In Libros Aristotelis De Caelo Paraphrasis
Themistius
Themistius. Themistii In Libros Aristotelis De Caelo Paraphrasis (Commentaria In Aristotelem Graeca, Volume 5.4). Landauer, Samuel, editor. Berlin: Reimer, 1902.
Convenit igitur ut intellegatur, ferri aliquid in suum locum, ad simile esse ferri. dicetido autem ad simile quodammodo ad totum dicit; atqui ambientis extremum forma totius existit; id igitur est etiam forma partis, quandoquidem si cpiod dicit absolute ad finem ambientis, ad eius partem referamus, haec non erit eius forma, quae [*](3 necesse est om. codd. 7 partes emendavi: reliqua Al codd. 27 fort, post fiat lacuna hiat (locus non integer).)
Si auteni convictus, vim verborum eius meditatus fueris, ea sane demonstrare ac perfectam intellegentiam praestare invenies, ut uuieuique elementorum, quemadmodum datur forma danturque propriae poteutiae, ita et reliqua ilia; alioquin secundum se tota perfecta etiam minime extitissent. ipsa euim nou modo qualitates ac proprias potentias tantum assumunt, sed etiam loca. veluti in animali perspici licet; efenim sanguis non est perfectus neque hoc alimentum, quod est commutatum, si talem tantum bumorura speciem adipiscitur (quemadmodum banc substantiam, colorera caliditatemque et reliqua ilia, quae in sanguine deprebenduntur) nisi simul cum boc etiam proprius positus illi accedit, ut si in venis collocetur. quemadmodum enim sanguis (exempli gratia) eo in veuas coutendit, ut quasi ad propriam eius perfectionem moveatur, scilicet ad eius positmn, qui iuxta venas coustitutus est, et ob banc causam versus venas movebitur: ita ea etiam de causa ignis terraque et quod ex illis, versus superiorem ac iuferiorem locum moventur, cum ipsa eo, quod potentia praedita perfecta minime existunt, ad propriam eorum perfectionem natura inclinent, idque penes uuum eorum in propriis locis, in quibus accommodantur, perficiuut, et ideo ad duo baec loca moventur, dum in perfectionem ipsorum contendunt. nee convenit, ut ad motum eorum aliam causam quaeramus, neque cur id, quod curatur, ad valetudinem moveatur, nee etiam alimentum, quod in carnem, cerebrum et ossa trausmutatur, cur partini in carnem, partim in cerebrum et partim in ossa mutetur. etenim nobis conveniret oppositum indagare, si in baec non mutarentur; modo autem cum eorum. mutatio in ea sit eiusmodi, consentaneum plane esse sermonem dicimus; uec quispiam boc auimadvertit.
Causam autem, quam ad naturalis corporis motum affert, sufficientem esse nemo fatebitur; licet enim ad proprium eorum locum, quasi ad propriam perfectionem moveantur — consentaneum est enim boc fateri — tamen quaerere convenit, quomodo eorum transitus ad perfectionem sit et quae buius causa existat. etenim fieri poterit, ut omnes bomines fateautur loca, ad quae moventur, propria illorum esse eisdemque locis ipsa perfici, sed cum boc quaerere convenit, quomodo ad ipsa ferantur. causa enim, quamobrem ad sua loca proficiscantur, | potentia quaedam extrinsecus est, veluti [*](f. 61v) [*](2 in aliud suspectum: conicio cuiusque (cf. Arist. 31 la 13) 6 secundum se et minime om. codd. 9 non addidi 15 ut om. Al 16 scilicet—qui] quando novebitur, ut Al 20 idque—perficiunt (22) corrupta: fort, emeudanda sunt idque cum ad propria loca pervenerint 28 mutarentur] mularetur codd. Al 29 nec et sq. fort, delenda.)
