Ὁ δὲ ἀκούσας τήρησον τὰς ἐντολὰς λέγει· ποίας; ἵνα μάθωμεν ποίας μάλιστα τηρεῖν ἡμᾶς ἐντολὰς ὁ Ἰησοῦς βούλεται· εἶπε γὰρ πρὸς τὸ ποίας; τὸ οὐ μοιχεύσεις, οὐ φονεύσεις, οὐ [*](4 f Vgl. Joh. 6, 68 — 7 Röm. 2, 15 4 <νεκροῖς καὶ ῥήμασι> Koe, vgl. lat. 5 *** Kl, vgl. lat. 12 ἀπολοῦνται δὲ Μ 20 εἰσελευσόμεθα Hu, vgl. lat. εἰσελευσώμεθα M H 22 <εἰς — ἢ> Kl, vgl. lat. 23 l. φέροι? Kl 24 ἡ <καὶ> Koe 12 defendentes] accusantes B L 13 periet — accusantes < G | perie] peribit ρ | accusantes μ defendentes B L 15/16 dicente ihu G L 23 introduxeri B 26 observantia L)
v.10.p.383
κλέψεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις, τίμα τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα καί· ἀγαπήσεις πὸν πλησίον σου ὠς ἑαυτόν. καὶ τάχα <ταῦτ᾿> ἀρχεῖπρὸς τὸ (ἵν᾿ οὕτως ὀνομάσω) εἰς τὴν ἀρδήν τινα τῆς ζωῆς εἰσελθεῖν, οὐκ ἀρκοῦντα πρὸς <τὸ εἰσάγειντινὰ εἰς>τελιότητα ταῦτα καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια, ὠς τὸν ἔνοχον [παραπλήσια] μιᾶς τούτων τῶν ἐντολῶν μηδὲ εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ζωῆς εἰσελθεῖν δύνασθαι. καθαρευτέον οὖν τῷ κἂν ἐλθεῖν βουλομένῳ εἰς τὴν <ἀρχὴν τῆς> ζωῆς ἀπὸ μοιχείας καὶ φόνου καὶ πάσης κλοπῆς. ὠς γὰρ μοιχὸς καὶ φονεὺς οὐκ εἰσελεύσεται εἰς τὴν ζωήν, οὕτως οὐδὲ ὁ κλέπτων· τῇ τοιαύτῃ δὲ ἁμαρτίᾳ πολλοὶ τῶν λεγομένων πιστεύειν τῷ Χριστῷ ἔνοχοί εἰσειν ἐλεγχόμενοι ἐν ταῖς πραγματείαις τοῦ βίου καὶ οἷς πιστεύνοται χρηματικοῖς καὶ ταῖς μέσαις τέχναις τέχναις ἃς ἐργάζονται, ὡς οὐ καθαροὶ κλοπῆς. οὐ μόνος δὲ ὁ κλέπτης οὐκ εἰσελεύσεται εἰς τὴν ζωήν, ἀλλὰ καὶ ὀ κοινωνὸς αὐτοῦ καὶ ὁ συντρέχων αὐτῷ· ἐν μὲν γὰρ τῷ Ἡσαΐᾳ γέγραπται· »κοινωνοὶ κλεπτῶν ἀγαπῶντες δῶρα«, ἐν δὲ τεσσαρακοστῷ ἐννάτῳ Ψαλμῷ κωλύεται διηγεῖσθαι »τὰ δικαιώματα« τοῦ δεοῦ« καὶ
[*](16 Vgl. I. Kor. 6, 9 — 29 Jes. 1 ,23 — 32 ff Vgl. Ps. 49, 16 5 <ταῦτ᾿> Diehl Kl Koe, vgl. lat. 6 τινα < Μ 8 <τὸ — εἰς> Koe. vgl. lat. | τελειότητα] τὰ ἐνδότατα Koe, vgl. lat. u. S. 382, 22 10 [παραπλήσια] Ru 14 <ἀρχὴν τῆς> ζωῆς Kl, vgl. lat. ζωὴν Μ Η 21 πραγματίαις Η 24 ὡς οὐ] οἱ Μ 8 vel] lat. las ἤ st. καὶ 12 intravit G L 18 peccatum R? G peccato B L 27 concurrunt Diehl, vgl. gr. u. S. 384, 8 consentiunt x) v.10.p.384
ἀναλαμβάνειν ἐπὶ χειλέων ἑαυτοῦ »τὴν διαθήκην« αὐτοῦ ὁ ἐλεγχόμενος ἐν τῷ »εἰ ἐθεώρεις κλέπτην, συνέτρεχες αὐτῷ« (ὥσπερ πρῶτον εἴρηται) καὶ τῷ »μετὰ μοιχῶν τὴν μερίδα σου ἐτίθεις«. καὶ <ὅρα ὅτι> οὔτε κλέπτην οὕτε μοιχὸν εἶπε τὸν τοιοῦτον, ἀλλὰ συντρέχοντα μὲν κλέπτῃ »μετὰ μοιχῶν« δὲ τιθέντα ἑαυτοῦ »τὴν μερίδας«. τὸν δὲ ἐλευ σόμενον εἰς τὴν ζωὴν οὐδὲ ψευδομαρτυρεῖν δεῖ, ἐκβάλλεται δὲ τῆς ζωῆς καὶ ὁ μὴ πληρῶν τὴν λέγουσαν ἐντολήν· τίμα τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα, ἀλλὰ τούτων μὲν ἴσως κρατῆαι τῶν ἐντολῶν οὐ πάνυ χαλεπόν· ἔργον δέ ἐστιν <πᾶσαιν> ὡς μεῖζον καὶ χρήσιμον τοῖς διὰ τῶν προτέρων <ἐντολῶν> εἰσαχθεῖσιν ἐν αὐτὴν τὸ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν πληρῶαι, ἐπειδὴ καὶ κατὰ τὸν ἀπόστολον τὸ »οὐ ψονεύσεις, οὐ μοιχεύσεις, οὐ κλέψεις, καὶ εἴ τις ἑτέρα ἐντολή, ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ ἀνακεφαλαιοῦτια, ἐν τῷ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἐαυτόν«. <καὶ εἰ πᾶσα ἐντολὴ »ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ ἀνακεφαλαιοῦται, ἐν τῷ ἀγα-
[*](3. 5. 9 Ps. 49, 18 — 22 Röm. 13, 9 ) [*]( 2/3 ἐλεγχόμενος <ὠς κλέπτιαις συμφωνῶν> Koe, vgl. lat. 4 (ὥσπερ πρῶτον εἴρηται) καὶ Kl, vgl. lat. καὶ ὥσπερ πρῶτον εἴρηται M H 5 τῳ Kl τοῦ Μ Η 6 <ὅρα ὅτι> Koe, vgl. lat. 7 οὔτε κλέπτην bis scr. Ha 17 <πᾶσιν> Diehl Kl Koe, vgl. lat. 19 <ἐντολῶν> Diehl Kl Koe, vgl. lat. |εἰσαχθεῖσιν Hu, vgl. lat. εἰσαχθέντων Μ Η 21 ἐπειδὴ Kl, vgl. lat. ἐπεὶ δὲ Μ Η 26 τὸν] δὴ Kl, vgl. lat. ἐπεὶ δὲ Μ Η 26 τὸν] τῶν Η 27 ff <καὶ — ἑαυτὸν> Kl, vgl. lat. ) [*]( 3 quod] lat. las ὅπερ st. ὥσπερ Koe 10 qui + <vero>? Kl, vgl. gr. 13 *** Kl nach Diehl <implerit man datum et non>, vgl. gr. 16 operis y 21 apostolum y* < L 24 aliud est G 26 et < Β) v.10.p.385
πήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν«> , τέλειος δὲ ὁ πᾶσαν πληρώσας ἐντολήν, δηλονότι τέλειος ἄν εἴη ὁ πληρώσας <καὶ> τὴν ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὠς ἑαυτὸν ἐντολήν.
Εἰ δὲ τέλειιος οὗτος, ζητήσαι τις ἂν πῶς τοῦ νεανίσκοθ εἰπόντος ταῦτα πάντα μου· τί ἔτι ὑστερῶ; ἀπεκρίνατο ὁ σωτὴρ ὡς μή- <πω> τελείου ὄντος τοῦ ταῦτα πάντα πεποιηκότος, καὶ ὡς συγκαταιθέμενος τῷ ταῦτα πάντα ἐποίησα, τὸ εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕχεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι. πρόσχες οὖν, εἰ δυνάμεθα πρὸς τὴν τρόπον οὕτως ἀπαντῆσαι, ὅτι μήποτε τὸ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν ὑπονοεῖσθαι δύναται ὡς οὐχ ὑπὸ τοῦ σωτῆρος ἐνταῦθα παρειλῆφθαι, ἀλλ᾿ ὑπό τινος τὴν ἀκρίβειαν μὴ νοήσαντος τῶν λεγομένων προστεθεῖσθαι. συναγορεύσει δὲ τῇ ὑπονοήσει τοῦ προστεθεῖσθαι ἐνταῦθα τὸ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν ἡ τῶν ὁμοίων παρὶ τῷ Μάρκῳ καὶ τῷ Λουκᾷ ἔκθεσις, ὧν οὐδέτερος [*](4 <καὶ> Kl Koe, vgl. lat. 5 σεαυτὸν Η 13/14 μή <πω> Kl, vgl. lat. 24 οὕτως] taliter lat. Origenes X 2 <autem> Kl, vgl. gr. 3 f <manifestum — erit> Kl, vgl. gr. 5 dicit y* < L est μ 10 quaere] querendum est B 36 eorum x* Pasch < μ)
v.10.p.386
προστέθεικε ταῖς κατὰ τὸν τόπον ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ παραληθείαις ἐντολαῖς τὸ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν. καὶ φήσει γε ὁ κρατύνων τὸ περὶ τοῦ προσερρίφθαι ἀκαίρως τὴν ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὠς ἑαυτὸν ἐντολὴν ὅτι, εἰ τὰ αὐτὰ διαφόροις λέξεσι παρὰ τοῖς τρισὶν ἀναγέγραπται, οὐκ ἂν τὸ »ἕν σοι ὑστερεῖ« ἢ «ἔτι ἕν σοι λείπει« εἰρήκει ὁ Ἰησοῦς τῷ ἐπαγγειλαμένῳ πεπληρωκέναι τὴν ἀγαπήεις τὸν πλησίον σου ὠς ἑαυτὸν ἐντολήν· μάλιστα εἰ κατὰ τὸν ἀπόστολον τὸ »οὐ φονεύσεις« καὶ τὰ <ἑξῆς »καὶ> εἴ τις ἑτέρα ἐντολή, ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ ἀνακεφαλαιοῦται, τῷ· ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν«. ἀλλ᾿ ἐπεὶ καὶ κατὰ τὸν Μᾶρκον »ἐμβλέιψας« τῷ πλουσίῳ τούτῳ (εἰπόντι· »πάντα ταῦτα ἐφύλαξα ἐκ νεότητός μου«) »ἠγάπησεν αὐτόν«, ἔοικεν συγκατεθεῖσθαι τῷ <ἐπαγγειλαμένῳx003E; πεπεοιηκέναι ἃ ἐπηγγείλατο πεπληρωκέναι. ἐνατενίσας γὰρ αὐτοῦ τῇ διανοίῳ, εἶδεν ἄνθρωπον εὐσυνειδήτως ἐπαγγειλάμενον πεπληρωκέναι τὰς προκειμένας ἐντολάς, οὐκ
[*](11 Marc. 10, 21; Luc. 18, 22 — 16 Röm. 13, 9 — 21 f Marc. 10, 20f 2 Ἰησοῦ]σρݲς Μ 15. 20 σεαυτὸν Η 15 — 20 ἐντολὴν — ὡς ἑαυτόν hier mit Hu nach lat., hinter 28 f πεπληρωκέναι Μ Η 17 τὰ <ἑξῆς »καὶ> Koe, vgl. lat. τὸ Μ Η 21 πλησίω Η 27 <ἐπαγγειλαμένῳ> Kl, vgl. lat. u. S. 387, 10 10 sunt exposita L 18 est aliud B 29 *** Koe, vgl. gr.) v.10.p.387
ἂν δὲ εἰρημένου πρὸς ταῖς ἑτέραις ἐντολαῖς καὶ τοῦ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν τὴν κεφαλαιωδεστέραν καὶ διαφέρουσαν παρέλιπον ἐντολὴν ὁ Μᾶρκος καὶ ὁ Λουκᾶς, ἐὰν μὴ ἄρα τις ὅμοια μὲν φήσῃ εἶναι τὰ γεγραμμένα, οὐ περὶ τοῦ αὐτοῦ δὲ λελέχθαι. πῶς δὲ κἂν ὡς οὐδέπω τελείῳ τῷ πρὸς ἑτέροις [ἐπαγγειλαμένῳ] καὶ τὴν ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν ἐντολὴν πεπληρωκότι ἔφη ὁ Ἰησοῦς τὸ εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς καὶ τὰ ἑξῆς;
Καὶ εἰ μὲν μὴ καὶ περὶ ἄλλων πολλῶν διαφωνία ἦν πρὸς ἄλληλα τῶν ἀντιγράφων, ὥστε πάντα τὰ κατὰ Ματθαῖον μὴ συνᾀδειν ἀλλήλοις, ὁμοίως δὲ καὶ τὰ λοιπὰ εὐαγγέλια, κἂν ἀσεβής τις ἔδοξεν εἶναι ὁ ὑπονοῶν ἐνταῦθα προσερρίφθαι οὐκ εἰρημένην ὑπὸ τοῦ σωτῆρος πρὸς τὸν πλούσιον τὴν ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν ἐντολήν. νυνὶ δὲ δῆλον ὅτι πολλὴ γέγονεν ἡ τῶν ἀντιγράφων διαφορά, εἴτε ἀπὸ ῥᾳθυμίας τινῶν [*](28ff Vgl. Hier. praef. in quatuor evangelia: ea quae vel a vitiosis interpretibus male edita ve a praesumptoribus imperitis emendata perversius vel a librariis dormitantibus aut addita sunt out mutata corrigimus. – Vgl. Harnack TU. 42, 4 7 A. 2 und Orig. ep. ad Afric. 5; tom. in Hos. = Philocal. 8, 1 (Rob. p. 52, 9): ὡς καὶ τολμᾶν τινας προφάσει διορθώσεως μετατιθέντας ἀλλοιοῦν τὸν ἐγκείμενον περὶ τὰ δοκοῦντα ἀνακολούθως γεγράφθαι ῥητὰ νοῦν κατλ. 3. 12. 26 σεαυτὸν Η 7 φήσῃ Diehl φήσαι Μ Η 8 τοῦ <Ηa 9 κἂν Κl vgl. lat. καὶ Μ Η 10 [ἐπαγγειλαμένῳ] Κl nach Diehl, vgl. lat. u. S. 386, 27 1 enim] l. autem? Kl, vgl. gr. 2 etiam + hoc impleverit R)
v.10.p.388
γραφέων, εἴτε ἀπὸ τόλμης τινῶν μοχθηρᾶς <εἴτε ἀπὸ ἀμελούντων> τῆς διορθώσεως τῶν γραφομένων, εἴτε καὶ ἀπὸ τῶν τὰ ἑαυτοῖς δοκοῦντα ἐν τῇ διορθώσει <ἢ> προστιθέντων ἢ ἀφαιρούντων. τὴν μὲν οὖν ἐν τοῖς ἀντιγράφοις τῆς παλαιᾶς διδαθήκης διαφωνίαν θεοῦ διδόντος εὕρομεν ἰάσασθαι, κριτηρίῳ χρησάμενοι ταῖς λοιπαῖς ἐκδόσεσιν· τῶν γὰρ ἀμφιβαλλομένων παρὰ | τοῖς Ἑβδομήκοντα διὰ τὴν τῶν ἀντιγράφων διαφωνίαν τὴν κρίσιν ποιησάμενοι ἀπὸ τῶν λοιπῶν ἐκδόσεων τὸ συνᾷδον ἐκείναις ἐφυλάξαμεν, καὶ τινὰ μὲν ὠβελίσαμεν <ὡς> ἐν τῷ Ἑβραϊκῷ μὴ κείμενα (οὐ τολμήσαντες αὐτὰ πάντη περιελεῖν), τινὰ δὲ μετ' ἀστερίσκων προσεθήκαμεν, ἵνα δῆλον ᾖ ὅτι μὴ κείμενα παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα ἐκ τῶν λοιπῶν ἐκδόσεων συμφώνως τῷ Ἑβραϊκῷ προσεθήκαμεν, καὶ ὁ μὲν βουλόμενος προ<σ>ῆται αὐτά, ᾦ δὲ προσκόπτει τὸ τοιοῦτον ὃ βούλεται (περὶ τῆς παραδοχῆς αὐτῶν ἢ μὴ) ποιήσῃ.
