In Libros Aristotelis De Caelo Paraphrasis

Cum itaque elementa segregatione separationeque alia in alia verti ac mutari non possint, relinquitur ergo alterutro modorum hoc fieri posse, nempe aut transfiguratione, veluti ea, (piae ex cera finguntur, aut dissolutione in extremitates. at si transfiguratione elementa oriuntur, in tantum ut figura, quae pyramis dicitur, ignem innovet, et quae tessera appellatur, terram, et reliqua similiter: sequetur necessario, ut partes elementorum — cum eorum figura et ipsae formentur atque ad eas ilia perveniat — figura elementis aequales non sint; aut prima corpora individua erunt. at cum ex iis, quibus id ante reiecimus, manifestum sit ea individua uon esse, perspicuum est igitur ac manifestum, elementorum partes figura elementis aequales non esse, cum enim causa, ut ignis inveniatur ignis, sit figura eius — pyramidis enim causa ipse invenitur — pyramidis vero partes pyramis non sit omnino: ignis etiam partes ignis non erunt. idem quoque de reliquis censendum erit.

Quodsi figurae mutatione elementa alia ex aliis minime oriantur, tametsi sensu percipiamus alia ex aliis oriri, x003C;relinquitur ergo hoc dissolutione in superficies fieri>; etenim hoc quoque modo oriri possunt quoniam autem extremitates, quae omnia elementa definiunt, eaedem prorsus non sunt — siquidem hac ratione, trianguli, qui terrae existentiae praesunt, iidem trianguli non sunt, qui reliquis elementis insistunt — atque eiusmodi triangulos [*](5 terminata om. codd. 35 relinquitur—fieri (36) supplevi 36 etenim— emendavi et transposui: in codd. Al haec verba post non sunt (38) leguntur.)

Sed iis et aliud quippiam contiugit, nempe ut fateantur tevrara tantum elementum esse, vel maxime inter elenieuta, earn que solam incorruptibilem, siquidem incorruptibile est, quod indissolubile est, terra autem (iuxta eorum scntentiam) dissolvi non potest; ipsa enim in reliqua elementa non dissolvitur ob triangulos, ex quibus ceterorum elementorum essentia constituitur. et cum hoc etiam dicunt fieri non posse, ut in triangulis superflua quantitas et distincta inveniatur. cum enim solidae figurae ex inaequalibus numero triangulis constent, quemadmodum essentia illius solidae figurae, quae pyramis dicitur, ex quatuor triangulis, et essentia illius figurae, quae ex octo similibus triangulis, quam aeri accommodarunt. aquae vero essentia ex viginti triangulis similibus: cum igitur ex aqua fit aer, non innovabuutur ex bac figura, quae viginti basis hahet, tria solida, quorum uniuscuiusque essentia ex octo basibus constat, sed omnino quidem ex his duo solida innovabuntur, ac trianguli quatuor distincti remauebunt. et hic est sermo penitus et omnino ineptus. sin minus, quanam ratione ex his separatim quispiam intelleget, secundum quod verba eorum contemnit, suaque intellegentia concipiet et quomodo ostendet nobis triangulos quatuor distinctos, nisi ad eum sermouem illos cogat, ut scilicet unum tautum figuratum corpus ex viginti basibus constans in duo solida dissolvatur, quorum unumquodque ex octo basibus constet, et quatuor trianguli relinquantur; etenim si fatentur duo solida transmutari, quorum unumquodque ex viginti basibus constet, ex illis plane solida octo basibus praedita innovabuutur nee distinctus triangulus remanebit. eum namque deceret, si consonum esset hoc illis adversari, declarare dissentaueum esse, ut ex numeris figurarum numerus quidam in quosdam numeros perfecte mutetur, sed omnino conveuire, ut in triangulis distinctus relinquatur. verum sua non interest hoc explicare.

Praeterea necesse est eos, qui corpora ex extremitatibus conflant, ponere corpus ex non corpore oriri; at ex non corpore minime oritur, cum explicatum sit banc positionem necessario consequi, ut vacuum existat, quod a corpore posterius innovato occupatur, patur, quod vero ante non erat. ad haec necesse est non omne corpus dividuum ponere repugnareque scientiis, quae aliis [*](20 duo supplevi 22 separatim—contemnit (23) corrupta: conicio separates . . ut verba . . contemnat)

In universum autem irrationabile est figuram ad corpus simplex adhibere, nec quisquam hoc proponet. primum quidem, quia sic accidet universum [non repleri]; deinde quia simplicia corpora [loco], qui continet, describi videntur, maximeque aqua et aer; hoc vero fieri non potest, si propria eorum figura permanere possit; ea autem [loco ipso,] qui continet, describuntur, alioquin neque undique tangerent. si vero propriam eorum figuram non retinent, neque essentiam eorum quoque custodient, si eorum esse ac permanentia a in figura cousistat; sed videntur essentiam suam retinere nec non [loco] ipso, qui continet, describi, quemadmodum aqua [in vase], et aer et reliqua duo: figurae igitur formam eorum non constituunt, neque consistunt neque permanent earum dissolutione.

