In Libros Aristotelis De Caelo Paraphrasis

Tria veteres caeli nomine appellare cousuevere; etenim inerrantium stellarum orbem tantum, insuper corpus quintum, ac demum mundum ipsum caeli nomine usurparunt. iuxta vero tertium hunc dicendi modum invenimus Aristotelem hic de eo disseruisse. cum itaque de mundo in praesenti libro tractare instituisset ac huiuscemodi speculatio in nauralium rerum scientiam ingrediatur, ab iis sermonis initium sumpsit, ut nobis illa referret, circa quae scientia de naturalibus versatur. haec autem (inquit) circa corpora et magnitudines et quae in illis inveniuntur affectiones versatur, item circa principia quae talis substautiae sunt, nempe sensibilis naturalis, quibus omnibus [fere] mundus perficitur et clauditur. dixit autem [scientiam naturalem] plerumque in esse, naturalis enim speculationis est, de inani, infinito ac similibus pertractare, talia vero in his quae superius commemoravit, comprehensa non invenimus, quoniam antea in Naturali Auscultatione retulit, quae de his scire oportuerat. postquam autem de corporibus meminit, magnitudines addidit: quoniam magnitudo corpore universalior est, siquidem locus est etiam magnitudo, et similiter corporis termini, nauralis vero scientia his omnibus perficitur, nec non affectionibus, quae illis accidunt, corporibus nempe magnitudinibusque, quo de genere sunt durities mollities, caliditas frigiditas, gravitas levitas, densitas et raritas, quae magnitudinis propria sunt. verum haec omnia communi nomine affectiones nominantur, quandoquidem ex eorum numero sunt, quae enti ipsi supervenire solent, sed per accidens tantum; nam consuetudine tantum affectionum nomenclaturam illis imposuimus. spectat quoque ad [*](14 Al. add. deque earum motibus, cf. infra.)

Continuum est quod dividuum est in ea, quae semper dividi possunt; idque sane de loco, motu, tempore, superficie et linea dicitur; etenim haec omnia secantur in id, quod semper partitionem recipit, siquidem nuuquam ad iusectabile terminantur. at corpus, inquit, omni ex parte secari potest, dixit omni ex pate loco trium mensurarum. qua vero de causa tres mensuras omnes vocaret, sic exposuit. magnitudines circa lineam, superficiem et corpus tantum modo inveniuntur, nec citra haec magnitudo aliqua inveniri potest, | quare magnitudo omnis his tribus necessario [*](f. 1v) clauditur. invenimus autem corpus similiter ad tres demensiones extendi, quoniam perfectum est, idque eo potissimum nomine, quaudoquidem ternarius numerus de omni eo dicitur, qoud perfectum totumque existit. hoc autem Pythagoricorum secta attestatur; hi namque totum et omnia [ternario] hoc numero claudi ac finiri asserunt. et hac de causa haec duo huiuscemodi numero terminantur, quoniam toti initium, medium atque extremum in est et ternarius numerus est id, quod primo haec obtinuit. quamobrem naturae legibus ducimur, ternarium ut numerum in sacris administrandis constituamus, ubicunque, necessitatum causa, supplices ad deum accedimus. potest quoque probari teruarium numerum esse perfectum et totum illo vocabulo, quod de teruario numero adhibetur, dico nos omnes. hoc enim non nisi de tribus primo dicitur, de doubus autem minime nos omnes. sed ambo dicimus, de tribus vero extemplo omnes.