[*](4ff Vgl. Klostermann und Benz TU. 47,2, 89ff 2 μοχθηρᾶς + <εἴτε ἀπὸ ἀμελούντων> Koe Elt, vgl. lat. 5 ἑαυτοῖς] ἐν αὐτοῖς Μ 6 <ἢ> Koe, vgl. lat. 17 <ὡς> Kl, vgl. lat. 20 μετὰ Μ 27 προ<σ>ῆται Koe 30 ποιήσει Μa 14/15 inconsonantiam x* consonatiam ρ) [*](9ff Nicht = S. 388, 27ff – 14 aliter: vgl. S. 385, 23f – 15ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 37 24 fac <y 31 legem feci L) v.10.p.390
ὁ τοίνυν θέλων μὴ παρερρῖφθαι ἐνταῦθα τὴν ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν ἐντολήν, ἀλλ' ἀληθῶς ὑπὸ τοῦ κυρίου μετὰ τὰς προτέρας εἰρῆσθαι τότε, ἐρεῖ ὅτι ἠρέμα καὶ ἀμισῶς ἐλέγξαι βουλόμενος ὁ σωτὴρ ἡμῶν τὸν πλούσιον ἐκεῖνον ὠς οὐκ ἀληθεύοντα ἐν τῷ εἰρηκέναι καὶ τὴν ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν ἐντολὴν τετηρηκέναι, ἔφη αὐτῷ τὸ εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς· οὕτως γὰρ φανήσῃ ἀληθεύων περὶ τοῦ τὴν ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν ἐντολὴν τετηρηκέναι.
[*](18 παραρίφθαι Η 20.28.35 σεαυτὸν Η 21 ἀλλὰ Μ 24 ἀμισῶς Diehl Koe, vgl. lat. ἀμέσως Μ Η 33 τὴν <Η 5 ionae x* ioanne μ 7 regno y 22 dicet (<quoniam>? Elt 23 aperata y* reperta L 24 sed x* <ρ | strictim R G L strictum B)v.10.p.391
Ἐὰν δέ τις τῇ ἀνθρωπίνῃ ἐνορῶν ἀσθενείᾳ καὶ τῷ δυσκόλως ἄν τινα τὸν τοιοῦτον ὑπὲρ τῆς ἐν θεῷ τελειότητος ποιῆσαι καταφρονῇ μὲν τῆς λέξεως τράπηται δὲ ἐπ' ἀλληγορίας, δυσωπηθήσεται ἔκ τινων καὶ Ἑλληνικῶν ἱστοριῶν, ἐν αἶς διὰ τὴν παρ' Ἕλλησι σοφίαν ἱστοροῦνταί τινες τὸ ἐνταῦθα τῷ πλουσίῳ ὑπὸ τοῦ σωτῆρος εἰρημένον πεποιηκέναι. Κράτητα γὰρ τὸν Θηβαῖον ἑλόμενον δι' ἐλευθερίαν <τῆς ψυχῆς αὐτοῦ> καὶ παράδειγμα εὐτελοῦς βίου καὶ (ὡς ᾤετο) μακάριον ἑαυτὸν παραστῆσαι βουλόμενον τοῖς ιΕλλησι μηδενὸς <»τοῦ κόσμου τούτου«> χρᾐζοντα, φασὶν ἀποδόμενον πᾶσαν τὴν οὐσίαν τῷ Θηβαίων δήμῳ δεδωρῆσθαι, μετὰ τοῦ εἰρηκέναι ὅτι »σήμερον ὁ Κράτης Κράτητα ἐλευθεροῖ«. εἴπερ δὲ δι' Ἑλληνικὴν σοφίαν καὶ δόγματα ἐλευθεροῦντα τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνθρώπου τὸ τοιοῦτόν τις πεποίηκε, πῶς οὐχὶ μᾶλλον δυνατὸν τὸ τοιοῦτον πρᾶξαί τινα μνώμενον <δέχεσθαι Χριστοῦ ἐν> ἑαυτῷ τὴν τελειότητα; εἰ δὲ καὶ ἀπὸ τῆς θείας γραφῆς πεισθῆναί [*](12ff Vgl. Hieron. in Matth. 150 D: hoc enim et Crates fecit philosophus, et multi alii divitias contempserunt; vgl. Harnack TU. 42, 4, 98 – 17 Vgl. I. Kor. 7, 31 6 τραπῆναι Μ 8 αἶς Diehl, vgl. lat. oἶς Μ Η 14 <τῆς—αὐτοῦ> Κl, vgl. lat. 17 <»τοῦ κόσμου τούτου«> Κoe, vgl. lat. 24 ἐλευθεροῦντα Κl, vgl. lat. ἑλόντα M H 27 τοῦ <H 30 <δέχεσθαι–ἐν> Kl, vgl. lat. 5 inplere] lat. las πληρῶσαι st. ποιῆσαι Diehl 15 l. frugalioris? Kl, vgl. gr. 15/16 volentem ρ volens x 23 l. genti<li>um? Diehl, vgl. gr.)
v.10.p.392
τις βούλεται περὶ τοῦ πρᾶγμα δυνατὸν εἶναι τὸ τοιοῦτον, ἀκουςάτω τῶν ἰστορουμένων ὑπὸ τοῦ Λουκᾶ ἐν ταῖς τῶν ἀποστόλων Πράφεσι περὶ τῶν προτραπέντων ὑπὸ τῆς ἐν τοῖς ἀποστόλοις δυνάμεως πιστεύειν καὶ βιοῦν τελέιως κατὰ τὸν Ἰησοῦ λόγον. οὕτως δ´ ἔχειν τὰ ῥήματα· »πάντες δὲ οἱ πιστεύσαντες ἐπὶ τὸ αὐτὸ εἶχον ἅπαντα κοινὰ« καὶ τὰ ἑξῆς, ἕως τοῦ »αἰνοῦντες τὸν θεὸν καὶ ἔχοντες χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν«. καὶ μετ’ ὀλίγα πάλιν ἐν τῇ αὐτῇ γέγραπται βίβλῳ ὅτι »τοῦ πλήθους τῶν πιστευόντων ἦν καρδία καὶ ψυχὴ μία« καὶ τὰ ἑξῆς, ἕως του »ἤγαγε τὸ χρῆμα καὶ ἔθηκε παρὰ τοὺς ἀποστόλους«. εἶτα ἐπιφέρεται τούτοις τὰ περὶ τοῦ Ἀνανίου καὶ τῆς Σπαφείρας, ἀποδομένων μὲν »κτῆμα« ἑαυτῶν, νοσφισαμένων δὲ »ἀπὸ τῆς τιμῆς« καὶ οὐχ ὅλον ἀλλὰ μέρος ἀποθεμέ-
[*](9 Act. 2, 44ff – 19 Act. 2, 47 – 22 Act. 4, 32 – 28 Act. 4, 37 – 30 ff Vgl. Act. 5, 1 ff 1 πρᾶγμα Ηu, vgl. lat. σπέρμα ΜΗ 6/7πιστεύειν Μ 9 ῥητὰ Η 28 ἤγαγε] ἤνεγκεν ΝΤ 2 praecepit L 23 cor + unum L 30 historia de Koe) v.10.p.393
νων παρὰ τοῖς »τῶν ἀποστόλων« ποςί, καὶ διὰ τοῦτο ἐπὶ ἁμαρτίᾳ παθόντων τὰ ἀναγεγραμμένα. ἄξιοι γὰρ ἦσαν τοῦ ἐκ θείας ἐπισκοπῆς ἀπολαβεῖν ἐνταῦθα τὸ ἡμαρτημένον διὰ τὸν νοσφισμόν, ἵνα καθαρώτεροι ἀπαλλαγῶσιν ἀπὸ τοῦ βίου τούτου, καθρθέντες τῇ ἀπαντηςάσῃ αὐτοῖς παιδεύσει ἐν κοινῷ θανάτῳ, διὰ τὸ καὶ πεπιστευκέναι καὶ »μέρος τι παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων« τεθεικέναι. Δοκεῖ δέ μοι ὅτι »ἀκούων Ἀνανίας τοὺς λόγους τούτους« διὰ βασανιζόμενς τοσοῦτον ἐκολάσθη ὡς καὶ ἐκψῦξαι, καθικομένων τῶν λόγων Πέτρου τῆς ψυχῆς αὐτοῦ. καὶ οὐ Πέτρον γε νομιστέον ἐνταῦθα ἀνῃρηκέναι τὸν Ἀνανίαν, ἀλλ’ ἐκεῖνον μὴ ὑπομεμενηκέναι τὴν σφοδρότητα τοῦ εἰπόντος πρὸς αὐτὸν Πέτρου· »διὰ τί ἐπλήρωσεν ὁ σατανᾶς τὴν καρδίαν σου;« καὶ τὰ ἑξῆς,
[*](12 Act. 5, 2 – 14 ff Act. 5, 5 – 20 ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 24 – 25 Act. 5, 3–5 8 τούτου Kl, vgl. lat. 9 καθαρθέντες Diehl Kl Koe, vgl. lat. τιμωρηθέντες Μ Η 13 τεθηκέναι Η 17 Πέτρου Diehl Kl Koe, vgl. lat. 18 βασανιζόμενος + in se lat. 3 sunt passi G 6/7 peccatum suum L 7 propter x* ρ 20 catechizantibus] lat. las δατηχουμένων usw. st. καθικομένων usw. 27 et] ut G 33 hominibus mentitus B) v.10.p.394
ἕως τοῦ »καὶ ἐγένετο φόβος μέγας ἐπὶ πάντας τοὺς ἀκούοντας«. εἰκὸς δὲ πρὸς τὴν τοῦ Ἀνανίου ἀπόδοσιν, ἐν ᾗ περὶ τοῦ Πέτρου ἀπελογηςάμεθα, ἐνστήσεσθαί τινα διὰ τὴν Σάπφειραν, ἐπεὶ αὕτη »μὴ εἰδυῖα τὸ γεγονὸς εἰσῆλθε. καὶ ἀπεκρίθη πρὸς αὐτὴν ὁ Πέτρος λέγων· εἰ τοσούτου τὸ χωρίον ἀπέδοσθε; εἰπούσης αὐτῆς· τοσούτου, ὁ Πέτρος πρὸς αὐτήν φησι· πνεῦμα κυρίου; ἰδοὺ οἱ πόδες τῶν θαψάντων τὸν ἄνδρα σου ἐπὶ τῇ θύρᾳ καὶ ἐξοίσουςί σε«. »πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ ἐξέψυξεν«. ἀλλὰ λεχθείη ἂν ὅτι κἀκείνη, ἐπιπλησσομένη καὶ βαρηθεῖσα τὴν ψυχὴν (πῆ μὲν ὑπὸ τοῦ ἐπὶ τῇ ἁμαρτίᾳ ἐλέγχου, πῆ δὲ ἐπὶ τῇ τοῦ ἀνδρὸς συμφορᾷ καὶ δὲ ἐπὶ τῇ περὶ αὐτοῦ, πῆ δὲ ἐπὶ τῇ κατὰ τὸν θεὸν λύπῃ) ἐξέψυξε, προεωρακότος τοῦ Πέτρου τῷ πνεύματι τὸ ἀπαντηςόμενον αὐτῇ. ταῦτα δὲ ἡμῖν ὅλα εἴρηται βουλομένοις κατασκευάσαι τὸ δυνατὸν εἶναι, βουληθέντα τινὰ τέλειον γενέσθαι πεισθῆναι τῷ Ἰησοῦ λέγοντι· ὕπαγε πώληςόν σου τὰ ὑπά ρχοντα δ´ οἶμαι καὶ ἐχόντων τὰ χαρακτηρίζοντα τὸν ἐπίσκοπον πάντα ἔργον ἦν προτρέψασθαι τοὺς καὶ
[*](9 ff Act. 5, 1–10 – 25 Vgl. II. Kor. 7, 10 7 ἀπελογιςάμεθα Μ | ἐνστήσεσθαι Hu ἐνστήσασθαι ΜΗ) v.10.p.395
δυναμένους καὶ πειθομένους τῇ προτροπῇ καὶ διὰ τοῦ παρέχειν ἐκ τοῦ κοινοῦ αὐτοῖς τὰ ἐφόδια καὶ ἄλλους ἐπὶ τοῦτο παρακαλεῖν· ἐγένετο γὰρ ἂν εἰκών τις τοῦ κατὰ τοὺς ἀποστόλους] τῆς συμφωνίας τῶν πιστευόντων βίου.
