Panarion (Adversus Haereses)

πάλιν δὴ λέγεσθαι ἀνάγκη, εἰ μὴ θάνατον ἐποίησεν ὁ θεός. εἰ ἀπὸ τοῦ φθόνου, καὶ πῶς ὁ φθόνος τῆς βουλήσεως μᾶλλον ἴσχυσε τοῦ θεοῦ; ἀλλὰ τοῦτο λέξομεν. πόθεν πόθεν οὖν ὁ φθόνος; 6 ἀντιλέγων ἐρεῖ.

εἰ γὰρ ἀπὸ τοῦ διαβόλου, καὶ διὰ τί διάβολος ἐγένετο; εἰ ἐγένετο, καὶ ὁ ποιήσας αὐτόν ἐστιν αἴτιος τοῦ εἶναι κακόν;

ἀλλὰ ἀναίτιος παντάπασι κακῶν πᾶσιν ὁ θεός· ἀγένητος ἄρα ὁ διάβολος, καὶ εἰ ἀγένητος, καὶ ἀπαθὴς καὶ ἀνώ- λεθρος καὶ ἀνενδεής τῷ γὰρ ἀγενήτῳ ἐξ ἀνάγκης ἅπαντα ταῦτα ὑπάρχειν δεῖ, ὁ δὲ διάβολος καταργείται καὶ κολάζεται. τὸ δὲ κολαξόμενον ἀλλοι [*](9 ff Weish. Sal. 2, 23; 1, 13; 2, 24) [*](M U S) [*](1 δἰ οὑ U Ι καὶ ὁ < U 2 ἀπῄει — τοῦτο] denn der Unvernimftigkeit dieser Gedanke voll S 3 μὴ — νῦν < S Ι μὴ] μὲν Jahn 4 καθ’ ὑμᾶς] wunderbar S 5 — 7 ἀμεταστρόφως — φύσιν] nicht sterblich wird S 6 ἐξανι- στάμενον U 7 ἀμήχανον γὰρ — ἀθάνατον] es ist nicht mehr möglich dem sterblichen kum Tode überkygehen S Ι οὐχ ἔστιν *] οὐκέτ’ ἔσται Bonwetsch; aber dann wäre noch <ἄλλως> vor οὐκέτ’ unentbehrlich u. nach S eine größ Lücke anzunehmen, etwa οὐκ ἔστι <τῷ> ἀθανάτῳ εἰς < * Ι vor ἐπειδὴ wohl etwas ausagefallen: <δυνατὸν δέ, Ι ἐπειδή, λέξω < S 9 εἰληφ(ὸς M U Ι φθονῶν * nach S] φθόνος U < 10 ἀφθαρσίᾳ] Unsterblichkeit u. Unvertveslichkeit S Ι εἰκόνα] xum Bild S Ι ἐποίησεν αὐτὸν < S 11 γὰρ < MS Ι ἐπὶ M 11 f ζώντων] 13 Σολομῶντος M Ι πόθεν οὦν] καὶ πόθεν U 14 εἰ 2 < S 15 kann S 16 λέξωμεν U Ι οὖν < U Ι ἐρεῖ] sagt S Ι εἰ γὰρ < S IT νετο εἰ — αὐτὸν < M 18 παντάπασι] πάντη U Ι πᾶσιν] πᾶσιν] U < 19f καὶ ἀνώλεθρος < S 20 ἅπαντα * nach S] ἁπάσης MU 21 δεῖ] χρὴ 1 κολαζόμενον + ἄρα U 21f ἀλλοιοῦται καὶ πάσχει] geht zu Grunde S)

εἰ δὲ γενητὸς καὶ πᾶι τὸ γεγενημένον ἀπό τινος ἀρχῆς ἐγένετο καὶ ἔστιν αὐτοῦ δημιουργός, ἔστιν ἄρα τις δημιουργὸς τοῦ διαβόλου. καὶ πότερον κἀκεῖνος ἀγένητός ἐστιν ἢ γενητός; Μὰ τὸ ἀγένητον ἓν εῖναι μόνον νοείσθσαι χρὴ τὸν θεόν· οὐδὲ γὰρ εἶναι τὸ σύνολον ὅλως ἐκ παντὸς τὸ παράπαν ἔτερος δημιουργὸς δύναται πλὴν αὐτοῦ· »ἐγώ«, γάρ φησιν, »πρῶτος καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα, καὶ πλὴν ἐμοῦ ἄλλος θεὸς οὐκ ἔστιν«.

οὐδὲ μετασκευάζεσθαί τι ἢ κτίζεσθαι παρὰ τὴν αὐτοῦ δύναται βουλήν. καὶ γὰρ ὁ υἰὸς »οὐδὲν ἀφ’ ἑαυτοῦ δύναδθαι ποιεῖν« ὁμολογεῖ, »ἐὰν μή τι βλέπῃ τὸν πατέρα ποιοῦντα«· »ἅ γὰρ ἄν«, φησίν, »ὁ πατὴρ ποιῇ, ταῦτα καὶ ὁ υἱὸς ὁμοίως ποιεῖ«.