Per hoc autem, quod dixit: universum non compleri, id profecto siguificare voluit. eteuim si punctum quondam in superficie ponamus, existimare quidem non possumus, ipsum infinitorum angulorum eadem in superficie caput esse; sique eiusmodi anguli in unum [*](6 superficiebus scripsi: ambobus codd. Al 9 dividentur codd. Al 11 verba it individua— sint (12) in codd. Al ante itaque leguntur et insuper ante individua (??)mnio itaque convenit 14 tametsi] conicio praeterea 1,5 prius quam forma scripsi: propter formam codd. Al 23 non repleri om. codd. 32 in vase Al: om. codd. forman] conicio essentiam)

Ita etiam de solidis intellegendum erit, cum per se positus, qui circa punctum quendam consistit, octo augulis solidis rectis perficitur. quamobrem convenit, ut imaginemur quatuor quadrata, quorum mutua perfectione in hoc eodem puncto tota ea extromitas perficitur, quae Ι circa punctum constituitur. cumque ima- [*](f. 54r) ginabimur unumquodque ex quatuor quadratis in ascensu super basim attolli, super unoquoque quadrato unus cubus innovabitur; nec non quatuor cubi ad invicem perfecti in ea extremitate innovabuntur, quae ad latus basis super unico puncto constituitur. [*](1 vel—tres (4) om. codd. hi vel scripsi: hic Al 2 (angulus) erit et (loco vel) A1 Al 3 quae] vel Al 4 tres] sex Al 6 sex scripsi: tres codd. Al 8 quatuor scripsi: duobus codd. Al 9 at emendavi: vel codd. Al. 11 ei tertia recti et ex tribus quartis (12) addidi 23 ac reliquo numero Al: prioris numeri (ut supra) codd., qua cum lectione numerus septimo discrepat)

35 Hoc vero sermone existimatur refellere quod innuit (Plato), sed id [*](10 axis emendavi: pyramis codd.; Al. vertit: quasi super extremitate, quam ex latere pyramidis sumpsit 11 cubos addidi 22 sex—angulis (23) scripsi: codd. habent: alios duodecim hoc quidem modo imaginemur, inquantum implent totum locum; et hoc super lateribus trium angulorum . . erit ex illis unus angulus 25 duodecim pyramides addidi 29 quod—exstruitur emendavi: de quo existimatur codd. Al. 32 ceteris scripsi: tertia codd; loco verborum —ceteris exhibet Al: ex eo namque quod triplici extremitate implet, erit in corpore solido, quatenus vero duabus, locum implebunt; ex eo autem quod tribus, tertium 35.200,1 Plato, non, reiecit scripsi; Al vertit locum corruptum:)

Sententiam igitur confutavit esse in elementis figuras, atque contrariam protulit, siquidem ait: videtur hoc nobis natura ipsa significare, elementa secundum propriam eorum essentiam figuram non habere, hoc autem natura significatur, quandoquidem posuit ea quasi materiam comparata ad animantia et plantas, quae ex illis generatur. et hac de causa ipsa modo quodam materia inter se vicissim etiam existunt, quippe materia sunt, quatenus separantur <ab eis> ceterae illae qualitates, quoniam ipsa immutabilia at si omnino quidem alia recipiaut, materiae tamen potentiam sortiuntur. etenim cum ex illis quasi Ι ex materia res constent et [*](f. 54v) corpora, quae ambiunt, consentaneum est, ut nec ortum nec propriam aliquam figuram habeant, cum sint parata formas corporum, quae ambiunt, et quae ex illis constituuntur, recipere.