Ζητήσαι δ´ ἄν τις ἀκολούθως ὅτι, εἴπερ τέλειός ἐστιν ὁ πάσας ἔχων τὰς ἀρετὰς καὶ μηκέτι τι ἀπὸ κακίας πράττων, πῶς τέλειος γένοιτ’ ἂν ὁ πωλήσας ἑαυτοῦ τὰ ὑπάροντα καὶ δοὺς τοῖς πτωχοῖς. ἔστω γάρ τινα τοῦτο πεποιηκέναι, πῶς δ’ αὖ καὶ ἀόργητος γένοιτ’ ἂν ἀθρόως, εἰ τύχοι εὐέμπτωτος ὢν εἰς ὀργήν; πῶς δὲ καὶ ἄλυπος καὶ κρείττων παντὸς οὑτινοσοῦ συμβῆναι δυναμένου τοῦ τὴν λύπην προκαλουμένου; πῶς δὲ καὶ ἔξω φόβου πάντη ἔσται τοῦ περὶ πόνων ἢ θανάτου ἢ τῶν ὅσα δύναται τὴν ἔτι ἐτελεστέραν ψυχὴν φοβῆσαι; τίνα δὲ τρόπον ὁ ἀποδόμενος τὰ ὑπάρχοντα καὶ διαδοὺς πτωχοῖς ἐκτὸς ἔσται πάσης ἐπιθυμίας; λέγοι γὰρ ἄν τις ὅτι δυνατόν, παρ’ αὐτὸ τὸ ἀποδίδοσθαι πάντα τὰ ὑτάρχοντα παθόντα τι ἀνθρώπινον ὑπὸ τῆς πενίας, μετανοῆσαι μὲν ἐπὶ τῷ τετολμημένῳ ἐπιθυμῆσαι δὲ τῆς παραπλησίου [*](12 Vgl. I. Petr. 3, 15 8 <ἀκολούθως> Kl, vgl.lat. 11 <τι Kl, vgl. lat. 13 αὐτοῦ Μ 15 δ’ αὖ Κl δ’ ἂν Μ ἂν Η 21 <τοῦ> Koe 32 τι] τινα Η 12 sit] 1. fiat Diehl Koe, vgl. gr. 18 lat. konstruiert falsch Koe 30 *** Kl nach Diehl: <dixerit quispiam>)
v.10.p.396
κτήσεως. εἰ δὲ καὶ ἡ λεγομένη ἡδονή, ἄλογος οὖσα ἔπαρσις τῆς ψυχῆς, πάθος ἐστί, πῶς ἄν τις ἅμα τε ἀπολοῖτο πάντα τὰ ὑπάρχοντα χοντα καὶ διαδοίη πτωχοῖς, ἅμα δὲ ἀπαλλαγείη τοῦ ἀλόγως ἐπαίρεσθαι; προσθείη δ’ ἄν τις τῇ ἐπαπορήσει ὅτι πῶς δύναται παρὰ τὸ ἀποδεδόσθαι τὰ ὑπάρχοντα καὶ πτωχοῖς [τις] διαδεδωκέναι σοφὸς γενέσθαι καὶ δέχεσθαι τὴν τοῦ θεοῦ σοφίαν, ὥστε λόγον διδόναι παντὶ τῷ ἐρωτῶντι αὐτὸν περὶ τῆς ἐν ταῖς ἱεραῖς γραφαῖς κεκρυμμέως τῶν πεπιστευμένων καὶ περὶ τῶν ἐν ταῖς ἱεραῖς γραφαῖς κεκρυμέν ως εἰρημένων; ὅρα δὲ ὅτι γενική ἐστιν ἡ ἐπαπόρησις, ἤτοι γενναία καὶ οὐκ εὔλυτος. εἲτε γὰρ παρ’ αὐτὸ τοῦτο μόνον φήσομέν τινα τέλειον γεγονέναι, κἂν μὴ ἀναλαβὼν ᾖ ἃ ἐξεθέμεθα, άτόπῳ περιπεσούμεθα λέγοντες εἶναί τινα καὶ τέλειον ἅμα καὶ ἁμαρτωλόν (ἁμαρτωλὸς γὰρ ὁ ὀργίλος καὶ ὁ τὴν τοῦ κόσμου λύπην λυπούμενος καὶ ὁ τὰ ἐπίπονα ἢ θάνατον φοβούμενος καὶ ὁ ἐπιθυμῶν τῶν ἀπόντων καὶ ὁ ἀλόγως ἐπαιρόμενος τὴν ψυχὴν ὡς ἐπ’
[*](1 f vgl. Philo leg. all. III, 88 (I, 136 M) ὁ ὂφις ἦν, ἡδονή, ἔπαρσι ἀλογος ψυχῆς – 12 vgl. I. Petr. 3, 15 – 26 vgl. II. Kor. 7, 10 4f ἀποδοῖτο . . . διαδοίη Kl nach Κoe, vgl. S. 401, 13 ἀποδῶτο . . . διδώη Μ Η 5 καὶ ἅμα Koe 10 τις koe, vgl. lat. 11 l. καὶ σοφὸς? Κl, vgl. lat. | καὶ δέχεστθαι Kl, vgl. lat. 19 ἢτοι—εὔλυτος Μ 25 ὁ + sine causal at. 27 ἢ Kl Koe, vgl. lat. καὶ ΜΗ 29 ὁ . . . ὁ Koe, vgl. lat. 7/8 dicit G dixit B 20 soso Kl, vgl. gr. | l. dicemus? Kl, vgl. gr. 22 non y* L 23 inrationabilitatem] lat. las ἀλόγῳ Diehl) v.10.p.397
ἀγαθοῖς τοῖς οὐκ ἀγαθοῖς). εἴτε ἅμα τῷ ἀποδόσθαι τινὰ τὴν οὐσίαν καὶ διαδοῦναι πτωχοῖς φήσομεν αὐτὸν ὡσπερεὶ θεόληπτον γενόμενον πάσας τὰς ἀρετὰς ἀνειληφέναι καὶ πᾶσαν κακίαν ἀποτεθεῖσθαι, πιστῶς μὲν (ἵνα κοινότερον ὀνομάσω) ἐποῦμεν, οὐκ οἶδα δὲ εἰ ἀληθῶς· καὶ τάχα καταγελάσονται ἡμῶν, ὡς οὐ φρόνιμα λεγόντων, οἱ ἀκούσαντες τοιαὐτης λύσεως προσαγομένης τῷ ἐπηπορημένῳ.
Φρονιμώτερον οὖν τις δόξαι ἂν <λέγειν>, τηρῶν τὰ τῆς λέξεως καὶ μηδαμῶς τροπολογῶν τὰ κατ’ αὐτήν, οὕτως ἀπαντῶν, ὡς πιστὸς μέν, εἰ δὲ καὶ ἀξίως τῶν κατὰ τὸν τόπον νοῶν τὰ λεγόμενα ἢ μή, καὶ αὐτὸς κρινεῖς. φήσει οὖν ὅτι, εἴπερ βοηθεῖται ὁ τοῖς πένησι μεταδιδοὺς ὑπὸ τῆς ἐκείνων εὐχῆς πρὸς τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν, λαμβάνων τὸ ἐν τοῖς δεομένοις τῶν σωματικῶν ἐν πνευματικοῖς περίσσευμα εἰς τὸ ἑαυτοῦ <ἐνπνευματικοῖς> ὑστέρημα (ὡς ὑπέφηνεν ὁ ἀπόστολος ἐν τῇ πρὸς Κορινθίους δευτέρᾳ), τίς ἂν ἄλλος τοῦτο πάθοι καὶ με- [*](25 ff Vgl. II. Kor. 8, 14 15 <λέγειν> Kl nach Diehl, vgl. lat. 23 μεταδιδοὺς + bona sua lat. 26 σωματικῶν Kl, vgl. lat. χρηματικῶν Μ Η 28 <ἐν πνευματικοῖς> Diehl Koe, vgl. lat. 4. 8 l. dicemus? Kl, vgl. gr. 8 hominem B neminem μ 17 si <R G | sic <B 23 tradidit y 24 <ut salvetur> Diehl. . vgl. gr.)
v.10.p.398
γάλην βοήθειαν βοηθηθείη, ἐπακούοντος τοῦ θεοῦ ταῖς τῶν τοσούτων πενήτων ἀναπεπαυμένων εὐχαῖς, ἐν οἷς τάχα ἂν εἶέν τινες παραπλήσιοι τοῖς ἀποστόλοις ἢ ὀλίγῳ ὑποδεέστεροι αὐτῶν, πένητες μὲν ἐν τοῖς σωματικοῖς ὡς ἐκεῖνοι, πλουτοῦντες δὲ ἐν τοῖς πνευματικοῖς; οὗτος δὲ ὁ ἀνθυπαλλασςόμενος ἀντὶ πλούτου πενίαν ὑπὲρ τοῦ τέλειος γενέσθαι (πεισθεὶς τοῖς Ἰησοῦ λόγοις) ἀθρόως ἂν βοηθηθείη ὡς καὶ οἱ ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ, πρὸς τὸ γενέσθαι σοφὸς ἐν Χριστῷ καὶ ἀνδρεῖος καὶ δίκαιος καὶ σώωρων καὶ ἐκτὸς παντὸς πάθους. φήσει δὲ ὁ οὕτως ἀπολογούμενος ὅτι οὐκ ἀνάγκη τοῦτο νοηθῆναι αὐτῆς ἡμέρας ἀπαντῆσαι τῷ ἀποδομένῳ τὰ ὑπάρχοντα καὶ διαδόντι πτωχοῖς, ἀλλ’ ἴσως ἀπ’ ἐκείνης μὲν τῆς ἡμέρας ἄρξεται ἡ θεία ἐπισκοπὴ ἐπὶ τὰ τοιαῦτα αὐτὸν ἄγειν, λέγω δὲ τὴν ἐπαινετὴν ἀπάθειαν καὶ πᾶσαν τὴν ἀρετήν. »προβαίνων« δὲ ὡς ὁ Ἰσαὰκ διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ θεοῦ εἰς αὐτὸν ἐν Χριστῷ βοήθειαν
[*](28 ff Vgl. Gen. 26, 13 4/5 παραπλήσιοι Koe, vgl. lat. παραπλησίως M H 6 ὑποδεέστεροι M c (M a?) ὑποδεεστέροις H 9 οὗτος] lat. las οὕτως 13 καὶ M w. e. sch. <H 22 διαδόντι Diehl Kl διδόντι M H 2 adiutus B 3 refrigerantium x refrigeratorum μ 8 ita] aut ita G L 11 <et> Kl, vgl. gr. 14 omnimoda B (G L) omni omnion ρ) v.10.p.399
»μείζων« ἔσται, »ἕως οὗ« αὐξάνων »μέγας« γένηται »σφόδρα σφόδρα« ἐν πάσῃ ἀρετῇ, πάσης ἐξαφανισθείσης τῆς κακίας ἀπὸ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ. καὶ οὐκ ἀναγκασθήσεταί γε ὁ ταύτην ἀποδεδωκὼς τὴν διήγησιν εἰπεῖν τέλειον παρ’ αὐτὸ τοῦτο γενέσθαι ἄνθρωπον <, ὅτι παρέδωκε τὰ ὑπάρχοντα τοῖς πτωχοῖς,> τὰ ἄλλα ἁμρτάνοντα.
Ἕτερος δὲ (οὐκ οἶδα μὲν εἰ ἀκμάζων τῇ πίστει <καὶ> φαντασίᾳ τοῦ διαβαίνειν ἐπὶ τὴν φρόνησιν, οὐκ οἶδα δὲ εἰ καὶ μέγεθός τε ζητήσας καὶ εὑρὼν εἰς τοὺς τόπους νοημάτων ἀξίων τοῦ θεοῦ) καταλιπὼν τὴν λέξιν ἐπὶ τροπολογίαν ἀναβήσεται καὶ ἐρεῖ ὑπάρχοντα ἑκάστῶ | εἶναι τὰ ἑπόμενα αὐτῷ μετὰ τὴν ἔξοδον, ὡς ἑπόμενα αὐτῷ μετὰ τὴν δικαίοις μὲν ἀγαθὴν ὕπαρξιν, φαύλοις δὲ τὴν ἐναντίαν. ἐνταῦθα οὖν φήσει τὸν πολλὰ ἔχοντα κτήματα πλούσιον σύμβολον εἶναι τοῦ πολλὰ κεκτημένου φαῦλα, ἐν οἷς εἶναι δύναται καὶ ἡ φιλοπλουτία καὶ ἡ φιλοδοξία καὶ ἄλλα γήϊν πράγματα πεπληρωκότα ὐτοῦ τὴν ψυχὴν [*](21 Vgl. Apoc. 14, 13 9 f <ὅτι—πτωχοῖς> Kl Koe, vgl. lat. 13 ἀκμάζων Koe, vgl. lat. u. IV, 161, 13 σκάζων M H | <καὶ> Kl, vgl, lat. 21 εἶναι + actus lat. 25 φήσει Hu φησι M H 27 κεκτημένου + opera lat. 3 valde <L 6 si quis] sic qui G L 18 dignorum y* digniorum L 19 ad x* et ρ 24 actus] lat. las πρᾶξιν ? Diehl | ipsorum, malorum autem y* ipsorum autem malorum L 25 dicet Kl dicit x 30 divitiarum y * pecuniarum L)
v.10.p.400
ψεκτοῦ πλούτου. ἐπεὶ οὖν δύναταί ποτε ὁ οὕτως πλούσιος ἀπέχεσθαι μέν τινων φαύλων, ὡς μοιχείας καὶ φόνου καὶ κλοπῆς καὶ ψευδομαρτυρίας, καὶ καθήκοντα δὲ ἀποδιδόναι πρὸς γονεῖς μετά τινος τιμῆς, εἶναι δέ τις καὶ φιλάνθρωπος πρὸς τὸν πληςίον οὐ μὴν καὶ τέλειος, συμβολικῶς τῷ τοιούτῳ προστάσσει ὁ σωτὴρ ἀποδόσθαι τὰ μοχθηρὰ ὑπάρχοντα <πάντα> καὶ ὡσπερεὶ παραδοῦναι αὐτὰ ταῖς ἐνεργηκυίαις αὐτὰ δυνάμεσι πτωχευούσαις παντὸς καλοῦ καὶ διὰ τοῦτο μὴ ὑφισταμέναις τὴν ἀπειλήν, κατὰ τὸ γεγραμμένον· »πτωχὸς δὲ οὐχ ὑφίσταται ἀπειλήν«. ἀλλ’ εὖ οἶδ’ ὅτι σφόδρα βίαιος εἶναι δόξει ἡ τοιαύτη ἀπόδοσις, λύουσα μὲν οὐκ ἀγεννῶς τὰ περὶ τελειότητος ἠπορημένα, οὐ πάνυ δὲ πείθουςά πως τὸ ἀποθέ<μενόν τινα νοεῖ>σθαι τὴν κακίαν καὶ τὴν ἀπὸ κακίας ἀποδόσθαι ὕπαρξιν καὶ δοῦναι πτωχοῖς. <Ἐρῶ δ’ὡς> ἐν τοιούτῳ προκατειλημμένος τόπῳ· ὁ ταύτῃ παριστάμενος τῇ δόξῃ φήσει πεπληρῶσθαι τὸν ἁμαρτωλὸν πνευμάτων κατὰ τὴν ἁναλογίαν τῶν
[*](16 f Prov. 13, 8 ) [*](12 <πάντα> Kl Koe, vgl. lat. 21 ηὐπορημένα ? H 22 ἀποθέ<μενόν τινα νοεῖ>σθαι Kl vgl. lat. 28 <Ἐρῶ δ’ὡς> ἐν τοιούτῳ Kl Koe, vgl. lat. 29/30 παραστηςάμενος M ) [*]( 11 consilians] lat. las συμβουλευτικῶς Diehl 23 dicta] lat. las εἰρημένα Diehl 26 *** Koe. vgl. gr.) v.10.p.401
ἁμαρτημάτων· οἷον εἰ πόρνος εἴη τοῦ λεγομένου ἐν τοῖς προφήταις πνεύματος πορνείας, εἰ δὲ θυμικὸς πνεύματος θυμοῦ, οὕτω δὲ καὶ εἰ κατάλαλος πνεύματος καταλαλιᾶς. ταῦτα οὖν τις ἐκτήσατο τὰ ὑπάρχοντα φαῦλος ὢν καὶ γενόμενος τῇ μετοχῇ τῶν χειρόνων πνευμάτων Τυφῶνος πολυπλοκώτερος. ὥσπερ δ’ ἐκτήσατο αὐτὰ ὠνηςάμενος κπροαιρέσει εἰκούσῃ τοῖς φαύλοις, οὕτως ἀποδοῖτο ἂν <αὐτὰ καὶ δοίη ἂν> οἷς θέλει ὁ λόγος οὗτος πτωχοῖς διὰ τοῦ πείθεσθαι τῷ Ἰησοῦ· ὡς γὰρ »ἡ εἰρήνη« τῶν ἀποστόλων πρὸς αὐτοὺς ἀνακάμπτει, ἐὰν μὴ »υἱὸς εἰρήνης« τύχοι εἶναι ὁ ἀκούων τὸ »εἰρήνη« ὑμῖν, οὕτως ἡ πορνεία καὶ πάντα τὰ ἁμαρτήματα [πάντα] ἀνακάμψαι ἂν πρὸς τοὺς αἰτίους τῶν ἁμαρτημάτων πτωχούς, καὶ ἔστι μὴ διστάσαι περὶ τοῦ <εὐθέως> τέλειον γίνεσθαι τὸν οὕτω πωλήσαντα πάντα τὰ ἀποδεδομένα ὑπάρχοντα καὶ δόντα πτωχοῖς. εἰ δὲ χρόνῳ πολλῷ ἀποδίδοται τὰ
