Panarion (Adversus Haereses)

ἐπειδὴ τῷ εἶναι »εἷς θεός« ἐπὶ τῷ πατρὶ οὐχ ὡς ἀρνούμενος ἐπὶ τῷ υἱῷ τὸ εἶναι θεὸς <ἐλεγεν> (εἰ γὰρ μὴ θεός, οὔτε κύριος· ἐπιδὴ δὲ κύριος, καὶ θεός), ἀλλὰ εἰς μίαν ὀνομασίαν ἄγειν ἀναγκαζόμενος ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύματος ὁ ἅγιος ἀπόστολος ἔφραζεν ἡμῖν τὴν πίστιν, ἐιαργῶς ἔνα κύριον σημαίνων, ἄρα γε καὶ θεόν.

Ἀλλὰ μηδεὶς νομιζέτω, ἐπιδὴ λέγει ἕνα καὶ ἕνα, μὴ ἄρα παρέλιπε τὸν ἀριθμὸν τὴς τριάδος, ἐπειδὴ οὐκ ὠνόμασε τὸ ἅγιον πνεῦμα. ὀιομάσας γὰρ πατέρα καὶ υἱὸν θεὸν καὶ κύριον, ἐν πνεύματι ἁγίῳ ὠνόμασεν. οὐ γὰρ ἐπιδὴ εἶπεν »εἷς θεός«, περὶ πατρός.

»ἐξ οὗ τὰ πάντα«, ἠρνήσατο αὐτὸν [τὸ] εἶναι κύριον· οὐδὲ πάλιν ἐπιδὴ εἶπε »καὶ εἷς κύριος Ἰησοῦς Χριστός«, ἠρνήσατο εἶναι αὐτὸν θεόν,

ἀλλὰ καθάπερ ἐπὶ τῷ πατρὶ ἠρκέσθη ἐπὶ τῇ μιᾷ ὀνομασίᾳ, λέγων »εἷς θεός«, σὺν δὲ τῷ θεὸς δῆλον ὅτι ἔστι καὶ κύριος, οὕτω καὶ ἐπὶ τῷ υἱῷ ἠρκέσθη τῷ »εἷς κύριος«· σὺν δὲ τῷ »[εἷς] κύριος« σύνεστι καὶ τὸ θεός.

λέγων ἐν περὶ πατρὸς καὶ υἱοῦ, οὐ κοῦφος ἦν ἀπὸ πνεύματος ἁγίου, ἀλλὰ ἐν πνεύματι ἁγίῳ, ὠς ἔφην, ἐφθέγγετο. [*](P 485) εἴωθε δὲ ἀεὶ τὸ ἅγιον πνεῦμα οὐ σύστασιν ἑαυτοῦ ποιούμενον *, ἵνα μὴ ἡμῖν ὑπογραμμὸν δώσει τοῦ περὶ ἑαυτῶν * καὶ ἡμᾶς τὴν σύστασιν [*](1 I Kor. 8, 6 — 21 I Kor. 8, 6 M U) [*](2 f Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ ἡμεῖς, δι᾿ αὐτοῦ δι᾿ τὰ πάντα καὶ ἡμεῖς δι᾿ αὐτοῦ U 3 λέγων *] λέγει Μ < U 4 πῶς] lies wohl πρῶτον * 10 τοῦ κυρίου *] τοῦ καὶ Μ τοῦ κύριος U | τοῦτο < Μ 11 πατέρα εἶναι U 12 ἐπεὶ δὲ Μ 13 τῷ 1] τὸ U | αρνούμενοι Μ 14 θεὸν1 Μ |<ἔλεγεν> * 15 ἀνάγειν U 21 ἀνόμασεν Μ 22 [το] * |κύριον] Χριστὸν Μ 23 εἶναι αὐτὸν] αὐτὸν τὸ εῑναι U 24 μιᾶ] μόνη U 25 θεὸς 2] θεῶ Μ | θεὸς 2 + <εἶναι>?* 26 τῷ 2 Pet.] τὸ Μ U | τῷ 3] τὸ μ |[εἷς] * 29 * etwa {<φθέγγεσθαι> * 30 * <λέγοντας>*)

ἄρα οὖν »εἷς θεὸς ὁ πατήρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ εἷς κύριος Ἰησοῦς Χριστός, δι᾿ οὗ τὰ πάντα [ἢ δι᾿ ὃν τὰ πάντα]», καὶ ἓν τὸ ἅγιον πνεῦμα, οὐκ ἀλλότριον θεοῦ, ἐνυπόστατον δὲ ὄν, διότι πνεῦμα θεοῦ καὶ πνεῦμα ἀληθείας καὶ πνεῦμα πατρὸς καὶ πνεῦμα Χριστοῦ.

