque ad frugem corapulit, rursus in fidem eos recepit. at ëmundus (nam redeat ad eum oratio) Aulone commorabatur, cumque certior factus esset de Bryennio ceterisque comitibus, quorum quidem alii sub imperatore stipeudia mereri maluerant, alii alio dispersi erant: patriam repetiit, et in Longibardiam traiectus, Robertum patrem Salerni convenit, ut supra iam narravi-

[*](Ρ. 159)[*](Β)

mus, multisque in imperatorem dictis, animum patris adversus illum irritavit. quem ubi Robertus ipso vultu infaustum illum nuntium prodentem vidit et magnam, qnam in eo posuerat, spem testulae instar in contrarium versam , obstupuit aliquamdiu, quasi fulmine ictus. sciscitatus autem de omnibus, et quae praeter spem accidissent edoctus, animum deiecit. quanquam ne tum quidem ignavam ac generoso audacique animo indignam cogitationem suscepit. imo magis etiam ad bellum incensus, gravioribus, quam antea, curis ac sollicitudinibus agitabatur. erat enim constans et tenax propositi, nec ab iis, quae semel statuerat, facile declinabat, imperterriti denique vir pectoris, et nihil non expugnabile primo statim impetu sibi ratus. simul igitur animum collegit atque ex magna perturbatione se recepit, statim dimissis quoquonersum, qui iterum in lllyricum contra imperatorem traiecturum se esse nuntiarent, omnes convocavit. ac protenus ingens undique militum conveniebat numerus, tam equitum quam peditum, qui splendide omues armati erant et pugnandi cupiditate fla-

[*](C)[*](D)

grabant. multitudinem Homerus tantam diceret, "quanta apum feruntur exaamina frequentium." nec magis ex vicinis quam ex longinquis confluebant oppidis. iamque acriter se paravit ad ulciscendam filii cladem. exercitu salis magno collecto, filios arcessivit Rogerium et qui dicebatur Gidus, cui etiam imperator Alexius, ut a patre abstraheret, legatis clam missis, aflinitatem obtulerat, et honoreia insignem et pergrandem pecuniae summam pollicitus. quibus ille auditis aunuerat, sed consilium tum celabat. hos igitur equitatui universo praefecit, diraisitque cum mandatis, ut Aulonem quam celerrime occuparent. quod illi, traiecto mari, stalim fecerunt. exiguo illic praesidio relicto, cum ceteris copiis Buthrotum proficiscuntur, quod et ipsum facile expugnant. interim Robertus cum classe universa, oram Buthroto oppositam legens, Brundusium pervenit, in IIlyricum traiecturus. sed cum Hydrunte breviorem traiectum esse didicisset, inde solvit. dein litus Aulonem inter atque Buthrotum prae-

tervectus universa classe, cum filiis se coniungit. quoniam vero Corypho prius occupata deleccrat, filiis Buthroti relictis, ipse classe insulam petiit. haec Robertus. quae postquam imperator rescivit, nequaquam oscitabatur, sed bellum adversus Robertum renovans, Venetos litteris acciil, si classem satis magnam armassent, pecunias largissimas pollicens. ipse biremes et triremes et varii generis piraticas naves instructas adversus Robertum misit, militibus impositis pugnae maritimae peritis, ubi adventum classium Robertus cognovit, quo erat animo, aggredi occupans, solvit et cum universa classe portum Cassopes insedit. Veneti tenebant Passarorum portum, ubi comperto Roberti adventu, celeriter et ipsi in Cassopes portum invehuntur. proelio atroci commisso et manu conserta cominus, Robertus fugatur. verum ut pugnandi cupidus erat et bello strenuus, ne victus quidem animum demisit, sed rursus ad alteram eamque graviorem pugnam se comparavit. quo cognito, utriusque classis duces, receuti victoria treti,

tertio die rursus aggrediuntur victoriamque splendidam reportant. dein in Passarorum portum revertuntur. sed sive elati, ut plerumque fieri solet, victoriis reportatis, sive hostes iam debellatos rati, secure degebant, tanquam tota confecta re, et Robertum contemnebant. celeres etiam naves omnes mittunt Venetias nuntiatum, quae evenissent et quantam de Roberto adepti essent victoriam. quae ubi Robertus comperit ex Veneto quodam, Petro Contarino nomine, nuper ad ipsum transfuga, animum etiam magis despondit, nec ferre amplius potuit. mox tamen prudentioribus rationibus erectus, rursus Venetos aggreditur. Veneti, improviso eius adventu obstupefacti, maioribus statim navigiis ante portum urbis Corypbo inter se alligatis et facto maris portu quem vocant, parvas naves in medium cogunt, armatique orancs illorum adventum opperiuntur. ille, ut advenit, pugnam con serit. pugna autem atrox erat et prioribus acrior, cum fortius, quam antea, pugnaretur. proelio igitur commisso gravi, et nemine ex utra

que parte terga vertente, sed a fronte potius irruentibus, cum Veneti commeantum antea consumpsissent, neque quidquam praeter milites navibus inessct, hae autem propter levitatem innatarent quasi undis sublatae, ne secundum quidem cingulum aqua contingente: accidit, ut cuncti in illud latus, quod hostes spectabat, confluentes, immergerentur. erant autem ad tredecim millia. reliquae naves cum ipsis vectoribus raptae sunt. Robertus post illustrem hanc victoriam in crudelitatem erumpens, multos eorum, quos ceperat, saevissime tractanit. alios privavit oculis, aliis nares abscidit, nonnullis manus aut pedes aut utraque simul. de ceteris misit popularibus eorum nuntiatum, tiatum, qui suos redumere vellent, iis secure se adire licere. simul de pace eosdem interrogat. at illi hoc responsum dant. "scito, dux Roberte, etiamsi nxores et liberos nostros trucidari a te cerneremus, foedus cum imperatore Alexio non renuntiaremus, neque adiuvare eum et

fortiler pro eo pugnare desineremus." paulo post Veneti paratis dromonibus et triremibus nonnullisque aliis parvis ac velocibus nanibus, cum maioribus viribus in Robertum movent cumque in eum circa Buthrotum stationem habentem incidissent, gravi proelio vincunt, multis caesis, pluribus demersis. nec multum abfuit, quin ipsum filium eius germanum Gidum et Gaïtam uxorem caperent. qua victoria reportata splendida, imperatori rem omnem nuntiant. is multis muneribus honoribusque eos affecit, ipsum ducem Venetorum protosebasti dignitate ornavit, salario iusto addito, et hypertimi titulum patriarchae eorum concessit cum stipendio congruo. quin quin omnibus apud Venetos ecclesiis auri quanlitatem satis magnam quotannis ex aerario regio numerari iussit; ecclesiae autein in honorem evangelistae apostoli Marci exstructae tum vectigales fecit Melphenses omnes, qui Cpoli officinas haberent, tum donavit officinas, quae a veteri

[*](Ρ. 162) ἐξουσίας.

