Vita Constantini

[*](Cod. V ξβ΄.) Βασιλέως ἐπιστολὴ πρὸς Ἀντιοχέας ἐπὶ τῇ ἑνώσει τοῦ λαοῦ καὶ τοῦ μὴ δεῖν ἀλλοτρίου ἐφίεσθαι ἐπισκόπου.

„Νικητὴς κωνσταντῖνος Μέγιστος Σεβαστὸς τῷ λαῷ Ἀντιοχέων.

Ὠς κεχαρισμένη γε τῇ τοῦ κόσμου συνέσει τε καὶ σοφίᾳ ἡ παρ' ὑμῶν ὁμόνοια, καὶ ἔγωγε ὑμᾶς, ἀδελφοί, ἀθάνατον φιλίαν φιλεῖν ἔγνωκα, προκληθεὶς τῷ τε νόμῳ καὶ τῷ βίῳ καὶ ταῖς σπουδεῖς ταῖς ὑμετέραις. τοῦτο οὖν ἐστιν ὡς ἀληθῶς ὀρθῶς τὰ καλὰ καρποῦσθαι τὸ ὀρθῇ τε καὶ ὑγιεῖ κεχρῆσθαι διανοίᾳ.

τί γὰρ ἅν οὔτως ὑμῖν ἁρμόσειεν ; οήκοῦν θαυμάσαιμι ἄν, εἰ τὴν ἀλήθειαν σωτηρίας μᾶλλον ὑμῖν ἥ μίσους αἰτίαν φήσαιμι. ἐν οὖν τοῖς ἀδελφοῖς, οὔς μίς τε καὶ ἡ [*](3 θ' <Wil. | 4 τοῖς zwei Mal V | 5 ἡμερωτέρως JMBA | 6 ἀξίᾳ] ἐξουσία V | 8 παρῄνει <Α | 9 τοῦ <J | 10 αἴτιος J | διακηκ. <J |αὐτὸς] αὐτοῦ V | 13 ἀναθήσομαι] παραιτήσομαι J | nach κρίνας μὴ + δεῖν ΗΚΙ | 14 τῆ συναφεία V | ἐνθυμούμενος ΜΒΑ | λαῶν Wil., ἄλλων ΗSS | 15 ἐφ' ᾦ ΗSS (οb richtig ?), ὑφ' ᾦ (?) ΗΚΙ | 17 ἄν + ΗΚΙ | 20 Βασιλέως — ἐπισκόπου <JMBA |23,, Ich trage kein Bedenken zu behaupten, dass dieser Brief das allerschwerste Stück in dem historischen Schriften des Eusebius sey“ Stroth | 24 κόσμου,,Himmels“ Wil. | 29 θαυμάσαιμι V, θαυμάσαιμ’ JMBA, θαυμαστὸν ἄν εἴη ΗΚΙ | 30 τε < J | 30—107,1 verdorben! Der Sinn wird folgender sein: ἡ αὐτὴ διάθεσις ὀρθῆς καὶ δικαίας ὁδοιποιρίας (Wil.) τῷ θεῷ καταγειν + Stroth κατεπαγγέλλεται καὶ + ΗΚΙεἰς ἁγνὴν usw. Die Ergänzungen nach Wil. unnötig.)

θαυμαστὸν τοῦτο ἴσως ὑμῖν καταφαίνεται, τί δή ποτε τὸ προοίμιόν μοι τοῦ λόγου βούλεται. οὐ δὴ παραιτήσομαι οὐδ' ἀρνήσομαι τὴν αἰτίαν εἰπεῖν. ὁμολογῶ γὰρ ἀνεγνωκέναι τὰ ὑπομνήματα, ἐν οἶς λαμπραῖς εὐξφημίαις τε καὶ μαρτυρίαις, αἶς εἰς Εὐσέβιον εἰσηνέγκασθε ἐπίσκοπον ἤδη Καισαρέων ὄντα, ὄν καὶ αὐτὸς παιδεύσεώς τε καὶ ἐπιεικείας ἔνεκεν καλῶς γε ἐκ πολλοῦ γινώσκω, ἑώρων ὑμᾶς ἐγκειμένως αὐτὸν σφετεριζομένους.

