De materia medica

15 τρίβολος· ὁ μὲν χερσαῖος ἀνδράχνη τὰ φύλλα ἔοικε, [*](5 SIM.: Pl. XXVII 120 — [Theophr.] h. pl. IX 18, 7 Zop. Orib. II 566) Pl. XXVI 77. XXVII 120 D. eup. II 61 (272) — Pl. XXVI 111 — Pl. XXVII 120 — Pl. XXVI 41 eup. II 89 (251) — Pl. XXVII 120 eup. II 12 (312) — Pl. l. s. eup. II 75 (287) — [Theophr.] h. pl. IX 18, 6 Pl. XXV 70 Ruf. ed. Ruelle 430. 10 TEST.: Gal. XII 98: ξηραίνει δὲ καὶ ⟨τὸ⟩ σπέρμα, καί τινές φασιν εἰ ἐπὶ πλέον πίνοιτο, παντάπασιν ἀγόνους γίνεσθαι τοὺς πίνοντας. ὁρίζουσι δʼ ἔνιοι καὶ προθεσμίαν ἡμερῶν ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ πόσει, καθάπερ καὶ Διοσκουρίδης ἑπτὰ καὶ τριάκοντα λίγων ἱστορεῖσθαι αὐτάς. οὗτος δὲ καὶ τὸ οὖρον αἱματῶδες γίνεσθαί φησιν ἀπὸ τῆς ἔκτης τῶν ἡμερῶν.) [*](12 SIM.: Theophr. h. pl. VI 1, 3. 5, 3 Pl. XXII 27 (e S. N.) XXI 98 (e Theophr.).) [*](12 EXC.: Orib. XII s. v. (τρίβολος — στύφουσι); Gal. XII 144 (═ Aet. I s. v. Paul. Aeg. VII 3 s. v.); Ps. D. de h. f. 27 (e D. lat.); Hes. s. v. τρίβολοι.) [*](1 ὁ καρπὸς RDi παραπλήσιος, ἄνθος δὲ (om. N) λευκόν, κρίνῳ (κοιάνῳ N) ἐμφερές, ὑποστρόγγυλον, οἱονεὶ περιφερές (om. N), ἐπικείμενον τῷ φύλλῳ καρπὸν σκληρὸν καὶ δυσαπόστατον R, unde ἄνθος λευκόν, κυάμῳ (κρίνῳ superscr. A2) ἐμφερές, ὑποστρόγγυλον, οἱονεὶ (περιφερὲς add. A2) ἐπικείμενον τῷ φύλλῳ· καρπὸν (om. A: marg. add. A2) σκληρὸν καὶ δυσαπόστατον ADi at cf. Pl. in cacumine autem semen inter folia durum et quod difficile uellatur 2 ἐπικείμενον H 3 ῥίζαν δὲ ἔχει παχεῖαν E παχεῖα] μακρά Orib: radix est illi grossa Dl: παχεῖα περιφερής N: ῥιζαν ἔχει παχεῖαν περιφερῆ Di φύεται δὲ CE ἀρούραις] χαράδραις Orib. ἐνπεριειλουμένη Orib. 4 τε] δὲ NDi 5 συλλεχθείς V: συλλέγεται N 6 α΄ ὁλκὴν HDi: δραχμῆς ὁλκῆς (μιᾶς add. E) RE ἐφʼ ἡμέρας CE: tricenis diebus Pl. l. s.: ἐπὶ ἡμέρας λ΄ (δ΄ ed.) D. eup. l. s. cf. [Theophr.] IX 18, 6 7 τήκει NEDi καὶ (alt.) om. R 8 οὖρα NDi τε scripsi: δὲ libri: om. NDi ἀπὸ] ἐκ N τῆς om. H ἕκτης om. N αἱματώδεις P: αἱματώδη NDi 9 ὠκυτόκιον REDi ἐφ᾿ ἡμέρας R 10 δὲ om. REDi τριάκοντα πέντε C: λε N ἐπιταποθέντα (i. e. ἑπτὰ ποθ. varia lectio) R καὶ ἀγόνους Di ἱστορεῖται ποιεῖν (πινόμενα add. E) CE: ἱστορεῖται ἀγόνους ποιεῖν N ἀλειφόμενα RDi: συναλειφόμενον E 11 δὲ] τε E: om. O περιοδικῶν EDi) [*](12 num. cap. υπζ ODi: ιε E tit. περὶ τριβόλου FHADi post τριβολος syn. e R add. Di: marg. H2 δισσὸν εἶδος add. R cf. Dl triboli genera sunt duo, siccus et humidus ἐοικότα ἔχει R: ἔοικε, τὸ δὲ ἕτερον λεπτότερα πολλῷ N)