Hebraica scala usque ad Biglam quae dicitur pertinerent, item scalas omnes, qaue intra hoc spatium continerentur; addidit quoque alias multas res immobiles Cpoli Dyrrhachiique et uhicunque illi expeterent. postremo, quod maximum erat, mercaturam illorum omni vectigali immunem lecit in cunctis Romani imperii terris, ut lihere mercatum possent facere, ac commercii aliusve tributi aerario pendendi nomine ne obolum quidem darent, sed omni plane exemti essent Romanorum potestate.

At Robertus (nam redeat oratio, unde digressa est et ordinem sequatur narrationis,) ne post hanc quidem cladem quievit. sed cum iam antea navigia nounulla, praefecto filio, in Cephaleniam misisset, ut urbem, quae ibi esl, est, caperet, naves, quas ad manum habuit, ad Boditzam appulit cum exercitu toto; ipse, monere galea conscensa, Cephaleniam tenuit. sed priusquam ceteris copiis filioque suo se coniungeret, commoratus adhuc ad Atherem, quod est promontorium Cephaleniae, acri correptus est febri, cumque ardorem

non ferret, frigidam petiit. dispersis quoquoversus, qui circa eum erant, ut aquam quaererent, indigenarum unus "videte, inquit, insulam hanc Ithacam. in ea urbs olim magna exstructa erat Hierusalem appellata; quanquam vertustate iam collapsa est. in ea fons erat, idoneam semper ad bidendum frigidamque aquam emittens." his Robertus auditis, magno concussus metu est. nempe Atherem et Hierusalem urbem componens, instare sibi mortein intellexit. elenim dudum vaticinati quidam ipsi erant, qualia solent adulatores principibus narrare, usque ad Atherem cuncta eum subiecturum esse, hinc Hierusalem proficiscentem, naturae debitum redditurum. febrisne eum consumserit, an pleuritidis morbus, parum compertum habeo. mortuus est sexto die; animam agentem Gaïta uxor reperit filiumque eius lamentantem. nuntiatur igitur, acciderat, filio, quem adhuc vivus successorem ipse principatus designaverat. is, nuntio accepto, gravissimo dolore affectus est; sed prudentioribus cogitationibus confirmato animo, postquam onmes convocavit, pri-

[*](P. 163)[*](B)[*](C)

mum rem aperit, insolabiliter patris obitum deflens; dein sacramento adactos in Apuliam traiicit. quo in traiectu, licet aestatis tempus esset, magnae incidit tempestati, ita ut nanigiorum alia mergerentur, alia illisa vadis frangerentur. navi, qua mortuus vehebalur, paene confracta, comites arcam, quae cadaver continebat, vix salvam Vensium portabant. ac sepultus est in monasterio S. Trinitati olim exstructo, ubi etiam fratres cius antea depositi erant. obiit anno vicesimo sexto ducatus sui , aetalis septuagesimo. postquam imperator de repentina Roberti morte certior factus est, respiravit, tanto levatus onere, ac statim eos, qui Dyrrhachium adhuc obtinebant, aggressus est, id agens, ut disscnsionis semina litteris variisque arlibus inter eos spargeret: sic facillime Dyrrhachium urbem capturum sperabat. etiam eos, qui forte Cpoli erant Vencti , adduxit, ut Amnlphenis, Venctis et quicunque coloni crant Epidamni, per litteras suaderent, ut voluntati suae obsequerentur Dyrrhachiumque sibi proderent. quod quo lubentirs facerent, ne ipse quidem muncra dare pollicerique desiit. cumque

eo adducti essent, (est enim Latinorum gens nniversa pecuniae amantissima et asse uno carissima quaeque solet vendere,) magna allecti spe, coniuratione facta, e medio tollunt tum qui arcis Roberto tradendae primus auctor fuerat, tum qui cum eo coniuraverant. dein imperatorem adeunt, deditaque arce, omnis generis immunitatem nacti sunt.

Roberti mortem mathematicus quidam, nomine Seth, qui astrologiae scientia multum gloriabatur, post eius in Illyricum traiectum praedixerat, vaticiniumque charta consignatum et sigillo munitum familiarissimis quibusdam imperatoris tradiderat, rogans, ut scriptum aliquamdiu servarent. dein mortuo Roberto, iussu illius charta est resignata vaticiniumque sic se habebat: “magnus hoslis ex multum tumultuatus repente cadet." admirati sunt omnes viri ac sane is ad summam perfectionem huius divinaudi scientiae

[*](Β)[*](C)

pervenerat. qnae ars, nt paulisper a narrationis cursu deflectamus, ita se habet. recentioris inventum est actatis, neque veteres hanc scientiam toverant. nec enim temporibus Eudoxi, astronomorum snmmi, erat isla divinandi ars, nec Platoni baec disciplina nota luit; imo ne Manetho quidem apotelesmaticus perfectam eius rei scientiam habuit. veteres enim non solebant, cum vaticinarentur, geniturae rationem habere et cardines figere et totam constellationem observare et si quae alia inventor disciplinae huius posteris tradidit; quae quidem nota iis sunt, qui tales nugas agunt. attigimus et nos olim aliquantisper hanc artem, non ut divinaremus, (avertat id deus,) sed ut vanitate huius scientiae melius perspecta, eorum qui ei dediti sunt stultitiam coarguere possemus. neque vero ostentalionis causa haec scribo, sed ut ostendam, artium plerasque floruisse, Alexio imperatore, qui litterarum studiosos et litteras ipsas colebat. quanquam hanc astrologiae disciplinam haud obscuro odio prosequebatur, eam puto ob causam, quod multitudinem impulit, ut spem in deo integriorem abiiceret astrisque inhiaret. ea causa erat, cur inimico in

[*](D)P[*](P. 165)[*](V. 132)

astrologiam animo esset. neque tamen propterea inopia tum temporis erat astrologorum; sed et Seth ille, cuius modo meminimus, eo tempore floruit, et Aegyptius ille Alexandrinus multus fuit in pandendis astrologiae mysteriis. qui etiam a multis interrogatus, accuratissime futura praedixit; interdum ne astrolabio quidem usns, ex calculorum quodam iactu vaticinabatur. erat autem ne ista quidem divinatio, sed ars quaedam Alexandrini. ad quem cum imperator iuventutem confluere cerneret etquasi prophetae honore eum habere, bis et ipse considuit hominem, et toties recte Alexandrinus consulenti respondit. veritiis tamen imperator, ne multis inde dainnum existeret et ad hanc astrologiae vantitatem omnes inclinarent, Raedestum in exilium eum misit, ceterum diligenter prospexit, ut quae ad victum pertinerent, largiler ex aerario regio darentur. etiam Eleutherius, in dialectica versatissimus, patria itidem Aegyptius, istam artem tencbat et ad tantam in eo genere excellentiam