Perspicuum autem est totum, omnia et perfectum unum et [*](4 quamvis . . . et si] fort, emend, utnim . . an, deinde: et<quae> 5 ante] 9 natura] materia Al., cf. supra 3 12 cf. Averr. p. 1)

Magnitudinum, quae dividuae sunt, omnino etiam continuae sunt, nondum tamen constat, num hic sermo retro commeet, ut magnitudines continuae dividuae quoque existant. dividuas namque magnitudines ea ratione continuas statuit, qua [*](1 subiectum scripsi: locum codd.: rerum discrimine Al: cf. Simpl. p. 9,6 κἂν ἰατὰ to ὑποκείμενόν ποτε διαφέρῃ 2 Arist. addit supplevi 3 si et sq.] iisdem fere verbis usus est Aver. p. 3 E 9 proprie: finitur (ὥρισται) hoc est terminatur, sine dubio glossa interpretis cuiusdam. 18 cum—non est (19)] locus difficilis: cum maius eo, quod perfectum est, inveniri non possit Al)

Illud autem, inquit, manifestum est, corpus nullo modo posse in aliud genus progredi, veluti ex linea in superficiem. dicimus namque lineam, quae unam in se tantum dimensionem admittit, in aliud genus ipsa perfectius ferri, scilicet in superficiem. | superficies itidem, cum duas tantum possideat [*](f. 2r) dimensiones, progreditur in corpus, quod perfectius est, tres namque dimensiones sortitur. minime vero deprehendimus corpus in aliud quippiam ferri, veluti (exempli gratia) in id, quod quatuor dimensiones admittit. ceterae vero duae magnitudines, cum ab uno ferantur in aliud genus, perspicuum est, nulla alia ratione nisi defectus nomine hoc illis contigisse. corpus autem, quia talem transitionem non admittit, ut omni prorsus defectu careat et perfectum sit, consonum est; erit igitur perfectum. alioquin, si imperfectum extitisset, in aliud commearet, quod ipso perfectius diceretur. cum autem ex dictis palam sit, corpus, ut tale, totum et perfectum esse, et mundus ipse corpus existat, mundus et totum erit et perfectum quoddam.

Neque totum mundusve hac dumtaxat ratione perfectus existit, hoc est, quatenus unumquodque ceterorum corporum illius pars aliqua est, sed quatenus etiam horum unumquidque secundum suam formam ad tres dimensiones extenditur. sed haec quatenus se invicem tangunt, alterum ab altero clauditur, sicuti aqua ab aere et aer ab igue, siquidem unumquodque horum subsistit, cum alterum sibi finitimum attigerit, et hac ratione non erunt perfecta, hoc est, quatenus ad finem sibi finitimum singula illorum pergunt, et a superiore elemento clauduntur. nec non quodlibet eorum aliqua ex parte multa existit, iuxta corporum contentorum numerum; quamobrem minime perfecta erunt, siquidem perfectio in se completa est et non ad aliud comparata. et hunc in modum perspicuum est, ea corpora, quae veluti mundi partes sunt, perfecta [*](9 Physicis] Ζ 1 31. 32 secundum formam Al: necessario codd. 37 a superiore elemento Al: ab ipso codd.)

Itaque cum declaratum sit, totum esse perfectum, quatenus nil aliud extra ipsum invenitur, a quo claudi possit, quinimmo ab eo omnia clauduntur: rationi consentaneum fuit, ut diceret, quonam modo nil aliud extra ipsum inveniatur, num quia infinitum sit, post infinitum aliud quidpiam inveniri minime possit. atqui disquisitionem hac de re distulit, cum nonnullis, quae illi praecedunt, apprime indigeat, et de caelesti corpore pertractare aggreditur. cum enim de eiusmodi corpore verba facere sibi poposuerit, hoc in libro a nobiliore eius parte, quae orbis dicitur, exorditur, ubi terminatum, rotunda figura praeditum, ingenitum incorruptibilemque esse monstrabit. primo igitur esse eiusmodi corpus contendit, quoniam huius sermonis perscrutationem relegavit in secundum librum de Caelo, de ceteris autem corporibus in Tertio et Quarto libro disseret. dixit: utrum totum terminatum sit magnitudine, quandoquidem tempore infinitum esse potest, verum de parti bus eius secundum formam verba faciet nempe de orbe, igne, terra, nec non de reliquis corporibus. cum autem de iis corporibus ei dicendum sit, ab eorum motibus exorditur. at ue quispiam existimaret, ex iis quae secundum accidens, et non per se sunt, illorum esse tractationem, omnia corpora, inquit, naturalia, secundum se ipsa mobilia esse secundum locum dicimus; motus enim eorum causa non fortuito, sed per se in illis consistit, eorum enim unumquodque existit, quoniam natura praeditum est, natura vero motus initium est.

