Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

ὁπότε οὖν ἔδει ἀρθῆναι τὸ κάλυμμα καὶ ὀφθῆναι ταῦτα τὰ μυστήρια, γεγέννηται ὁ Ἰησοῦς διὰ Μαρίας τῆς παρθένου κατὰ τὸ εἰρημένον· Πνεῦμα ἄγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σέ« — πνεῦμά ἐστιν ἡ Σοφία — »καὶ δύναμις ὐφίστου ἐπισκιάσει σοι« — ὕφιστός ἐστιν ὁ δημιουγυός — διὸ τὸ γεννώμενον ἐκ σοῦ ἅγιον κληθήσετα«.

γεγέννητγαι γὰρ οὐκ ἀπὸ ύωίστου μόνου, ὥσπερ οἱ κατὰ τὸν Ἀδὰμ κτισθέντες ἀπὸ μόνου ἐκτίσθησαν τοῦ ὺφίστου, τουτέστι τῆς σοφίας καὶ) τοῦ δημιουργοῦ· ὁ δὲ Ἰησοῦς ὁ καινὸς ἄνθρωπος, ό ἀπὸ Πνεύματος ἁγίου <καὶ ὑψίστου>, τουτέστι τῆς Σοφίας καὶ τοῦ δημιουργοῦ, ἴνα τὴν μὲν πλάσιν καὶ κατασκευὴν τοῦ σώματος αὐτοῦ ὁ δημιουργὸς καταρτίσῃ, [*](1 Ι Κοr. 2, 14, Iren. I 8,3 —3—6 vgl. S. 162, 5ff — 7 Matth. 11, 13; Luk. 16, 16 — 9 Joh. 10, 8 πάντες ὅσοι ἦλθον πρὸ ἐμοῦ κλέπται εἰσὶν καὶ λησταί vgl. Zahn, Gesch. des Kanons I 732 1 — 9ff vgl. Clemens Strom. 1 81 S. 52, 24 tf St. — lOf Rom. 16, 25 κατὰ ἀποκάλυψιν μυστηρίου χρόνοις αίωνιοις σεσιγημένου Ephes. 3, 4.5 ἐν τῷ μυστηρίῳ τοῦ Χριστοῦ, δ έτέραις γενεαῖς οὐΚ ἐγνωρίσθη vgl. Κοί. 1, 26 — 14 f Röm. 8, 19 ἠ γὰρ άποκαραδοκία τῆς κτίσεως τὴν ἀποκάλυψιν τῶν υἱῶν θεοῦ ἀπεκδέχεται vgl. VII 25, 5 — 16f II Kor. 3, 15 κάλυμμα ἐπὶ τὴν καρδίαν αύτιῶν κεῖται 16 περιαιρεῖται τὸ κἀλυμμα — 19 Luk. 1, 35 — 24 καινὸς ἄνθρωπος Ephes. 2, 15. 4, 24) [*](8 οἰδότγες Ρ 12 hinter πάντα ücke ö. 18 γεγένηται Ρ 21 γεγένηται ρ Ρ 22 μόνου1 Gö.: μόνον Ρ 23 ύψίστου <ἀλλ᾿ ἀπὸ τοῦ πνεύματος ὑψίστου>, τουτέστι τῆς σοφίας κτλ. und Ζ. 24 δὲ > Bernays τῆς > Miller 24 ὁ3 > Klost. 24 f < > We., vgl. S.)

περὶ τούτου ζήτησις μεγάλη ἐστὶν αὐτοῖς καὶ σχισμάτων καὶ διαφορᾶς ἀφορμή. καὶ γέγονεν ἐντεῦθεν ἡ διδασκαλία αὐτῶν διῃρημένη, καὶ καλεῖται ἡ μὲν ἀνατολική τις διδασκαλία κατ' αὐτούς, ἡ δὲ Ἰταλιωτική.

οἱ μὲν ἀπὸ τῆς Ἰταλίας, ὧν ἐστιν Ἡρακλέων καὶ Πτολεμαῖος, ψυχικόν φασι τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ γεγονέναι, καὶ διὰ τοῦτο ἐπὶ τοῦ βαπτίσματος τὸ πνεῦμα ὡς περιστερὰ κατελήλυθε, τουτἐστιν ὁ λόγος ό τῆς μητρὸς ἄνωθεν τῆς Σοφίας, καὶ <ἐγ> τῷ ψυχικῶ, καὶ ἐγήγερκεν ἐκ νεκρῶν. τοῦτό ἐστι, φησί, τὸ εἰρημένον· »ὁ ἐγείρας Χριστὸν ἐκ νεκρῶν ζωοποιήσει καὶ τὰ θνητὰ σώματα ὐμῶν«, ἤτοι ψυχικά. ό χοῦς γὰρ ὑπὸ κατάραν έλήλυθε·

»γῆ γάρ«, φησίν, καὶ »εἶ, γῆν ἀπελεύσῃ«. οἱ δ’ αὖ ἀπὸ τῆς ἀνατολῆς λέγουσιν, ών ἐστιν Ἀξιόνικος καὶ Ἀρσησιάνης, ὅτι πνευματικὸν ἦν τὸ σῶμα τοῦ σωτῆρος· Πνεῦμα γὰρ ἅγιον ἦλθεν ἐπὶ τὴν Μαρίαν, τουτέστιν, ὴ Σοφία, καὶ ἠ δύναμις τοῦ ὐψίστου, ὴ δημιουργικὴ τέχνη, ἕνα διαπλασθῇ τὸ ὑπὸ τοῦ πνεύματος τῇ Μαρίᾳ σοθέν.