τί οὖν ἡμεῖσθέ με πρὸς ἀκριβῆ τοῦ καλῶς ἔχοντος ἐπιζήτησιν ἐπειγόμενον διεντεθυμῆσθαι, τίαν δὲ ἐκ τῆς ὑμετέρας σπουσδῆς ἀνειληφέναι φροντίδα; ὦ πίστις ἁγία, ἤ διὰ τοῦ λόγου καὶ τῆς γνώμης τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εἰκόνα ὤσπερ ἡμῖν τοῦ βίου δίδως, ὡς δυσχερῶς ἄν καὶ αὐτὴ τοῖς ἁμαρτήμασιν ἀντιβαίης, τῆς νίκης περιγενέσθαι ὁ τῆς δἐρήνης μᾶλλον ἀντιποιούμενος· ὡς ὅπου γέ τοί τινι τὸ πρέπον ἔξεστιν, οὐδεὶς ὁ μὴ τερπόμενος εὑρεθείη.

ἀξιῶ τοίνυν, ἀδελφοί· τοῦ χάριν οὔτω διαγινώσκομεν, ὤσθ' ἑτέροις ὕβριν δι' ὦν αἱρούμεθα προστρίψεως ἡμῶν καθαιρήσει; ἐγώ μὲν οὖν ἐπαινῶ τὸν ἄνδρα, ὄς καὶ ὑμῖν τιμῆς τε καὶ διαθέσεως ἄξιος δοκιμάζεται, οὐ μὴν οὔτω γ' ἐξησθενηκέναι τὸ παρ' ἑκάστοις κύριόν τε και βέβαιον ὀφεῖλον μένειν χρή, ὡς μὴ ταῖς ἰδίαις γνώμαις ἕκαστον ἀρκεῖσθαι καὶ τῶν οἰκείων πάντας ἀπολαύειν ἔν τε ἐφαμίλλῳ διασκέψει εἰς τὴν τοῦδε τοῦ ἀνδρὸς σύγκρισιν οὐχ ἔνα μόνον ἀλλὰ καὶ πλείους ἐκφῆναι.

διὸ δὴ οὐδὲν οὔτ' ἐκπλήγξεως οὔτε τραχύτητος ἐνοχλήσει, εἰ τὰς περὶ τὴν ἐκκληγσίαν τιμὰς ὁμοίας τε καὶ διὰ πάντων ἐπ' ἴσης ἀγαπητὰς εἶναι συμβαίη. συμβαίη. οὐδὲ γὰρ εὔλογον εἰς ἑτέρων [*](1 vgl. s. 106, 30 | καταγγέλλεται Α, καταγγέλεται ΜΒ | 2 ἐστιν so V1, verändert in ἑστίαν von V2 | 3 μετ' VJ, δι' ΜΒΑ | 4 ἐκ <ΜΒΑ | 5 βεβαιοῦσθαι <ΜΒΑ | 9 nach λαμπραῖς + ταῖς V, τ' JMBA, < HKI | τε < ΜΒΑ | εἰσηνέγκασθε V, εἰσενέγκασθε J, < MBA | 10 ἤδη < ΜΒΑ | τῶν (τὸν Α) Καισαρέων ἐπίσκοπον ΜΒΑ | αὐτοὺς V | 11 γε ΗΚΙ, τε ΗSS | ἐγκειμένους ΜΒΑ | 12 σφετερίζεσθαι J | 13 καλῶς ἔχοντος V, κρείττονος JMBA |ἐπιζήτησιν zwei Mel J | ἐπειγόμ.] ἐπιγινόμενον ΜΒΑ | διενττεθυμεῖσθαι V, δὴ ἐντεθυμῆσθαι JMBA | 14 ἥ V, εἰ JMBA | 15 ὤσπερ εἰκόνα (?) WIl. | 21 ὑμῖν + vor ὕβριν V | 25 hier will Wil. vor κύριον viel hinzufügen | γνώμαις, ob χώραις ? ΗΚΙ | 26 ἔκαστον V, .ἔκαστος JMBA | 29 ἐνοχλήσει εἰ V, ἐνοχλούσης JMBA |τὰς — τιμὰς ΗΚΙ, τὰ τιμὰς V, ταῖς — τιμαῖς JMBA | 30 συμβαίη V, συμβαίνει JMBA | ἑτέρων V, ἕτερον JMBA.)

εἰ δὴ τἀληθὲς λοιπὸν γνώριμον διαρρήδην ἀποφαινόμεθα, ὡς οὐ κάθεξιν ἀλλ' ἀφαίρεσιν μᾶλλον ἅν εἴποι τις ἔσεσθαι τἀνδρός καὶ βίας ἔργα οὐ δικαιοσύνης γενήσεσθαι τὸ γινόμενον, ἄν θ' οὔτως ἄν θ' ἑτέρως τὰ πλήθη φρονῇ· ὡς ἔγωγε διαρρήδην καὶ εὐτόλμως ἀποφαίνομαι ἐγκλήματος ὑπόθεσιν εἶναι τοῦτο προκαλούμενον οὐ τῆς τυχούσης στάσεως ταραχήν. ἐπισημαίνουσι γοῦν τὴν τῶν ὀδόντων φύσιν τε καὶ δύναμιν καὶ ἀρνειοί, ὄταν τοῦ ποιμένος τῆς συνηθείας τε καὶ θεραπείας ὑπολισθξούσης ἐπὶ τὰ χείρω τῆς πρὶν διαγωγῆς ἀποστερηθῶσιν.