Cum igitur hic ita affirmasset, ad secundum quaesitum regreditur; etenim primum quaesitum fuit, cur elementa ad propria eorum loca moverentur, secundum autem, in quo de differentiis levis et gravis disputatur, quae eis contingunt, <nunc> ait: quoniam de his hoc in loco disputatur, primum quidem praestantissimuvi eorum eiusque explicatio positum sit, secundum quod omnibus videtur. grave nempe absolute id est, quod omnibus corporibus substernitur, leve autem e contra se habet; est enim id, quod omnibus corporibus supereminet. dicit autem absolute ad horum duorum differentiam et illorum, quae inter haec sunt collocata, aquae nempe et aeris, quoniam haec duo nullara harum incliuationum per se | habent, sed sunt in eis [*](f. 62r) simul permixtae ac comparatione ad aliud levia <et gravia> existunt; quaevis enim [ignis] pars superiora semper petit, nisi aliud contingat, hoc est, nisi aliud existat, quod impediat, et terrae [*](5.6 fertur, atlrahilur, pellitur codd. Al 11 cf. Averr. p. 248 L et eiusdem Paraphr. p. 331 F et sq. 14 hoc—habet. codd. Al: est perfectio eius Averr. et (p. 331) aut quia le eius more est, ut moveatur ad sanitatem 19 ipse scripsi: motus eorum. causa codd. Al 37 el gravia addidi 38 post enim signum lacunae; ignis supplevit Al)
Deinde ait: cum igitur his inclinatio ita tribuatur, gravitas autem et levitas in compositis 003E; corporibus inveniautur, perspicuum est igitur, ipsa iuxta eorum constitutionem ex illis inclinatione inter se differre, secundum quod simplicia corpora sortita sunt, quorum id levius, quod ex pluribus levibus elementis constituitur. igitur corporum ab elementis compositorum diferentia ad primorum corporum diferentiam sequetur. quod quidem ipsum ante dicebat oportere facere et eos, qui inclinationis differentiam ad inanis implicationem retulerunt.
Deinde dicit: fit autem, ut non ubique unum et idem aliquid grave sit vel leve, neque ctiam uno eodemque levius vel gravius; trabs enim, quae centum librarum pondus habet, in aere quidem gravis, in aqua vero ievis existit; trabs enim in aqua innatat, plumbum vero subsidit. idque causae esse dixit, quod in omnibus corporibus praeterquam in igne in propriis eorum locis [modo] pondus invenitur, in locis autem ceterorum illorum praeterquam in locis, quae <inferiora> sunt, graviora sunt, ac hoc modo terra omniaque corpora, quae maxime terrena sunt, ubique pondus habent — ea enim et in terrae loco et in locis ceterorum illorum pondus habent — aqua autem in proprio loco et in locis ceterorum elementorum pondus habet, non autem in terrae loco — terra enim aqua gravior existit — aer vero in proprio loco id habet et in ignis loco; at pondus non habet in locis ceterorum illorum elementorum, quae pondus habent, terrae nempe et aquae, num autem in proprio loco pondus habeat, hinc intellegi potest, quod uter inflatus trahat plus quam inanis. si quid igitur compositorum corporum plus habeat aeris quam aquae et terrae, veluti trabs, in aere quidem erit gravis, ex eo, quod in hoc ex omni vel ex maiore parte ponderosum constat; etenim ex plurimo aere, qui gravis est, constat, uec non etiam ex terra atque ex aqua, quae gravia sunt, conflatur; in aqua autem Ievis est, ex eo, quod ipsa in hac maiore ex parle Ievis est, quoniam | aer et aqua levia [*](f. 62v) sunt ac ex modico pondere constant, hac itaque de causa lignum, [*](15 dicebat ex coniectura 20 centum codd. Al et Averr. hic et infra 25 inferiora addidi 36 trabs] ξύλον (cf. supra) 40. 41 exspectes in aqua Ievis est . . constat)
At non convenit, ut veram hanc orationem affirmemus, eam nempe, quae tribus elementis in propriis eorum locis omnino pondus inesse statuit. primo quidem, cur illis in propriis locis existentibus non levitas, sed gravitas evenit? etenim duobus illis, quae medium tenent, levitas etiam convenit, sed hoc non in proprio eorum loco, sed aeri in aqua et terra, aquae autem in terra tantum; si igitur in omnibus elementis praeterquam in terra (iuxta eius sententiam) levitas inesset, sed hoc non inest eis in locis, quae supra innatant — etenim contra res se habet et his in locis pondus habent — negue in suis locis praeterquam ignis, remanebit, ut