pervenerat, ut nemini omnino palmam concederet. postea Catananges quidam nomine, Athenis Cpolin profectus, qui omnibus ante se genethliacis praestare studebat, cum interrogatus a quibusdam, quandonam imperator moriturus esset, obitum eius praedixisset ut sibi videbatur, a vero aberravit. contigit autem, ut eo tempore leo, qui in palatio alebatur, postquam quaturor dies febre laburavit animam efflaret: quo Catanangae vaticinium speetare plerisque visum est. tempore satis magno praeterito, iterum imperatoris mortem praedixit: nec minus falsus est. obiit tamen Anna augusta, illius mater, eo die, quem Catananges praedixerat imperator autem, cum quoties ille de se vaticinaretur, tolies falsus esset, urbe eum pellere noluit, quoniam semet ipse convincebat, simul ne ira eum hinc eiicere videretur. sed nos iam redeamus, unde profecti sumus, ne de coelestibus rebus negari videamur et quaesitis ex astrologia nominibus historiae corpori caliginem offundere. Robertus igitur, ut fama erat et nonuulli dicebant, dux belli eximius fuit; sollers, decora facie, ur-

banus in sermone, citata voce, sed plena eadem ac magna, aditu facillimo, procera corporis forma, capillo aequaliter circum caput promisso, barba longa, religiosus in servandis patriae moribus; faciei atque totius corporis decor ad finem usque idem, ipse iis corporis virtutibus gestiens, propter quas dignus imperio habebatur; oninibus quidem subditis honorem tribuens, praecipue autem, quorum propensam erga se voluntatem perspexerat. idem parcissimus erat et avarissimus ac quaestus faciendi congerendarumque opum quam maxime studiosus; ad baec etiam gloriae avidissimus. quibus curiditatibus omnibus cum serviret, in magnam omnium reprehensionem incurrit. vituperant autem quidam imperatorem ut hominem exigui consilii, quod aggredi eum praefestinarit. nisi enim ante opportunum tempus adortus esset, facile aiunt superiorem eum dicessurum fuisse, prementibus undique et Albanitis qui vocantur et Daimatis a Bodino missis. at talia censores, qui extra teli iactum stant et in pugnantes acerbissima obtrectationum tela mittunt. nam Roberti virtutem et in rebus bellicis dexteritatem et auimi constantiam omues norunt. nec

[*](V. 133)[*](C)[*](D)

facile, sed summa difficultate superandus erat, qui post acceptas clades etiam audacior exsurgeret.

Imperator una cum Latinis Bryennii comitis, qui in suas partes transierant, victor in urbem reversus, ut supra narratum est, calendis Decembribus indictionis septimae, imperatricem in ea aedium parte, quae olim augustrarum puerperiis dicata est, parturientem invenit. eam antem porphyram veleres appellarunt, unde porphyrogenitorum nomen per universum orbem manavit. diluculum sabbati erat, cum ipsis nasceretur puella, prorsus, ut dicebant, pari similis. haec ego fui. ut imperatricem matrem meam narrantem quondam audivi, triduo ante imperatoris in palatium adventum, (iam enim reverlebat ex bello cum Roberto gesto et multis istis pugnis sudoribusque,) cum illa partus dolores sentiret, cruce ventrem consignans, “mane, inquit, puer, et exspecta patris reditum." sed multum pro-

tovestiaria, eius mater, obiurgavit, ut narrabat, filiam, et cum stomacho “at, inquit, scisne, num post mensem venturus sit? et quomodo par eris tantis suslinendis dolorilnis doloribus?" haec mater eius. quod imperatrix itisserat, factuni est: qua re vel in utero obsequium erga parentes meum in posterum satis aperte significabatur. nam ubi adolevi et sapere incepi, matris perinde patrisque amantissinia facta sum. cuius rei tesles milii sunt multi mortalium, praecipue omnes, qui res meas norunt, accedeutibus in testimonium multis, quos parentum rentum causa subii, iaboribus sudoribusque et periculis illis, in quae propler illorum amorem me immisi, neque honori, nec pecuniae, nec ipsi vitae parcens: adeo parentum amor me inflammabat, ut etiam in vitae discrimen eorum causa saepe rne inferrem. sed uondum de his agendi tempus est: redeat oratio ad ea, quae primo, postquam nata sum, tempore mihi acciderunt. omniijus enim, quae solennia sunt in natalitiis imperatoriae prolis, impensius praestilis, acclamationibus videlicet et donis muneribusque, senatus et exercitus principibus dari solitis, magis quam unquam gestiebant ovabaulque

[*](C)[*](D)[*](V. 134)

omnes, maxime qui sanguine imperatrici iuncti erant, qui prae laetitia quid agerent nesciebant. diebus non ita multis inleriectis, corona etiam me et regio diadeinate parentes ornant. Constantinus autem, filius Michaelis Ducae, antea imperatoris, cuius saepe mentionem tionem fecimus, cum regni etiam tum consortium obtineret, et una cum imperatore patre meo donationibus rubramento suliscriberet, et in pompis solennibus tiara indutus incederet, postremo in acclamationibus secundo loco nomiuaretur, quoniam etiam mei in acclaniationibus meutio facienda erat, Constantinum et Annam simul pronuntiabant, qiii acclamationes praeibant; id quod satis longo tempore observatum esse, e consanguineis postea parentibusque meis saepe audivi. erat autem forlasse hoc augurium eorum, quae mihi eventura erant aut prospera aut adversa. sed cum etiam altera imperatoribus filia esset nala, vultu relerens parentes, apparentibus simul virtutis atque prudentiae vestigiis, quae postea in ea eluxere, desiderium eos incessit etiam virilis stirpis procreandae, idque in votis erat. iam indictione undecima etiam puer ipsis natus est. ingenti de ea re gaudio parentes alfecti sunt, neque tristitiae ullum vestigium

[*](P. 168)[*](B) ῥηθήσεται τόπον.

ipsis rellqmim erat, quoniam optata eorum evaserant. populus autem omnis exsultabat, principesque tanto voluptate affectos cernens, eadem laetitia perfundebatur atque gestiebat. aulam gaudii plenam cerneres, nec usquam moeror aut alia ulla cogitatio erat, aliis ex intimo animo laetantibus, quotquot benevoli erant, aliis fingentibus iaelitiain. nam sunt fere qui parent infesto in doniinos animo, sed simulatione plerumque et assentando demereri student prlncipes. nihilominus tamen communem tum cerneres laetitiam, similiter aflectis oHiniljus. ceterum pueruhis fusco erat colore, lata froute, aridulis genis; nasus neque simus erat, neque aduncus, sed fonna inter utrumque media, oculi nigri ingeniumque alacre, quantum ex infanlis corpore coniicere licet, prodentes. Iiunc liliolum cum ad imperaloris dignitatem extollere eique vehit liereditatem Romanorum imperium relinquere cuperent, in magna dei ecclesia eum sacro baptismate initiandum et coronandum curant. hacc igilur porphyrogenitis nobis ah ipsis ortus primordiis contigerunt; quae jiostea acciderunt, suo quidque narrabuutur loco.