εἰ δὴ ταῦθ' οὔτως ἐχει καὶ οὐ σφαλλόμεθα, τοῦτο πρῶτον θεάσασθε, ἀδελφοί (πολλὰ γὰρ ὑμῖν καὶ μεγάλα ἐκ πρώτης ἀπαντήσεται), πρῶτον αὑτῆς ἐλαττγωθὲν αἰσθήσεται· εἶθ' ὄτι καὶ δι' ὀρθὴν συμβουλὴν ἀφικόμενος τὸ κατ' ἀξίαν ἐκ τῆς θείας κρίσεως καρποῦται, οὐ τὴν τυχοῦσαν χάριν εἰληφώς, τῷ περὶ αὐτοῦ τοσαύτην ὑμᾶς ἐπιεικείας ψῆφον ἐνέγκασθαι. ἐπὶ τούτοις, ὄ τὴς ὑμετέρας συνηθείας ἐστίν, ἀγαθῇ γνώμῃ σπουδὴν τὴν πρέπουσαν εἰσενέγκασθε εἰς ἐπιζήτησιν ἀνδρὸς οὖ χρῄζετε, ἀποκλείσαντες πᾶσαν στασιώδη καὶ ἄτακτον βοήν· ἀεὶ γὰρ ἄδικος ἡ τοιαύτη, κἀκ τῆς τῶν διαφορῶν συγκρούσεως σπινθῆρές τε καὶ φλόγες ἐξανίστανται.

οὔτως οὖν τῷ θεῷ τ' ἀρέσαιμι καὶ ὑμῖν κατ' εὐχάς τε τὰς ὑμετέρας διαζήσαιμι, ὡς ὑμᾶς ἀγαπῶ καὶ τὸν ὄρμον τῆς ὑμετέρας πραότητος· ἐξ οὖ τὸν ῥύπον ἐκεῖνον ἀπωσάμενοι ἀντεισηνέγκατε ἤθει ἀγαθῷ τὴν ὁμόνοιαν, βέβαιον τὸ σημεῖον ἐνθέμενοι, δρόμον τε οὐράνιον εἰς φῶς δραμόντες, πηδαλίοις θ' ὡ ἄν εἴποι τις σιδηροῖς. διόπερ καὶ τὸν ἄφθαρτον φόρτον ᾔρησθε· πᾶν γὰρ τὸ τὴν ναῦν λυμαινόμενον ὤσπερ ἐξ ἀντλίας ἀνάλωται. διὸ δεῖ νῦν προνοήσασθαι τὴν ἀπόλαυσιν τούτων ἁπάντων οὔτως ἔχειν, ὡς ἄν μὴ δεύτερον ἀβούλῳ καὶ ἀλυσιτελεῖ σπουδῇ καθόλου τι [*](1 τούτου JMBA | πάντως Α | 4 τῶν ἑτέρων < ΜΒΑ | 5 λοιπὸν < JMBA | ὡς < ΗΚΙ | 6 ἔργω Α | 7 γενέσθαι V | 9 ἐγκλήσεως JMBA | προκαλούμενον Wil., προκαλουμένην ΗSS | Wortfolge οὐ τῆς τυχούσης προκαλ. J | 10 προσημαίνουσι J | 12 nach θεραπ. + τε ΜΒ | 13 τοῦτον V | 14 θεάσασθαι V | ἡμὶν VB | 17 ἀφικόμενος ΗSS, ἀφιστάμενος (?) Wil. | 20 εἰσενέγκασθαι VM | 22 συγκρούσεως Val, συγκρόσεως ΗSS | 23 καὶ φλόγες < J | 26 ἀντεισενέγκατε JMA | 27 οὐράνιον] οὔριον Val. | 28 nach σιδηρ. + ein Particip | τὸν ἄφθαρτον φόρτον ᾔρησθε Wil., ἄφθαρτον φόρτον ἄγετε Val., τὸν ἄφθαρτον φθαρτὸν ἡγεῖσθε (ἡγεῖσθαι V) HSS | 29 τὸ < ΜΒΑ | 30 δεῖ V, δὴ JMBA | προνοήσασθαι V, προνοήσασθε JMBA.)