levitas sit illis in locis, quae substernuntur ac deorsum existunt. dicimusque, hoc perspicuum est; ac paulo infra, dum de iis, quae iunovantur, sermonem habet, ilia (inquit) versus inferiorem locum moventur ad loca, quibus id iunovatur, quod ignis non est, quoniam ignis modo levis est, quamquam iam ipse affirmavit ea, quae in medio posita sunt, nec gravia nec levia absolute existere, si ad duas extremitates comparentur, sed collata inter se eorum unum quidem, aer nempe, absolute leve, alterum vero, videlicet aqua, absolute grave existit. cum autem ea, quae in medio locata sunt, gravia et levia sint, collata inter se, verum in propriis eorum locis levia non sint, hac ratione non erunt gravia comparatione ad aliud, sed absolute, cum [*](1 in acre scripsi: potestatc Al: potestatibus codd. 12 subsidet scripsi: innovabitur codd. Al (cf. l. 28 et 30) 15 intellegi e coniectura: multiplex reddi Al 17 Al Ποι convenit et sq.] cf. Averr. 257 A. F. H et sq. eiusque Paraphr. 333 E et sq. 22 si igitur] nisi Al 24 levitas] gravitas Al 27 dicimusque scripsi: dicitque codd. Al 36 levia scripsi: gravia codd. Al. Al vertit: inter se in propriis . . non erunt; hac enim ratione non essent)
Cum autem in orationis limine grave et leve posuisset dixissetque absolute leve id esse, quod corporibus eminet, tamquam hoc omnibus perspicuum sit, ea autem deinceps in medium adduxisset, quae in medio et composita sunt, quomodo nempe in illis gravitas et levitas inveniantur, quodque illis haec ubique non insint: posthaec intendit declarare esse aliquid absolute grave et aliquid absolute leve. autequam vero explicet haec duo inveniri, unumquodque eorum statim constituit, inquiens: absolute autem leve id appello, quod semper in sublime ferri solet, nisi aliquid impediat, et absolute grave, quod semper deorsum ferri so let, nisi aliquid impediat. quod autem inveniantur corpora, quae hoc iure se habeant, ac bipartita haec natura vera sit nec una tantum existat, ut alii nonnulli putant, veluti dicentes insectilibus poudus modo inesse, boc ita explicat. sumit illud tamquam ab omnibus concessum, quemadmodum et aliis nonnillis placet ad sensumque apparet, inveniri nempe grave quippiam, | quod semper [*](f. 63v) ad medium decliuat; pauloque infra ait: atqui medium definitum est; sique illud medium dicatur, quod definitum ilico existit, [*](2 inclinationem—prohibeatur (3)] inclinationem praestet, a propriae formae loco eo privabitur, quod latitudinis mensura extiterat Al male 9 secundum id addidi divisio—separat (10)] locus incertus; ex divisione enim sustentaculi aquae transmutabitur, quod lalitudinis eius causa sepurabit Al 23 leve scripsit Al; sed cum codd. grave exhibeant, lacunam statuere praetulerim)
At vero quod in oratione deduxit definitum quoddam medium inveniri, ad quod gravia corpora moventur, id ipsum initio explicavit inquiens: fieri non potest, ut infinite quicquam moveatur; <deinde quod> omnia corpora, quae ad terram feruntur, ad pares angulos feruntur. cur vero impossibile sit, ut quicquam infinite moveatur, ita perspicuum fiet. motus ortus quidam est nee ortus aliquis immortalis invenitur; quemadmodura enim non est ulluin impossibile, veluti ut trianguli auguli sint tres tribus rectis aequales, ita etiam nec fit. si enim esset, fieret etiam aliquid impossibile possibile et ens, sique etiam fieret, esset quoque aliquid, quod fieri [*](3 leve codd.: grave Al ex coniectura; sed lacuna unius lineae statuenda 9 verba quandoquidem—appellatur (10) aliunde huc illata esse videntur. 31 non possit 40 fieret scripsi: inveniretur codd. Al)