[*](C)[*](D)

Imperator Alexius, Turcis ex Bithyniae et ipsius Bospori oris superioribusque regionibus pulsis, cum Solymano pacem fecerat, ut supra narravimus, tum versis in Illyricum habenis, Robertum filiumque eius Boëmundum multa perpessus plane devicerat et occidentem calamilate maxima liberaverat. inde reversus, rursus Turcas, qui Apelchasemo parebant, noii Orieiitem modo invadentes invenit, sed atl ipsam usque Propontidem et marifimas circa rejjiones progressos. iam vero fpioiiiodo Amer Solymas JNicaea proficiscens hiinc Apelchasemum praesidio urbis praefecerit, Puzanus autem, a Persarum sultano in Asiam missus, a sultani fratre Tutuse violiis occisusque sit, Tutusen rursus post superatum Puzanum consobrini eiiis slraiigiilaverinl, narrare incipiam. vir ex Armenia oriundus, Philaretus nomine, fortitudine ac prudentia insignis, ad domesticalus dignitatem ab imperatore Romano Diogene evectus, cum cum quae acciderant Diogeni vidissct, et luce eum privatum esse certo comperisset, quoniam egreoie eum diligebat, fereudum

illud non existimavit. sed defectionem molitns, Antiochiae urbis imperium sibi comparavit. Turcis autem omnem circa regionem quotidie vexantibus, cum quiete frui omnino non liceret, translugere ad Turcas et cirecumcidendum, ut mos ipsis est, praebere se in animo filius eius magnopere institit ab insano consilio patrem revocare; sed auditus non est, meliora suadens. magno igitur moerore affiictus, octo diebus Nicaeam pervenit, Ameremque Solymam, sultauicii dignitatem eo tempore adeptum, adiit, ad Antiochiam obsidendam atque ad bellum patri inferendum concitans. obsequitur Solymas, et cum Antiochiam profecturus esset, Apelcliasemo custodiam Nicaeae commisit, qui omnium ducum praestantissimus esset, ducis nomen eidem tribueus. ipse, Philareti filio comite, post duodecim noctium iter (nam ut improviso adveniret, diebus quiescebat,) Antiochiam pervenit ur bemque statim cepit. eo tempore Charatices Sinopem clam occupavi ubi auri vim satis magnam et regii aerarii pecunias depositas ess

didicerat. sed Tutuses, magni sultani frater, qui Hierosolymis et Mesopotamiae toti et Chalepo atque adeo ad Bagdam usque imperitabat et Antiochia potiri expetebat, ubi Amerem Solymam derecisse et Antiochiae imperium sibi iam comparasse cerneret, copiis omnibus profectus, Chalepum inter atque Antiochiam conscdit. occurrenle Amere Solyma, proelium statim exortum est magnum: in quo postquam ad manus ventum est, Solymae copiae terga dantes effuse fugiebant. maguopere cohortatus Solymas, cum e fuga revocare eos non posset, quantum sibi periculum impenderet, perspiciens, declinavit et ubi in tulo conslitisse sibi visus est, clipeo humi apposito, subsedit. neque tamen latuit populares. accedentes enim ad eum satrapae nonnulli, a patruo ipsius Tutuse se missos dicebant, qui eum accirent; at ille renuit, periculum ex eo metuens. instantibus autem tatrapis, ubi vi resistere nun poterat, quippe qui solus esset, eductum e vagina gladium in sua intrusit viscera, transfossoque corpore malus male periit. statim igitur quae reliquae erant Ameris Solyniae copiae, ad Tutusem transeunt. his magnus sultanus auditis, cum Tutusem potentiorem iam factum metueret, Siauso ad imperalorem mis-

so, affinitatem eius ambit, pollicens, si voti compos fieret, abducturum se Turcas ex cunctis orae maritimae regionibus et casteila ibi sila traditurum omnique studio auxiliaturum esse. quem ubi conspexit imperator et sultani litteras legit, afinitatis quidem nullam habuit rationem; ceterum Siausum, prudentia eius perspecta, interrogavit, cuias esset et quibus parentibus ortus. eo respondente, matrem sibi ex Iberis fuisse, patrem tamen Turcam, imperator omnem curam adhibuit, ub sacro is baptismo se initiandum praeberet. annuit Siaus fidemque imperatori dedit, se domum non rediturum, ubi divini parliceps baptisinatis factus foret; cupmue ipsi mandatum esset scriptis a sultano litteris, ut si imperator ad affinitatem iungendam paratus esset, omnes qui urbes maritimas tenerent satrapas inde pelleret, exhibitis sultani litteris, quibus id praescriptum esset, imperator persuasit Siauso, islo diploinate uteretur et, expulsis hoc modo satrapis, in urben rediret. itaque libentissime Sinopem primum profectus, Charaticem, sullani litteris ostensis, inde eiecit, ne ano qui-

[*](D)[*](P. 171) προχειρίζεται.

dem obolo ox regia pecunia potitum. accidit enlm tale quippiam. Sinope egrediens, cum inimaculatae dominne nostrae deiparae templum violasset, daemoni velut ultori per divinam providentiam traditus, iacebat spumam agens; atque ita furore agitalus agitatus, urbe exiit. praefecturam autem Sinopes Constantino Dalasseno Siaus tradidit, qui ab imperatore ad id ipsum missus erat. dein reliquas urbes circuiens, sultani scripto satrapis monstrato, eos eiecit imperatorisque satrapis urbes commisit. haec postquam Siaus perfecit, ad imperatorem reversus, sacrum baptismum accepit, multisque muneribus ornatus, etiam Anchiali dux creatus est.

Caede Ameris Solymae per totam Asiam vulgata, quicunque satraparum urbibus et oppidis praefecti erant, suam quisque arcem detinebant sibique vindicnbant. etenim cum Apelchasemo, Antiochiam profecturus, Nicaeae custodiam committeret, compluribus satrapis oram maritimam et Cappadociam omnemque Asiam, ut narravimus, tradidit, ut quem quisque locum sortitus esset, eum tueretur, quoad ipse inde redirct. Apelchasem, archisatrapa tum teniporis Nicaeae,

[*](C)[*](V. 137)[*]()

rnm hanc urbem obtineret, ubi etiam sultanicium erat, et fratri suo Pulchasae Gappadociam concessisset, securus erat, sultanicii dignitatem assecuturum se sperans atque in manibus iam tenere ratus: alacer enim erat atque ad pericula promptus: neque se finibus rerura suarum continebat, sed missis, qui praedam agerent, Bithyniam universam depopulabatur usqne ad ipsain Propontidem. iisdem igitur, quam antea, artibus imperator usus, et praedatores repressit, et Apelchasemum ad pacem ineundam adegit. sed cum clandestina adversus se consilia eum semper agitare intelligeret et foedus procrastinare, validum contra eum exercitum mittendum censuit. itaque Taticium, cuius sacpe narratio mentionem fecit, cum copiarum vi idonea Nicaeam misit praecepilque, ut caute atque prudenter hostes aggrederetur, si quando contingeret, ut extra urbem aliquibus occurreret. Taticius, cum eo advenisset et aciem muris, nemine Turcarum tum obstante, adniovisset, Turcae, numero ad ducentos, portis erumpunt et agmine in eum invehuntur. quos conspicati Galli,

[*](P. 172)[*](B)