ἀμφότεροι δὲ ψύχουσι, στύφουσιν εἰσὶ δὲ πάσης φλεγμονῆς 2 καταπλάσματα, σὺν μέλιτι δὲ ἄφθας καὶ τἀς ἐν στόματι σηπεδόνας καὶ παρίσθμια καὶ οὖλα θεραπεύουσι. χυλίζονται δὲ καὶ εἰς ὀφθαλμικά· ὁ δὲ καρπὸς αὐτῶν χλωρὸς καὶ λιθιῶντας πινόμενος ὠφελεῖ. τοῦ δὲ χερσαίου ὅσον δραχμὴ μία πινομένη καὶ καταπλασσομένη τοὺς ἐχιοδήκτους ἀποκαθίστησιν, ἁρμόζει καὶ θανασίμοις μετʼ οἴνου πινόμενος· κτείνει δὲ καὶ ψύλλους τὸ ἀπόζεμα αὐτοῦ ῥανθέν. οἱ δὲ περὶ τὸν Στρυμόνα [*](15 RV: τρίβολος· οἱ δὲ βουκέφαλος, οἱ δὲ ταυρόκερας, Ῥωμαῖοι τρίβουλουμ ἀκουάτικουμ.) [*](3 SIM.: Theophr. h pl. IV 9, 1 sq. Pl. XXII 27. XXI 98.) [*](8 SIM.: Pl. XXII 27 — Pl. l. s. D. eup. I 82 (135) — Pl. l. s. eup. I 29 (107) — Pl. l. s. — Pl. eup. II 111 (309) Ruf. ed. Ruelle 29 — Pl. l. s. (in fine) — Theophr. h. pl. IV 9, 1. Pl. l. s.) [*](15 EXC.: Orib. XII s. v. (οἱ δὲ — ἄρτου).) [*](1 δὲ πολλῷ CA2: sed tenera et dura Dl καὶ (pr.) om. Orib.E: καὶ κατακλήματα P καυλία R μικρά R στρυφνά pro ἐστρωμένα Orib. (om. στρυφναί post ἄκανθαι): ἐστρωμένα στρυφνά E 2 αὐτοῖς] αὐτὰς Orib.: αὐταῖς C: αὐταῖς ταῖς ἀκάνθαις N ἄκανθαι fructus sunt cum spinis exstantibus. accuratius Ps. D. de h. f. mittit caules secundum terram stra tas, in quibus habet quosdam globulos, duris spinis exstantibus angulatos στρυφναί om. EDl φύεται (φύονται R) δὲ REDi παρὰ ποταμοῖς libri: ἐν πεδινοῖς mavult Spr.: vix recte cf. Fraas syn. pl. 83 ἔστι] ὁ Orib. παρὰ ποταμοῖς ODi 5 ad πλατέα cf. Theophr. τὸ δὲ φύλλον ἐστὶ πλατύ, προσεμφερὲς τῷ τῆς πτελέας (unde Pl, XXI 98) μόσχον] καυλίσκον E (μόσχον superscr. E2) καυλὸς] καυλὸν ROrib. παχύς NDi: παχύ C: παχύτερον Orib. 6 τοῦ ἐν βάθει] ὡς λωτοῦ R (marg. add. A2) 7 στάχυος εἴδη Orib.: σταχυώδη N ὁ δὲ καρπὸς Orib.: ὁ καρπὸς E: καρπὸς δὲ R: καρπὸς om. (spatio relicto) FH (superscr. H2) ὁ θατέρου Di 8 στύφουσιν ψύχουσιν R: στύφουσι καὶ ψύχουσιν Orib.E Ps. D. de h. f.: virtus est illis frigida et stiptica Dl εἰσίν τε CE 9 κατάπλασμα RE καὶ τὰς ἐν στόματι σηπεδόνας om. R: post παρίσθμια colloc. Di 10 χυλίζεται RPEA: χυλίζονται reliqui 11 τὰ ὀφθαλμικά REDi αὐτοῦ ODl αὐτῶν reliqui καὶ (alt.) om. Di 13 καὶ καταπλασσομένη om. R 14 ἁρμόζει δὲ E 15 ψύλλας Di στρυμῶνα P) [*](16 C fol. 336v: N 156 βουκέφαλος HDi: βουκέφαλον R 17 τρίβολουμ libri: correxi ἀκρατικούμ HDi)

16 RV: σαξίφραγον· οἱ δὲ σαξίφραγγον, οἱ δὲ ἔμπετρον, οἱ δὲ καὶ τοῦτο σκολοπένδριον, οἱ δὲ βροῦχον καλοῦσιν, Ῥωμαῖοι σαξίφραγαμ, οἱ δὲ σατανάριαμ. ἐστὶ φρυγανῶδες, ἐν πέτραις καὶ τραχέσι τόποις φυόμενον. δύναμιν δὲ ἔχει ἡ πόα λεία ἀπυρέτοις μὲν σὺν οἴνῳ, πυρέσσουσι δὲ ἐν ὕδατι θερμῷ διδομένη ἐν ποτῷ, λίθους τε τοὺς ἐν κύστει θρύπτειν καὶ διʼ οὔρων ἄγειν· εὐθετῶς ἁρμόζει.