Deinceps explicabitur omnino consentaneum esse, ut corporum inclinationes duae existant. quoniam autem medium invenitur et ad id corpus fertur, (piod omnibus corporibus subest . . . extremum igitur loci inveuitur, in quo eorum motum faciunt; etenim extremum invenitur ac medio oppouitur; necesse igitur erit, ut corpus, quod omnibus corporibus eminet, ad id feratur. adiunxitque extremo: loci, in quo | eorum motum faciunt, ut [*](f. 64r) distingueret, de quonam alio extremo loquatur; quod enim in extremo huius totius consistit, nempe quintum corpus, hoc quidem inclinationem non liahet. necessario itaque convenit (quemadmodum retulimus) ut corpori, quod omnibus corporibus eminet, id, quod ad medium fertur, contrarium sit; omni namque contrario <contrarium> alterum inveuitur, si quod est, per se quidem, non autem ex accidenti existat. atqui medio extremum contrariatur, et quod eminet, ei, quod substernitur, contrarium existit. quoniam autem duo sunt loca, necessario fit, ut duae sint inclinationes; eius uempe quod [*](9 aliud alii addidi: ei Al: codd. corrupti 13 si - sursion (15) scripsi: quoniam si erit, postquam aliquid attigerit, fieri etiam . . . ut grave guippiam sursum Al 15 siquidem — fertur (16) om. codd. 17 nostrum — pertractare scripsi: de hoc inferius pertractabimus Al male supra] Arist. 296b9 et sqq. 24 post subest lacuna hiat 25 eorum, faciunt emendavi hic et infra (28): eius, reponit Al)
Oratione autem in longum producta ex hoc in id fertur, quod ei annectitur, cum dicat: est [etiam] aliquid in horum medio locatum, quod ad utrumque eorum dicitur alterum. intenditque etiam explicare, quod, si inter haec duo extrema locus medius inveniatur, qui duobus modis invenitur, rationi quoque consonum erit, ut inter haec duo corpora duo collocentur. quae ad utrumque eorum relata alterius vim obtineant. quare <dicit:> quod et ut extremum et ut medium eorum invenitur, medium est, cum interiectum sit et ad utrumque eorum alterum sit et extremum, siquidem superiori relatum, quod inter illud ac inferius existit, deorsum inveniri dicetur, inferiori autem contra pari ratione sursum. hoc igitur modo continget, ut quod inter haec duo interiectum est ad utrumque latus inclinet ac supra et infra existat; ob eamque causam quod inter absolute grave et absolute leve consistit, grave et leve extiterit, ut aqua et aer.
Idem deinceps alia oratione hunc iu modum explicavit.
Quod continet, id formae, quod vero contiuetur, id materiae esse ubique dicimus. haec vero duplicatio et differentia in omnibus generibus invenitur; nam in qualitate hoc formae, illud autem materiae locum tenet, exempli gratia, operationes quidem formae, dispositio vero materiae vim obtinet atque in universum dispositio materiae, habitus formae rationem obtinet; in quantitate etiam quod non rectum est et rectitudine caret, naateria existit, sed in eo, quod rectum est et mensuram quandam habet, forma invenitur; et in iis, quae in loco dicuntur, supra quidem formae, infra vero materiae locum tenet; supra enim terminus quidam ac finis est, infra vero terminatum propriumque. similiter in inclinatione quoque, id, quod leve est, veluti forma, quod autem grave, veluti dispositio existit. [quapropter] in ipsa etiam eius, quod leve est et quod grave, materia, ilia ut forma, haec ut materia est. levis autem et gravis materia, dispositio primae materiae ad inclinationem est; dispositio namque ad colorem ab ea dispositione diversa est, quae ad caliditatem frigiditatemque existit, idque secundum proportionem. ita gravis etiam dispositio est. nec per allatam orationem discerni vult, utrum materia dispositioque unum idemque existant, an duo diversa sint. et in ipsa etiam materia, ilia quidem ut forma, haec autem ut materia est; ut forma quidem dispositio ad levitatem (perspicuum est enim dispositionem cum supposito esse), ut materia autem dispositio ad gravitatem existit, ex eo, quod una et eadem ambobus est, sed dispositione distinguuntur; non enim uniuscuiusque eorum essendi ratio eadem est. quem-
Corpus enim quod eiusmodi materiam, levitateni nempe, sortitur, veluti ignis, statim leve et supra invenitur, quod autem coutrariam materiam habet, contra grave et infra est, quemadmodum invenitur terra; et veluti ignis ex materia et forma coniunctis ad modum formae constat, ita terra ex materia et forma ordinatis ad modum materiae, ob eamque causam ignis quidem continet, terra autem continetur. et cum harum rerum ordo hoc modo se habeat, in gravis et levis materia has duas statuit distinctiones; vultque deinceps inter haec duo elementa, quae ad duas partes inclinant, duas alias materias collocare; cum autem mancum sermonem adduxerit, ideo obscuram et inexplanatam. orationem statuit.