(erant enim sat multi,) recla in eos vehcmenti impetu, longis nnnati hastis, feruntur, multisque vulneratis, reliquos in arcem repellunt. quo facto, Taticius eodem rursus ordine stetit usque ad solis occasum; cumque nemo Turcarum extra portas conspiceretur, regressus ad Basileam castra posuit, quae duodecim stadia ab Nicaea abest. nocte autem rusticus eum adiit, qui Prosuchum cum quinquaginta millium exercitu appropinquare affirmavit, ab eo qui nuper fuctus esset sultano Pargiarucho missum. de quibus cum Taticius etiam ab aliis certior factus esset, quoniam tantae hominum multitudini copias suas imparcs erant, abiecto priori consilio, satius existimavit, exercitum totum incolumem servare, nec copiis multesimis adversus longe plures validioresque pugnantem, summam rei perdere. itaque ad urbem regiam animo converso, νυ Nicomediam revertere statuit. sed Apelchasem cum de muro eum Cpolin versus iter iam ingredicntem cerneret, eductis copiis secutus est, ut si suo eum loco caslra metatum conspiceret, aggrederetur. Preneti assequitur Talicium, pu-

gnamque fortiter committit. at Taticins, exercitu celeriter in aciem constituto, Gallos primum in barbaros impetnm atque impressionein facere iussit; qui hastis correptis longis, effusissimis habenis, velut ignis barbaros invadunt et, disiecta eorum acie, in fugam effusam vertunt. sicque in urbem regiam per Bithyniam Taticius reversus est. verum Apelchasem quiescere omnino noluit. appetebat enim imperii Romani sceptra, sin minus, totam certe oram maritimam ipsasque adeo insulas. talia igitur aftectans, primum piraticas naves exstruere decrevit, occupata Cio, quae urbs Bithynorum est maritima; consiliumque bene ipsi procedere videbatur, cum naves iam exstnierentur. neque id imperatorem latebat; qui armatis statim, quas ad manum habuit biremes et triremes ceteraaue navigia, Manuelem Butumitem classi praepositum contra Apelchasemum misit mandavitque, ut festinaret semiperfectas Apelchasemi naves incendere, quocunque in statu eas reperiret. etiam Taticium terra cum copiarum vi satis magna adversus eum misit. utroque urbe egresso, ubi Butumitem mari niagna celeritate iam adveutautera Apelchasem conspexit hostesque

etiam terra appropinquare comperit, cum locum, in quo erat, iniquum duceret, quod is asper, angustus sagittariisque nequaquam commodus ad arcendum Romanorum equitatum esset: castris motis, co- pias loco idoneo collocare slaluit. itaque locum petiit, ab aliis Halycas, ab aliis Cyparissium dictum. at Butumites mari advectus, celerius quam dici potest naves Apidcliasemi conibussit; postridie terra etiam Taticius advenit, et exercitu idoneo loco disposito, a prinia luce ad vesperam non intermisit modo velitari, modo cominus cum Apelchasemo pugnam conserere, per totos quindecim dies. Apelchasemo autem nequaquam cedente, sed forliter resistente, Latini morae pertaesi, quamvis loci opportunitate parum adiuvarentur, tamen vel solis sibi ut cum Turcis congredi liceret, instabant. quae res etsi Taticio non satis probanda videbatur, tamen quoniam quotidie copias Turcicas Apelchaseino accedcre videbat, Latinis obsecutus, acie sub ortum solis instructa, pugnam cum Apelchasemo capessivit multi

[*](D)[*](P.174)

tiinc caesi Tnrcarum, multi capti. plurimi terga verterunt, nulla ne vasorum quiclem supellectilisque cura habita; ipse Apelcliasem Nicaeam recta contendens, vix evasit. Taticii autem milites, multa potiti praeda, in castra redennt. his imperator auditis, pro ea qua poliebat peritia hominum quantumvis pervicaciuin animos flectendi, litteras ad Apelchasemum cledit, quibus suasit, ut inanibus istis conatibus desisteret, neve aerem diutius verberaret, sed ad se potiua veniret, ut et multis superscderet laboribus, et larga munera honoresque adipisceretur. Apelchasem cum etiam Prosuchum didicisset arces a satrapis quibusdam occupatas obsidere, iamque obsessum adventare Nicaeam, necessitate necessitate, ut aiunt, in virtutem versa, quoniam idem nientem imperatoris perspiceret, animo fidenti pacem amplectitur, confecta inter utrumque pace, imperator etiam alterum commodum spectans, cum aliter perfici non possent, quae intenderat, in urbem regiam eum invitat, ut et dona acciperet et iucunditati se daret, sicque domum revertertur. obsequitur Apelchasem, et Cpolin pro-

fectus, benignissime habitus est. cum autem Nicomediam (urbs ea primaria est Bithyniae,) Turcae, qui Nicaeae imperitahant, tenerent, inde pellere eos imperalor in animo hahens, alteram ad mare arcem exstruendam interea censuit, dum solennia, quibus illum colebat, celebrarentur. itaque reluis omnihus ad usum necessariis nna cum ipsis strtictoribus in naves oncrarias impositis dimisit eas, postquam Eustathio, classis drungario, cni aedificandi curam commiserat consiliumque coramunicaverat, praecepit, ut si forte Turcae praeterirent, rent, eos humanitate prosequeretur et donis ad satietatem impleret, praeterea significaret, haud inscio Apelchasemo arcem cxstrui, denique omne navigium Bithyniae ora urceret, ne quae licrent iste resciret. interim Apelchasemum non destitit quotidianis demereri muneribus, ad balnea, ad ludos equestres, ad venationes invitare, praeterea ad lustrandas columnas in plateis positas adhortari. quin etiam certamen equestre eius gratia aurigas apparare iussit in ihealro, quod magnus olim struxit Constantinus, atque ut eo quolidie irel equos-

[*](D)[*](P. 175)

que probari spectaret, incitavit. id fecit eo consilio, ut dum tempus hic tali modo tereret, istis spatiura ad aedificandum daretur. exstructa autem arce, ubi propositum ad finem pervenit, maioribus etiam donatum muneribus et angusti dignitate affectum, foedere confirmato, honorificentissime itinere maritimo dimisit. cumque is de arce exstructa certior factus esset, quanquam animum eius id pungebat, tamen silentio rem scire se dissimulavit. tale quid etiam de Alcibiade narratur. sic enim et ille Lacedaemonios fefellit, qui Athenas refici non permitterent a Persis deletas. postquam praecepit, ut Athenienses urbem renovarent, ipse legatus Lacedaemonem profectus est; ubi cum legationis tempus traxisset eiusque aedificandi otium dedisset, perfecta demum fraude, Lacedaemonii Athenas restitutas esse audierunt, cuius quidem fraudis egregiaememinit etiam Paeanieus alicubj in orationibus suis. tale etiam patris mei consilium, vel potius Alcibiade etiam prudenlius. nam spectaculis aliisque voluplalibus barba-

[*](B) ἀπέλυσε πόλεως.

nim demerens et de die in dieni detinens, arcem exstruxit; atque perperfecto demum opere, ex urbe eum dimisit.