Quare a motus perscrutatione exorditur: motus inquit, omnis localis aut recto ordine aut rotundo aut ex his corapositus est. causa autem, propter quam motus simplex duos tantum habet motus, est quoniam simplices magnitudines, hoc est dimensiones, quae motui annectuntur, [non plures quam] duae inveniuntur, recta nempe et rotunda, quamobrem hic de linea ipsa mentionem faciens, minime quidem secundum geometricam rationem eam considerat, sed quatenus lineae dimensiones sortiuntur. si autem localis motus est, diameter, hoc est dimensio, omnino invenitur. dicendo autem diametros omnino inveniri effectricem principalemque motus causam non assignat, sed hoc sigui loco tantum dictum est; minime namque necessarium foret, si plures [*](18 terminatum omnes: 1. indeterminatum 19 infinitum Al: finitum codd. 27 unumquodque existit] unicuique inest Al 33. 34 non—quam] Al: om. 38 cf. Simpl. Ρ. 1315)

Cum autem corpora quaedam simplicia sint et quaedam ex simplicibus composita, fiet necessario, ut motuum quoque nonnulli simplices sint aliique ex simplicibus compositi. ac nonnulli ex iis quodammodo compositi inveniantur. Aristoteles antem dicit simplicia sunt corpora, quae motus principium secundum naturam habent. dixit secundum naturam, ad differentiam animalium et plantarum. siquidem haec quoque principium motus sortiuntur, verum secundum animam, minime autem [*](1 [plures—inveniri] supplevi 10 cum autem et sq.] Simpl. 15,1 20 aliqua ex parte] interpretatio verborum κατὰ λόγον esse videtur 23 eadem—insequitur (24)] locus suspectus; fort, vertendum est, corporibus eandem perfectionem et complementum comparat 32 aliique—compositi (pr.) fort, dittographia, cf. paulo inferius 35 ad differentiam et seq.] cf. Simpl. 16, 12 άρχὴν μὲν γὰρ κινήσεως ἒχει καὶ τὰ ζῷα τὰ φυά, ἀλλ᾿ οὐ τῆς κατὰ τὴν φύσιν, καθὸ τοιαῦτα, ἀλλὰ τὴς καὰ τὴν ψυχήν.)

Si motum aliquem simplicem esse contingat, et is, qui secundum circulum fit, simplex existat, in simplici corpore erit. etenim si quispiam dixerit, corpus, quod in orbem movetur, esse compositum, et composita corpora (quemadmodum dicebamus) ab eo, quod in eis superat, moveantur, consentaneum est, ut vincens in eo corpore composito haud dubie corpus simplex existat. cumque victoria praevaluerit, erit eius motus iuxta victoriam illius corporis; quamobrem necessarium erit esse aliquod corpus simplex, cui tantum conversio accomodetur. consentaneum itaque erit, ut ordine oratio recenseatur: si motus simplex inveniatur et ille, qui fit in orbem, simplex existat, simplicis igitur corporis propria erit conversio. atqui datur prius, dabitur igitur necessario et consequens. sed Aristoteles huiuscemodi demonstrationis forma minime usus est, siquidem ipse autecedentis loco ea posuit, quae antea retulit, videlicet simplicem motum inveniri, quoniam simplicia | corpora reut [*](f. 3r) [*](15 — praevalet] ut si ignita trabs . . proiiciatur, quoniam in ea terra praevalet, deorsum feretur Al)