Inter has quidem, inquit, duas materias, levis nempe et gravis materiam, duae aliae materiae collocantur, quae veluti duo earum fines existunt; fines autem non quemadmodum si diceremus superficies formarum superficies esse, sed veluti naturae earum fines; quae partim ab iis diversa est, <partim> commimis existit. quemadmodum si de coloribus diceremus, terreum colorem cuiuscunque albi et nigri coloris finem esse, cum eius terminus penes alterum ita. sit. ac cum illae duae materiae inveniantur, | quae iis oppositae [*](f. 64v) sunt, <et> duo fines illarum, illae ut forma sunt ordinatae, hae vero ut materia existunt; ambae hae vero proportioue ad duo extrema ac duo idtima supra et infra movebuntur, comparatione vero unius ad alterum, haec superioris absolute, illa inferioris rationem habet. ob eamque causam aqua et aer, quibus hae duae insunt materiae, levitatem et pondus habent, quorum unumquodque duarum materiarum motum, versus superiorem et inferiorem locum, insequitur. aqua quidem omnibus corporibus, praeterquam terrae, substernitur, quoniam eius suppositum finem materiae, quae absolute gravis existit, proximum insequitur; id vero locus est, qui post ultimum locum existit. atqui aer ob eandem causam [omnibus corporibus,] praeter ignem, eminet. [*](9 quemadmodum et sqq.] Al exhibet: et quemadmodum invenitur terra, ita et ignis quoque. ex materia enim et forma coniunctis terrae materia, ex materia autem et forma ordinatis, ignis materia constat 20 fines] cf. Simpl. p. 719, 29 non om. codd. 21 superficies (alt.)] exspectes fines] finis codd. Al 22 quae—existit scripsi: a quibus in aliquo dirersae sunt, ac illis communes existunt codd. Al 23 fuscum ac terreum Al: intellege τὸ φαιόν 25 ac cum scripsi: quemadmodum codd. Al 26 et addidi)
Nihil enim obstat, quominus in medio contrariorum unum et plura sint. et inquit Alexander: qui omnino quatruplicem materiam efficit, quae uniuscuiusque elementorum inclinationi accommodatur, difficultates omnes evadet, quas innuit supra eos, qui unum vel duo loca inclinationem posuere. atqui eos necessario fateri cogit, ut plurimus aer, cum maior in eo inanitas sit quam in pauco igne, eo levius existat, ac ignis sit, qui ex pluribus triangulis constet, cum ilia (?) per se esse dicantur. magis autem conveniret, ut elegantiore ratione ac disputatione dicatur, cum existimetur haec de elementis ab eo dicta esse, ac inclinationis materiam teriam ponat, nisi quod retulit: gravitatis materia est, quatenus tale est potentia, quatenus vero tale, materia levis, id ipsum prohiberet; elementa enim potestate materia inclinationis nou sunt, sed actu ita dicuntur esse, ac id etiam, quod retulit: ipsam quidem eandem existere, <esse autem> non ita se habere, quemadmodum id se habet, quod valere et [*](1 duae (materiae) codd, ac finis Al.: finium codd. 7 de Ortu] Π 2 11 ut— quod (12) scripsi: quod communi alicui occurrit, unum sit quodque Al (fort, post est lacuna hiat) 12 cum—explicabitur (15) delenda sunt 14 et 16 duo Al: aequales codd. 16 duo sunt corruptum: conicio declaratur (cur . . conveniat) (cf. Averr. p. 263 K 17 et addidi sumut scripsi: sumamus codd. Al 21 motus suspectum 23 Alexander] cf. Simpl. p. 720, 9 et sqq. (locus corruptus) 27 aer Al (cf. Simpl. l. 17): aurum codd. 29 ante cum lacuna hiat 32 retulit] 312a17)