Praeterea qui potest iuxta horum sententiam, qui formas [*](f. 54v) elementis accommodant, generari forma carnis, vel ossis, vel cuiusvis eorum corpovum, quae cohaereut? et quonam niodo hoc erit? si ex formis compositio extitisset, non implebit, ut autea <dictum est>, locum, excepta ea compositione, quae ex cubis et quae ex pyramis fit; os autem et caro et quae eiusdem sunt, cuius haec, generis, ex naturalibus cohaerentibus sunt. neque ex ipsis extremitatibus aute compositionem formarum haec erunt; elementa enim (iuxta horum sententiam, qui formas ponunt) ex extremitatibus erunt, quae vero ex formis sunt, naturalia sunt cohaerentia. quocirca si quis accurate exquirere velit rationes, quae de elementis ab ipsis afferuntur, inveniet ad praedictas rationes hauc unam consequi, videlicet iuxta horum sententiam generationem quoque non esse eo modo, quem dixerunt. etenim secundum quod de elementis posuerunt, non os, non caro, nec quippiam ceterorum corporum, quae cohaerent, in quibus proprie generatio invenitur, iuxta illorum seutentiam generabitur. argumento huius sermonis sic perspecto Alexandrum minime intellegimus, eo, quia a vera intellegentia recedit. siquidem illius sermo hic per se sane responsum dat ad eos, qui linearum formas elementis accommodant, et secundum eos concludit, ut continuum quippiam neque ex elementis esse possit — cum eiusmodi formae totum locum non impleant — neque etiam ex extremitatibus, quandoquidem ex his sane principia illa tantum generabuntur. Alexander vero dicebat sermonis partem [ab Aristotele] dictam fuisse, ut Democrito responsum daret; qui <vero> de positu disseruit: neque ex extremitatibus sunt et reliqua, narravit ac responsum dedit ad eos, qui corpora ex extremitatibus ponunt. sed ab eo quidem loco, quo sermonem exorditur, totum omnino illis tantum responsum dedit, qui elementis figuras accommodant.

Quin etiam quantum ad passiones, potentias [et motus] attinet, non cousonae sunt elementis reliquae figurae; quorum tamen cum rationem haberent, proprias eorum figuras distribuerunt. per motus autem locales motus intellegimus, per passiones vero frigiditatera, caliditatem et reliquas qualitates; videtur autem per potentias combustio, incisio, compositio et somilia intellegi debere. etenim cum ignis calefaciendi et incendendi vim habeat ac facilis motus sit, alii eum sphaericae figurae fecerunt, alii illius [*](1 formas om. Al 2 elementis scripsi: formis codd. Al (cf. infra 1. 20) 5 dictum est supplevi 9 elementa scripsi: corpora codd. Al 10 ex formis emendavi: inter formas codd. Al 14 non addidi 20 linearum—elementis emendavi: lineis seu formis A1 (cf. supra 1. 2))

Maximam vero calefaciendi et incendendi vim habent, quia <angulis> incendunt (quemadmodum dicunt) et calefaciunt corpora, et sphaera quidem tota est augulus — quod enim secundum se totum gibbosum est, veluti angulus quidam existit — et solidi, quod pyramis dicitur, anguli ex ceteris omnibus rectorum augulorum figuris acutissimi sunt. cum autem dixisset, quod eiusmodi figurae, quas ut proprias igni accommodaruut, ei non conveniunt, si accurate et diligenter considerare velint rationes, quibus hoc ei attribuerunt, dicit incipiens a causa, quam super motum adducerunt ac circa has duas figuras attulerunt, quod utrique in errore versantur. spbaera namque et solidum, quod pyramis vocatur, ex omnibus figuris facillime quidem moventur, hic vero motus proprius ignis minime existit; motus enim ignis secundum rectam fit et sursum, sed motus sphaerae est volutatio, sicuti motus <rotae> plaustri, nec non etiam motus illius quod | pyramis dicitur, volutationis motus existit; ignis vero [*](f. 55r) volutationis motum non adhibet, qui couversione torquetur. deinde dicit: si terra (iuxta eorum senteutiam) stabilis est, non secundum ordinem conversionis, <sed> quia quietis illius causa ea est, quae cubus dicitur quaeque natura in ea inest, terra si ex alieno in proprium locum fertur, huius motionis causa spbaera [*](11 Timaeo] 5GB 19 angulis addidi 23 angulorum Al: linearum codd. acutissimi sunt emeudavi: desumuntar codd. Al male 28 utrique Al secundum textum: de ulraque codd. 32 motus—plaustri] cf. Arist. 851 b 18 ὥσπερ ὁ τροχὸς τῆς ἀμάξης κυλίεται 35 terra scripsi: ignis codd. Al 38 et 203,4 alieno emendavi: proximo codd. Al)

Praeterea si iguis angulis suis comburit, nee non reliquae omnes figurae, viginti basis praeditae ac cubus et quae octo sedes babet, augulatae sunt: omnino igitur bae omues calefacient et eoraburent, quatenus in hoc ditferunt inter se, quouiam bae maiore, illae minore vi id efficiunt, cum nonnullae earum augulos minus acutos sortiantur. atqui hoc falsum est, nempe ut hoc angulis perfieiatur. simul autem fiet, ut matbematicorum quoque figurae calefaciant et comburant, si anguli horum duorum causa extitisseut. habent enim illae quoque figurae angulos, siquidem inveniuntur (ut illis placet) figurae mathematicae iudividuae, quae permanentiam babent, sicuti videutur in illis corporibus etiam, in quibus ipsae inveniuntur. sed corporum figurae fieri potest, ut id efficiaut, figurae vero raatbematicae nequaquam convenit, ut id operentur; perspicuum est autem et mauifestum id omnino alicuius diversitatis causa evenire, quae inter eas invenitur. convenit igitur, ut dissimilitudo baec ab illis praeferatur; nou proferunt autem, quia non babent viam, ut illam proferre queatit.

