Panarion (Adversus Haereses)

19. Ἐπεὶ οὖν τὴν ὑλικὴν οὐσίαν ἐκ τριῶν παθῶν συστῆναι λέγουσι, φόβου τε καὶ λύπης καὶ ἀπορίας, ἐκ μὲν τοῦφόβου φόβου καὶ τῆς ἐπιστροφῆς τὰ ψυχικὰ τὴν σύστασιν εἰληφέναι·

ἐκ μὲν τῆς ἐπιστροφῆς τὸν Δημιουργὸν βούλονται τὴν γένεσιν ἐσχηκέναι, ἐκ δὲ τοῦ φόβου τὴν λοιπῆν πᾶσαν ψυχικὴν ὑπόστασιν ὡς ψυχὰς ἀλόγων ζῴων καὶ θηρίων καὶ ἀνθρώπων.

Ε; διὰ τοῦτο ἀτονώτερον αὐτὸν ὑπάρχοντα πρὸς τὸ γινώσκειν τὰ πνευματικὰ αὐτὸν νενομικέναι μόνον εἶναι θεὸν καὶ διὰ τῶν προφητῶν εἰρηκέναι »ἐγὼ θεός, πλὴν ἐμοῦ οὐδείς«.

ἐκ δὲ τῆς λύπης τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας διδάσκουσι γεγονέαι· ὅθεν Ε; τὸν Διάβολον τὴν γένεσιν ἐσχηκέναι, ὅν καὶ Κοσμοκράτορα καλοῦσι , καὶ τὰ δαιμόνια καὶ τοὺς ἀγ- [*](23 Jes. 45, 5; 46, 9 — 23f vgl. Eplies. 6, 12 V M lat. (Tert., Hipp.)) [*](1 ἄγγελον V δυνάμει] viriutem lat. 3 μὲν ῳῆσθαι] μὴ νενοῆσθαι M 3f κατὰ Ε; *] in fottim lat. 4 τῆς Ἀχαμὼθ προβαλλούσης] Achamoth lat. 5 <γὰρ> Dind.] enim lat. 5f πεπλακέναι — ἄνθρωπον am Rande nachgetragen V corr 6 τὸν] *| δεδειχέναι] ostendisse lat. ; wohl alter Fehler ür Ε; δεδειχέναι *, τετευχέναι ül. | τὴν] * 7 ἰδέας aus εἰδέας Vcorr εἰδέας M 8f αὐτὸν δὲ — τὴν μητέρα < Μ 9 ποιήσεως *] οἰήσεως TM operationis lat. 10 προαγαγεῖν M 14 τοῦ2] τούτου M 19 λύπην M 20 ὡς ψυχὰς < > lat. | καὶ θηρίων < > lat. 21 Ε; *] | ἀτονώτερον] superiorem ἀνώτερον) lat. | πρὸς τὸ γινώσκεν] pracscire lat. | τα *] τινὰ VM 22 vor αὑτὸν + et lat. 22f αὑτὸν νενομικέναι — τὰ πνευματικὰ < > M 22 εἶναι < > lat. 23 λοιπῆς aus λύπης V 24 Ε; *] 25f ἰαὶ τοὺς ἀγγέλους] < > lat. angelorurn)

ἀλλὰ τὸν μὲν Δημιουργὸν υἱὸν ψυχικὸν τῆς Μητρὸς αὐτῶν λέγουσι, τὸν δὲ Κοσμοκράτορα κτίσμα τοῦ Δημιουργοῦ. καὶ τὸν μὲν Κοσμοκράτορα γινώσκειν τὰ ὑπὲρ αὐτόν, ὅτι πενῦμά ἐστι τῆς πονηρίας, τὸν δὲ Δημιουργὸν ἀγνοεῖν, ἅτε Ψυχικὸν ὑπάρχοντα.

οἰκεῖν δὲ τὴν Μητέρα αὐτῶν εἰς τὸν ὑπερουράνιον τόποι τουτέστιν ἐν τῇ Μεσότητι, τὸν Δημιουργὸν δὲ εἰς τὸν ἐπουράνιον τόποv τουτέστιν ἐν τῇ Ἐβδομάδι, τὸν > Κοσμοδράτορα ἐν τῷ καθ' ἡμᾶς κόσμῳ.

ἐκ δὲ τῆς ἐκπλήξεως καὶ ἀμηχανίας ὡς ἐκ τοῦ > στασιμωτέρου τὰ σωματικὰ καθὼς προείπαμεν τοῦ κόσμου στοιχεῖα γεγονέναι. γῆν μὲν κατὰ τὴν ἐκπλήξεως στάσιν, ὕδωρ δὲ κατὰ τὴν φόβου κίνησιν, ἀέρα δὲ κατὰ τὴν λύπης πῆξιν. τὸ δὲ πῦρ ἅπασιν αὐτοῖς ἐμπεφυκέναι θάνατον καὶ φθοράν, ὡς καὶ τὴν ἄγνοιαν τοῖς τρισὶ πάθεσιν ἐγεκρύφθαι οιοασκουσι.

