De materia medica

99 χαλκῖτιν προκριτέον τὴν χαλκοειδῆ καὶ εὔθρυπτον, ἄλιθόν τε καὶ οὐ παλαιάν, ἔτι δὲ τὰς ἶνας ἐπιμήκεις τε καὶ ἀποστιλβούσας ἔχουσαν.

δύναμιν δὲ ἔχει στυπτικήν, θερμαντικήν, ἐσχαρωτικήν, τῶν περὶ κανθοὺς καὶ ὄμματα ἀποκαθαρτικήν· ἐστι δὲ τῶν μετρίως στυφόντων.

ποιεῖ δὲ καὶ πρὸς ἐρυσιπέλατα, ἕρπητας καὶ 2 [*](8 SIM. Pl. XXXIV 126 sq. D. eup. II 66 (282) — 10 Nic. Al. 529 Scrib. L. 198.) [*](14 SIM. Pl. XXXIV 117 sq. (e S. N.) — Zop. (Orib. II 587) — Zop. l s. Cels. V 9. 7 — Cels. V 1. Pl. l. s. 118 D. eup. I 210 (203) — Pl. 118 — eup I 46 (114) — eup. I 207 (201).) [*](14 EXC. Orib. XIII s. v. (χαλκῖτιν — ἔχουσαν, σκευάζεται — μεταβάλῃ); cf. Gal. XII 241, unde Aet. II 78. cf. Gal. XII 721.) [*](1 δὲ] δὴ Di 2 σήματα Di προσερχόμενα Q: προσκείμενα Orib.: συνεχόμενα Di 3 αὐτῶν E αὐτοῦ ἡγητέον Orib.Di καὶ καθαρὸν om. AHDi πυκνόν—καθαρὸν om. F 4 ἐστι καὶ E στακτόν Orib.E τινων om. POrib.EDi 6 εὐδοκιμεῖ Q: ἐδόκει PL: ἐπιτηδειότερον δοκεῖ τῶν ἄλλων εἶναι Orib.: ἐπιτηδειότερον τῶν ἄλλων δοκεῖ εἶναι EDi: coctus vero ad infectura aliquid utilis est Dl χρῆσιν addidi 7 ἀσθενέστερον Orib.EDi δεικνύει EPL: δείκνυσι reliqui 8 ἕλμινς Di 9 α΄ HDi 10 λαβοῦσι] φαγοῦσι Ε2 (in mg). 11 σὺν ὕδατι E καὶ κεφαλὴν (om. τε) E ἐνεθὲν QDi) [*](14 num. cap. ψξγ´ O: ψξθ Di: ρζ E tit. περὶ χαλκίτεως QDi χαλκῖτιν δὲ Orib.E 15 τε (pr.)] δὲ E τε (alt.) om. Orib.Di ἐπιμήκεις — ἀποστιλβούσας om. mg. add. E2 17 ῥυπτικήν τε καὶ θερμαντικὴν καὶ ἐσχαρωτικήν Di θερμαντικήν, ἐσχαρωτικήν om. E, at cf. Dl virtus est ei stiptica et termantica et scarotica ἐσχαρωτικήν om. mg. add. (cum ?? post στυπτικήν) P, om. L καὶ (om. Di) ἀποκαθαρτικὴν τῶν περὶ κ. EDi 18 καθαρτικήν P δὲ καὶ EDi 10 στυφόντων] σηπόντων Di: σηπόντων ἢ στυφόντων (σηπ. ἢ del. E2) E δὲ om. P καὶ (pr.) om. QE καὶ (alt.) om. QDi ad rem cf. Gal. XIII 857)

3 σκευάζεται δὲ ἐξ αὐτῆς τὸ καλούμενον ψωρικόν, διπλασίονος χαλκίτεως πρὸς ἀπλοῦν καδμείας μειγνυμένου καὶ σὺν ὄξει λεαινομένου· δεῖ δὲ ἐν κεραμεῷ ἀγγείῳ κατορύσσειν ἐν κοπρίᾳ ἐν τοῖς ὑπὸ κύνα καύμασιν ἡμέρας τεσσαράκοντα. γίνεται δὲ δριμύτερον, δυνάμενον ὅσα καὶ ἡ χαλκῖτις. ἔνιοι δὲ ἴσα μείξαντες οἴνῳ λεαίνουσι καὶ τὰ αὐτὰ ποιοῦσι. καυστέον δὲ αὐτὴν ἐν ὀστράκῳ καινῷ ἐπιθέντας καὶ διαπύροις ἄνθραξιν ἀπερεισαμένους.