Deinde elicit, quod nee lignum, quod coraburitur, nec pannus vel aliquod simile in ignem vertatur; si enim figura ignis vel spbaera est vel pyramis, necessario fiet, ut id etiam, quod comburitur, barum duarum figurarum alteram recipiat. ac si dixeris id praeter rationem esse — sic uamque omnino diceremus gladium nou modo secare id, quod ab eo secatur, sed illud in gladium dividere, et similiter etiam serra serram faceret, quod plane absurdum est — igitur alter locus dissentaneus existit. si enim boc necessario absurdum est, ignis igitur omnino suis angulis nou comburet.

In universum autem non percipiet quis, quoniam ignis contrahere magis videtur quam secernere, idque hebetis atque incuriosi bominis est. aiunt enim: ex eo, quod ignis separat ac dividit, ideo baec figura necessario ei convenit; quasi id tantum sit in eo, ac quasi id tantum ei convenire faciant, nempe ut separet. [*](36 post quis lacuna hiat.)

Praeterea calidum frigido contrariatur. si igitur calidi forma aliqua figura proveniat ac ex eiusmodi figura caliditas in igne inveniatur: ex hoc igitur consonum erit, ut frigidi forma contraria figura procedat ac perficiatur; contrariorum namque et causae et figurae contrariae sunt, sed nibil ei contrarium est: igitur calidum in quantum frigido contrariatur, figura ei contrarium uon est. figuram autem figurae non contrariari, perspicuum est. nullus enim eorum, qui ad figuras elementorum formas reducunt atque asceudere faciunt, frigidum ad aquae figuram asceudere facit; atqui consonum erat, si eorum sententia fuisset, ut frigidum ad formam reducerent atque asceudere facerent, ut ad formam calido contrariam illud referrent ac reducerent. sed quo- niam figura figurae non contrariatur, neque etiam ignis causam ad figuram reducant; quod tamen si illi invenisseut, congruum erat, ut asceudere facerent ac reducerent, quae uecessaria | sunt, omnia ad figuras, vel ut nullum eorum ad eas re- [*](f. 55v) ducerent.

Nonnulli autem, inquit, cum de frigidi vi conati sunt dicere — per hoc autem innuit, quod in Timaeo dictum fuit — sibi ipsis contraria dicuut. qua autem ratione sibi ipsis contraria dicant, audi quaeso. siquidem ipsi consimilium partium distinctiones ad figuras reducunt, ac sermone prohibue- [*](5 et segregat quod alienum emendavi: (separat) ilia ac id in eis relinquit, quod proximum. codd. Al 8 format corruptum 13 Που adhiberent cod. Al 13 unam tantum emendavi: unamquamque codd. Al 21 frigido scripsi: igni codd. Al 27 calido] frigido codd. Al 33 Nonnulli et dicere (34) Al: codd. corrupti 34 Timaeo] 62 a et sqq.)

Elementa igitur non distingui figuris ex his, quae dicta sunt, perspicuum est. sique figura non distiuguantur, figuras igitur inseparabilea non habent, neque etiam ex propria eorum essentia figurae sunt; distinctiones enim, quae inseparabiles dicuntur, eae sunt, quae in substantia inveniuntur. non enim planta ab animali distinguitur, in quantum desinit vel uon desinit, sed per sensibile et insensibile. quouiam autem distinctiones maxime eorum propriae eae sunt, quae ex illorum affectionibus, operibus et potentiis sumuntur, de iis differentis proxime insequente Tractatu dicet, quibus alia ab aliis distiuguuntur, in Libro vero de Ortu et Interitu de geueratione et corruptione eorum disseret. per afectiones autem mollitiem duritiem, caliditatem, frigiditatem, humiditatem, siccitatem et quae eiusdem sunt, cuius haec, generis intellegit; operationes vero motus eorum dicuntur, veluti exsiccare, calefacere et similia; at per potentias eorum gra vitas et levitas intellegi vult. in universum autem, potentiae eorum eae dicuntur, quae opera- [*](2 igitur—parvitatem (4) altera interpretatio ipsorum verborura qua autem ratione (204, 35) — retulerunt (205,1) esse videtur 19 similis scripsi: genita codd. Al 37 motus] fort, emendandum τὰς ἐνεργείας)

Finis

Libri Tertii de Caelo et Mundo.