Panarion (Adversus Haereses)

διὸ καὶ τὸν παρὰ τῷ Ὁμήρῳ δούρειον ἵππον μεμηχανημένον, ὃν νομίζουσιν Ελληνες ἐπίτηδες γεγενῆσθαι, ἔλεγε πάλιν ὁ γόης ὅτι ἄγνοιά ἐστι ἐστι τῶν ἐθνῶν· καὶ »ὡς οἱ Φρύγες ἕλκοντες αὐτὸν ἀγνοίᾳ τὸν ἴδιον ὄλεθρον ἐπεσπάσαντο, οὕτω γὰρ] καὶ τὰ ἔθνη τουτέστιν οἱ ἄνθρωποι [*](6 Irenaeus adv. haer. I 23, 2; 1 192 Harvey et per saecula veluti de vase in vas transmigraret in altera muliehria corpora Terfcullian de anima 34 ita multls aevis per alios atque alios habitus femininos volutatam — 12 etwas anders bei Irenaeus adv. haer. I 23, 2; 1 191 Harvey kanc enim Ennoiam ejcsilientem ex eo, cognoscentem quae vidi pater eius degredi ad inferiora et generare angelos et pote- states, a quihiis et mundum hunc factum dixit — 14 f vgl. Irenaeus adv. haer. I 23, 2; I 192 Harvey Hippolyt refut. VI 19, Iff; S. 145, 12 f Wendland — 15 ff vgl. Hippolyt refut. VI 19, 1; S. 145, 8 Wendland καὶ γὰρ τὸν δούρειον ἵππον ἀλληγορεῖ καὶ τὴν Ἑλένην ἅμα τῇ λαμπάδι (auch dement. Recogn. II 12) — 22 f vgl. Irenaeus adv. haer. I 23, 3; I 193 Harvey = Hippolyt refut. VI 19, 5 S. 146,16 Wendland οὕτως τοῖς ἀνθρώποις σωτηρίαν παρέσχε διὰ τῆς ἰδίας ἐπιγνώσεως V Μ) [*](1 καὶ] * 2 αὐτοὺς] αὐτοὺς ABBREVαὐτοὺς V corr ἑαυτοὺς M 3 αὐτοὺς V ἑαυτοὺς Μ 4 συνεγίνετο V 5 f θηλυκῆς — θηλυκῶν εἰς < M ABBREVM ω V corr 9 προσχύσεως, σ V corr 10 ἀναβῆναι εἰς οὐρανὸν V 13 vor ἰσότυπα + ἴσα M ausradiert Vcorr; τὰ ἰσότυπα sc. zu dem κόσμος der oberen Welt 14 κατελήλυθα] καταβέβηκα S 242, 15 παρ’ M 17 λαμπηδόνος V τὴν < V 19 δούρειον, ει aus ι Vcorr δώριον M 20 ἔλεγε + δὲ Μ 22 [γὰρ])

ἀλλὰ καὶ Ἀθηνᾶν πάλιν τὴν αὐτὴν ἔλεγε τὴν παρ’ αὐτῷ Εννοιαν καλουμένην, χρώμενος δῆθεν ὁ πλάνος ταῖς τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Παύλου φωναῖς μεταποιῶν τε τὴν ἀλήθειαν εἰς τὸ αὐτοῦ ψεῦδος, τό »ἐνδύσασθε τὸν θώρακα τῆς πίστεως καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου κω κνημῖδας καὶ μάχαιραν καὶ θυρεόν‘, πάντα ταῦτα ἐπὶ τῆς τοῦ Φιλιστίωνος μιμολογίας ὁ ἀπατεὼν τὰ ὑπὸ τοῖ ἀποστόλου εἰρημένα διὰ στερεὸν λογισμὸν καὶ πίστιν ἁγνῆς ἀναστροφῆς καὶ δύναμιν Μου λόγου καὶ ἐπουρανίου εἰς χλεύην λοιπὸν καὶ οὐδὲν ἕτερον μεταστρέφων. »τί γάρ;« φησί, »ταῦτα πάντα εἰς Ἀθηνᾶς τύπους μυστηριωδῶς ἐσχημάτιζε« διὸ πάλιν ἔλεγεν, ὡς προεῖπον,

ὑποφαίνων ἐκείνην τὴν μετ’ αὐτοῦ γυναῖκα τὴν ἀπὸ Τύρου ληφθεῖσαν αὐτῷ, τὴν ὁμώνυμον τῆς παλαιᾶς Ἑλένης, τὰ πάντα ταύτην καλῶν καὶ Ἔννοιαν καὶ Ἀθηνᾶν καὶ Ἑλένην καὶ τὰ ἄλλα, »καὶ διὰ ταύτην. φησί, καταβέβηκα· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ γεγραμμένον ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τὸ πρόβατον τὸ πεπλανημένον«.

