Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

τὴν δὲ γῆν εἶναι μετέωρον ὑπὸ μηδενὸς κρατουμένην, μένουσαν δὲ διὰ τὴν ὁμοίαν πάντων ἀπόστασιν· τὸ δὲ σχῆμα αὐτῆς γυρόν, συρογγὐλον, κίονι λίθῳ παραπλήσιον. τῶν δὲ ἐπιπέδων ᾦ μὲν ἐπιβεβήκαμεν, ὄ [*](4f Cedrenus Ι 276, 12-14 — 13-S. 18, 19 doxogi-aphische von Theophrast abhängige Quelle, s. Dox. S. 146 ff — 14 — 17. 20 — 23 Cedrenus I 15—21) [*](6 ἐπὶ Β 7 αὐτῶν HSS, verb. Usener 8 καὶ > ἡμῖν] νῦν? 10 θαλλῆν L ἐξειπόντα Β 11 ἡθικῆς LOT: ἡθικὴν Β 11 f διαλεκτικῆς LOT: διαλεκτικὴν Β 13 περὶ ἀναξιμάνδρου Β θαλλοῦ L0 15 ἀφ' ἦς γενέσθαι Cedr. τοὺς — κόσμους Ritter (s. Dox. 476, 8. 133): τὸν — κόσμον HSS Cedr. 16 ἤν > Cedr. 18 μὲν] + οὖν Τ, vgl. S. 9,15 19 τούτων 20 συμβαίνειν Roeper, doch s, S. 11, 3 τοὺς ἀνθρώπους Β 21 ὑπὸ μηδενὸς Τ Cedr: ὑπ' οὐδενὸς LOB δὲ Gedr.: > HSS 22 ἀνάστασιν Cedr. ed. aber ἀπόστασιν die HSS des Cedr. γυρόν Roeper: ὑγρόν HSS Cedr. 23 κίονι λίθῳ Wolf (vgl. Diels Dox. S. 218): χιόνι λίθῳ HSS, χιονῶδες λίθῳ Cedr. κίονι λιθῷ Theophrast, λίθέῃ κίονι? Anax. nach Diels; nach Zeller 1226 Anm. 4 stand in der Vorlage κυλίνδρῳ) ὃ μὲν HSS, verb. Gronov 23 f ὃ δὴ L B)

τὰ δὲ ἄστρα γίνεσθαι κύκλον πυρός, ἀποκριθέντα τοῦ κατὰ τὸν κόσμον πυρός, περιληφθἐντα δ' ὑπὸ ἀέρος. ἐκπνοὰς δ’ ὑπάρξαι πόρους τινὰς αὐλώδεις, καθ' οὔς φαίνεται τὰ ἄστρα· διὸ καὶ ἐπιφρασσομένων τῶν ἐκπνοῶν τὰς ἐκλείψεις γίνεσθαι.

τὴν δὲ σελήνην ποτὲ μὲν πληρουμένην φαίνεσθαι, ποτὲ δὲ μειουμένην κατὰ τὴν τῶν πόρων ἐπίφραξιν ἢ ἄνοιξιν. εἶναι δὲ τὸν κύκλον τοῦ ἡλίου ἑπτακαιεικοσαπλασίονα τῆς σελήνης, καὶ ἀνωτάτω μὲν εἶναι τὸν ἢλιον, κατωτάτω δὲ τοὺς τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων κύκλους.

τὰ δὲ ζῷα γίνεσθαι * * * ἐξατμιζόμενα ὑπὸ τοῦ ἡλίου. τὸν δὲ ἄνθρωπον ἑτέρῳ ζῷῳ γεγονέναι, τούτεστιν ἰχθύϊ, παραπλήσιον κατ ἀρχάς.

ἀνέμους δὲ γίνεσθαι τῶν λεπτοτάτων ἀτμῶν τοῦ ἀέρος ἀποκρινομένων καὶ ὂταν ἀθροισθῶσι κινουμένων, ὑετοὺς δὲ ἐκ τῆς ἀτμιδος τῆς † ἐκ τῶν ὑφ’ ἥλιον ἀναδιδομένης· ἀστραπὰς δέ, ὂταν ἄνεμος ἐμπίπτων διϊστᾷ τὰς νεφέλας. οὖτος ἐγένετο κατὰ ἔτος τρίτον τῆς τεσσαρακοστῆς δευτέρας ὀλυμπιάδος.