His igitur ita indicatis, aliam deinceps orationem prosequitur, quae est eiusmodi. motus praeter naturam contrariatur motui, qui secundum naturam existit, et motus, qui naturali motui adversatur, unus est (unum enim uni contrariatur), motus igitur praeter naturam unus existit. dum vero aliquod elementorum motu, qui in orbem fertur, movebitur, quoniam eiusmodi motus simplex est, erit illi praeter naturam, siquidem horum corporum naturalis motus rectus est; rectus vero motus motui recto contrariatur, sicuti motus, qui ad supera fertur, ei adversatur, qui deorsum tendit, et e converse, igitur motus hie, qui in circulum fertur, unicuique illorum, hoc est propriorum, contrariatur. et si elementorum aliquod secundum naturam in orbem feratur, duos sibi invicem contraries motus possidebit, quod sane ridiculum est ac valde absurdum. non itaque eo movebitur motu, qui in orbem instituitur. necnon rationi conseutaneum est, ut motus, qui in circulum fertur, dum simplex fuerit, alicuius corporis lyraeter quatuor elementa proprius sit. baec autem oratio praecedentem insequitur, ac iuxta ordinem in praecedenti oratione observatum, quae dicta a nobis sunt, manifesta avadunt. ceterum eiusmodi sermouem subsequens etiam insequitur, modo ei annectatur, ac unica oratione simul

Idem praeterea, hoc est in mundo quintum corpus inveuiri, alia quoque ratione hunc in modum explicatur. conversio ea latione perfectior est, quae recto ordine fit, ilia siquidem inter perfectas lationes connumeratur, rectae lineae vero motus minime perfectus existit. cireulus euim figurarum omnium perfectissimus est, siquidem neque additiouem admittit neque defectum, sed de numero eorum est, quae perfecta gignuntur. at nulla recta linea perfecta existit, cum si finita, tum etiam si infinita censeatur. si enim infinita existimetur, cum indefinita ac indeterminata sit, perfecta esse non potest, si vero finitam illam iudicabis, poterit et incrementum et decrementum suscipere et sic diminuta erit. perfectum insuper liabet exordium, medium atque extremum, quae in circulo tantum deprehenduntur, in recta autem linea nulla ratione inveniuntur. in eo euim, quod fiuem nou babet, qua ratione haec reperiri possunt, in quantum fuerit infinitum? fiuitum vero, cum fieri non possit, ut medium habeat, quo iure etiam baec babere poterit? | etenim f. si additionem susceperit, qui fieri potest, ut unum idemque medium custodiat? . . . cum autem conversio motu recto prior sit: igitur quod conversione movetur, eo prius erit, quod recto motu defertur. una est enim proportio, quam hi duo motus inter se habent. at corpora, quae recto motu feruntur, simplicia sunt, et consonum est, ut id, quod prius simplici est, simplex quoque existat. igitur quod in circulum movetur, congruum est, ut simplex sit, sique non erit unum ex quatuor elementis (motus namque elemeutorum recti sunt) relinquitur ut eiusmodi corpus existat. congruum vero nou est, ut sit aliquod corporura compositorum, primum quoniam corpus simplex est (ut superius iudicatum fuit), cum simplici antiquius sit; [*](25 Alexander apud Simpl. p. 39,11 39 eiusmodi Al; om. codd.; fort, suppl. aliud 40 primiun et (p. 10, 1) deinde scripsi: vel primorum, vel secundorum codd. Al)

Quod non modo iis, quae dicta sunt, verum alia ratioue hunc in modum ostenditur. motus enim aut naturalis, aut praeter naturam est, qui alicui corporum praeter naturam inest, is alterius naturalis erit, hic autem sit veluti motus deorsum. unusquisque enim motuum alicuius elementorum naturalis existit, qui ceteris elementis praeter naturam convenit. cum autem rotundus motus unicuique elemeutorum praeter naturam couveniat, quinto corpori secundum naturam competet. quare consentaneum erit, ut quintum corpus inveniatur, cuius conversio naturalis existat.