οὐδὲ μὴν πολέμεόν τι ἢ ἀντίξουν ἀὐτῷ ἢ ἀν- τίθεόν ἐστιν· ἐπεὶ κἂν εἰ ἀντέπρασσέν τι τῷ θεῷ, ἐπαύσατο ἂν τοῦ εἶναι, λυθείσης αὐτοῦ τῇ τοῦ θεοῦ δυνάμει κα καὶ ἰσχύï συστάσεως. τῷ γὰρ ποιήσαντι λῦσαι μόνῳ καὶ τὰ ἀθάνατα δυνατόν.

29. Τί οὖν ὁ διάβολος, λέφετε. πνεῦμα περὶ τὴν ὔλην ἔχον καφάπερ ἐλέχθη καὶ ’Αθηνγόρᾳ, γεόμενον ὑπὸ τοῦ θεοῦ, ὥσπερ δὴ καὶ οἱ λοιποὶ γεγόνασιν ὑπ’ αὐτοῦ ἄγγελοι, καὶ τὴν ἐπὶ τῇ ὕλῆ καὶ τοῖς τῆς ὕλης εἴδεσι πεπιστευμένον διοίκησιν.

τοῦτο γὰρ ἦν ἡ τῶν ἀγγέλων σύστασις, τῷ θεῷ ἐπὶ προνίᾳ γεγονέναι τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ διακεκοσμημένοις, ἵνα τὴν μέν παν τελικὴν καὶ γενικὴν ὁ θεὸς ἔχων τῶι ὄλων πρόνοιαν ᾖ, τὸ κῦρος καὶ τὸ κράτος [*](7 Jes. 44, 6 — 9 Job. 5, 19 — 11 vgl. Athenagoras suppl. 24; S. 31, 24ff Schwartz — 16 Athenagoras suppl. 24; S. 32, 4ff Schwartz) [*](M U S) [*](1 τὸ ἀγένητον] schuf ihn das Ursächliche S Ι ἀλλὰ γενητὸς < S δὲ — πᾶν < S 3 καὶ ἕστιν — δημιουργός < S Ι ἔστιν ἄρα — δημιουργὸς] 4 ἀγένητος] ungeboren oder ungeschaffen S Ι ἓν < U 5 νοεῖσθαι χρὴ] wird kannt S 5f τὸ σύνολον — παράπαν < S 6 vor τὸ παράπαν + εἰς U Ι ναται < U Ι γάρ < MU Ι φησίν < U 7 ἐγὼ < S | 8 μετασκευάζεσθαι . . ἢ < S Ι μετασκευάζεσθαι + δεῖ U 9 καὶ γὰρ + <καὶ> ? Ι δύνασθαι ποιεῖν ὁμολογεῖ] tut S Ι ποιεῖν + ohne den Willen des Vaters S Ι ὁμολοήδει Μ Ι τι < U 11 ὁμοίως < 11 — 14 οὐδὲ μὴν — δυνατόν < πολέμιον U Ι ἀντιδοξοῦν U Athen. 13 λυθήσεις 14 μόνον M 15 λέξεται ται U < S Ι πνεῦμα] damit S 16 ὥσπερ] καθὸ Athen. Ι δὴ] δὲ 17 αὐτοῦ γεγόνασιν Athen. < S | ὑπ’] ἀπ’ M 17f τὴν . . . διοίκησιν < 18 πεπιστευμένοι U Ι ἦν < Athen. 19 γέγονε Athen. Ι τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ seinen öpfen S 20 καὶ γενικὴν < S Ι γενικὴν ἀγενητικὴν M γενετικὴν U Ι ἔχων < Athen. Ι τῶν ὅλων] der Geschaffenen ᾖ] ἢ M U)

ἀλλ’ οἱ μὲν λοιποὶ ἐφ’ οἶς αὐτοὺς ἐποίησε καὶ διέταξεν ὁ θεὸς ἔμειναν, ὁ δὲ ἐνύβρισε καὶ πονηρὸς περὶ τὴν τῶν πεπιστευμένων ἐγένετο διοίκησιν, φθόνου ἐγκισσήσας καθ’ ἡμῶν, ὤσπερ καὶ οἱ μετὰ ταῦτα σαρ- κῶν ἐρασθέντες καὶ τῶν τῶι ἀνθρώπων εἰς φιληδονίαν ἐνομιλήσαντες θυγατράσιν.

αὐθαίρετον γὰρ καὶ αὐτοῖς ἔχειν πρὸς ἑκάτερα διετάξατο βούλησιν ὁ θεός, οἶα καὶ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων, ἵν’ ἢ πειθόμενοι τῷ λόγῳ συγῶσιν αὐτῷ κα ἀπολαύωσι μακαριότητος ἢ μὴ πειθόμενοι κρίνωνται.