Ἀναξιμένης δὲ καὶ αὐτὸς ὢν Μιλήσιος, υἱὸς δὲ Εὐρυστράτου, ἀέρα ἄπειρον ἔφη τὴν ἀρχὴν εἶναι, ἐξ οὖ τὰ γινόμενα καὶ τὰ γεγονότα καὶ τὰ ἐσόμενα καὶ θεοὺς καὶ θεῖα γίνεσθαι, τὰ δὲ λοιπὰ ἐκ [*](1–14 Cedrenus 1–14 — 17 ἀέρα — 18 γίνεσθαι Cedrenus — 17 18 ff vgl. Heidel, Proceedings of tlie American Academy XVIIi 691 f τὰ] τὸ Β γενέσθαι Cedr. ed. Bekker, aber γίνεσθαι die HSS des Cedr. πυρός HSS Cedr.: ἀέρος Roeper, doch s. Dox. 348, 6. 579, 15 (= Vorsokr. I 19, 28. 16, 18) 1 f ἀποκριθέντα ἐκ (so) τοῦ — πυρός HSS des Cedr. (< Bekker) Cedr. Diels (vgl. Dox. S. 156): τόπους HSS, τόπους ~ nach οὒς Roeper αύλώδεις Oiels: αὐρώδεις Cedr., ἀερώδεις HSS φάινονται Cedr., φαίνεσθαι Usener κατὰ] παρὰ Τ Cedr. ed. Bekker κατὰ die HSS des Cedr.) 7 ἑπτακαιεικοσιπλασίονα Cedr. ed. Bekker, aber ἑπτακαιεικοσαπλασίονα Paris, des Cedr., ἑπτακοσιεικοσαπλασίονα nach Diog. Laert. I 24 Roeper. Nach Diels stand in der Quelle etwa ἑπτακαιεικοσιπλασίονα <τῆς γῆς, ἐννεκαιδεκαπλασίονα δὲ τὸν> (Hippolyts Angabe hält für richtig Zeller Ι 5 224 2), die Verstümmelung Hipp, selbst herrühren τοῦ τῆς σελήνης Roeth 8 ἢλιον HSS Cedr.: Roeper ἤλιον] + μετ’ αὐτὸν δὲ τὴν σελήνην? Diels ἀπλανῶν] + καὶ τῶν πλανητῶν Diels (wegen κύκλους vgl. Dox. 345, 11) 9 ζᾠδια Cedr. 〈ἐξ ὑγροῦ〉 ἐξατμιζομένου (vgl. Dox. 189) Diels ὑπὸ τὸν ἢλιον Β 10 ἰχθείι (2. ι eingeklammert) Β, ἰχθὺς Ο ἐκ τοῦ Cedr. 12 ἀθρηθῶσι Τ ὑετοὺς Cedr., ὑετὸν RSS 12 ἐκ — 13 ἢλιον (ἡλίου Paris.) ἀναδιδομένης Cedr.: ἐκ γῆς τῆς Τ) ἀναδ. ἐκ τῶν τῶν ὑφ' τῆς ἐκ (oder ἀπὸ) γῆς ὑφ’ Μου (ἥλιον Vorsokr.) ἀναδιδομένης Diels ἐκ νεφελῶν ö. 14 ἐκπίπτων διίστησι Cedr. 16 περὶ ἀναξιμένους Ο 11 καὶ Cedr.: >)

τὸ δὲ εἶδος τοῦ ἀέρος τοιοῦτον· οταν μὲν ὁμαλώτατος ᾖ, ὄψει ἄδηλον, δηλοῦσθαι δὲ τῷ ψυχρῷ καὶ τῷ θερμῷ καὶ τῷ νοτερῷ καὶ τῷ κινουμένῳ. κινεῖσθαι δὲ ἀεί· οὐ γὰρ μεταβάλλειν ὄσα μεταβάλλει, εἰ μὴ κινοῖτο.

πυκνούμενον γὰρ καὶ ἀραιούμενον διάφορον φαίνεσθαι· ὂταν γὰρ εἰς τὸ ἀραιότερον ἀραιότερον πῦρ γίνεσθαι, ἀνέμους δὲ πάλιν εἰς ἀέρα πυκνούμενον, ἐξ ἀέρος <δὲ> ἀποτελεῖσθαι κατὰ τὴν πίλησιν, ἔτι δὲ μᾶλλον μᾶλλον ἐπὶ πλεῖον πυκνωθέντα γῆν καὶ εἰς τὸ μάλιστα πυκνότατον λίοθους. ὢστε τὰ κυριώτατα τῆς γενέσεως ἐναντία εἶναι, θερμόν τε καὶ ψυχρόν.

