Historia Ecclesiastica

[Nic. H. E. ΙΙΙ, 6] Φέρε δὴ οὖν τῶν ἱστοριῶν τὴν πέμπτην τοῦ Ἰωσήπου μετὰ χεῖρας αὖθις ἀναλα- βὼν τῶν τότε πραχθέντων δίελθε τὴν τραγῳδίαν· τοῖς γε μὴν εὐπόροις’’ φησὶ “ καὶ τὸ μένειν πρὸς [*](30 loseph. B. I. V, 10, 2.)

φανερὸς μέν γε οὐ- “ δάμου σῖτος ἦν, ἐπεισπηδῶντες δὲ διηρεύνων τὰς “ οἰκίας, ἔπειθ’ εὑρόντες μὲν ὡς ἀρνησαμένους ᾐκί- “ ζοντο, μὴ εὑρόντες δὲ ὡς ἐπιμελέστερον κρύψαντας ἐβασάνιζον. τεκμήριον δὲ τοῦ τ’ ἔχειν καὶ μὴ τὰ σώματα τῶν ἀθλίων ἦν, ὧν οἱ μὲν ἔτι συνεστῶτες εὐπορεῖν τροφῆς ἐδόκουν, οἶ τηκόμενοι δὲ ἤδη παρωδεύοντο, καὶ κτείνειν ἄλογον ἐδόκει τοὺς ὑπ’ ἐν- δείας τεθνηξομένους αὐτίκα.

πολλοὶ δὲ λάθρα τὰς κτήσεις ἑνὸς ἀντικατηλλάξαντο μέτρου , πυρῶν μὲν, εἰ πλουσιώτεροι τυγχάνοιεν ὄντες, οἱ δὲ πενέ- “ στεροι κριθῆς. ἔπειτα κατακλείοντες ἑαυτοὺς εἰς τὰ μυχαίτατα τῶν οἰκιῶν τινὲς μὲν ὑπ’ ἄκρας ἐνδείας “ τὸν σῖτον ἤσθιον, οἱ δὲ ἔπεσσον, ὡς ἥ τε ἀνάγκη καὶ τὸ δέος παρῄνει.

καὶ τράπεζα μὲν “ οὐδαμοῦ παρετίθετο , τοῦ δὲ πυρὸς ἀφέλκοντες ἔτ’ “ὠμὰ τὰ σιτία διήρπαζον. ἐλεεινὴ δ’ ἦν ἡ τροφὴ κ’ “δακρύων ἄξιος ἡ θέα, τῶν μὲν δυνατωτέρων πλέο “νεκτούντων , τῶν δὲ ἀσθενῶν ὀδυρομένων.

πά “ των μὲν δὴ παθῶν ὑπερίσταται λιμὸς , οὐδὲν “οὕτως ἀπόλλυσιν ὡς αἰδώς. τὸ γὰρ ἄλλως ἐντροπῆς “ ἄξιον ἐν τούτῳ καταφρονεῖται. γυναῖκες γοῦν ἀν- “ δρῶν καὶ παῖδες πατέρων, καὶ τὸ οἰκτρότατον , μ’ ‘τέρες νηπίων ἐξήρπαζον ἐξ αὐτῶν τῶν στομάτων τ’ τροφάς. καὶ τῶν φιλτάτων ἐν χερσὶ μαραινομένῳ “ οὐκ ἦν φειδὼ τοὺς τοῦ ζῆν ἀφελέσθαι σταλαγμοῦ “

τοιαῦτα δ’ ἐσθίοντες ὅμως οὐ διελάνθανον. πανταχοῦ δ’ οὑν ἐφίσταντο οἱ στασιασταὶ καὶ τούτω “ ταῖς ἁρπαγαῖς. ὁπότε γὰρ κατίδοιεν ἀποκεκλεισμένη

ἐτύπτοντο δὲ γέρον- “τες ἀντεχόμενοι τῶν σιτίων, καὶ κόμης ἐσπαράσσοντο “γυναῖκες, συγκαλύπτουσαι τὰ ἐν χερσίν· οὐδέ τις “ἦν οἶκτος πολιᾶς ἢ νηπίων, ἀλλὰ συνεπαίροντες “νήπια τῶν ψωμῶν ἐκκρεμάμενα κατέσειον εἰς ἔδα- “φος. τοῖς δὲ φθάσασι τὴν εἰσδρομὴν αὐτῶν καὶ “προκαταπιοῦσι τὸ ἁρπαγησόμενον ὡς ἀδικηθέντες ‘ἦσαν ὠμότεροι.