Deinceps explicare vult elementis, quae interiecta sunt, [pondus] inesse . . ., praeterquam (?) iis in locis, quibus supereminet de hoc autem supra etiam meminerat, modo vero uberiorem hac de re tractationem aggreditur. etenim haec etiam una ex actionibus est, quae levi gravique necessariae existunt, estque illi de iis disserendi locus, probat autem haec duo in propriis eorum locis pondus habere ex eo, quod, cum ilia, in quibus uitebantur, subtrahuntur, statim ad haec eorum loca moventur, aer quidem ad aquae locum, aqua autem ad locum terrae; sursum vero ad ea loca, quae supra eis existunt, non nisi vi moventur illis ablatis. aqua enim ad aeris quidem locum vi tantum movetur, ac aer etiam in ignis locum vi tantum fertur; aqua namque vi sursum trahitur, quemadmodum si per fistulae cavitatem vel aliquid simile ore sursum trahatur, cum aeris, qui in fistula existit, extremitas, quam superficiem ipse appellavit, ad subiectam aquae extensionem colligitur, extensioque, qua in unum coeunt, una fit; hoc est ipsa attrahitur, cum ad attractionem aeris, qui in fistula est, una secum aqua movetur atque ad aeris attractionem attrahitur, quando nempe celeritas motus aeris, qui una cum aqua sursum attrahitur, et aquae motio, celeritate aquae celerior fuerit, qua ex superiore loco in inferiorem movetur. quemadmodum in cucurbitis accidit, dum corpori cuipiam imponuntur, veluti collo (?) vel alicui simili, idque deinde sursum attollitur; humor etenim | [*](f. 65r) aufertur, donec eo ordine trahatur, qui ab eius gravitate discrepat, atque α capite deorsum descendat. in [sublime] autem [ad] ignis regionem, nisi vi, idem aer non feretur; terra autem ad locum aquae simili hac divisione non feretur, propterea quod aqua fieri non potest, ut eadem extremitate cum terra trahatur. et ob hanc causam, quoniam aer ea extremitate cum aqua trahitur, qua aqua colligitur, ac ea extremitate, qua aqua colligitur, terra non attrahitur, aqua in vas trahitur, secundum quod incalescit, quoniam aer eius caliditate movetur, et quoniam ipse in ignem sursum convertitur ac secum aquam attrahit, cui ipse alligatur, ab eodemque aqua attrahitur; terra autem non attrahitur, eo, quod ipsa [*](4 signum lacunae posui 17 ad—coligitur (18)] exspectes subiectam . . ad se . . colligit 18 extensioque et una fit (19) emendavi: ponitque extensionem et unam esse codd. Al 21 celeritas—simili (25)] locum obscurum vertit Al: levitas motus . . aqua attrahitur, sursum extiterit et aquae motio, levitate aquae levior fuerit . . . quemadmodum iis usu venit, quae lentore visciditateque praedita sunt, quibus aliquid annectitur, dum aliquis corpus quidpiam eis adhaerere facit, veluti trabem vel aliquid simile. 29 divisionel fort, emendandum attractione)