[*](2 Vgl. Hos. 4, 12; 5, 4–9 Vgl. Plato Phaedr. 230 a εἴτε τι θηρίον ὢν τυυχάνω τυφῶνος πολυπλοκώτερον καὶ μᾶλλον ἔτι τετυφωμένον. –18 ff Vgl. Luc. 10, 6. 5 13 f <αὐτὰ καὶ δοίη ἂν> Diehl Kl, vgl. lat. 23 [πάντα] Kl, vgl. lat. 28 καὶ + sic lat. | <εὐθέως> Diehl Koe, vgl. lat. 32 δὲ + et lat. 30 ἀποδεδομένα] vgl. S. 414, 8 Origenes X 4 et] οὕτω δὲ καὶ gr. 12 1. conplacenti? Kl, vgl. gr. 14 loquitur] lat. las λέγει Diehl 17 eum B 23 revertuntur L 23/24 actores L 26 quis <B L 32 autem et] enim B 26) v.10.p.402
ὑπάρχοντα καὶ πολλοῦ δεῖται χρόνου πρὸς τὸ δοῦναι αὐτὰ οἶς εἴπομεν πτωχοῖς, οὐδὲν ἂν κωλύοιτο ὁ λόγος χρόνῳ διδοὺς (κατ᾿ ἀναλογίαν ὦν ἀποδέδοται τοῖς πτωχοῖς) τέλειον γίνεσθαι τὸν ταῦτα ποιοῦντα. σαφῶς δὲ ὁ ταῦτα πράξας ἕξει θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ καὶ αὐτὸς γινόμενος ἐπουράνιος· »οἶος« μὲν γὰρ »ὁ χοϊκὸς (ὁ πονηρὸς δηλαδή), τοιοῦτοι καὶ οἱ χοϊκοί, καὶ οἶος ὁ ἐπουράνιος (τουτέστιν ὁ Χριστός), τοιοῦτοι καὶ οἱ ἐπουράνιοι«. ἐν τῷ οὖν αὐτοῦ μέρει οὐρανοῦ ἕξει θησαυρὸν ὁ βουληθεὶς τέλειος γενέσθαι καὶ πωλήσας πάντα τὰ ὑπάρχοντα καὶ δοὺς τοῖς πτωχοῖς. ἀλλὰ μὴ ὑπολάβῃς τὸν τηλικοῦτον δύνασθαι ἐν τοῖς κατὰ τὰ βιωτικὰ πλουσίοις εὑρεθῆναι. τίς γὰρ αὐτῶν ἀπέθετο τὴν φιλοπλουτίαν καὶ τὴν (ἵν᾿ οὕτως ὀνομάσω) φιλοκοσμίαν; τίς δὲ πάντη ἀπέθετο τὸ πνεῦμα τῆς κενοδοξίας, ἵνα χωρήσῃ ἐν τῷ ἑαυτοῦ οὐρανῷ θησαυρὸν δόξης θεοῦ καὶ πλούτου τοῦ ἐν παντὶ λόγῳ καὶ πάσῃ σοφίᾳ θεοῦ; τίς δὲ ἀπέθετο τὸ πνεῦμα τῆς ἐπιθυμίας καὶ τοῦ φόβου καὶ τῆς ἡδονῆς καὶ τῆς ὀργῆς; ἀγαπητὸν γὰρ ἐπὶ τῶν ἀποστόλων τὸ τοιοῦτον <καὶ τῶν ἐκείνοις ὁμοίων τὸν> φιλαλήθως ἐξετάχοντα τὰ πράγματα ἀποφήνασθαι. οὗτος δὲ καὶ δύναται ἀκο-
[*](9 I. Kor. 15, 48 — 27 f Vgl. I. Kor. 1, 5 (Röm. 11, 33) 14 αὐτῶ Μ| οὐρανοῦ Koe, vgl. lat. οὐωνݲωݲ Μ Η 22. 25 ἀπέθετο (wie Z. 29, S. 403, 20) KI, vgl. lat. ἀπέδοτο Μ Η 22 αὐτὸν Η 32/33 <καὶ—τὸν> KI Koe, vgl. gr. 22 deposuit KI, vgl. Z. 24. 29 deponit x 29 enim] I. autem ? KI, vgl. gr. 31 proprie KI, propriae (zu voluptatis) x) v.10.p.403
λουθῆσαι τῷ Ἰησοῦ, ὁ (ὡς ἀποδεδώκαμεν) πάντα ἀποδόμενος καὶ ἔχων θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ· οὐ γὰρ περιέλκεται ὑπό τινος μοχθηροῦ κτήματος, ἵνα μὴ ἀκολουθῇ τῷ Ἰησοῦ.
Ἑξῆς δὲ τούτοις λέγεται ὅτι ἀκούσας <δὲ> τὸν λόγον ὁ νεανίσκος ἀπῆλθε λυπούμενος· ἧν γὰρ ἔχων κτήματα πολλά. καὶ ὄψει γε (ὡς πρὸς τὴν ἀναγωγήν), τίνα τρόπον δυσαποσπάστως ἔχομεν τοῦ φρονεῖν τὸν πλοῦτον ἀγαθὸν εἶναι ἢ τὴν κάτω δόξαν, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον θέλομεν, ἐπεὶ ἀγαπῶμεν τὴν ἐπιθυμίαν, τυχεῖν τῶν καὶ φαύλως ἐπιθυμουμένων ἢ ἀπαλλαγῆναι τῆς ἐπιθυμίας, καὶ μᾶλλον μὴ περιπεσεῖν οἶς φανταζόμεθα φοβεροῖς ἤπερ ἀποθέσθαι τὸν ἐχθρὸν τῷ φόβῳ τοῦ θεοῦ φόβον. ἀλλ᾿ οὐδὲ πρεσβύτερός τις εἰσῆκται καθεστηκὼς οὐδὲ ἀνὴρ καταργήσας »τ]ατοῦ νηπίου«, ἀλλὰ νεανίσκος ὁ τὸν λόγον ἀκούσας καὶ ἀπελθὼν λυπούμενος. τοιοῦτος γὰρ ἦν τὴν ψυχήν, διὸ καὶ καταλιπὼν τὸν Ἰησοῦν ἀπῆλθεν (ἐπὶ ψόγῳ γὰρ εἴρηται τὸ ἀπῆλθε), καὶ ἀπῆλθε [*](26 Vgl. I. Kor. 13, 11 — 32 ff Vgl. Hieron. in Matth. 149B: haec est tristitia quae ducit ad mortem 8 <δὲ> KI, vgl. lat. 12 ἀναγωγήν (opp. ἰστορίας S. 404,9)] ἀν(θρωπ)ίνην ἀγωγὴν la slat. 14 f τὸν <κάτω> πλοῦτον ... ἢ τὴν κενοδοξίαν? Diehl vgl. lat. 18 τῆς + <φαύλης> Koe, vgl. lat. 4 vir <G 7 vgl. S. 409, 20 15 <quia — amamus> KI, vgl. gr. 26 evacuaverit L 32 <abiit> Kl, vgl. gr.)
v.10.p.404
λυπούμενος λύπην τὴν »τοῦ κόσμου«, τὴν »θάνατον« κατεργαζομένην. ἦν γὰρ ἔχων κτήματα πολλὰ ἅπερ ἠγάπα, ἀγαπῶν τὸ ὀργίζεσθαι καὶ τὸ λυπεῖσθαι (διὸ ἀπῆλθε λυπούμενος) καὶ ὅσα ἀπὸ κακίας ἦν <αὐτῷ γεγεννημένα> κεκρατηκότα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, εἰ μέντοι ἐπὶ τῆς ἱστορίας μένοις κατά τινα τῶν προαποδεδομένων διήγησιν ἐξ ἡμισείας εὕροις ἂν ἐπαινετὸν καὶ ἐξ ἡμισείας ψεκτὸν τὸν νεανίσκον τοῦτον. ᾗ μὲν γὰρ οὐκ ἐμοίχευσεν οὐδὲ ἐφόνευσεν οὐδὲ ἔκλεψεν οὐδὲ ἐψευδομαρτύρησεν, ἀλλὰ καὶ ἤδη νεανίσκος ὢν ἐτίμησε τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα καὶ ἐλυπήθη ἐπὶ τοῖς τὴν τελειότητα ὑποτιθεμένοις λόγοις τοῦ Ἰησοῦ καὶ ἐπαγγελλομένοις αὐτήν, εἰ ἀποδοῖτο τὰ ὑπάρχοντα, ἀστεῖόν τι ἦν ἐν αὐτῷ. ᾗ δὲ ἀπῆλθεν ἀπὸ τοῦ Ἰησοῦ λυπούμενος διὰ τὰ κτήματα, δέον αὐτὸν χαίρειν, ὅτι ἀντ᾿ ἐκείνων ἔμελλεν ἔχειν θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ ἀκολουθῶν τῷ Ἰησοῦ κατ᾿ ἴχνη βαίνειν υἱοῦ θεοῦ, ψεκτὸς ἦν.
[*](1f Vgl. II. Kor. 7, 10 — 8—31 Vgl. C1 Nr. 213 Or. C luc Nr. 42 Or. (B I, 192, 5ff.))[*](3 ἦν Hu, vgl. lat. τίς M H 3 f ἔχων — ἠγάτα] vor ἀγαπῶν—λυπεῖσθαι Kl, vgl. lat. ~ M H 7 <αὐτῷ γεγεννημένα> Κl, vgl. lat. 22/23 ἀποδοῖτο + Omnia lat. 26 ἀπῆλθεν < Η)[*](12 1. invenies Kl, vgl. gr. 19 ff lat. hat mißverstanden und am Schluß ausgelassen 20 contristatus B 23 tradidisset + ei y)v.10.p.405
Ἀπελθόντος δὲ αὐτοῦ, εἶπεν ὁ Ἰησοῦς τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι πλούσιος δυσκόλως εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. ἐφ᾿ ᾦ παρατηρητέον ὡς τοῦ σωτῆρος ἀκριβῆ λόγον τὸν ἀναγεγραμμένον. οὐκ εἶπε μὲν γὰρ ὅτι πλούσιος οὐκ εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἐπείπερ εἰ τὸ τοιοῦτον εἰρήκει, ἀποκεκλείκει ἄν <πάντως> τὸν πλούσιον ἀπὸ τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας. φησὶ δὲ ὅτι πλούσιος δυσκόλως εἰσελεύσεται· τὸ χαλεπὸν μὲν πρὸς σωτηρίαν τοῦ πλουσίου παριστὰς οὐ μὴν <τὸ> ἀδύνατον ***, ὄπερ ἐπὶ μὲν τοῦ ῥητοῦ αὐτόθεν λόγον ἔχειν φαίνεται, δυναμένων πλουσίων μετὰ δυσκολίας ἀντιστῆναι τοῖς πάθεσι καὶ ταῖς ἁμαρτίαις καὶ μὴ πάντη ὑπ᾿ αὐτῶν ἁλῶναι. εἰ δὲ τροπολογούμενος <ὁ πλούσιος> παραλαμβάνοιτο, ζητήσεις πῶς κἂν δυσκόλως εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν [*](1 — 408, 9 Vgl. C luc Nr. 43 Or. 4 δυσκόλως πλούσιος Η 9 γὰρ +simpliciter lat. | οὐκ Η Μ c δυσκόλως M a 12 <πάντως> Koe, vgl. lat. 14 ὅτι < Η 17 <τὸ> KI mit C luc Nr. 43 18 *** KI, vgl. lat. 19 φαίνεται + ὡς C luc Nr. 43 24 καὶ μὴ] l.ὡς μὴ Koe 25 <ὁ> ΚΙ 30/31 εἰσελεύσεται + dives lat. 14 declarans Diehl, vgl. Z. 16 damnans x 15 hoc ipso B L)
v.10.p.406
τῶν οὐρανῶν. τὴν δὲ δυσκολίαν τῆς εἰσόδου τοῦ ἑκατέρως νοουμένου <πλουσίου εἰς σωτηρίαν> ἐμφαίνει ἡ παραβολὴ τῷ εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρύπης ῥαφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. ἐν ᾖ παραβολῇ ὁ μὲν πλούσιος παραβάλλεται καμήλῳ, οὐ διὰ τὸ ἀκάθαρτον τοῦ ζῴου μόνον ὡς ὁ νόμος ἐδίδαξεν, ἀλλὰ καὶ <διὰ> τὴν ὅλην αὐτοῦ σκολιότητα, ἡ δὲ τῶν οὐρανῶν βασιλεία τρυμαλιᾷ ῥαφίδος, εἰς παράστασιν τοῦ πάνυ στενὴν εἶναι καὶ εἰς ὑπερβολὴν τεθλιμμένην τὴν εἰς τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν εἴσοδον τῷ ἑκατέρῳ πλουσίῳ. δηλοῖ δ᾿ ὅ <ὡς> αὐτόθεν μὲν ἀδύνατον τὴν κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελθεῖν. <δυνατὸν δὲ ὅσον πρὸς τὸν θεόν, οὕτως καὶ τὸν πλούσιον ὅσον πρὸς αὐτὸν ἀδύνατον εἰς τὴν βασι-
[*](5 Zum Text vgl. Hautsch TU. 34, 2 a, 62 ff — 11 Vgl. Lev. 11, 4 — 16 f Vgl. Math. 7, 14 2 τοῦ M w. e. sch. < H 3 <πλουσίου εἰς σωτηρίαν> Hu Koe, vgl. lat. 41. ἡ + <παρακειμένη> Diehl Koe, vgl. lat. | τῷ KI, vgl. lat, τοῦ Μ Η 12 <διὰ> KI mit C luc Nr. 43 lat. | ὅλου <τοῦ σώματος> Koe, vgl. lat. 13 σκολιότητα + καὶ μὴν καὶ διὰ τὸ παχὺ καὶ γήϊνον καὶ σωματικὸν τοῦ φιλοπλούτου φρόνημα C luc Nr. 43 14 ῥαφίδος + adsimilatur lat. 17 τὴν < Η 19 l. ἑκατέρω<ς>? ΚΙ 20 <ὡς> ΚΙ Κοε, vgl. lat. 23 ff <δυνατὸν—εἰσελθεῖν> ΚΙ, vgl. lat. 5 transire B 20 sicut x* Pasch <μ) v.10.p.407
λείαν τῶν οὐρανῶν εἰσελθεῖν>. τῷ δὲ δυνατὰ εἶναι τῷ θεῷ πάντα καὶ τὸ τοιοῦτον αὐτῷ δυνατόν ἐστιν, ἀφάτῳ δυνάμνει <ἤ> τὴν παχύτητα τοῦ φαύλου λεπτύνοντι ἤ τὴν στενότητα τῆς εἰσόδου χωρητὴν αὐτῷ ποιοῦντι. ὅτι γὰρ τοῦ δυσκόλως εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν τὸν πλούσιον παράδειγμα ἔλαβε τὴν τρυμαλιὰν καὶ τὴν κάμηλον ἀλλ' οὐ τοῦ ἀδυνάτου, δῆλον ἐκ τοῦ πρὸς τοὺς μαθητὰς εἰρῆσθαι (φήσαντας· τίς ἄρα δύναται σωθῆναι;) τὸ παρὰ ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρὰ δὲ θεῷ πάντα δυνατά. οὐκοῦν δυνατὸν καὶ τὴν κάμηλον εἰσελθεῖν διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος. ἀλλ' οὐ παρὰ ἀν θρώποις δυνατόν. <παρὰ δὲ θεῷ>· οὕτως δὲ καὶ τὸν πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ. τὰς δὲ ἐφόδους τοῦ πῶς ἄν τὰ τοιαῦτα ποιήσαι ὁ θεὸς δυνατά, αὐτὸς ἄν εἰδείη καὶ ὁ Χριστὸς αὐτοῦ καὶ ᾧ ἄν ἀποκαλύψῃ ὁ υἱὸς αὐτοῦ. Ὁ μὲν οὖν διαβεβηκὼς ἐν σοφίᾳ καὶ λόγῳ ἐπιτολμήσαι ἄν ἐπὶ πλεῖον καὶ τῇ περὶ τῆς ῥαφίδος καὶ τῆς τρυμαιᾶς αὐτῆς σδιηγήσει.