ἀλλὰ καὶ εἰκόνα τινὰ παραδέωκε τοῖς αύτοῦ ὡς δῆθεν αὐτοῦ οὐσαν καὶ προσκυνοῦσι ταύτην ἐν εἴδει Διός· ἄλλην δὲ ὡσαύτως Ἑλένης εἰκόνα παραδέδωκεν αὐτοῖς ἐν σχήματι Ἀθηνᾶς. καὶ προσκυνοῦσι ταύτας οἱ παρ' αὐτοῦ ἠπατημένοι.

4. Μυστήρια δὲ ὺπέθετο αἰσχρότητος ῥύσεώς τε σωμάτων, ὅπως σεμνότερον ὑφηγήσωμαι, ἀνδρῶν μὲν διὰ τῆς ἀπορροίας. γυναικῶν [*](2 vgl. zu Ζ. 16 — 5 Ephes. 6, 14 — 15 vgl. Luk. 15. 4 n. Irenaeiis adv. haer. I 23, 2; I 192 Harvey et hayic esse perditam ovem Hippolyt refut. VI 19, 2 S. 145, 10 Wendland Tertullian de anima 34 — 16 vgl. Irenaeus adv. haer. I 23, 4: I 194 Harvey = Hippolyt refut. VI 20, 1; 1; S. 148, 4 ff Wendland εἰκόνα τε τοῦ Σίμωνος ἔχουσιν εἰς Διὸς μορφὴν καὶ τῆς Ἑλένης ἐν μορφῇ Ἀθηνᾶς καὶ ταύτας προσκυνοῦσιν; Hippolyt fahrt noch fort τὸν μὲν καλοῦντες κύριον, τὴν δὲ κυρίαν. εἰ δέ τις ὀνόματι καλέσει παρ’ αὐτοῖς ἰδὼν τὰς εἰκόνας ἢ Σίμωνος ἢ Ἑλένης, ἀπόβλητος γίνεται ὡς ἀγνοῶν τὰ μυστήρια — 20 vgl. ähnliches bei den Gnostikern « Panarion h. 26, 4. 5 ff Etwas anders Hippolyt refut. VI 19, 5 S 146, 9 ff Wendland οἱ δὲ αὐθις μιμηταὶ τοῦ πλάνου καὶ Σίμωνος μάγου γενόμενοι τὰ ὅμοια δρῶσιν, ἀλογίστως φάσκοντες δεῖν μίγνυσθαι, λέγοντες· πᾶσα γῆ γῆ ἰαὶ οὐ διαφερει ποῦ τις σπείρει, πλὴν ἵνα σπείρῃ, ἀλλὰ καὶ μακαρίζουσιν ἑαυτοὺς ἐπὶ τῇ (ξένῃ) μίξει, ταύτην εἶναι λέγοντες τὴν τελείαν V M) [*](1 οἱ < V 2 αὐτῷ *] αὐτῶν VM 10 μεταστρέφων. ο aus ω Vcorr 11 lies τύπον?* | lies ἐχρημάτιζε?* 12 λη///φθεῖσαν, μ ausradiert V corr 15 καταβέβηκα] κατελήλυθα S. 241, 14 | vor τοῦτο + καὶ M 19 παρ’] πρὸς V 21 ὑφηγήσωμαι, ω aus ο V corr ὑφηγήσομαι M)

καὶ ταῦτα εἶναι μυστήρια ζωῆς γνώσεώς <τε> τῆς τελειοτάτης· ὄπερ μάλιστα ὑπάρχει τῷ τὴν σύνεσιν ἐκ κεκτημένῳ βδελυρίαν μᾶλλον ἡγεῖσθαι καὶ θάνατον ἤπερ ζωήν.