Δημιουργήσαντα δὴ τὸν κόσμον πεποιηκέναι καὶ τὸν ἄνθρωπον τὸν χϊκόν, οὐκ ἀπὸ ταύτης δὲ τῆς ξηρᾶς Τῆς, ἀλλὰ ἀπὸ τῆς ἀοράτου οὐσίας, ἀπὸ τοῦ κεχυμένου καὶ ῥευστοῦ τῆς ὕλης λαβόντα. καὶ εἰς τοῦτον ἐμφυσῆσαι τὸν ψυχικὸν διορίζονται.

καὶ τοῦτον εἶναι τὸν κατ’ εἰκόνα κα ὁμοίωσιν γεγονότα, καὶ κατ' εἰκόνα μὲν τὸν ὐλικὸν ὑπάρχειν, παραπλήσιον μέν, ἀλλ' οὐχ ὁμοούσιον ὅντα τῷ θεῷ. καθ' ὁμοίωσιν δὲ τὸν ψυχικόν, ὅθεν καὶ πνεῦμα ζωῆς τὴν οὐσίαν αὐτοῦ εἰρῆσθαι, ἐκ πνευματικῆς ἀπορροίας οὖσαν.

ὕστερον δὲ περιτεθεῖσθαι λέγουσιν αὐτῷ τὸν δερμάτινον χιτῶνα. τοῦτο δὲ τὸ αἰσθητὸν σαρκίον εἶναι θέλουσι.

Τὸ δὲ κύημα τῆς Μητρὸς αὐτῶν τῆς Ἀχαμὼθ ὃ κατὰ τὴν θεωρίαν τῶν περὶ τὸν Σωτῆρα ἀγγέλων ἀπεκύησεν, ὁμοούσιον ὑπάρχον τῇ Μητρὶ [*](V M lat. (Tert., Hipp.)) [*](2 ψυχικὸν getilgt Vcorr | αὐτῶν] suae lat.; vgl. Z. 5 u. 23 (mit αὐτῶν die Valentinianer gemeint) 3 κτίσμα τοῦ — Κοσμοκράτορα x003C; M 4 πνεῦμά ἐστι] πνεύματος M Ι πνεῦμα . . τῆς πονηρίας] spiritalis nequitia lat. o δὲ x003C; lat. Ι ὑπερουράνιον] coelestis lat. 6 ἐπουράνιον] ὑΠερουράνιον V 7 τόπον x003C; V Ι > Ausgg.] vero lat. | Κοσμοκράτορα] παντοκράτορα M 8 ἀμηχανίας] lat. 8f ἐκ τοῦ > στασιμωτέρου *] ἐκ τοῦ ἀσημοτέρου V ἐκ στασιμωτέρου M de vesaniori lat. 10 γῆν Ausgg.] τὴν V M terram lat. | μὲν] vero lat. | φόβου + τοῦ V | τῶν δακρύων hinter φόβου nachgetragen Vcorr < Μ u. 11 δὲ 1 Ausgg.] τε VM vero lat. | λύπης] materiae ὕλης) lat. 14 δὴ] δὲ 15 χο///ικὸν, ο// aus ω Vcorr 16 vor ἀπὸ + et lat. | τοῦ κεχυμένου καὶ τῆς ὕλης] ab (effusibili ?) et fluida materia lat. de fluxili et fusili eins (sc. materiae) Tert. 18 καὶ x003C; lat. 19 οὐκ M Ι ὅντα] esse lat. 20 ὅθεν] ὁ δεὸς Μ 22 θέλουσι] λέγουσιν V 24 σωτῆρα] σωτῆρα] ἀέρα M Ι ὑπάρχοντα M)

τὸν Δημιουργὸν ὁ συγκατασπαρεὶς τῷ ἐμφυσήματι αὐτοῦ ὑπὸ τῆς Σοφίας πνευματικὸς ἄνθρωπος ἀρρήτῳ > προνοίᾳ. ὡς γὰρ τὴν Μητέρα ἠγνοηκέναι, οὕτω καὶ τὸ σολερνα ἀτῆς. ὅ δὴ καὶ αὐτὸ Ἐκκλησίαν εἶναι λέγουσιν, ἀντίτυπον τῆς ἄνω Ἐκκλησίας. καὶ τοῦτο εἶναι τὸν ἐν αὐτοῖς ἄνθρωπον ἀξιοῦσιν.

ὥστε ἔχειν αὐτοὺς τὴν μὲν ψυχὴν ἀπὸ τοῦ Δημιουργοῦ, τὸ δὲ σῶμα ἀπὸ τοῦ χοὺς καὶ τὸ σαρκικὸν ἀπὸ τῆς ὕλης, τὸν δὲ πνευμκτικὸν ἄνθρωπον ἀπὸ Τῆς Μητρὸς Τῆς Ἀχαμώθ.