[*](27f Vgl. Matth. 27 4 ἐστι Μ | <ἤ> Kl Koe, vgl. lat. 5 παχύτητα + malorum. lat. 5ff λεπτύνοντι . . . . ποιοῦντι Koe λεπτύνοντος . . . . ποιοῦντος ΜΗ 7 γὰρ τοῦ] δὲ <ἀπὸ> τοῦ Koe, vgl. lat. 9 τῶν < Μ 18f καὶ τὴν κάμηλον δυνατὸν Μ 21 <παρὰ δὲ θεῶ> Kl Koe, vgl. lat. 2 possiblile + est L 4 grossitudinem x Pasch crassitudinem ρ 16 hoc x* Pach < ρ 29 profecic Koe, vgl. gr. proficit x) v.10.p.408
ἡμεῖς δὲ τοσοῦτον παραθησόμεθα ὅτι ἐστί τινα ἐν τῷ νόμῳ γινόμενα τέχνῃ ῥαφιδευτοῦ χρῄζοντος ῥαφίδος, ἵνα κατὰ σοφίαν θεοῦ ποιήσῃ τὰ ἔργα <τις> ἧς ἀνείληφε τέχνης. ὡς οὖν νοηθείη τὰ τοῦ ῥαφιδευτοῦ ἔργα κἀκείνη ἡ ῥαφίας, νοηθήσεται καὶ τὰ νοηθήσεται καὶ τὰ τῇδε λελεγμένα· ἅπερ νῦν λέγειν καὶ σαφηνίζειν τάχα μὲν καὶ ὑπὲρ ἡμᾶς ἐστι, τάχα δὲ καὶ τῷ εἰδότι πολλῆς ἄν καὶ ἀκαίρου /ρχοιτο παρεκβάσεως. δύο τὲ προκειμένων, τοῦ κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελθεῖν καὶ τοῦ πλούσιον εἰς τὴνβασιλείαν τοῦ θεοῦ, εὐκοπώτερον εἶναι;φησι τὸ πρότερον. καὶ ζητήσεις γε ἐν τοῖς ἀνθρώποις ἄλλον μὲν τὸν κάμηλον <γενόμενον> εἰσερχόμενον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος, ἄλλον δὲ τὸν πλούσιον (ἀδυνάτως <μὲν> ἀμνθρώποις δυνατῶς δὲ τῷ θεῷ) εἰσερχόμενον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ· οὕτως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς καμήλου καὶ ἐπὶ τῆς τρυμαλιᾶς τῆς ῥαφίδος, ὁστισποτοῦν ἐᾶν εὑρεθῇ κάμηλος καὶ ἡτισοῦν ἐᾶν νοηθῇ [κάμηλος]
[*](2ff Vgl. Ex. 27, 16 1 ἥμεῖς Kl, vgl. lat. πῶν Μ Η 5 <τις> Diehl Kl Koe vgl. lat. 6 1. <ὁποι> ωσοῦν Diehl Koe, vgl. lat. φήσει Μ 21/22 <γενόμενον> Kl, vgl. lat. 24 <μὲν> Koe, vgl. lat. 27f καμήλου— τῆς < Η 28 τῆς2 < Μ 30 ἡτισοῦν Hautsch TU. 34, 2a, 64 εἴ τις οὖν Μ Η | νοηθῇ Diehl, vgl lat. εὑρεθῆ ΜΗ | [κάμηλος] Hautsch 1 adiciemus Kl, vgl. gr. adicimus x 3 necessaria y 8 <et acus illa> Diehl, vgl. gr. 14 exitum] lat. las ἐκβάσεως Koe 18 1. dicit (od. dicet) Kl) v.10.p.409
τρυμαλιὰ ῥαφίδος, [ἥ] εἰσελεύσεται δι' ἐκείνης· ὅτι ἀδύνατον μὲν ἀνθρώποις, παρὰ δὲ θεῷ καὶ τοῦτο δυνατόν. εἰ δὲ ἐμφαίνει ταῦτα καὶ παρίστησι τελικά τινα μυστήρια καὶ ἐπί <τινατ> τέλος ἄγοντα διά τινων ὁδῶν θεῷ μόνῳ δυνατῶν ἤ μή, ὁ δυνάμενος ἐξεταζέτω.
Ἑξῆς ἔστιν ἰδεῖν τὰ περὶ τοῦ τότε ἀποκριθεὶς ὁ Πέτρος εἶπεν αὐτῷ· ἰδοὺ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι· τί ἄρα ἔσται ἡμῖν; καὶ ταῦτα δὲ ὁ μέν τις τηρήσει κατὰ τὴν λέξιν, ὁ δέ τις ἀνασκευάσας τὸ τῆς λέξεως ὡς οὐ μεγαλοφυὲς τροπολογήσει. [*](13 Vgl. Orig. in Ps. 4, 6 = Phil ἰατρικοῖς δὲ βοηθήμασιν ἀγαθὰ λέγηται ταῦτα κῆς ἀγαθὰ ἀλλὰ ποιητικά· τελικὸν τελικὸν δὲ κατὰ) [*](1 [ἥ] Hautsch 3 ὅτι—ἀνθρώποις] hinter ῥαφίδος Ζ. 1 Μ Η ~ Kl, umgekehrt folgt Koe der Stellung inM H und zieht aus Z. 4. παρὰ—δυνατόν dazu 13 lat. las τέλη <τινὰ> κα<τά> τινα? Kl | <τι> Kl Koe, vgl. lat. 18 τὰ < Μ 24 ὑμῖν Μ) [*](12 hac G (L) 20 tunc] vorher Lücke? Kl, vgl. gr. u. s. S. 403, 7 | tunc — ei] X secundum matheum. In illo tempore dixit symon petrus ad iesum L 22 utique y* ergo L 23 nobis + Omelia Origenis de eadem lectione L | et1 < L | et2 < L)
v.10.p.410
ὁ μὲν οὖν τῇ λέξει παριστάμενος τοιαῦτα ἐρεῖ· ὥσπερ ἐπὶ τῆς δόσεως οὐ τὸ διδόμενον, ἀλλὰ τὴν <τοῦ διδόντος> προαίρεσιν ἀποδεχόμενος ὁ θεὸς δικαιοῖ καὶ <μᾶλλον> ἀποδέχεται τὸν τὸ ἔλαττον προαιρέσει τελειοτέρᾳ δεδωκότα παρὰ τὸν τὸ πλεῖον ἐκ πλειόων καὶ διαθέσει ὑποδεεστέρᾳ (ὡς δῆλόν ἐστιν ἐκ τῶν ἀναγεγραμμένων περὶ τῆς <μεγάλης> δόσεως τῶν πλουσίων καὶ τῶν δύο πεπτῶν, ἅτινα ἡ χήρα εἰς λόγον πενήτων ἔβαλεν εἰς τὸγαζοφυλάκιον). οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν διὰ τὴν πρὸς τὸ θεῖον ἀγάπην καταλιπόντων ἅ κέκτηνται, ἵνα ἀπερισπάστως ἀκολουθῶσι τῷ Χριστῷ τοῦ θεοῦ πάντα πράττοντες κατὰ τὸν λόγον αὐτοῦ, οὐ πάντως μᾶλλον ἀπόδεκτος ὁ τὰ πλείονα καταλιπὼν τοῦ τὰ ἐλάττονα, καὶ μάλιστα ὅτε τύχοι ὅλῃ ψυχῇ τις καταλιπὼν τὰ ἐλάττονα, παρὰ τὸν δοκοῦντα καταπεφρονηκέναι τῶν πλειόνων. εἰ καὶ μικρὰ οὖν καὶ εὐτελῆ ὁ Πέτρος καταλέλοιπεν ἅμα τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ Ἀνδρέᾳ, ἡνίκα ἀκούσαντες ἀμφότεροι τὸ »δεῦτε ἀκολουθεῖτέ μοι, καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων«, »εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολού-
[*](9ff Vgl. Marc. 12, 41—44 — 15ff Vgl. Matth. 4, 18 — 29 Matth. 4, 19f 3/4 <τοῦ διδόντος> Kl, vgl. lat. 4 προαίρεσιν ἀπολδεχόμενος] wie IV, 235, 3. 280, 19 ἀποβλεπόμενος Koe, vgl. lat. 5 <μᾶλλον> Kl nach DiehlKoe, vgl. lat. 10 <μεγάλης> Kl, vgl. lat. 13 ἔβαλλεν Μ 16 καταλειπόντων Μ | κέκτητανι Μ 1/2 vult intelligere L 4 aspiciens] 1. suscipiens? Kl, vgl. gr. 7 <multis et cum> Diehl, vgl. gr. 10 divitum Kl, vgl. gr. divitis x 21 dimisit y 27 cum + Ἀνδρέᾳ gr. 28 <ambo> Diehl Kl Koe, vgl. gr.) v.10.p.411
θησαν αὐτῷ«, ἀλλ' οὐ μικρὰ λελόγισται παρὰ τῷ θεῷ κατανοήσαντι ὅτι ἀπὸ ἕξεως αὐτὸ τοιαύτης πεποιήκασιν, ὡς εἰ καὶ ἐκέκτηντο πολλὰ κτήματα καὶ πλεῖστα ὑπάρχοντα, μὴ ἄν ὑπ' αὐτῶν κατασχεθῆναι μηδὲ ἐμποδισθῆναι τὴν ὁρμὴν βουλομένων ἀκολουθῆσαι τῷ Ἰησοῦ. καὶ θαρρῶν (οἶμαι) ἐπὶ τῇ προαιρέσειμᾶλλον ἤ τῷ ὕλῃ ὧν καταλέλοιπενὁ Πέτρος παρρησιασάμενος εἶπε τῷ Ἰησοῦ τὸ ἰδοὺ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι· τί ἄρα ἔσται ἡμῖν;εἰκὸς δὲ νοεῖν μὴ δίκτυα μόνον αὐτὸν καταλελοιπέναι | ἀλλὰ καὶ οἶκον καὶ γυναῖκα, ἧς ἡ μήτηρ ἐπιστάντος τοῦ Ἰησοῦ ἀπήλλακται τοῦ πυρετοῦ· στοχάσαιτο δ' ἄν τις ὅτι δυνατὸν καὶ τέκνα αὐτὸν καταλελοιπέναι, οὐκ ἀδύνατον δὲ καὶ κτῆσίν τινα βραχεῖαν.
Μέγα οὖν δηλοῦται περὶ τοῦ Πέτρου καὶ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, ἐπείπερ ἀκούσαντες τὸ »δεῦτε ἀκολουθεῖτέ μοι, καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων« μηδὲν ἀναβαλλόμενοι »εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολούθησαν αὐτῷ«, οὐ μιμησάμενοι τὸν εἰπόντα· »ἀλλὰ πρῶτον [*](20f Vgl. Luc. 4, 38f — 28ff Matth. 4, 19f — 33 Luc. 9, 61 3 αὐτῶ Μ 10 βουλομένων Ru βουλομένους Koe βουλομένην Μ Η 12 τῇ] ipoa lat. 16 σοι] σε Μ 17 νοεῖν Kl nach Koe, vgl. lat. καὶ Μ Η 26 οὖν + aliquid lat. 29 ἧμᾶς Η 14 ad Iesum y* < L 16 utique y* ergo L 30 cunctantes Kl, vgl. gr. cogitantes x)
v.10.p.412
ἐπίτρεψόν μοι εἰς τὸν οἶκόν μου ἀπεελθεῖν καὶ ἀποτάξασθαι τοῖς εἰς τὸν οἶκόν μου«, οὐδὲ παραττλήσιόν τι ποιήσαντες τῷ λέγοντι· »ἐπίτρεψόν μοι πρῶτον ἀπελθεὶν καὶ θάψαι τὸν πατέρα μου«. καὶ πρόσχες ἐπιμελῶς ὅτι ἀξιολ ἀξιολόγως πληγέντες ὐπὸ τῆς προστάξεως τοῦ’ Ἰησοῦ καὶ τῆς ἐπαγγελίας αὐτοῦ, καὶ πιστεύσαντες ὄτι ὀλίγην ἀλισυτικ]ν καταλιπ΄ντες τὴν ἰχθώων ἀνθρώπους ἔμελλον ἀγρεύειν πρὸς σωτηρίαν, καὶ οίονεὶ τρωθέντες ὐπότε τῆς εἰς τὸν Ἰησοῦν κὰι ἦς ἐπηγγεείλατο αὐτοῖς διακονίας φιλανθρώπου μέλλουσιν ἀνδδρώπους θηρεύειν, »εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα« καὶ ὠσπερεὶ ἐπιλαθόμενοι τῶν οἴκοι »ἠκολούθησαν αὐτῷ«, ὠς ἄξιον γεγονέανι <ἐπὶ ἐκείνῃ>ἐπ’ ἐκείηῃ τῇ ὁρμῇ τὸν Πέτρον σεμνύνασθαι καὶ εἰρηκέναι τὸ προειρημένον. ἄμα δὲ παρατηρητέον ὄτι τοῦτο εἴρηχεν ὁ Πέτρος κατανοήσας μὲν τὴν εἰρημένην ὐπὸ τοῦ Ἰησοῦ φωνήν. εἰ θέλεις τέλειος εἶναι ὔπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἔξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι, θεασάμενος δὲ καὶ τὸν ἀκούσαντα
[*](4 Ματτη. 8, 21 – 17f Matth. 4, 20 11 τὴν Μc H τῶν Μα 14 Ἰησοῦν <ἀγάπης> Κοe 19 Κοe, vgl. lat. 27 εἰ —εἶμαο] hinter εἰρημένην — φωνήν Κl, vgl. lat. ~ M H 32 καὶ <Μ 5 eam eet y* <L 11 fuerant] ? Diehl 26 est x* <ρ 32 1. adolescentem <audientem et>? Kl, vgl. gr.) v.10.p.413
νεανίσκον καὶ μετὰ λύπης ἀπεληλυθότα, ἐπείπερ πρροκεκρρίκει τὰ πολλὰ ἐπὶ τῆς γὴς κτήματα τοῦ τέλειος ἐν θεῷ γενέσθαι, νοήσας δὲ καὶ τὸ δύσκολον περὶ τοῦ εἰσελθεὶν ἐἰς τὴν τῶν οὐραῦνων βασιλείαν τοῦ πλουσίου, ὡσπερεὶ καὶ αὐτὸς οὐκ εὐχερὲς πρᾶγμα ποιῶν ἐν τῷ πάντα καταλελοιπέναι καὶ ἡκολουθηκέενοι τῷ σωτῆρι, εἶπε τὰ προκείμενα. διὰ καὶ παρρησισαμένῳ τῷ Πέτρῳ ἀποκρίνεται τὰ τῆς ἐπιφερομένης μεγάλης ἐπαγγελίας ὀ σωτὴρ πεερὶ τοῦ μέλλειν ἔνα τῶν κριτῶν τοῦ Ἰσραὺλ ἔσεσθαι τὸν πέτρον.