δεινὰς δὲ βασάνων ὁδοὺς ἐπε- ‘νόουν πρὸς ἔρευναν τροφῆς, ὀρόβοις μὲν ἐμφράττοντες τοῖς ἀθλίοις τοὺς τῶν αἰδοίων πόρους, ῥάβδοις δὲ ὀξείαις ἀναπείροντες τὰς ἔδρας. τὰ φρικτὰ δὲ καὶ ‘ἀκοαῖς ἔπασχέ τις εἰς ἐξομολόγησιν ἑνὸς ἄρτου καὶ “ἔνα μηνύσῃ δράκα μίαν κεκρυμμένην ἀλφίτων.

οἱ “βασανισταὶ δ’ οὐκ ἐπείνων, (καὶ γὰρ ἂν ἧττον ὠμὸν “ἦν τὸ μετ’ ἀνάγκης), γυμνάζοντες δὲ τὴν ἀπόνοιαν, ‘καὶ προπαρασκευάζοντες ἑαυτοῖς εἰς τὰς ἑξῆς ἡμέρας ἐφόδια.

τοῖς δ’ ἐπὶ ‘Ρωμαίων φρουρὰν νύ- “κτωρ ἐξερπύσασιν ἐπὶ λαχάνων συλλογὴν ἀγρίων καὶ πόας ὑπαντῶντες, ὅτ’ ἤδη διαπεφευγέναι τοὺς “πολεμίους ἐδόκουν, ἀφήρπαζον τὰ κομισθέντα, καὶ “πολλάκις ἱκετευόντων, καὶ τὸ φρικτότατον ἐπικαλου- ‘μένων ὄνομα τοῦ θεοῦ, μεταδοῦναί τι μέρος αὐτοῖς ῾ ὧν κινδυνεύσαντες ἤνεγκαν, οὐδ’ ὁτιοῦν μετέδοσαν. ‘ἀγαπητὸν δ’ ἦν τὸ μὴ καὶ προσαπολέσθαι σεσυλημένον.”

τούτοις δὲ μεθ’ ἕτερα ἐπιφέρει λέγων Ἰουδαίοις δὲ μετὰ τῶν ἐξόδων ἀπεκόπη πᾶσα σωτη- “ρίας ἐλπίς. καὶ βαθύνας ἑαυτὸν ὁ λιμὸς κατ᾿ οἴκους [*](29 loseph. B. I. V, 12, 3.)

παῖδες δὲ καὶ ‘νεανίαι διοιδοῦντες ὥσπερ εἴδωλα κατὰ τὰς ἀγορὰς “ἀνειλοῦντο καὶ κατέπιπτον, ὅπη τινὰ τὸ πάθος καταλαμβάνοι· θάπτειν δὲ τοὺς προσήκοντας οὔτε ἴσχυον οἱ κάμνοντες, καὶ τὸ διευτονοῦν ὤκνει, διά τε τὸ πλῆθος τῶν νεκρῶν καὶ τὸ κατὰ σφᾶς ἄδηλον. πολ- λοὶ γοῦν τοῖς ὑπ’ αὐτῶν θαπτομένοις ἐπαπέθνη- “σκον, πολλοὶ δ’ ἐπὶ τὰς θήκας, πρὶν ἐπιστῆναι τὸ χρεὼν) προῆλθον.

οὔτε δὲ θρῆνος ἐν ταῖς συμ- φοραῖς οὔτε ὀλοφυρμὸς ἠν, ἀλλ’ ὁ λιμὸς ἤλεγχε τὰ πάθη. ξηροῖς δὲ τοῖς ὄμμασιν οἶ δυσθανατοῦν- “τες ἐφεώρων τοὺς φθάσαντας ἀναπαύσασθαι. βα- “θεῖα δὲ τὴν πόλιν περιεῖχε σιγὴ, καὶ νὺξ θανάτου γέμουσα. καὶ τούτων οἱ λῃσταὶ χαλεπώτεροι.

τυμβωρυχοῦντες γοῦν τὰς οἰκίας ἐσύλων τοὺς νεκροὺς, καὶ τὰ καλύμματα τῶν σωμάτων περισπῶντες μετὰ γέλωτος ἐξῄεσαν, τάς τε ἀκμὰς τῶν ξιφῶν “ἐδοκίμαζον ἐν τοῖς πτώμασι, καί τινας τῶν ἐρριμμένων ἔτι ζῶντας διήλαυνον, ἐπὶ πείρᾳ τοῦ σιδήρου, τοὺς δὲ ἱκετεύοντας χρῆσαι σφίσι δεξιὰν καὶ ξίφος, τῷ λιμῷ κατέλιπον ὑπερηφανοῦντες. καὶ τῶν ἐκπνεόντων ἕκαστος ἀτενὲς εἰς τὸν ναὸν ἐφεώρα, τοὺς στασιαστὰς ζῶντας ἀπολιπών.