τὴν δὲ γῆν πλατεῖαν εἶναι ἐπ’ ἀέρος ὀχουμένην, ὁμοίως δὲ καὶ ἢλιον καὶ σελήνην καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα πάντα πύρινα ὄντα ἐποχεῖσθαι τῷ ἀέρι διὰ πλάτος.

γεγονέναι δὲ τὰ ἄστρα ἐκ γῆς διὰ τὸ τὴν κμάδα ἐκ ταύτης ἀνίστασθαι, ἧς ἀραιουμένης τὸ πῦρ γίνεσθαι, ἐκ δὲ τοῦ πυρὸς μεταωριζομένου τοὺς ἀστέρας συνίστασθαι. εἶναι δὲ καὶ γεώδεις φὐσεις ἐν τῶν τόπῳ τῶν ἀστέρων συμπεριφερομένας ἐκείνοις.

οὐ κινεῖσθαι δὲ ὑπὸ τῆν τὰ ἄστρα λέγει, καθὼς ἔτεροι ὑπειλήφασιν, ἀλλὰ περὶ γῆν, ὡσπερεὶ περὶ τὴν ἡμετέραν κεφαλὴν στρέφεται τὸ πιλίον. κρύπτεσθαί τε τὸν ἥλιον οὐχ ὑπὸ γῆν γενόμενον, ἀλλ’ ὑπὸ τῶν τῆς γῆς ὑψηλοτέρων μερῶν σκεπόμενον καὶ διὰ τὴν πλείονα ἡμῶν αὐτοῦ γενομένην ἀπόστασιν. τὰ δὲ ἄστρα μὴ θερμαίνειν διὰ τὸ μῆκος τῆς ἀποστάσεως.

ἀνέμους δὲ γεννᾶσθαι, ὂταν † ἐκπεπυκνωμένος ὁ ἀὴρ ἀραιωθεὶς φέρηται, συνελθόντα δὲ καὶ ἐπὶ πλεῖον παχυθέντα νέφη γεννᾶσθαι καὶ οὕτως εἰς ὕδωρ μεταβάλλειν. χάλαζαν δὲ γίνεσθαι, ὂταν ἀπὸ τῶν νεφῶν τὸ ὒδωρ καταφερόμενον παγῇ.

χιόνα δὲ αὐτὰ αὐτὰ ταῦτα ἐνυγρότερα ὄντα πῆξιν λάβῃ· ἀστραπὴν [*](3 vgl. Heidel a. a. Ο. 692 — —15 Cedrenus Ι 277, 17—22) [*](1 τούτων Τ 2 ἦν ὄψει εὔδηλον Τ ψυχῷ, a. R. ψυχιῷ Β 2f θερμῷ καὶ τῷ > Ο 3 τὸ νοτερῶ Β 3f <ἂν> μεταβαλεῖν <εἰς> Gomperz 4 5 φέρεσθαι Τ γὰρ Roeper: δὲ HSS 6 ἀνέμους Zeller: μέσως HSS δὲ ἐπὰν HSS, verb. Roeper εἰς] εἶναι Diels + δὲ Diels 7 ἀποτελεσθῆ HSS, verb. Roeper πήλλησιν πόλησιν LOB, verb. Salvinius πλεῖον δὲ ? Diels 7f πυκνότατον > ? Diels (s, Vorsokr.) 10 εἶναι > Cedr. δὲ ἤλιον Cedr. 11 Gedr.: πάντα γὰρ HSS 11 f πάντα — ἄστρα > Τ 11 επιχεῖσθαι Ο 12 διὰ τὸ πλάτος. γέγονε Gedr. 13 ἐκ — 14 συνίστασθαι > Gedr. 15 Gedr. (vgl. S. 14, 1. 3): συμφερομένας HSS 17 ὡς περ’ We στέφεται Β 18 πιλεῖον LBO, πηλεῖον Τ τε > Β 18f ὑπὸ τῶν ὀρῶν L a. R. 21 21f εἰς πεπτκνωμένον Usener ᾖ πεπυκνωμένος ὁ ἀὴρ καὶ ὡσθεὶς φέρηται Diels, Vorsokr., ἢ πεπ. — ἢ ἀρ. Heidel 22 ἀρθεὶς Zeller, dors. Ι 5 246 ἀραιῷ εἰσφέρηται 22 f συνελθότνος — παχυθέντος Zeller 23 παχυνθέντα Salvinius γενᾶσθαι L Ο)