Ceterum Prosucli, poslquam cum ingenti copiarum vi, ut exspectabaLiir, advenit, Nicaeaiu obsidione cinxit, prout Talicio nuntiaverat, qui noctu eum paulo anle adierat. tres inenses in obsidioue urbis perseveravit. in summas autein angustias ubi qui inlus eraut et ipae etiain Apelchasem se compulsos esse auimadverterunt, ueque resistere diutius Prosucho potuerunt, legatis ad imperatorem missis, auxilium petierun, satius satius se putare dicentes servos illius nominari, quam Prosuclio manus dare. is statim ex copiis, quae forte aderant, praestantissimos elegit, eosque cum vexillis argentoque clavalis sceptris suppetias neque tamen tamen aperte auxitiaturus Apelchasemo exercitum misit, sed ex imperatoris mente auxilium in perniciem Apelchasemi erat. duorum enim imperii Romani hostium inter se certantium succurrendum crat imbecilliori, non quo validior fierct, sed ut alterum depelleret, alteri urbem eriperet eamque extra imperii orbem tum positam recuperaret, et paulatim inde aliis atque aliis po-

o [*](Ρ. 176)[*](Β)

tilus, imperii Romani fines dilataret; qui quidem admodum contracti erant, praesertim ex quo Turcarum res validiores factae sunt. nam fuit, cum termini imperii Romani columnae illae eraut, quae orientem et occidenlem finiunt, aiterae in occidente, quae Herculis dicuntur, in oriente alterae, quas ad Indorum fines Racchus posuit. latitudo enim quanta fuerit imperii Romani, dici non potest: quippe Aegyptus, Meroe , Troglodytice universa et quae zonam torridam adiacent regiones aii australi parte, ab altera autem Tiiule celeberrima et quotquot gentes boreales terras incolunt, quorum capitibus axis borealis imminet, Romanorum imperio parebant. at his temporibus ab oriente Bosporus vicinus , ab occidente Adrianopolis regnum Romanorum terminabant. imperator autem Alexius, veluti manibus propellens barbaros ab ulraque parte instantes atque Byzantio quasi ex centro circumiens , imperii orbem dilatavit : ab occidente Adriaticum mare , ab oriente Eupliratem atque Tigridem terminos constituit. atque in prJslinam saue felicitatem imperium restituissel, nisi bella

[*](C)[*](D)[*](V.141)

rnnlinua et frequenles labores periculaqiie ( nam utrimque impera- tori et crebra et magna subeunda eraut pericula) a proposito eum deduxissent. sed, ut initio dixi, exercitum Nicaeae tyranno Apelchamo non eo consilio misit, ut illum periculo eriperet, sed ut sibi vitoriam pararet. neque taiuen fortuua coeptis eius adspiravit. ila res se habuit. qui auxilio niissi crant, ubi ad oppiduluin perveueriint , a doiuino Georgio vocatuni , Turcae portas exteniplo ipsis aperuerunt. Jii supra portain orientalem in pinnas niiiroruni asceuderunt, signisque ac sceptris congestis, clamoreiu sustulerunt continuum. qua re perterriti, qiii urbein obsidebant, noctu discesserunt, ipsum iniperatorera advenisse rati. Romanae autem copiae in urbem reverterunt, cum se non pares esse sentireut excipieudis Persis, quos ex intimis imperii Turcici regionibus rursus adventuros sperabant.

Interim sultaniis , diu cxspectato Siausi reditu , ubi morari (??)m vidit coinperitquc , illum dolo Cjaratocen Sinope eiecisse, sarumque baptismum suscepisse , et in occidcnlem ab imperatore mis-

[*](Β)[*](C)

sum esse , in ducis Anchiali dignitatem evectum , indignabatur atque aegre ferebat. itaque Puzanum rursus cum exercitu adversus Apelchasemum raittendum , simulque litteras ad imperatorem eidem tradendas statuit, in quibus de afllnitate cum eo coniungenda agebatur. scriptae autem erant in hunc modum. "audivi, imperator, de rebus tuis, ut accepto Romanorum imperio, statim ab initio in muita certamina incideris, utque sopito Latino tumultu, Scythae contra te bellum parent, et ipse Amer Apelchasem foedere, quod cum Solyma tlbi erat soluto,usque ad ipsam Damalim Asiam vastet. si ergo vis et Apelchasemum ex istis partibus expelli, et Asiam ipsamque Antiochiam imperio tuo restitui, mitte tuam ad me filiam, sponsam filio meo natu maximo mihique nurum futurain. quod si feceris, nullum libi in posterum impedimentum obstabit, sed oinnia facile perficies , me adiuvante, non per orientem solum, sed usque ad Illyricum et occidenlem universum , auxilio usus copiarum, quas tibi mittemus.’ liaec giitur Persarum sultanus. Puzanus aulcm , admotis Nicaeae copiis urbeque ilerum atque saepius frustra teutata, cuni Apelchasem

[*](D)[*](Ρ. 178)

fortiter resisteret atque auxilia ab Alexio et pelerel et acciperet, ad ceteras urbes oppidaque expuguanda animum advertit; indeque profectus, castra ad Lampen posuit, qui fluvius est circa Lopadium. is ubi discessit, tredecim Apelchasem mulis tantum auri imposuit, quantum lerre poterant , atque ad Persarum sultanura profectus esl, donum allatiirus, ne praefectura sibi ahrogaretur. assequitur eum ad Spacha coinmoranlem; sed cum ne in conspectum quidem ab sultano admitteretur , intemunciis utebatur; quibus vchementer instantibus, ille "quoniam semel inquit, inquit, Ameri Puzano provinciam istam ipsi eam eripi nolo. det ergo Apelchasem aurum atque ad Puzanum se conferat, quocum, ut volet, de rebus suis agat. quidquid illi visum fuerit, etiam mihi placehit." diu igitur ihi commoratus, cum multum sollicitando nihil profecisiel, ad Puzanum iter ingressus, ducentis obvius fit viris lectis atque satrapis , qui a Puzano adversus eum missi rant. neque enim hunc latuerat, Apelchasemum Nicaea profetum esse. isti captum laqueo ex nervo torto strangularunt. quan-

[*](V. 142)[*](Β)[*](C)

qnam eius rei auctor ex mea qnidem sententia non Puzanus erat, sed sultanus ipse , qui insidias Apelchasemo strui iusserat. hactenus de Apelchasemo. imperator, lectis sultani lilteris , ne advertere quidem animum ad ea , quae significata sibi erant, voluit. quomodo enim? regia filiola, quam illius natu maximo filio desponderi epistola postulabat, sane erat infelicissima, ut apparet, si in Persidem profecta, regni facla esset consors quavis egestate tristioris. sed neque divina id lex sinebat, neque imperator liaec ita perficienda censebat, vei si in summas angustias res suae redigerentur. risit igitur statim, cum primura litteras legeret, barbari spem, quam a daemone ei suggestam csse dicebat. sed de affinitale licet ita imperator sentiret, tamen inani spe suitani animum suspeudi oportere ratus , Curticium cum tribus aliis arcessivit eosque legatos ad eum misit cum litteris, quibus pacis conditionem libentissime se accipere postulataque concedere significabat; expeteus simul et ipse alia quaedam, quibus lempus duceretur. sed priusquam Byzantio missi legali Ghorasanum pervenisseut , audita