Ὁ δὲ τῆς λέζεως <ὠς> οὐχ ἰκανῆς πεῖσαι μεγαλοφυῆ ἀκροατὴν καταφρονήσας, ὠς καὶ ἄλλων λέζεων τῆς γραφῆς τὸ σεεμνὸν ἐν τῇ ἀναγωγῆ ἐχουσῶν, τοιαῦτα φήσει ὅτι αὐτό τὸ τὸ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι, δικτυδίου καταλειφθέντος καὶ πενιχρᾶς οἰκίας καὶ ἐπιπόνου ἐν πενίᾳ βίου, οὐ πάνυ τι <μέγα ἐστὶν οὐδὲ> ἀξίως λέλεεκται τοῦ τηλικούτου μαθητοῦ, ᾦ »σὰρξ καὶ αἶμα οὐκ ἀπεκάλυψεν« ὅτι Ἰησοῦς εἴη »ὁ Χρι [*](32ff Matth. 16, 17. 16 2 τὰ] ἔχεειν Κοe, vgl. lat. 8 ώσπερεὶ] ideo quasi lat. 9 ποιῶν] ἐπιιτελῶν Κοε, vgl. lat. 10 ἀκολουθηκέναι Η 19 <ὡς> Κl 28 καὶ] νελ lat. 30 <μέγα—οὐδὲ> Kl, vgl. lat. 17 ex] de L | Israel] itis G illis L 22 de onestatem G honestatem L 23/24 consistente Kl consistentem x 25 1. tractemus ? doch vgl. S. 424, 11. 432, 28 Koe 28 <si significat se> Kl nach Diehl Koe)
v.10.p.414
στὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζπωντος«, »ἀλλ’ ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς πατὴρ« αὐτροῦ, καὶ ᾦ λέλεκται τὸ »σὺ εἶ ὁ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾄλου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς«. ἀλλὰ οὐποτε τὰ <προ-> αποδελομένα εἰς τὴν διήγησιν τοῦ· ὔπαγε πύλησόν σου τὰ ὐπάρχοντα καὶ τὰ ἐξῆς χρήσιμα <καὶ ἀληθινὰ> εἰς τὰ προκείμενά ἐστι. πέτρος γὰρ ἀφῆκε πάντα, ἐφ’ οἶς ἀμαρτωλὸς ἦν καὶ δἰ ἄ εἶπεν· »ἔξελθε ἀπ’ ἐμοῦ, κύριε, ὄτι ἀνὴρ ἀμαρτωλὸς ἐγώ εἰμι«, καὶ μέγας αἰτοῦ ἔπαινος ἦν τεθαρρηκότος ἐπὶ τῷ μηκέτι ἀμαφτάνειν λέγειν· ἀφήκαμεν πάντα, καὶ οὐ μόνον τὰ χείρονα καταλοίπαμεν ἀλλὰ καὶ ἠ κολουθήσαμέν σοι. τὸ δὲ σοὶ ἠκολουθήσαμεν ἴσον δύναται εἶναι τῷ· ἀπολαύψαντος ἡμῖν <κατὰ πάντα, ὡς Πέτρῳ, τοῦ> πατρὸς ὅστις εἶ, καὶ ὄτι δικαιοσύνη τρὸς ὄστις εὶ, καὶ ὄτι δικαιοσύνη εἶ, ἠκολουήσαμέν σοι καθὸ δικαιοσύνη τυγχάνεις, οὔτω δὲ καὶ καθὸ ἁγιασμὸς καὶ καθὸ σοφία καὶ
[*](3 Ματτη. 16, 18 — 16 Luc. 5,8 7<pro-> Kl, vgl last. u. S. 404, 12 8 τοῦ Ηu τὸ ΜΗ 10 τὰ <Η 13 <ΛΑΤὊ ἀληθινὰ> Diehl Kl Koe, vgl. last. 18 1. <τὸ> τεθαρρηκότως Κοε 27 <κατὰ —τοῦ> Κl. vgl. lat. 28ff Vgl. I. Kor. 1,30 usw. 6 ei] adversus eum G 19 confidentis x* confitentis ρ 24 dicit + et L) v.10.p.415
καθὸ εἰρήνη καὶ καθὸ ἀλήθεια καὶ καθὸ ὁδὸς ἡ φέρουσα πρὸς θεὸν καὶ καθὸ ζωὴ ἀληθινή διάπερ ὡς ἀθλη- <τὴς νικη> τὴς μετὰ τὸν ἀγῶνα πυνθανόμενος τοῦ ἀγωνοθέτου, εἰ τύχοι μὴ ἐπιστάμενος τὰ ἐπὶ τῷ ἀγῶνι ἆθλα, πυνθάνεται τοῦ σωτῆρος λέγων μετὰ τῆς ἐπὶ τοῖς ἀνδραγαθήμασι παρρησίας τὸ τί ἄρα ἐσται ἡμῖν; καὶ ἔἴπερ βουλόμεθα τὰ πρὸς Πέτρον εἰρημένα τὰ κατὰ τὴν πεῦσιν αὐτοῦ καὶ αὐτὶ λαβεῖν, ἀφῶ| μεν ὁμοίως πάντα, μηκέτι περιεχόμενοι τῆς καίας καὶ τῆς κατ' αὐτὴν ἐνεργείας, καὶ ἀκολουθήσωμεν τῷ τοῦ θεοῦ λίγῶ, ἴνα ἡμῖν εἴπῃ καὶ πᾶσι τοῖς ἀκολουθήσασιν αὐτῷ τὰ ἐπιφερόμενα οἴτως ἔχοντα· ὀ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· ἀμὴν λέγω ὐμῖν ὄτι ἡμεῖς οἱ ἀκολουθήσαντές μοι καὶ τὰ ἐξῆς. ἄπερ καὶ αὐτὰ καὶ ἀπλούστερον ἔχει τινὰ προτρεπτικὸν ἐπὶ τὸ καταλιπεῖν πεῖν τὰ ὐπάρχοντα νοῦν, καὶ ἔτερον παρὰ τοῦτον βαθύτερον. ὁ μὲν οὖν κατὰ τὴν λέξιν ἐρμηνεύων
[*](23 f Vgl. sum Text Hautsch TU. 34, 2 a, 65 3 ἀθλη<τὴς νικη>τῆς Diehl Kl, vgl. lat. 5 ἀγονοθέτου Η 8f τῆς... παρησίας Κl τὴν . . . παρρησίαν ΜΗ 12 κατὰ Κοε καὶ ΜΗ 14 ὁμοίως Κl, vgl. lat. oὔτως Μ Η 32 lat. veicht ab 2 via x* vita ρ 4 agonitegam B 11 recipere (R) G 18 dicatur et GL 23 regeneratione x* generatione ρ 25 sedebitis et vos L 34 vult intelligere L) v.10.p.416
τὸν τόπον τοῦ εὐαγγελίου τοιαῦτα ἐρεῖ· <οὐ>πάντας εἶπεν ἀκολουθεῖν τῷ Ἰησοῦ ὁ λόγος, ἀλλὰ τοὺς μὲν τότε ἀποστόλους καὶ <τοὺς> ὁμοίως ἐκείνοις ἐπιμόνως αὐτῷ ἀκολουθήσαντας <ἀκολουθήσαντας ἑαυτῷ> ὠνόμασεν· τοὺς δὲ μεταγενεστέρους ἐδήλωσε <τῷ> καὶ πᾶς ὄστις ἀφῆκεν ἀδελφοὺς ἤ ἀδελφὰς καὶ τὰ ἐξῆς. ἀλλ’ ὠς βιαίως διηγγησάμενον τὸ ἀκολουθεὶν ἀνατρέψει τις λέγων περὶ πάντων εἰρῆςσθαι τὸ ἀκολου θεῖν ἐν τῷ »ὅς ἄν μὴ ἄρῃ τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθήσῃ ὀπίσω μου, οὐκ ἐστι μου ἄξιος εἶναι μαθητής«.
Οἰ τοίνυν ἀκολουθήσαντες τῷ σωτῆρι καθεδοῦνται ἐπὶ δώδεκα θρόνους κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοῦ Ἰσραήλ. καὶ ταύτην λήψονται τὴν ἐξουσίαν ἐν τῇ ἀνα στάσει τῶν νεκρῶν· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ παλιγγενεσία καινή τις γένεσις οὖσα, ὄτε οὐρανὸς καινή τις γένεσις οὖσα, ὄτε οὐρανὸς καινὸς καὶ [ἡ] γῆ καινὴ τοῖς ἐαυτοῦς ἀνακαινώσασι κατίζεται καὶ καινὴ διαθήκη παραδίδοται καὶ τὸ ποτήριον αὐτῆς.
ἐκείνης δὲ τῆς παλιγγενεσίας παλιγγενεσίας προοίμιόν ἐστι τὸ καλούμενον παρὰ [*](14 Ματτη. 10, 38, vgl. Luc. 14 27 Marc. 14, 25 Parr. — 33 ff Vgll. Tit. 3, 5 2 <oὐ>Κl, Vgl. lat. 5 <τοῦς> Κοe | ὀμοίους Η 6 <ἀκολουθήσαντας ἐαυτῷ> Diehl Koe, vgl. lat. 7 τοὺς Κl oὔς ΜΗ 8 <τῷ> Κl, vgl. lat. 28 ὅτε + et lat. —28 Vgl. Apoc. 21, 1 — 30 Vgl. 2 dicet] dicit y* | dixit R G dicit B dicti L 5 <obstinate> Diehl, vgl. gr. 25 ipas] lat. las αὐτὴ Κοe 26<re> generatio Kl, vgl, gr. u. Z. 32 et] lat. las <καὶ> καινή 32 prooemium Koe, vgl. gr. praemium x)
v.10.p.417
τῷ Παύλῳ λουτρὸν παλιγγενεσίας, καὶ ἐκείνης τῆς καινότητος <μυστήριόν ἐστι> τὸ ἐπιφερόμενον τῷ λουτρῷ τῆς παλιγγενεσίας ἐν τῷ »ἀνακαινώσεως πανεύματος«. τάχα δὲ καὶ κατὰ μὲν τὴν γένεσιν »οὐδείς ἐστι καθαρὸς ἀπὸ ῥύπου, οὑδ' εἰ μία ἡμέρα εἴη ἡ ζωὴ αὐτοῦ« διὰ τὸ περὶ τῆς γενέσεως μυστήριον, ἐφ'ᾖ τὸ ὑπὸ τοῦ Δαυΐδ ἐν πεντηκοστῷ ψαλμῷ λελεγμένον ἕκαστος ἂν τῶν εἰς γένεσιν ἐληλυθότων λέγοι, ἔχον οὕτως ὅτι »ἐν ἀνομίαις συνελήφθην, καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου«. κατὰ δὲ τὴν ἐκ λουτροῦ παλιγγενεσίαν πᾶς μὲν »καθαρὸς ἀπὸ ῥύπου« ὁ γεννηθεὶς »ἄνωθεν« »ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος«, ἵνα <δὲ> τολμήσας εἴπω καθαρὸς »δἰ ἐσόπτρου« καὶ »ἐν αἰνίγματι. κατὰ δὲ τὴν ἄλλην παλιγγενεσίαν, ὅταν καθίσῃ ὁ υἱὺς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ, πᾶς ὁ εἰς τὴν ἐν Χριστῷ παλιγγενεσίαν ἐκείνης φθάσας καθαρώτατός ἐστιν »ἀπὸ ῥ΄φπον« <καὶβλέπει>»πρόσωπον πρὸς πρόσωπον«, καὶ αὐτὸς »διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας« φθάνων ἐπ'
[*](5ff Vgl. Orig. hom. V, 14 in Jer. (III, 44, 13ff) - 6. 18. 28 Job 14, 4f - 13 (lat.) Vgl. Sir. 14, 18? - 15 Ps. 50, 7 - 19f Vgl. Joh. 3, 3. 5 - 21 Vgl. I. Kor. 13, 12 - 28f Vgl. I. Kor. 13, 12 - 29 Vgl. Tit. 3, 5 2/3 <μυστήριόν ἐστιx003E; Kl, vgl. lat. 6 μὲν <Μ |γένεσιν +hanc lat. 13 ὰν τῶν Κl πάντων Μ Η 14 λέγει Μ 21 <dὲ> Kl, vgl. lat. 28 <καὶ βλέπωι> Kl, vgl. lat. 13 ex carne et sanguine] dies 13 ex carne et sanguine] dies las lat. in seinem gr. Text koe 20 audaciter G 23 tertiam] l.aliam? Kl, vgl. gr. (order: τρίτην im gr. Diehl) 32 illum G) v.10.p.418
σύνες πῶς Ἰωάννης, ὁ »ἐν ὅδατι« βαπίζων »εἰς μετάνοιαν« λέγει περὶ τοῦ σωτῆρος τὸ »αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί«.