οἶ δὲ τὸ μὲν πρῶτον ἐκ τοῦ δημοσίου θησαυροῦ τοὺς νεκροὺς “θάπτειν ἐκέλευον, τὴν ὀσμὴν οὐ φέροντες· ἔπειθ’ “ὡς οὐ δοήρκουν, ἀπὸ τῶν τειχῶν ἐρρίπτουν εἰς τὰς, φάραγγας. περιιὼν δὲ ταύτας ὁ Τίτος ὡς ἐθεάσατο πεπλησμένας τῶν νεκρῶν, καὶ βαθὺν ἰχῶρα μυδώντων τὸν ὑπορρέοντα τῶν σωμάτων, ἐστέναξέ τε καὶ τὰς χεῖρας ἀνατείνας κατεμαρτύρατο τὸν θεὸν, ὡς

τούτοις ἐπειπών τινα μεταξὺ ἐπιφέρει λέγων οὐκ ἂν ὑποστειλαίμην εἰπεῖν ἅ μοι κελεύει τὸ πάθος. οἶμαι ‘Ρωμαίων βραδυνάντων ἐπὶ τοὺς ἀλιτηρίους, ἢ καταποθῆναι ἂν ‘ὑπὸ χάσματος, ἢ κατακλυσθῆναι τὴν πόλιν, ἢ τοὺς “τῆς Σοδομηνῆς μεταλαβεῖν κεραυνούς. πολὺ γὰρ ‘τῶν ταῦτα παθόντων ἤνεγκε γενεὰν ἀθεωτέραν. τῇ ‘γοῦν τούτων ἀπονοίᾳ πᾶς ὁ λαὸς συναπώλετο.”

καὶ ἐν τῷ ἕκτῳ δὲ βιβλίῳ οὕτω γράφει τῶν δ’ ὑπὸ “τοῦ λιμοῦ φθειρομένων κατὰ τὴν πόλιν ἄπειρον μὲν ‘ἔπιπτε τὸ πλῆθος, ἀδιήγητα δὲ συνέβαινε τὰ πάθη. καθ’ ἑκάστην γὰρ οἰκίαν, εἴ που τροφῆς παραφανείη σκιὰ, πόλεμος ἦν, καὶ διὰ χειρῶν οἷ φίλτατοι πρὸς ἀλλήλους, ἐξαρπάζοντες τὰ ταλαίπωρα τῆς ψυχῆς ἐφόδια. πίστις δ’ ἀπορίας οὐδὲ τοῖς θνήσκουσιν ἦν.

ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐμπνέοντας οἶ λῃσταὶ διηρεύνων, μή τις ὑπὸ κόλπον ἔχων τροφὴν σκήπτοιτο τὸν θάνατον αὐτοῦ. οἱ δ’ ὑπ’ ἐνδείας κεχηνότες ὥσπερ λυσσῶντες κύνες ἐφήλλοντο καὶ παρεφέροντο, ταῖς τε θύραις ἐνσειόμενοι μεθυόντων τρόπον καὶ ὑπ’ ἀμηχανίας εἰς τοὺς αὐτοὺς οἴκους εἰσεπήδων δὶς ἢ τρὶς ὥρᾳ μιᾷ.

πάντα δ’ ὑπ’ ὀδόντας ἦγεν ἡ ἀνάγκη, καὶ τὰ μηδὲ τοῖς ῥυπαρωτάτοις τῶν ἀλόγων ζῴων πρόσφορα συλλέγον- τες ἐσθίειν ὑπέφερον. ζωστήρων γοῦν καὶ ὑποδημάτων τὸ τελευταῖον οὐκ ἀπείχοντο, καὶ τὰ δέρματα τῶν θυρεῶν ἀποδέροντες ἐμασῶντο. τροφὴ δὲ ἦν καὶ χόρτου τισὶ παλαιοῦ σπαράγματα. τὰς γὰρ ἶνας ἔνιοι συλλέγοντες ἐλάχιστον σταθμὸν ἐπώλουν Ἀττικῶν τεσσάρων.

καὶ τί δεῖ τὴν ἐπ’ ἀψύχοις ἀναίδειαν [*](2 loseph. B. I. V, 13, 6. 9 B. I. VI, 3, 3.)