4 μέτρον δʼ ἔστω τῆς καύσεως ἐπὶ μὰν τῶν πολυύγρων τὸ ἀπομφολύγωτον καὶ καλῶς ξηρὸν γενέσθαι, ἐπὶ δὲ τῶν λοιπῶν ἡ ἐπὶ τὸ εὐανθέστερον μεταβολή· ὅταν γὰρ μιλτώδης γένηται τὴν χρόαν κατὰ βάθος, ἀναιρετέον αὐτήν, τήν τε προσκαθημένην ἀκαθαρσίαν ἀποφυσητέον καὶ ἀποθετέον. ὄπτᾶται δὲ ἐπ᾿ ἀνθράκων ἐκφυσωμένη μέχρι τοῦ ὕπωχρον αὐτὴν γενέσθαι, ἢ ἐπʼ ὀστράκου καὶ διαπύρων ἀνθράκων στρεφομένη πυκνῶς, ἕως ἂν πυρωθῇ καὶ μεταβάλλῃ τὴν χρόαν.

102 τὸ δὲ σῶρι ἔνιοι ὑπέλαβον εἶναι μελαντηρίαν πλανώμενοι· ἴδιον γάρ ἐστι γένος, οὐκ ἀφόμοιον, βρωμωδέστερον δὲ τὸ σῶρι καὶ ναυτίας ποιητικόν. εὑρίσκεται δὲ ἐν Αίγύπτῳ [*](1 SIM. Pl. XXXIV 121 sq. (e S. N.).) [*](1 EXC. Pap. Lugd. II 243 (μίσυ — ἀστεροειδῶς); Orib. XIII s. v. (μίσυ — προειρημένου); Orib. V 81 (D). Gal. XII 226, unde Aet II 64, cf. Gal. XII 721.) [*](8 SIM. Pl. XXXV 41 (e S. N.), cf. Isid. XIX 17, 17.) [*](8 EXC. Orib. XIII s. v. (διαφέρει — μίσυι), cf. Orib. V 81 (D). Gal. XII 226 (unde Aet. II 62).) [*](15 SIM. Pl. XXXIV 120 (e S. N.) — Zop. (Orib. II 590). D. eup. I 71 (129). Archig. (Gal. XII 859) D. eup. I 77 (133) I 122 (154) I 189 (193).) [*](15 EXC. Orib. XIII s. v. (σῶρι — στομάχου, κοινῷ — καιόμενα), cf. Orib. V 82 (Dar.). Gal. XII 226.) [*](1 num. cap. ψξδ´ O: ψοα (α del.) Di: ρη E tit. περὶ μίσυος QDi μίσυ δὲ EDi παραλειπτέον F τὸ om. pap. 2 θραυσθῆναι Orib.Di 4 τῆς post ψωρικοῦ colloc. Orib. διασκευῆς H τε om. PLorib. ad rem cf. Gal. XII 228 5 δὲ] μὲν H ἐμπρακτικώτερον Orib.Di) [*](8 num. cap. ψξε´ O: ψοᾱ Di: ρθ E tit. περὶ μελαντηρίας QDi τῆς δὲ μελαντηρίας ἡ μέν τις EDi τοῖς τῶν ὀρυγμάτων στ. EDi 9 ὁ χαλκός Di ἁλμυρίτιδος E 10 fort. τόπων γίνεται coll. Pl. aut terra ipsa sulpurei coloris ad hoc probatur 12 πολλοῖς PL: τισὶ reliqui, at cf. Dl invenitur . . . et in multis aliis locis αὐτῆς EDi 18 καθαρὰ καὶ Orib.EDi θήγειν E ὕδατι Q 14 καὶ καῦσιν] καυστικὴν Di, mg. add. Orib. (pr. m.)) [*](15 num. cap. ψξ𝔮´ O: ψοβ Di: ρῑ E tit. περὶ σώρεως QDi τὸ δὲ om. Orib. σῶρι libri: σῶρυ Orib. (at σῶρι V 82) Gal., cf. Salm. Pl. ex. 814 εἶναι om. QDi τὴν μελαντηρίαν Orib.E 16 γένος ἐστὶ Orib. βρομωδέστερον Orib.EP 17 εὑρίσκεται — Κύπρῳ om. Orib.)