[*](D)[*](P.179)

siiltani caede , reverteriint. nam frater eius tutuses, postquam et Amerem Solymam et generum ex Arabia adversus se profectum occidit, insolentia inflatus, cum sultanum de pace cum imperatnrc agere comperisset, ad fralris necem animum advertit. duodecim igitur Chasios, ut Persarum lingua dicuntur, caedein spiraiites arcessivit et legatorum nomine nomine ad sultanum statim misit, simul fraudis rationem indicans, "ite, inquit, atque primum prae vobis ferte arcana quaedam sultano vos nuntiattiros esse : adinissi, quasi ad aurem loqui velitis, accedite et statim fratrem meum " legati igitur vel potius sicarii, ut ad convivium seu eptilas missi, alacres ad sultani caedem properaruut. ebrium cum eum invenirent, quoniam omni libertate utebantur, iis, quibns custodia sultani credita erat, procul stantibus, aiccdebant ad eum gladiisque, quos sub ala gestabant , eductis, infclicem illico interficiunt. talis enim est ista Chasiorum gens, quae sanguine delectetur et voluptuosissimum ducat gladium in homi-

num visceribus figere. ceterum, si forte eo ipso momento alii aggressi eos discerpunt, summo honori talem mortem habent, velut paternam hereditatem cruentum istutl artificium alius ah alio accipientes atque rursus tradentes. illorum quidem nenio ad Tutusen reversus est, cum mercedem quasi sceleris contrucidati darent. Puzanus, ut haec andiit, in Chorasanum cura copiis omnibus movit; appropinquantem excepit occisi sultani frater Tutuses. pugna statim cominus commissn, postquam strenue uterque exercitus pugnavit, et neuter neutri victoriam (loncessit, Puzanns etam lethali vulnere percussus cecidit, fortiter pugnans et universos conturbans ordines, milites eius fuga salutem pertierunt, alii alio dispersi. Tutuses autem victor inCliorusanum rediit, iam sultanicii dignitatem adeptum se ratus. sed periculum capiti eius impendebat. etenim occisi Taparae sultani filius, Pargiaruch. obviain ei factus, velut leo gavisus est, qui magnum in corpus inciderit, ut poeta ait, atque omnium virium contentione eum aggressus, Tutusis copias disiecit, disiectasque sumina vi persecutus est. cecidit et ipse Tutuses, ad Novati instar inflatus. Apelchasemo cum pecuniis ad

[*](P. 180)[*](Β)

Chorasani sultanum profecto, ut supra narravimus, frater eius Pulcliases Nicaeam occupavit, de qua re imperalor cerlior factus, largissima ei dona pollicitus est, si urbe sibi tradita decetleret. Pulchases conditioneni non aspernabatur quideni, sed Apeicliasemum repiciens cunctabatur, et alias atque alias morae causas adversus imperatorem praelendebat, suspendens quasi eiim, re vera fratris reditum operiens. interim tale quid contigit. trucidatus a Chasiis Chorasani sultanus Aineris Solyinae filios duos ceperat. hi post illius necem ex Chorasano aufugientes, Nicaem celeriter se conferchant ; quos conspicati, qui Nicaeae erant, tumultuantes ingenti gauilio exceperunt; eperunt atque Puchases Pulchascs ut paternam hereditatem Nicaeam sine nora ii3 tradidit. eorum natu maior , Clilxiasthlan nomine , sultanus creatus, uxores et liberos eorum , qui tum Nicaeae degehant , arcessivit eamque urbem incolere iussit, in qua urbo sultanorum, ut dixerit aliquis, domicilium rursus collocavit. ita Nicaeae rebus constitutis, Pulchasen praelectura movet, et archisatrapae Muchumeti princi-

[*](C)[*](V. 144)[*](D)

patu tradito satraparuin, qiii Nicaeae erant, ipse liunc ibi relinquens, adversus Melitenein profectus est.

Elclianes auteiu arcliisatrapa, occupatis Apolloniade et Cyzico, quae urbes niari adiacent, inaritimain orain universani infestam habebat. qtio iinperator aiidito, navigiorum, quae ad manus erant, (nain classis nonduin erat parata,) satis niulta expedivit, et luachinis niilitibusque fortibus inipositis, Eupliorbeno Alexandro, qui et genere et virtute ciarus erat , iinperiuin eoruin tradidit, atque adversus Elclianein euin misit. is ubi Apolioniadein pervenit, urbein statim adortiis, post oppugnationem sex ilieruin, ne noctu quideni plane omissam, exteriorem arcis circuitum occupavit, quod proinurale liodie vocari solet. Elclianes autein lortiter obstitit, auxilia mox adventiira sperans. cumque revera barbarorum exercitum satis magnuin subsidio Elcliani venire Alexander aniinadverteret , suos autein ne multesimam quidem advenientiuin copiarum partem esse ; satius duxit, quamvis

[*](Ρ. 181)[*](Β)

victoria non reportata, suos incolumes servari. sed res suas in summas angustias adductas esse cernens, neque ullam salutis viam superesse, ad mare tendere statuit , et navigia ingressus, secundo fluvio eo traiecit. odoratus Elclianes Alexandri consiliiim, praeoccupavit lacus ostium et fluminis pontem, in quo etiam templum dudum a sancta Helena in honorem magni Constantini exstructum erat , unde appellationem pons iste hodieque habet. ad istud igitur ostium et in hoc ponte milites fortissimos ab utraque parte dispositos navigiorum transitum exspectare iussit. iam cum omnes naviculis illis , quas dixi, per lacus ostium vecti , in insidias ab Elchane structas inciderent , imminentis periculi metu nescii quid agerent, navibus ad littus appulsis, in terram egrediuntur. quos ubi Turcae assecuti sunt, gravis committitur pugna. multi nobilium hominum capti, multi etiam fluvii orticibus hausti sunt. quibus cognitis, imperator cladem inultam non erens, Opum cum idoneis copiis terrestri itinere adversus eos misit. qui ostquam Cyzicum pervenit , statim urbem cepit. electos autem e co

[*](C)[*](D)[*](V. 145)[*](Ρ.182)

piis suis viros fere trecentos , munitionibus accedere paratos atque ad pericula promptos , adversus Poemanenum misit; qua arce illico occupata, qui intus erant partim trucidnntur, parlim capti ad Opum mittuntur; hic ad imperatorem celeriter eos misit. ipse inde profectus, Apolloniadem pervenit eamque irbem obsidione clausam tentare non destitit. Elclianes, deficientibus tum quidem copiis , oppidum ultro tradidit atque una cum consanguineis ad imperatorem transiit. a quo cum alia innumera, tum quod maximum est , sanctam evangelii lucem consequitur. qui Opum sequi nolnerant, Scaliarius et qui postea hyperperilampri i. e. clarissimi titulo ornatus est * * *, (archisatrapae hi quoque erant ex illiistribus) cum audissent, quanta humanitate ac munificentia ab imperatore exceptus Elchanes esset, accesserunt et ipsi et quae vellent consecnti sunt. quippe erat imperator religiosissimus, atque virtute et rognitione, ut ita dicam, omnis pietatis sacerdos summus. paratissimus idem ad praecipiendum dogma nostrum, atque apostolicus et volnntate et oratione, fidei nostrae con-

ciliare cupiebat non nomados tantum istos Scythas , sed etiam Persidem universam et quotquot Aegyptum Libyamque incolunt barbari , Moamethis sacris initiati.