Practerca vero conversio aut naturalis aut praeter naturam erit. si naturalis, perspicuum est, quod quinto corpori inerit secundum naturam. non enim fierit potest, ut alicui elementorum accommodetur, haec namque alios praeter hunc naturales motus sortiuntur. et cum statuerimus corpus, quod in orbem rotatur, motu praeter naturam, eoque continue moveri, (dixit autem continuo, ut eum motum insinuaret, qui versus medium defertur) hoc irrationale erit. namque si motus eius fuerit praeter naturam, et omne, quod movetur motu praeter naturam, vi movetur, proptereaque illi interitus contingit, sicuti id in omni eo videre licet, quod eiusmodi motu movetur: necessario fiet, ut conversio corruptionem quoque admittat. at corruptionem non admittit (alioquin infinitis antea seculorum aetatibus hoc ei contigisset); non itaque praeter naturam est, itaque relinquitur, ut naturalis sit. quare cum nulli elementorum secundum naturam conveuiat, necessario etiam fit, ut quinto corpori accommodetur. deinde dicif, palam itaque est ex hoc dicto, quod si eiusmodi motus igni inesset (ut quidam opiuati sunt) necessario non tantum motus deorsum erit ei praeter naturam, sique praeter naturam erit, corruptionem admittit. igitur conversio iuxta seutentiam eorum, qui eam igni accommodarunt, multiplicem corruptionem recipiet. et eae quoque rationes, quibus alii praedicta infringere couautur, sunt gravissimae. hoc vero sermone ahsoluto inquit deinceps, corpus quod in circulum vertitur, ingenitum est ac immortale.

Cum autem pro hypothesi statuisset, quod contrario caret, ac insuper adduxisset nonnulla tanquam supposita, alia vero [*](3 corpora — extiterit (4)] proprium corporum compositorum motum conversionem non esse Al 33 non — deorsum] sic Al, in codd. excidit aliquid per homoeoteleuton)

Eorum autem quae dicta suut, haec supposita fuere, nempe motum, quo aliquid per locum movetur, esse de numero eorum, quae uaturalibiis coporibus per se iusuut, ac simplices motus inveniri iuxta meiisuram simplicium linearum, uec uon ex numero specierum motus, simplicium corporum uumerum deprehendi (dixi specierum motus ut eos motus insinuarem, qui in circulum, et qui recto ordine fiunt quique elemeutorum quatuor proprii existuut) nee non motuum nonnullos simplices esse, uonnuUos vero composition, compositosque motus fieri ratione eius, quod iu eis praevalet, ac eum motum qui alicui corporum secundum naturam inest, inesse alteri praeter naturam, unique unum coutrariari, uec non id, quod sursum et deorsum fertur, esse id, quod a medio et ad medium movetur, ac rotundum motum eum esse, qui circa medium instituitur, uec nou motum praeter uaturam, cum simplex fuerit, coutrarium esse, siquidem consentaueum non est, ut omne id, quod inest alicui praeter uaturam, contrarium habeat, tamesti id, quod praeter naturam est, ei contrarium sit, quod secundum uaturam | [*](f. 4r) existit.

Haec sunt quae in praecedeutibus supposita fuere, quae vero conqorobavit haec sunt: nempe iu mundo corpus simplex quintum inveuiri, quod secundum naturam in circulum movetur, quodque elementis quatuor perfectius atque antiquius existit.

Deinceps ait: ex hoc autem sequitur, quintum corpus non esse grave, neque leve: grave enim est id, quod natura sua ad medium defertur, et reliqua, quae iuxta illius ordinem subsequuntur. deinde dicit, necessarium autew, est ut quicquid ad supera vel ad infera movetur, aut gavitatem, aut levitatem, aut utramque simul sortiatur. dixit utramque simul, etenim aqua et aer et gravitate et levitate praedita sunt, hae vero iu illis minime ea ratione in- veniuntur, quasi unumquodque eorum et grave et leve existat; fieri namque hoc uuUo modo potest, non enim dicimus unumquodque eorum grave et leve esse, si ad unum et idem referatur. verum grave erit comparatioue ad aliud, sicuti aqua gravis est, si ad aerem conferatur, et comparatioue ad duo diversa.