ὀνόματα δέ τινα ὁ αὐτὸς ὺποτίθεται ἀρχῶν τε καὶ ἐξουσιῶν, οὐρανούς τε διαφόρους φησί, καθ' ἕκαστον δὲ στερέωμα καὶ οὐρανὸν δυνάμεις τινὰς ὑφηγεῖται καὶ ὀνόματα βαρβαρικὰ τούτοις ἐκτίθεται· μὴ ἄλλως δὲ δύνασθαι σῴζεσθαί τινα, εἰ μή τι ἂν μάθοι ταύτην τὴν μυσταγωγίαν καὶ τὰς τοιαύτας θυσίας τῷ πατρὶ τῶν ὅλων διὰ τῶν ἀρχῶν τούτων καὶ ἐξουσιῶν προσφέρειν.

εἶναι δὲ τὸν αἰῶνα τοῦτον ἀπὸ ἀρχῶν καὶ ἐξουσιῶν, φησί, τῆς κακίας ἐν ἐλαττώματι κατεσκευασμένον. φθορὰν δὲ ὺφηγεῖται σαρκὸς καὶ ἀπώλειαν, μόνον ψυχῶν δὲ κάθαρσιν καὶ τούτων εἰ διὰ τῆς αὐτοῦ πεπλανημένης γνώσεως ἐν μυσταγωγίᾳ κατασταῖεν. καὶ οὕτως ἄρχεται τῶν Γνωστικῶν καλουμένων ἡ † ἀρχή.

μὴ εἶναι δὲ τὸν νόμον θεοῦ, ἀλλὰ ἀριστερᾶς δυνάμεως ἔφασκε, μήτε προφήτας ἐξ ἀγαθοῦ θεοῦ ὑπάρχειν, ἀλλὰ ἑτέρας καὶ ἑτέρας δυνάμεως. καὶ ὡς βούλεται ἑκάστῳ ὁρίζεται· τὸν μὲν νόμον τινός; Δαυὶδ δὲ ἄλλης, Ἠσαΐαν ἑτέρας, Ἰεζεκιὴλ πάλιν ἑτέρας, καὶ ἕκαστόν τινα τῶν προφητῶν μιᾷ ἀρχῇ ἀνατίθεται. εἶναι δὲ τούτους ἅπαντας ἐκ τῆς ἀριστερᾶς δυνάμεως καὶ ἔξω τοῦ πληρώματος, πάντα δὲ πιστεύοντα τῇ παλαιᾷ διαθήκῃ θάνατον ὑπέχειν.

5. Ἀνατρέπεται δὲ τοῦτο τὸ δόγμα ἀπ' αὐτῆς τῆς ἀληθείας. εἰ γὰρ αὐτὸς εἴη ἡ δύναμις τοῦ θεοῦ ἡ μεγάλη καὶ τὸ σὺν αὐτῷ πορ- [*](12 vgl. dement. Recogn. I 58 — 15 ff vgl. dement. Hom. III 2; S. 36, 35 Lagarde ὃς (der höchste Gott) δύο ἔπεμψε θεούς, ἀφ’ ὧν ὁ μὲν εἷς ἐστιν ὁ κόσμον κτίσας, ὁ δὲ ἕτερος ὁ τὸν νόμον δούς XVIII 12; S. 173, 2 ff u. Irenaeus adv. haer. I 23, 3; I 193 Harvey = Hippolyt rofut. VI 19, 7; S. 147, 9 f Wendland τοὺς δὲ προφήτας ἀπὸ τῶν κοσμοποιῶν ἀγγέλων ἐμπνευσθέντας εἰρηκέναι τὰς προφητείας V Μ) [*](1 [τῶν] * 2 συναγομένων *] συνάγεσθαι VM 3 <τε> U Ι M 4 ἤπερ, η aus υ Vcorr ὑπὲρ Μ 5 ὁ αὐτὸς] οὗτος M 7 ἐκτίθεται, ἐκ auf Rasur Vcorr; vgl. zu S. 235, 9 7 μὴ] μηδὲ, aber nachher δεδύνησθαι(!) statt δὲ δύνασθαι 9 τῷ < M 10 δὲ] τε V 13 πεπλανημένης] πλάνης 14 γνώσεως ἐν μυσταγωγίᾳ] lies μυσταγωγίας ἐν γνώσει? * Ι οὕτως U] ούτος VM Ι τῶν + <ψευδωνύμως>? vgl. Irenaeus adv. haer. I 23, 4; I 195 Harvey quibus falsi nominis is scientia accepit initia 15 ἡ < M Ι † ἀρχή] πλάνη * 19 τινὰ < M 21 ὑπάρχειν)