6. Εἰ δὲ χρεία εἰπεῖν καὶ περὶ τοῦ »ἐκοπίασεν Αἴγυπτος καὶ ἑμπορία Αίθιόπων, καὶ οἱ Σαβαεὶν ἄνδρες ὑψηλοὶ ἐπὶ δὲ διαβήσονται [καὶ τό »σὺ εἶ θεός καὶ οὐκ ῃδειμεν«] κὰι σοὶ δοῦλοι ἔσονται, καὶ πορεύσονται ἀπίσω σου δεδεμένοι χεροπέσαις καὶ ἐν σοὶ προσκυνήσουσι καὶ ἐν σοὶ προσεύξονται, ὅτι ἐν σοὶ θεός ἐστι καὶ οὐκ ἔστι θεὸς πλὴν σοῦ· σὺ γὰρ εἶ θεός. καὶ οὐκ ᾔδειμεν, ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραὴλ σωτήρ«, λέξει δέ. »οὐχ ὁρᾷς, φησίν, ὅτι εἷς θεός ἐστιν.

ἐκ τῶν τοσούτων ἡρτῶν, ὧν ὑπεδείξαμεν«, οὐ νοῶν τὰ εἰρημένα, ἀλλὰ πανούργως περικόπτων τὰς γραφάς, λοξὰ μὲν διηγούμενος, ἀνθυπερβάτως δὲ εἰσάγων τοὺς λόγους, οὐκ ἀκολούθως καὶ περι πόδα φθέγγεται οὔτε καθ᾿ εἱρμὸν διηγεὶται ὁ Νόητος ἢ οἱ ἐξ αὐτοῦ Νοητιανοί [νοοῦσιν].

ὥσπερ γὰρ κακῷ κυνὶ ὄνομα Λέων <ἐπιτιθέασιν> καὶ τοὺς μησὲ ὅλως ὁρῶντας καλοῦσι πολὺ βλέποντας καὶ τὰς χολὰς γλυκείας φασὶ καὶ τὸ ὄξος μέλι τινὲς ἐπωνόμασαν καὶ τὰς Ἐρινύας Εὐμενίδας φασὶ και ὠνόμασαν, οὕτωνς καὶ οὗτος καὶ οἱ ἀπ᾿ αὐτοῦ, Νοήτου ἔχων ὄνομα,

ἀνόητος ὑπάρχειι καὶ οἱ ἐξ αὐτοῦ ἀνοητοῦντες, μηδὲ ὅλως τὴν ἀκολούθίαν ὧν τε φάσκει καὶ ὧν προβάλλονται νοοῦντες, ὡς καὶ [*](6 ff vgl. Hippolyt c. Noët. 4; S. 45, 16 ff Lagarde φησὶν γάρ »ἐκοπάσεν Αἤγυπτος καὶ ἐμπορία Αἰθίοπων καὶ οἱ Σαβαεὶμ« καὶ τὰ λοιπά, ἵνα εἤπῃ »σὺ γὰρ ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραὴλ σωτήρ«, οὐ νοῶν τὸ προειρημένον· ὁπόταν γὰρ θελήσωσιν πανουργεύεσθαι, περικόπτουσι τὰς γραφάς· ὁλοκλήρως δὲ εἰπάτω καὶ εὑρήσει τὴν αἰτίαν πρὸς τινά λεγεται — 6 Jes. 45, 14 f — 17 ff vgl. Hellladius Chrestom. bei Photius cod. 279; p. 355 ὅτι τὂ μὴ λέγειν δ(??)σφημα πᾶσι τοῖς παλαιοῖς μὲν φροντὶς ἦν, μάλιστα δὲ τοῖς Ἀθηναίοις· διὸ καὶ τὸ δεσμωτήριον οἴκημα ἐκάλουν καὶ τὸν δήμιον κοινόν, τὰς δὲ Ἐριννύας Εὐμενίδας ἢ σεμν]ς θεάς, τὸ δὲ μῦσος ἄγος, τὸ δὲ ἄξος μέλι καῖ τὴν χολὴν γλυκεῖαν κτἑ. Μ U) [*](1 <ἑαυτῶν> Jül. 2 [ἢ δι᾿ ὅν τὰ πάντα]* 6 χρείν καὶ < U 7 ἐμπορία] ἐν πορεία Μ | οἱ < U | Σαβαεὶμ U 8 [καὶ τό· σὺ εἶ θεὸς καὶ οὐκ ᾔδειμεν] * | καὶ 3 + τὸ Μ 9 f καὶ ἐν σ(??)ὶ προσκυνήσουνι < U 11 ὁ < Μ 12 λέξει δὲ < U 12 f τοιούτων U 13 ὧς *] ὡς Μ U | mit οὐ νοῶν beginnt der Nachsatz 15 εἰσάγων] ἄγων Μ 16 [νοοῦσιν] * ; wegen des Folgenden aber wolh dafür einzusetzen <μᾶλλον δὲ ἀνόητοι> 17 γὰρ] γε U | <ἐπιτιθέασιν>* | ὅλως] ὄντως U 18 πολλὰ U | φάσκουσι U 20 καὶ οὗτος < Μ 22 τε < U | προβάλλεται Μ)