Ἐν μὲν οὖν τῇ διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίᾳ συνετάφημεν τῷ Χριστῷ. »συνετάφημεν γὰρ αὐτῷ (κατὰ τὸν ἀπόστολον) διὰ τοῦ βαπτίσματος«. ἐν δὲ τῇ τοῦ διὰ πυρὸς καὶ πνεύματος λουτροῦ παλιγγενεσίᾳ σύμμορφοι γινόμεθα »τῷ σώματι τῆς δόξης« τοῦ Χριστοῦ καθεφμένου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ καὶ αὐτοὶ καθεζόμενοι ἐπὶ δώδεκα θρόνους, εἰ καὶ ἀφέντες πάντα (ὁποτερωσοῦν *** μᾶλλον δὲ κατὰ τὸ δεύτερον) ἠκολουθήσαμεν Χριστῷ. τότε δὲ ὅταν καθίςῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ, πληροῦται ἡ λέγουσα προφητεία.»εἶπεν ὁ κύριος τῷ κυρίῳ μου. κάθου.ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶτοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου«. καὶ τό<τε> »δεῖ αὐτὸν βασιλεύειν, ἄχρις οὖ ἂν θῇ πάντας τοὺς ἐχθροὺς ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ«, ἕως οὗ »ὁ ἔσχατος ἔχθρὸς θάνατος« καταργηθῇ, οὗ καταργηθέντος Οὑκέτι ἔσται πρὸ [*](1ff Matth.3, 11 - 6.11 Vgl. Tit. 3, 5 - 8 Röm. 6,4 - 12 Vgl. Phil. 3,21 - 22 Ps. 109,1 - 26 I. Kor. 15, 25 - 28 Vgl. I. Kor. 15, 26 1 πῶς + ὁ Μ 10 διὰ τοῦ Μ 13 καθεζομένου Κοe, vgl. lat. καθεζομενω M H 17 *** Kl, vgl. lat. 18 δεύτερον Κl Koe,vgl. λουτρὸν Μ Η 19 Χριστῷ Κl nach Koe σοι Μ Η 25/26 τό<τε>Diehl, vgl. lat, 28 οὖ <Η 30 πρὸ <Η 4 spiritu x* + sancto μ 5 in igne] igni B 8 <consepulti-illo> Kl, vgl. gr. 12 in igne] igne R igni B 21 filius hominis sederit L 22 implebitur B L 25/26 scamellum G, vgl. XI, 9, 11 29 eius x* suis μ)
v.10.p.419
προσώπου τῶν σωζομένων θάνταος ἀλλὰ μόνη ζωὴ ἡ πιστευομένη. θανάτου μὲν γὰρ ὄντος πρὸ προσώπου <ἀνθρώπων> δἰ ἐκεῖνον ἀπιστεῖται ὐπὸ τῶν κρατουμένων ὑπ'αὐτοῦ ζωή· καταργηθέντος δὲ θανάτου πιστεύεται ὑπὸ πάντων ἡ ζωή. ἐν δὲ τῷ νόμῳ εὑρήσεις καὶ τὸ »τέθεικα τὴν ζωήν καὶ τὸν θάνατον πρὸ προσώπου σου« καὶ τὸ »ἔσται ἡ ζωή σου κρεμαμένη ἀπέναντι τῶν ὀφθαλκρεμαμένη ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν« καί. »οὐ μὴ πιστεύσητε τῇ ζωῇ ὑμῶν«. καθέζεται δὲ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ, οὑδενὸς ἀτίμου καὶ ἀδόξου ἐνν θεῷ βασιλευομένου ὑπ'αὐτοῦ. πάντες γὰρ τότε οἱ μὴ »δόξαν παρὰ ἀνθρώπων« λαμβάνοντες μηδέ <τι> ποιοῦντες πρὸς τὸ δοξασθῆναι »ὐπὸ τῶν ἀνθρώπων«, ἀλλὰ τὴν δόξαν τὴν ἀπὸ »τοῦ μόνου« ζητοῦντες, βασιλευθήσονται ὑπὸ τοῦ καθημένου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ. τότε δὲ καὶ ἀποδίδοται τὰ τῆς εὐχῆς τῷ σωτῆρι εὐξαμένῳ καὶ εἰπόντι. »πάτερ, δόξασόν με τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον παρὰ σοὶ πρὸ τοῦ κόσμον εἶναι«.
Εἰ δὲ δύνασαι νοῆσαι τὸν λόγον ἀποκαταστάντα μὲν μετὰ τὸ γεγονέναι αὐτὸν σάρκα καὶ ὅσα [*](8 Deut. 30, 15 — 10 Deut. 28, 66 — 12 Deut. 28, 66 — 18 Vgl. Joh. 5, 41- 20 Vgl. Matth. 6. 2 — 22 Vgl. Joh. 5, 44 — 26 Joh. 17, 5 — 32 Vgl. Joh 1, 14) [*](4 <ἀνθρώπων> Κl nach Diehl Koe vgl. lat. 11 κεκρα΄μμένη Μ 12f καὶ—ὑμῶν <Μ 19 <τι> Kl Koe, vgl. 20 τῶν <Μa 22 μόνου <θεοῦ> Ηu, vgl. lat., doch s. var. lect. zu Joh 5, 44 Hautsch TU 34, 2a, 132f ) [*](4 propter eam Kl Koe propterae R G <BL 7 credetur G L 20 solam] lat. las τὴν ἀπὸ θεοῦ μόνην Κοε 22 regenerabuntur L 24 et oratio] ~G oratio L)
v.10.p.420
γέγονε τοῖς γεννητοῖς, γινόμενος αὐτοῖς ὅπερ ἕκαστος αὐτὸν <ἐαυτῷ> ἔχρῃζε γενέσθαι, ἵνα τοὺς πάντας κερδήσῃ, καὶ ἀποκαταστάντα, ἵνα γένηται ὁποῖος »ἦν ἐν ἀρχῇ τὸν θεόν«, (θεὸς λόγος ὢν) ἐν τῇ ἰδίᾳ δόξῃ, ὡς λόγου τοιούτου δόξῃ. ὅψει αὐτὸν καθεζόμενον ἐπὶ θρονου νου δόξης αυτοῦ, καὶ οὐχ ἔτερον αὐτοῦ τὸν υἰὸν τοῦφ ἀνθρώπου, τὸν κατὰ τὸν Ἰησοῦν ἄνθρωπον νοούμενον· ἓν γὰρ οὖτος τῷ λόγῳ γίνεται, παντὸς μᾶλλον τῶν διὰ τὸ κολλᾶσθαι »τῷ κυρίῳ« γινομένων »ἓν πνεῦμα« πρὸς αὐτόν. τότε δέ, ἡνίκα ἂν ταῦτα ἐν τῇ ἀποκαταστάσει τοῦ σωτῆρος γένηται, καὶ οἱ ἀφέντες πάντα καὶ ἀκολουθήσαντες αὐτῷ καθεδοῦνται, ὡς σύμμορφοι γενόμενοι »τῷ σώματι« καὶ τῷ θρόνῳ τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ, ἐπὶ θρόνους δώδεκα κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοῦ Ἰσραήλ. ὁ γὰρ ὅλος βίος τῶν δικαίων κρινεῖ
[*](3 Vgl. I. Kor. 9, 19 — 5 Joh. 1, 2 — 6 Vgl. Joh. 1,1 — 12 Zu ton κατὰ τὸν Ἰησοῦν ἅνθρωπον vgl. Register zu Orig. Π. Vgl. ferner Orig. tom XIII, 25 in Joh. (IV, 470, 18): ἡ δὲ ὑπερύψωσις τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου . . αὔτη ἦν τὸ μηκέτι ἕτερον αὐτὸν τοῦ λόγου ἀλλὰ τὸν αὐτὸν αὐτῷ. — 15f Vgl. I. Kor. 6, 17 — 22 Vgl. Phil.3, 21 ) [*](2 ἄπερ Μ | αὐτὸν Kl Vgl. lat., αὐτῶν Μ Η |<ἑαυτῷ>Κοe, Vgl. lat. 4 l. kαὶ <μετὰ ταῦτα>? Diehl Kl Koe, vgl. lat. 6 θεὸς + καὶ Μc H 7 λόγου] uerbum lat. 10 καὶ]ὅτε <νοήσεις> Κοe, vgl. lat. 12 τὸν Ἰησοῦν] corpus lat. | γινόμενον Μ 16 γενομένων Μ 19 γένηται Κοe γίνεται Μ Η 1 *** Diehl, vgl. gr. 3 fieri habuit L 6/7 erat verbum L 8 ergo y*<L 12 corpus] verlas lat. ein σݲρݲαݲ (für ιݲνݲ) in σῶμα? koe) v.10.p.421
τὰς μὴ πεπιστευκυίας δώδεκα φυλὰς τοῦ Ἰσραήλ, καὶ κρινοῦσί γε οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ τὸν ἀποστολικὸν ἐζηλωκότες βίον καὶ κατωρθωκότες τοὺς εὐγενεῖς μὲν (διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς Ἰσραηλίτας) οὐ τὰ ἄξια δὲ τῆς εὐγενείας πεποιηκότας. τάχα δὲ τὸ μὲν »ἐν ὑμῖν κρίνεται ὁ κόσμος« πρὸς Κορινθίους λελεγμένον λέγεται πρὸς τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, τὸ δὲ καθίσεσθε καὶ αὐτοὶ ἐπὶ δώδεκα θρόνους κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοὺ Ἰσραὴλ πρὸς τοὺς ἀποστόλους καὶ τοὺς τὸν ἀποστολικὸν βίον ἐζηλωκότας, κρινοῦντας τοὺς εὐγενεστέρους τοὺ ὅλου κόσμου ὄντας τὸν Ἰσραήλ. ἀλλὰ νόησον ἐν τούτοις ἀξίως τῆς μεγαλονοίας τοῦ εὐαγγελίου τὸν Ἰσραὴλ εὐγενῆ μὲν καὶ πεφυκότα κρειττόνως, οὐ πεπιστευκότα δέ. ἀνάγειν δὲ μετὰ τὸν περὶ τοῦ Ἰσραὴλ καὶ τὸν περὶ τῶν δώδεκα φυλῶν λόγον (ὥστε δώδεκα τάγματα εἰπεῖν γενικὰ ψυχῶν καὶ εὐγενεστέρων, ὧν αἱ μὲν διαφέρουσαι ἐν ὑπεροχῇ εἰσιν αἱ δὲ καθ᾿ ἕνδεκα μοίρας τεταγμέναι λοιπαὶ <ἐν> τάξει δευτέρᾳ), ὑπὲρ ἧμᾶς ἐστι μὴ τηλικαῦτα θεωροῦντας, ὡς
[*](8 I. Kor. 6, 2 1 ώδεκα <M 2 φυλλὰς M 7 εὐγενείας H 13 καθίσεσθε υ καθήσεσθε M H 16 Ἰσραὴλ + dicitur lat. 18 κρινοῦντας KI, vgl. lat. κρίνοντας M H 24 πεπιστευκότας H 32 <ἐν> Koe 33 τηλικαῦτα KI τηλικαύτην M H 1 duodecim Y* <L 4 et indcabunt ] lat. las wohl ein im gr. jetzt fehlendes ka]i krino[ysi hinter dem im last. übergangenen καὶ κατωρθωκότες Κοe 6f non autem falsch über setzt statt qui non Elt) v.10.p.422
δυνηθῆναι παραστῆσαι πῶς δώδεκά εἰσιν αστέρες οἱ πατέρες τῶν δώδεκα φυλῶν τοῦ Ἰσραήλ, ὥσπερ ἐδήλου τὸ προφητικὸν (ἵν’ οὕτως ονομάσω) ὄναρ τοῦ Ἰωσήφ. οἱονεὶ δὲ καὶ ἕκαστος τῶν κρινομένων Ἰσραηλιτῶν ὑπό τινος ἢ συνωνύμου ἄστρου ἢ ἄστρῳ παραπλησίου ἀποστόλου καὶ τοῦ τὸν ἀποστολικὸν βίον βιώσαντος κριθήσεται.
Εἰ μὲν οὖν τις πάντα ἀφῆκε καὶ ἠκολούθησε τῷ Ἰησοῦ, τῶν εἰρημένων πρὸς τὸν Πέτρον κατὰ τὴν πεῦσιν αὐτοῦ τεύξεται· εἰ δὲ οὐ πάντα μὲν τὰ δὲ ἐπιφερόμεαν, ὁ τοιοῦτος πολλαπλασίονα λήψεται καὶ ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσει. τίνα δὲ οὐ πάντα ἀλλ’ εἰδικῶς λελεγμένα, κατανοητέον ἐκ τοῦ καὶ πᾶς ὅστις ἀφῆκεν ἀδελφοὺς ἢ ἀδελφὰς καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ τοῦτο δὲ ὅτι μὲν ἔχει οὐκ εὐκαταφρόνητον λόγον καὶ κατὰ τὸ ἁπλοῦν τῆς ἐκδοχῆς καὶ προτρεπτικὸν τῆς ἐκδοχῆς καὶ προτρεπτικὸν ἐπὶ τὸ πάσης σαρκικῆς συγγενείας καταφρονεῖν καὶ πάσης τῆς κτήσεως. πᾶς ὁστισοῦν ὁμολογήσει. [*](5 Vgl. Gen. 37, 9 14 κατὰ Koe καὶ M H 15ff lat. redigiert anders 28 δὲ M c auf Rasur 33 κτήσεως Kl, vgl. substantiam mundialem lat. u. S. 423, 8 κτίσεως Μ Η 15 reliquit B 17 specialiter] entspeich εἰδικῶς Ζ. 21 Diehl 19 aeternam possidebit L 22 et < L 23 reliquerit x reliquit ρ 34 fatebitur Koe, vgl. gr. fatetur x)
v.10.p.423
εἰ δὲ καὶ τοῦτο ἐκιδέχεται ἀναγωγήν, ὁ μέν τις διστάσει ὁ δὲ καὶ ἀποφανεῖται ὅ τι ἔχει. καὶ σαφές γε κατὰ τὸ ῥητὸν ὅτι πολλοὶ τῶν πιστευσάντων εἰς τὸν σωτῆρα ἡμῶν ἑμισήθησαν ὑπὸ συγγενῶν καὶ εἵλαντο τούτους καὶ πᾶσαν κτῆσιν καταλιπεῖν ὑπὲρ τοῦ πεισθέντες ὅτι πᾶς ὅστις ἀφῆκε τοὺς κατὰ σάρκα ἀδελφοὺς καὶ τὰς συγγενεῖς μόνῳ τῷ σώματι ἀδελφὰς καὶ γονεῖς τῶν σωμάτων καὶ τὰ τέκνα τῆς σαρκὸς καὶ τοὺς ἐν τῇ ἐπικαταράτῳ γῇ ἀγροὺς καὶ τὰς ἐν αὐτῇ οἰκίας, ἄλλο τι ἀλλ’ ἕνεκεν τοῦ ὀνόματος Ἰησοῦ, πολλαπλασίονα λήψεται· πολλαπλασίονα γὰρ καὶ (εἰ δεῖ οὕτως ὀνομάσαι) ἀπειροπλασίονα οὐκ ἐν προσκαίρῳ ζωῇ, ἀλλ’ ἐν αἰωνίῳ γενόμενος, κληρονομήσει αὐτά. πολλαπλασίονας μὲν γὰρ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς ὧν τις ἀφῆκε διὰ τὸν τοῦ θεοῦ λόγον, εὐχερὲς διηγήσασθαι· καὶ γὰρ ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ πολλαπλασίους οἱ κατὰ τὴν πίστιν ἀδελφοὶ τῶν δι’ ἀπιστίαν καταλελειμμένων ὑπὸ τῶν
[*](15 Vgl. Gen. 3, 17 3 ἀποφανεῖται Κl Koe ἀποφαίνεται Μ Η 5 παστεων Μ 23 τῷ Ru τὸ ΜΗ |π. μεν γὰρ] καὶ π. μέν γε Koe, vgl. lat. 32/33 δι’ ἀπιστίαν Kl, vgl. lat. διὰ πίστιν Μ Η 33 <σωματικῶν> ὑπὸ ? Diehl, vgl. lat. 5 <in> Christo? Diehl, vgl. gr. 8f aeternam possiderent L 12 et 2 Kl, vgl. gr. aut x 17 reliquerit μ reliquit x 19 <multiplicia enim> Kl, vgl. gr. 26 percipiet] recipiet L) v.10.p.424
πιστευσάντων. οὕτω δὲ καὶ γονεῖς πάντας τοὺς ἀνεπιλήπτους ἐπισκόπους καὶ τοὺς ἀνεγκλήτους πρεσβυτέρους λαμβάνει τις, ἀνθ’ ὧν καταλέλοιπε δού· ὁμοίως δὲ καὶ τέκνα πάντας τοὺς ἡλικίαν ἔχοντας τέκνων. πῶς δὲ πολλαπλασίονας ἀγροὺς ἢ οἰκίας ὧν τις καταλέλοιπε κλγρονομεῖ, οὐκέτι ὁμοίως ἀποδοῦναι δύναται, ἂν μὴ ἄρα τις βιασάμενος ἐπ’ ὀλίγων τὸ τοιοῦτον παραστήσῃ, ὅπερ οὐκ εὔλογον· ἅπαξ δὲ ἀλληγορῶν τοὺς ἀγροὺς καὶ τὰς οἰκίας ἀναγκασθήσεται κατὰ τὸ ἀκόλουθον καὶ τὰ ἀνωτέρω τούτων ἀπόδοῦναι.