Sed de his satis. graviorem autem et maiorem supfriora in imperium Romanum impetum cum enarratura sim, ab initio rursus repetenda res est: nam alii ex aliis ciebantur fluctus. gons quaedam Scythica, a Sauromatis quotidie vexata , relictis sedibus, ad Danubium descendit. cumque necesse ipsis esset cum iis, qui Danubium pacisci, pacisci, consentientibus omnibus, conveniunt principes, Tatum et Chalem et Seslhlabum et Salzam, (nam oportet nominatim laudare viros inter barbaros nobilissimos, licet historiae elegantiam vocabla deforment,) quorum ille Dristrae praeerat, reliqui Bitzinae ceterisque oppidis. cum his igitur ubi pacti sunt , secure Danubio traiecto, finitimas rogionos depopulbatur oppidaque nonnulla occupabant. sed Traulus iste Manichaeus cum iis , qui eum secuti erant, et qui oppidum, in Roliatobes colle positum, tenebant ipsi obnoxii, de

quibus supra pluribus egimus, ubi de Sytharum rebus audiere, quod dudum jiarturierant, enixi sunt. occupatis enim viis asperis et angustis, Scythas arcesserunt, Romanorumque dehinc ditionem universam infestam habebant. siquidem Manichaei natura bellicosissimi ac sanguinis, veluti canes, cupidissimi. haec ubi imperator Alexius accepit, domesticum occidentis Pacurianum, quem exercitus ducendi disponendique et aciei instruendae quaui maxime peritum cognorat, una cum Brana, qui et ipse fortissimus erat, coactis copiis, adversus eos proficisci iussit. is cum ad Scythas pervenisset, qui superatis angustiis citra Beliatobam castra posuerant, eosque innumeros esse cerneret, proelio statim abstinuit, satius ducens copias suas, in praesenti pugna non commissa, servari, quam proelio inito acceptaque clade multos perire. sed Branae, qui ad pericula promtissimus atque audax erat, haec non placebant. domesticus, ne pugnam differendo ignaviae suspicionem subiret, Branae importunitati

[*](V. 146)[*](Β)

cedens, poslquam arma capere omnes iussit atque in aciem collocavit, Scythas aggressus est, mediam ipse obtinens aciem. sed quoniam ne multesimam quidem hostium parlem Romanus exercitus aequabat, solo aspectu perculsi sunt omnes. tamen congressi cum Scythis, muiti in pugna occisi sunt; ipse Branas morlifero vulnere ictus cecidit; domesticus autem strenue pugnans et saepius in hostes invectus, ad fagum offensus, animam exteinplo efflavit; reliquus exercitus alii alio dispersi sunt. quo nuntio accepto, impcrator qui in proelio occubuerant, et singulos lugebat et universos simul; domestici autem mortem magis etiam deplorans, lacrimarum vim effudit; quippe quem praecipue diligeret, etiam ante imperium acceptum. neque tamen propterea animo concidit, sed Taticium arcessitum cum pecunia multa Adrianopolim misit, qui et annua militibus stipendia solveret, et coactis undecunque copiis, exercitum satis magnum rursus pararet. Uberto-

pulum autem, relicto Cyzici praesidio idoneo, cum solis Gallis ad Taticium celeriter pergere iussit. hic cum Latinos atque Ubertopulum videret, confirraato animo, (nara idoneum ante exercitum conscripserat,) statim adversus Scythas profectus est. Philippopolin ubi pervenit, in ripa fluvii ad Blisnum fluentis castra metatus est; cumque Scythas a pabulatione redeuntes cum praeda multa atque captivis videret, licet nondum vasa intra vallum deposuisset, iustam in eos militum partem immisit. ipse, armis captis omnibusque se comparare inssis, aciem instruxit et praemissos milites secutus est. ubi Scythas cum praeda et captivis sese reliquo Scytharum exercitu in Euri ripa considentium adiunxisse vidit, bifariam exercitu diviso, classicum utrimque cani iussit, et magno cum clamore barbaros invadit. pugna couserta acri, Scytharum plurimi occubuere, multi dispersi fuga servati sunt. Taticius praeda omni potitus, victor Philippoplin perrexit. ibi cum exercitum omnem collocasset, circuraspiciebat, unde

[*](Β)[*](C)[*](V. 147)

et qua ratione barbaros itenim aggredi posset. verum ciim iunumeras eorum copias esse intelligeret, exploralores dimisit, qui de Scytharum rebus crebro certiorem se facereut. reversi speculatores, maguam barbarorum multitudinem circa Beliatobam versari finitimamque regionem diripere nunliarunt. Taticius, qui adventum Scytharum exspectaret, nec tanlo numero pares haberet copias, plane consilii inops, in angustiis erat. tainen ferrum eacuit atque ad pugnam milites cohortatus est. interim advenit, qui barbaros adventare unntiavit iamue prope adesse contirinavit. Taticius statim in armis erat, et exercitu omni arnia capere iusso, Euroque illieo traiecto. coliortcs turmatim disposuit ipse mediam aciem tenuit. barbari, qui suo more aciem instruerant copiasque suas proelio paraverant, videbantnr quidem pugnae occasionem quaerere et adversarios provocare. sed uterque exercitus timore congressum differebat; Romani enim innumeram

Scytharum multitudinem metuebant, Scythae percellebantur, cum omnes loricis viderent instructos et signa et vestes splendidas et relucentem inde nitorem, siderura radios referentem. soli oninium Latini audaces atque temerarii pugnam occupare poscebant, dentes simul atque gladios exacuentes. Taticius autem eos coliibuit. erat enim animo prudenti et sagax in suspicandis rebus futuris. postquam uterque exercitus, diun alter alterius impetum exspectat, sed ne ullus quidem ex militibus neutra ex parte in medium equitare audet, ad solis occasum constitit, dux uterque in castra revertit. idem duobus factum est diebus. verum licet ad pugnam duces se pararent et aciem utroque die instruerent, quoniam neuter pugnam capessivit, tertii diei diluculo Scythae retro cedunt; qno animadverso, Taticius statim eos sequitur; sed pcdes, ut aiunt, ad Lydium currum. nam occupantes Scythas Sidoram (vallis id nomen est) cum assecutus non esset,

universas copias Hadrianopolin rednxit, Gallisque ibi relictis, militibus autem in suam quoque patriam dimissis, cum parte aliqua cxercitus ipse in urbem revertitur.