Quippe cum gravis ac levis definitionem retulisset, dixissetque grave esse id, quod natura sua fertur deorsum, leve autem, quod [*](f. 4r) natura sua sursum versus nititur, ac definitionem cuin definito converi, in definitum ipsum tandem regreditur dicens, omne, quod deorsum tantum movetur, grave est, leve autem, quod ad supera dumtaxat evolat. hoc autem ideo ab Aristotele factum puto, ut hinc perspicuum evaderet, corpus, quod in orbem movetur, non esse grave, enque leve, non enim a medio, vel ad medium, hoc est sursum et deorsum, enque secundum neque praeter natiram movetur. praeter naturam quidem nulla duarum motionum movetur, quandoquidem si praeter naturam deorsum moverotur, huic contrarius, uempe is, qui ad supera iustituitur, uecessario ei naturalis extitisset; sed couversio fuit eius naturalis motus; igitur cougruum erit, ut sint in eo duo naturales motus, uni praeter naturam motui contrarii; sed antea a nobis positum fuit, unum uni contrariari. quodsi ad supera praeter naturam moveretur, idem sermo sequeretur. neque etiam fieri potest, ut aliquo horum duorum motuum secundum nauram moveatur, quandoquidem motus eius secundum naturam conversio existit, ac unus est uniuscuiusque corporis naturalis motus. si autem aliquo duorum motuum, hoc est sursum vel deorsum, moveretur, esset utique unum ex iis corporibus, quae secundum naturam aliquo borum duorum motuum moventur. si enim ad supera moveretur, ignis, si vero ad infera, terra extitisset. at cum nullum horum duorum sit, igitur consentaneum est, ut neutro illorum motuum feratur. et quoniam circulare corpus non movetur sursum nec deorsum, quod autem nee sursum nec deorsum movetur, nec grave, nec leve existit ... at corpus, quod in circulum vertitur, non moveri sursum nee deorsum, id negative expressum est. sed haec propositio, in qua dicitur movetur nec sursum nec deorsum, non pracdicatur negative, siquidem indefinitum tantum sermonem demonstrat, veluti si quis dicat, hic est non sanus, vel est non iustus. propositio enim in qua dicitur, Xanthus est non iustus, non est propositio negativa; etenim propositio negativa ea est, in qua dicitur, Xanthus non est iustus. et eius oratio ab eo [*](3 convcrti] cf. Simpl 61,29 καὶ ἀντιστρέφει ἀναγκαίως; cum dcfinilo Al, om. codd. 11—17 Simpl. 63, 19 ὁ μέντοι θεμίστιος οὐχ οὕτως συλλογίζεσθαι νομίζει, ἀλλ᾿ ὅτι, κάτω παρὰ φύσιν κινηθείη, ἔσται αὐτῷ κατὰ φύσιν ἡ ἐναντία ταύτῃ ἡ ἄνω· ἦν δὲ καὶ κύκλῳ κατὰ φύσιν τῷ κυκλοφορητικῷ· δύο ἄρα ἄρα ἑνὶ ἐναντία· κἂν τὴν κινηθείη, πάλιν ἡ κάτω κατὰ φύσιν, καὶ τὸ αὐτὸ ἄτοπον ἀκολουθήσει τὸ δύο ἑνὶ εἶναι. 27 excidit aliquid per homoioteleuton. suppl.: ergo corpus circulare neque levitatem neque gravitatem sortitur. ad rem cf. Simpl. 62, 11, δείκνθσι δὲ οὕτως, ὡς Ἀλίξανδρος Θεμίστιός φασι· τὸ κύκλῳ κινούμενον οὔτε ἄνω οὔτε κάτω κινεῖται κατὰ ἄνω μήτε κάτω κινούμενον κατὰ φύσιν οὔτε κοῦφον οὔτε βαρύ ἐστιν· οὐκ ἡ ἐλάττων. . . , ἀλλ᾿ ἀόριστον ἔχει τὸ κατηγορούμενον)

Cum itaque satis hoc in loco demonstratum sit, inveniri in mundo corpus quintum simplex, elementis quatuor antiquius ac louge praestantius, gravitatis levitatisque expers, deinceps explicavit, eiusmodi corpus neque ortum neque interitum suscipere neque incrementum alterationemve, primoque ingenitum esse tale corpus, hunc in modum docet.