Εἰσὶν οὖν (οἶμαι) ἐν ταῖςμακαρίαις ἁγίαις καὶ μακαρίαις δυνάμεσιν ἀδελφοὶ οἱ »εἰς ἄνδρα τέλειον« κατηντηκότες τῶν τὸ »μέτρον τῆς ἡλικίας τοῦ χριστοῦ« κεχωρηκότων καὶ ἀδελφαὶ πάντες οἱ παρθένος ἀγνὴ παραστησάμενοι Χριστῷ οὐκ ἀπˆ’ ἀνθρώπων (οἶμαι) μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν λοιῶν δυνάμεων. γονεῖς δὲ τοιοῦτοι εἶεν ὰν τίνες ἢ περὶ ὧν εἴρηται πρὸς τὸν Ἀβράμ· »σὺ δὲ ἀπελεύσῃ πρὸς τοὺς πατέρας σου μετ’ εἰρήνης, τραφεὶς [*](22f Vgl. Eph. 4, 13 – 25 Vgl. II. Kor. 11, 2 – 31 Gen. 15, 15 4 ἀνθ’] ἀφ’ Μ 9 οἰκίας] in M Lücke 11 δύναται] possumus lat. 14 παραστήσει Μ 15 εὔλογον Μ c H εὔκολον Μ a w. e. sch. 18 τούτων] οὕτως Koe 25 οἱ] ὡς Koe 26 παραστησάμενοι Kl, vgl. lat. παραστησόμενοι M H 32 μετ’ εἰρήνης < Μ 4 [patres] Kl, vgl. gr. 7/8 filiorum y* <L 10 <pro eis> Diehl, vgl. gr. 20 in angelis Kl, vgl. gr. et angelis G L et angeli B 26 castas virgines L 27 isti qui (G) B istae quae L 28 illi Kl ille G L | qui Kl quae x 29 autem y* < L | quales] lat. las ἄν τινες περὶ Diehl)
v.10.p.425
ἐν γήρᾳ καλῷ«; εἰ δὲ γίνονταί ποτε οὗτοι (ἀνάλογον ἐκείνοις τοῖς πατράσιν) ἑτέρων πατέρες, τοῖς πατράσιν) ἑτέρων πατέρες,, πολλοαπλάσιον καὶ τέκνα λήψονται ὁμοίως τῷ Ἀβραάμ. καὶ τοὺς ἀγροὺς δὲ καὶ τὰς οἰκίας πολλαπλασίονας τῶν καταλειπομένων νόει μοι ἐν τῇ ἀναπαύσει τοῦ θείου παραδείσου καὶ τῇ πόλει τοῦ θεοῦ, περὶ ἧς »δεδοξασμένα ἐλαλήθη«. ἧς »ὁ θεὸς ἐν ταῖς βάρεσι γινώσκεται, ὅταν ἀντιλαμβάνηται λαμβάνηταί αὐτῆς«, ἧς »ὁ θεὸς ἐν πρὸς τοὺς τὰς ἐκεῖ οἰκίας κληρονομοῦντας· »κααθάπερ ἠκούσαμεν, οὕτως εἴδομεν ἐν πόλει κυρίου τῶν δυνάμεων, ἐν πόλει τοῦ θεοῦ ἡμῶν«, περὶ ἧς λέγεται· »καταδιέλεσθε τὰς βάρεις αὐτῆς«. ἐπὶ τοιούτοις δὴ κληρονομεῖν τὴν αἰώνιον ζωὴν μακάριον, τοσούτους ἔχοντας κληρονομ <ίαν αγρ>οὺς καὶ τοσαῦτα δένδρα ὑπὰθεοῦ γεωργούμενα καὶ οἰκίας ἐκ θεοῦ γεωργούμενα καὶ οὐκίας ἐκδοχῆς λίθων ζώντων, ἐν αἷς ἀναπαύσεται πᾶς ὅστις ἀφῆκεν ἀδελφοὺςἢ ἀδελφὰς καὶ τὰ λοιπά.
Μετὰ τοῦτό ἐστι τὸ πολλοὶ δὲ ἔσονται πρῶτοι 30 ἔσχατοι καὶ ἔσχατοι πρῶτοι. καὶ τοῦτο δὲ ἔχει μέν τινα καὶ κατὰ τὸν ἁπλούστερον νοῦν προτρέψα- [*](10f Vgl. Ps. 86,3 – 11 Ps, 47,4 – 15 Ps. 47,9 – 18 Ps., 47,14 – 24f Vgl. I. Petr. 2, 5 3/4 πολαπλάσιον Μ 7 πολυπλασίονας Μ 18 καταδιέλεσθε Κl mit LXX lat. καὶ τὸ διέδεσθε Μ Η 22/23 κληρονομ<ίαν ἀγρ>οὺς Kl. 32 τὸν Kl. Koe, vgl. lat. τὸ Μ Η 4 l. recipient? Kl, vgl. gr. 7 * * * Diehl, vgl. gr. 9 gradibus B L 13 et] so LXX var. lect. Koe 15 gradus B L 17 vitam aeternam possidebit LXX 30 et < G)
v.10.p.426
σθαι δυνάμενα τοὺς ἄρτι προσερχομένους τῷ θείῳ λόγῳ ἐπὶ τὸ ἀναβῆναι παρὰ πολλοὺς τῶν νομιζομένων ἐγγεγηρακέναι τῇ πίστει ἐπὶ τὸν ὑπὲρ αὐτοὺς βίον καἲ λόγον, ὡς οὐκ ἐμποδίζοντος οὔτε χρόνου τοῖς ὕστερον πιστεύουσιν οὔτε γονέων μοχθηρῶν τοῖς αὑτοὺς ἀνεγκλήτως ἀγωνιζομένους παραστήσασιν. ἀγὼν δέ ἐστι καὶ καθελεῖν οἴημα διὰ τὸ ἐκ πατέρων <Χριστιανῶν> ἀνατετράφθαι ἐν Χριστιανισμῷ μέγα φρονούντων, καὶ μάλιστα ἐπὰν τύχῃ πατράσιν ἐπαυχεῖν καὶ προγόνοις προεδρίας ἠξιωμένοις ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ἐπισκοπικοῦ θρόνου ἢ πρεσβυτερίου τιμῆς ἢ διακονίας εἰς τὸν λαὸν τοῦ θεοῦ· ἀμφότεροι γὰρ διδαχθέντες τὸ πολλοὶ ἔσονται πρῶτοι ἔσχατοι καὶ ἔσχατοι πρῶτοι ὡπομνησθήσονται μέτε ἐπὶ τῷ νομίζειν εἶναι πρῶτοι μέγα φρονεῖν μήτε συστέλλεσθαι καὶ ταπεινοῦσθαι, ὡς ἔλαττόν <τι> ἔχοντες τῶν προτέρων διὰ τὸ ἔσχατοι ἐκείνων τὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ παρειληφέναι δόγματα.
[*](13ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 119 1 δυνάμενα Κl Κoe δυνάμενον M H c δυνα Η a 11 αὑτοὺς υ αὐτοὺς Μ Η 14 <Χριστιανῶν> Kl nach Diehl, vgl. lat. 16 φρονούντων Koe φρονοῦντας Μ Η 19 πρεσβυτερείου Η 23/24 ὑπομνησθήσονται Κl, vgl. lat. ὑπομνήσθηται (-τε Μ) Η |μήτε < Η 27 <τι> Koe, vgl. lat. 10 accedunt <ad fidem> Diehl 14 extollere] lat. las ἀνάγειν st. ἀγὼν Koe 18 <et maioribus> Diehl vgl. gr.)v.10.p.427
Ἔχει δ’ οἶμαι τὸ ῥητὸν <καὶ ἕτερον> λόγον ἀθρόως ἡμᾶς ἐπιστῆσαι δυνάμενον τοῖς πολλοῖς πρὸ ἡμῶν πρώτοις χρηματίσασιν ἀπὸ τοῦ Ἰσραὴλ γενομένοις διὰ τὴν εἰς τὸν Ἰησοῦν ἀπιστίαν καὶ προδοςίαν ἐσχάτοις, καὶ ἠμῖν τοῖς ἐσχάτοις τὰ πρωτεῖα δυναμέηοις λαβεῖν, ἐὰν ἐπιμένωμεν τῇ πάστει »μὴ ὑμηλο- Φρονοῦντες ἀλλὰ τοῖς ταπεινοῖς συν- Σαντες τῇ ῥίζῃ τῶν πατριαρχῶν Καὶ τῇ ἀπὸ τοῦ λόγου τῶν πατέρων 15 πιότητι συμφυεῖς γενώμεθα τῷ βου- Λήματι τοῦ πνευματικοῦ νόμου καὶ Τῶν ἀνάλογον αὐτῷ νοουμένων προ- Φητῶν, ἡμεῖς οἱ ἔσχατοι ἐσόμεθα πρῶτοι, Κἀκεῖνοι οἱ πρῶτοι, διὰ τὴν ἀπι- Στίαν ἐκκοπέντες ἀπὸ τῆς καλλιε- Λαίου Λεγόνασιν ἔσχατοι· καὶ γὰρ διὰ τὴν Χριστοῦ ἐπιδημίαν »εἰς κρίμα« τῷ κόσμῳ ἐπιδημή- Σαντος, ἵνα (τὰ ἔθνη) »οἱ μὴ βλέ- Ποντες βλψωσι καὶ οἱ βλέποντες (Ἰσραὴλ) τυφλοὶ μένωνται« διὰ τὴν ἀπιστίαν, »ὁ«μὲν» πρῶτοι, [*](1 — 12 Vgl. C1 Nr. 219 Or. — 10 Röm. 12, 16 — 12 ff Vgl. Röm. 11, 17 — 26f Vgl. Joh. 9, 39 — 27 Joh. 9, 39 — 30ff Vgl. Deut. 28, 43 2<καὶ ἕτερον> Diehl Kl Koe, vgl. Lat. 15 ποιότητι Η 21 διὰ τὴν ἀπιστίαν οἱ πρῶτοι Μ Η ~ Koe 25 γὰρ <Η 12 si x * sic ρ 13/14 pinguitu- Dini G 14 conplantati Kl nach Diehl, vgl. Gr. In qua plantati x 33 1. <sursum> sursum? Kl, vgl. Gr.)
v.10.p.428
ὁ δὲ πρὸ ἡμῶν Ἰσραὴλ ὁ πρῶτος γέγονεν ἔσχατος καὶ »κάτω κάτω«. Οὕτω δὲ δύναται νοεῖσθαι καὶ τὸ »εἴ τις δέλει πρῶτος Εἶναι, ἔσται πάντων ἔσχατος«, ὡς Εἰ ἔλεγεν· ἐπεὶ νῦν τὰ πρωτεῖα Λαμβάνουσιν οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν εἰς ἐμὲ πιστεύοντες ἔσχατοι νομιζόμενοι ἐν τῷ Ἰσραήλ, ἔσχατοι δὲ κρίνονται Παρὰ τῷ θεῷ ὅλος ὁ λαὸς Τῶν ἀπιστηςάντων ἐν Ἰσραήλ, Κἂν νομίζωνται »διὰ τὸν χρόνον« εἶναι πρῶτοι. Εἴ τις <οὖν> βούλεται τὸ ἀληθινὸν πρῶτον ἀναλαβεῖν, γενέσθω ἐν τοῖς ὑπὸ τοῦ νῦν Ἰσραὴλ ἐσχάτοις εἶναι νενομισμένοις· ὃς ἂν γὰρ θέλῃ ἐν τοῖς οἰομένοις εἶναι πρώτοις, τῶν μὲν πρωτείων ἐπὶ τὰ ἔθην μεταβε- Βηκότων ἀποπεσεῖται, ἐν δὲ ἐσχάτοις ἀριθμηθήσεται· καὶ γὰρ οἱ μὲν ἀπὸ τῶν ἐθνῶν κεφαλὴ διὰ τὴν πίστιν γίνονται, ὁ Δὲ ἄπιστος Ἰσραὴλ διὰ τὴν ἀπιστίαν Οὐρά. Κατὰ τοῦτον τὸν λόγον πολλοὶ μὲν (οὐ πάντες δὲ) ἔσονται ἐκ πρώ- Των ἔσχατοι καὶ πάλιν πολλοὶ Μὲν τῶν ἐσχάτων ἔσονται πρῶτοι. Οὐ μὴν εἴ τις ἔσχατος προσελήλυθε, Τοῖς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν πιστέύουσι
[*](5 Marc. 9, 35 — 14 Vgl. Hebr. 5, 12 — 24 Vgl. Apoc. 9, 10. 19; 12, 3f 15 1. Εἴ τις <οὗν> Kl, vgl. Lat. 18 ὃς ἂν Diehl, vgl. Lat. ὅσον M H | Γὰρ] δὲ Koe, vgl. Lat. | θέλῃ Diehl, Vgl. Lat. Μένει M H 22 ἀποπεσεῖτε H 11 omnes <infideles> ? Diehl, Vgl. Gr.) v.10.p.429
Συναριθμεῖσθαι δοκῶν, οὗτος ἐν Πρώτοις λογισθήσεται. Εἰσὶ γὰρ καὶ πρῶτοι < γενόμενοι καὶ Οὐδὲν ἧττον διαμένοντες> πρῶτοι, ὡς οἱ τοῦ Χριστοῦ ἀπόστο-| Λοι, Ἰσραηλῖται τυγχάνοντες καὶ ἀκ σπέρματος Ἀβραάμ. Καὶ εἰσὶν ἔσχατοι <οὐδὲν ἧττον διαμένοντες> ἔσχατοι, οἱ πολλῷ ὑποδεέστερον βιοῦντες τῶν ἀπὸ τῆς ἐκκληςίας χρηματιζόντων ***.