Haec autem sententia cum iis, quae ad sensum apparent, dissentanea est, tum etiam propter illa, quae antea a nobis dicta sunt, rationi ac veritati dissentanea est. absurdum namque ac dissentaneum est elementis in propriis eorum locis omnino poudus inesse. num autem iis, quae ad sensum apparent, dissentanea haec sententia videatur, hinc perspici licet, etenim parva ilia vasa, quae a medicis exstruuntur quaeque cucurbitulae dicuntur, si aerem in eis contentum suxerimus, eoque magis, quo crassior extiterit, ac is (!) attenuetur, inaniattur, excalefiat ac suscipiendae aquae diverso quidem modo ab eo, quo antea erat, disponatur (nihil enim interest, quocunque modo inanitas fiat, dum modo haec vasa aquae suscipiendae disposuerimus) cum itaque praefato modo disposita sumantur, sique vasis orificium claudatur ac super aqua ponatur atque operculum orificii tollatur deincepsque vasis orificium aquae superficiem palpitet, perspicuum est aquam in vasis capacitatem ascendere. itaque manifeste apparet tunc nibil esse, cur aer in vase contentus trahat, nisi quod in vase, quod magis contineat, extiterit; et boc magis aquam etiam non attrahet. cur enim, antequam vas tangat aquam, attractio aliqua in eo non existit? praetera (?) postquam eius orificium clausum fuerit, et secundum quod [*](1 non addidi 32 cum—sumantur suspecta 36 itaque et sqq.] cf. Averr, p. 265 I et eiusdem Paraphr. p. 335 G et sqq. cur et nisi quod scripsi: quod (aerem . . contentum) et si codd. Al (locus non integer) 38 cur . . non existit emendavi: non . . extiterit codd. Al)
Alexander autem inquit, quod, si aer attenuetur ac in maiorem mensuram effundatur repleaturque inanitas, quae eodem in vase consistit, rursus deminuitur, secundum quod ex aquae frigiditate incrassatur, quando eam tangit, et statim aquam attrahit, quae ei proximum extiterit, siquidem ei tantum loci cedit, quantum tempore transfusionis auctus ac deinceps deminutus occupaverat. sed perdissentanea est huius dubitationis solutio; quomodo enim fieri potest, ut corpus contiunum maiorem vel minorem locum occupet, nisi inane in corporibus circumfusum ac in illis interceptum sit; corpus enim minime permeat corpus, et tametsi alibi fateantur id facile animo concipi non posse, tamen, etsi ambiguum sit, nil minus huic dicto assentiuntur, nempe: quemadmodum aer frigiditate colligitur ac incrassatur, ita caliditate diffunditur ac rarior efficitur; et si aqua, quam tangit, calida existat, attamen in vas | trabitur, [*](f. 65v) etiamsi aer, qui in vas transfunditur, in eo non colligatur nec aquae locum cedat, in quern ingrediatur. atque existimavit alia ratione fieri posse, ut in vas aqua trabatur, eamque ad Aristotelis sententiae confirmationem attulit; etenim inquit, fieri posse, ut aer, qui in vase consistit, dum caliditate attenuatur humoremque attrahit, ex attracto humore conteratur opprimaturque ac in vaporem convertatur. verum haec oratio destruit sese, siquidem ponit incalescentem aerem ab humore a se attracto expelli; dissentaneum namque est fierique non potest, ut trahens quippiam ex eo, quod attrahit, simul etiam ab attracto expellatur.
Quod autem rationi dissentaneum sit, quod in hoc allatum est, iam diximus; et ex eo, quod in his duobus elementis ad propria eorum loca inclinatio praecessit, multoque magis, si necessario id ceteris illis contingat, neque in propriis eorum locis quiescere, neque ad haec loca moveri necessario illis continget, sed ferri ex his. aer namque (exempli gratia) si in proprio loco [*](11 Alexander] cf. Simpl. p. 724, 11 et Averr. p. 265 I et sqq. 13 deminuitur emeadavi: occultabitur codd. Al 24 attamen—etiamsi] ita Al e coniectura: codd. corrupti quod et sqq.] cf. p. 242, 22.)