Ταῦτα ούν ἐκεῖνοι ζητείτωσαν κατ᾿ αὐτοὺς καὶ εἴ τινι ἄλλῳ [*](1 f. 76ν) γένηται φίλον ζητεῖν. ἀλλ’ έπιλέγει· ὡς διώρθωτο μὲν τὰ κατὰ τοὺς αἰῶνας ἔσω σφάλματα, διώσθωτο δὲ καὶ κατὰ τὴν άγσοάδα, τὴν ἔξω Σοφίαν, διώρθωτο δὲ καὶ κατὰ τὴν ἑβδομάδα —

έδιδάχθη κὰρ ὑπὸ τῆς Σοφίας ό δημιουργός, ὅτι οὐκ ὲ́στιν αὐτὸς θεὸς μόνος, ὡς ἐνόμιζε, καὶ πλὴν αὐτοῦ ἕτερος οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ ἔγνω διδαχθεὶς ὑπὸ τῆς Σοφίας τὸν κρείττονα· κατηχήθη γὰρ ύπ᾿ αύτῆς καὶ ἐμυήθη καὶ ἐδιδάχθη τὸ μέγα τοῦ Πατρὸς καὶ τῶν αίώνων μυστήριον, καὶ ἐξεῖπεν αὐτὸ οὐόενί· τοῦτ᾿ ἔστιν, ὥς φησιν, ὃ λέγει πρὸς Μωὐσὴν· ἐγὼ ό θεὸς Ἁβραὰμ καὶ ὁ θεὸς Ἰσαὰκ κοὶ ό θεὸς Ἰακώβ, καὶ τὸ [*](5 ἀνατολική] vgl. Clemen's Ἐκ τῶν Θεοσότου καὶ τῆς ἀνατολικῆς καλουμένης διδασκαλίς .... έπιτομαί Tert. Αdv. Val. 11 — 7 vgl. Mark. 1, 10; Iren. I 7, 2 S. 60 Η.; Bousset, Kyrios Christos S. 258f — 10 Rom. 8, 11 — 12 χοῦς] vgl. Iren. I 5, 6. 7, 5 ὑπὸ κατάραν] Gal. 3, 10 — Gen. 8, 19 — 13 Ἀξιόνικος] Tert. a. a. Ο. 4 — 13ff vgl. Clemens a. a. 0. 1 S. 105, 5 6; 60 S. 127, —3 St. — 21ff vgl. S. 162, Off — 27 Exod. 6, 2. 3 ἐγὼ κύριος καὶ ὤφθην πρὸς Ἀβραὰμ καὶ ισαὰκ καὶ Ἰακώβ, θεὸς ὤν αὐτῶν, καὶ τὸ ὄνομά μου κύριος οὐκ ἐδήλωσα αὐτοῖς vgl. VII 25, 4) [*](2 γενηθεὶς Ρ 9 ἐγγέγονε We.: γέγονε Ρ, γέγωνε Cruice 11 ἤτοι ö.: καὶ τὰ Ρ 14 Βαρδησιάνης Bunsen, s. VII 31, 1 18 ξητγήτωσαν Ρ καθ᾿ αὑτοὺς We. 19 γεγένηται We. ἐπιλέγει Miller: ἐπεὶ λέγει Ρ, ὲ́τι λέγει Bunsen 20 <τὰ> κατὰ Cruice, ebenso Ζ. 21 23 ούκ > Cruice 24 Bunsen: κατήχθη Ρ)

ἔδει διωρθωμένων τῶν ἄνω κατὰ τὴν αὐτὴν άκολουθίαν καὶ τὰ ἐνθάδε τυχεῖν διορθώσεως. τούτου χάριν έγεννήθη Ἰησοῦς ὁ σωτὴρ διὰ τῆς Μαρέας, ἴνα διορθώσηται <τὰ> ένθάδε, ὤσπερ ὁ Χριστός, ὁ ἐπιπροβληθεὶς ὑπὸ τοῦ Νοὸς καὶ τῆς Ἄληθείας, διωρθώσατο τὰ πάθη τῆς ἔξω Σοφίας, τουτέστι τοῦ ἐκτρώματος· καὶ πάλιν ὁ διὰ Μαρίας γεγεννημένος ό Σωτὴρ ἦλθε διορθώσασθαι τὰ πάθη τῆς φυχῆς.

είοὶον οὖν κατ᾿ αὐτοὺς τρεῖς Χριστοί, ὁ έπιπροβληθεὶς ὑπὸ τοῦ Νοὸς καὶ τῆς Ἀληθείας μετὰ τοῦ άγίου πνεύματος, καὶ ὁ κοινὸς τοῦ πληρώματος Καρπὸς ἰσόζυγος τῆς ἴξω Σοφίας, ἥτις ἤτις καλεἰται καὶ αὐτὴ πνεῦθμα ἅγιον ὑποδεέστερον τοῦ πρώτου, καὶ τρίτος ὁ διὰ Μα- ρίας γεννγθεὶς εἰς έπανόρθωαιν τῆς κτίσεως τῆς καθ’ ήμᾶς.