2 τὸ δὲ λαμπυρίζον ἐν τῷ θραυσθῆναι ἐμφερῶς τί μίσυι ἑτερογενές τε καὶ ἀσθενὲς οἰητέον εἶναι. δύναμιν δὲ ἔχει καὶ καῦσιν τὴν αὐτὴν τοῖς προειρημένοις. ἰᾶται δὲ καὶ ὀδονταλγίας ἐντιθέμενον εἰς τὰ βρώματα καὶ τοὺς ὑποσάλους δὲ ὀδόντας κρατύνει, καὶ ἰσχιαδικοῖς βοηθεῖ μετʼ οἴνου ἐγκλυζόμενον, ἰόνθους τε σβέννυσι μεθʼ ὕδατος καταχρισθέν· μείγνυται καὶ εἰς τριχῶν μελάσματα.

3 κοινῷ δὲ τρόπῳ ἐπί τε τούτων σχεδὸν καὶ τῶν ἄλλων πάντων δυναμικώτερα τὰ ἀκατάκαυτα τῶν κεκαυμένων ἡγητέον, πλὴν ἀλῶν καὶ τρυγὸς καὶ νίτρου καὶ τιτάνου καὶ τῶν ὁμοίων, ὅσα ὠμὰ ὄντα ἀνίεται τὴν δύναμιν· ταῦτα γὰρ ἐμπρακτότερα γίνεται καιόμενα.

103 τοῦ δὲ διφρυγοῦς τρία οἰητέον εἴδη· τὸ μὲν γὰρ μεταλλικόν ἐστιν, ὃ δὴ ἐν Κύπρῳ μόνῃ γίνεται. πηλῶδες γὰρ ὂν ἀναφέρεται ἐκ βυθοῦ σπηλαίου τινὸς τῶν ἐκεῖ, εἶτα ἀνενεχθὲν ξηραίνεται ἐν ἡλίῳ καὶ μετὰ ταῦτα φρυγάνοις κύκλῳ περιτιθεμένοις καίεται· ὅθεν καὶ διφρυγὲς ἐκλήθη διὰ τὸ ὑπὸ [*](16 SIM. Pl. XXXIV 135 (e S. N.).) [*](16 EXC. Orib. XIII s. v. (διφρυυγοῦς — ὑπάρχει, τήν τε στῦψιν — ἀποτίθενται, προκριτέον — πιπράσκουσιν), cf. Orib. V 79 (D). Gal. XII 214, unde Aet. II 52.) [*](1 ἄλλοις δὲ Di ὡς om. O 2 κὰν E 3 τε] δὲ Orib. V 82 ἔτι τε E 5 μὴ λαμπυρίζον Spr.: μὴ superscr. del. H2: μέλαν πυρρίζον A, at cf. Pl. alterius nationis contritum splendescit ut misy et est lapidosius θλασθῆναι E 6 τῷ om. Di ἡγητέον E 8 ὀδονταλγίαν L 9 σαλευομένους E δὲ addidi e Di ὀδόντας om. OE 11 καὶ] δὲ L 12 τε om. Di σχεδόν τι post ἄλλων colloc. Orib.E ἀκατάκαυτα O: ἄκαυτα LE: ἄκαυστα Orib.Di 13 ἁλὸς L καὶ νίτρου καὶ τρυγὸς Orib.E 14 post ἀνίεται haec habet Di (corr. H2) καιόμενα γὰρ τὴν δύναμιν ἐμπρακτότερα γίνεται 15 ἐμπρακτικώτερα E καὶ ὑπόμενα (═ καιόμενα) ὑπὸ τῆς καύσεως Orib.) [*](16 num. cap. ψξζ´ O: ψογ Di: ρῑᾱ E tit. περὶ διφρυγοῦς QDi initium sic habet Orib. διφρυγοῦς εἴδη τρία οἰητέον] ἡγητέον EHDi ὑπάρχειν εἴδη E 17 δὴ καὶ E μόνον E πηλωδέστερον (pro πηλῶδες γὰρ ὂν) E σπηλαίου addidi coll. Pl. l. s. fit et in Cypro ex luto cuiusdam specus arefacto 18 ἐκεῖσε E ἐκεῖ τόπων Di εἶτα εἰς ἥλιον τεθὲν ξηραίνεται Orib. Di: εἶτα ἀνενεχθὲν καὶ εἰς ἥλιον τεθὲν ξηραίνεται E 19 ἐν ἡλίῳ om. Orib.E: ἐν ἡλίῳ καὶ om. Di καὶ καίεται φρυγάνοις Orib. κύκλωθεν Orib.E 20 περιτεθειμένοις QDi: περικαίεται E καὶ om. Orib.)

τὸ δὲ ἕτερον τοῦ κατεργαζομένου χαλκοῦ ὥσπερ ὑποστάθμη 2 τις καὶ τρὺξ ὑπάρχει· μετὰ γὰρ τὴν τοῦ ψυχροῦ ὕδατος περίχυσιν, ὡς ἀνώτερον ἔφαμεν περὶ ἄνθους χαλκοῦ διαλεγόμενοι, μετὰ τὴν ἀναίρεσιν τοῦ χαλκοῦ εὑρίσκεται ἐν τῇ χώνῃ ἐγκείμενον τῷ πυθμένι αὐτῆς, τήν τε στῦψιν καὶ τὴν γεῦσιν χαλκοῦ ἔχον. τὸ δὲ τρίτον σκευάζεται οὕτως· λίθον τὸν λεγόμενον πυρίτην συνθέντες εἰς κάμινον οἱ πρὸς τούτοις ὄντες καίουσιν ἐπὶ ἡμέρας ἱκανὰς ὡς τίτανον· ὅταν δὲ τῇ χρόᾳ μιλτώδης γένηται, ἀνελόμενοι ἀποτίθενται.

τινὲς δέ φασιν ἐκ μόνης τῆς τὸν 3 χαλκοῦν λίθον ἀποτελούσης ὕλης γεννᾶσθαι τὸ προειρημένον, ὅταν ὀπτηθεῖσα ἐν ταῖς λεγομέναις ἅλωσιν ἄνω μετενεχθῇ εἰς τοὺς βόθρους καὶ ἐνταῦθα καίηται· τόν τε γάρ κύκλῳ τῶν βόθρων τόπον ἐπιλαμβάνειν καὶ μετὰ τὴν ἀναίρεσιν τῶν λίθων οὐδὲν ἧσσον εὑρίσκεσθαι. προκριτέον δʼ αὐτοῦ τὸ τῇ γεύσει ἔγχαλκον, ἰίζον, στῦφόν τε καὶ ἀναξηραῖνον ἱκανῶς τὴν γλῶσσαν, ὅπερ ἡ κεκαυμένη ὦχρα οὐ κέκτηται, ἣν καίοντες ἀντὶ διφρυγοῦς πιπράσκουσι.

δύναμιν δὲ ἔχει στυπτικήν τε καὶ ἀναξηραντικὴν ἐπιτεταμένως, 4 ἀνακαθαρτικήν τε καὶ σμηκτικὴν καὶ κατασταλτικὴν ὑπερσαρχώσεως, ἀπουλωτικὴν κακοήθων καὶ ἑρπυστικῶν ἑλκῶν· διαφορεῖ καὶ ἀποστήματα ἀναλημφθὲν τερεβινθίνῃ ἢ κηρωτῇ.

104 ἀρσενικὸν κατὰ τὰ αὐτὰ γεννᾶται μέταλλα τῇ σανδαράκῃ. ἄριστον δὲ ἡγητέον τὸ πλακῶδες καὶ χρυσίζον τῇ χρόᾳ, τάς τε πλάκας λεπιζομένας ἔχον καὶ ὡς ἂν ἐπικειμένας ἀλλήλαις, ἔτι δὲ ἀμιγεῖς ἑτέρας φύσεως. τοιοῦτο δ᾿  ἐστὶ τὸ γεννώμενον ἐν Μυσίᾳ τῇ ἐν Ἑλλησπόντῳ. ἐστι δʼ αὐτοῦ εἴδη δύο· τὸ μὲν οἷον προείρηται, τὸ δὲ βωλῶδες, ὠχροειδὲς τῇ χρόᾳ, σανδαρακίζον, ἐκ Πόντου καὶ Καππαδοκίας φερόμενον· δευτερεύει δὲ τὸ τοιοῦτον.