20 ξιφίον· οἱ δὲ φασγάνιον, οἱ δὲ μαχαιρίωνα καλοῦσι [*](19 RV: ἐπιμήδιον· οἱ δὲ ἔρινος, οἱ δὲ θρυάς, οἱ δὲ πολύρριζον, Ῥωμαῖοι οὐινδίκτα.) [*](5 SIM.: Pl. XXVII 76 (e S. N) — Pl. l. s. D. eup. I 133 (161) — Pl. l. s. eup. II 95 (299).) [*](5 EXC.: Orib. XI s. v. (ἐπιμήδιον — ὑδρηλοῖς); med. Gal. XI 876 (═ Paul. Aeg. VII 3 s. v.).) [*](13 SIM.: Pl. XXV 138; Theophr. h. pl. VI 8, 1 VII 12, 3.) [*](13 EXC.: Orib. XII s. v. (ξιφίον — ἀρούραις); med. Gal. XII 87 (═ Aet. I s. v. Paul. Aeg. VII 3 s. v.); Isid. XVII 9, 83; Hes. s. v. ξίφος; Anecd. gr. ed. Boissonade II 402.) [*](1 κνήκῳ ὅμοιος Orib. 3 ἑφθὴ ἐφ᾿ ἑκανὰς FHADi 4 ἄγει ἔμμηνα FHADi) [*](5 num. cap. υϥα O: υϥβ Di: ιθ E tit. περὶ ἐπιμηδίου FHDi: περὶ ἐπιμιδίου A post ἐπιμήδιον syn. e R add. Di: mg. H2 φύλλα ἔχων κισσῷ παραπλήσια E παραπλήσιος R at cf. Pl. hederae foliis denis atque duodenis 6 ἕνδεκα ἢ δώδεκα R 7 ῥίζαι δὲ EDi (dittogr.) 8 φύεται δὲ C ὑδρηροῖς REDi 9 καταπλάσματα A ad rem cf. Pl. folia in vino trita virginum mammas cohibent: Gal. δύναται δὲ καταπλαττομένη μαστοὺς ὀρθίους διαφυλάττειν 11 post κάθαρσιν desinit cap. in haec ἐπὶ ἡμέρας πέντε (ἐφ᾿  ἡμέρας πλῆθος πέντε C) R: ἐπὶ ἡμέρας ιε πλῆθος ε Ε ἐπὶ ἡμέρας πόντες om. O at cf. Dl folia et radix eius . . . generare non sinit, si quinque aut sex diebus fuerit bibita 12 ἀσυλλήπτους γὰρ Di) [*](13 num. cap. υϥβ RFH: υϥα A: υϥγ Di: E tit. περὶ ξιφίου PHADi ξίφιον E post ξιφίον syn. e R add. Di: marg. H2 post φασγάνιον inser. οἱ δὲ ἀνακτόριν (superscr.) ἀνακτόριοι A2) A οἱ δὲ μαχαιρίωνα καλοῦσι om. Orib. μαχαιρίωνα OE: μαχαιρώνιον RDi (superscr.) A2): macerida Dl: suspectum) [*](14 C fol. 106r: N 78 ἐρινεός CHDi: ἐρεινεός, οἱ δὲ ἔρις N: correxi coll. D. IV 141 θριάς H πολύριζον R 15 epimedium sive ut latini uinectam alias vindictam dicunt sec. Diasc. M. S.)

δύναται δὲ ἡ ἄνωθεν ῥίζα καταπλαττομένη μετʼ οἴνου καὶ 2 λιβανωτοῦ ἀκίδας καὶ σκόλοπας ἐπισπᾶσθαι, σὺν ἀλεύρῳ δὲ αἰρίνῳ καὶ ὑδρομέλιτι διαφορεῖν φύγεθλα, ὅθεν καὶ ταῖς τοιαύταις ἐμπλάστροις μείγνυται· ἄγει δὲ καὶ καταμήνια προστεθεῖσα. φασὶ δὲ καὶ ἀφροδίσια παρορμᾶν τὴν ἀνωτέρω ῥίζαν σὺν οἴνῳ ποθεῖσαν, τὴν κατωτέραν δὲ ἀγόνους ποιεῖν, ἐντεροκηλικοῖς τε παιδίοις ὠφελίμως δίδοσθαι τὴν ἐπάνω ῥίζαν ἐν ποτῷ σὺν ὕδατι.

22 ξυρίς· οἱ δὲ ξιρίδα, οἱ δὲ ἶριν ἀγρίαν, Ῥωμαῖοι δὲ γλαδίολον καλοῦσι. τὸ μὲν φύλλον ἔχει ἴριδι ὅμοιον, πλατύτερον δὲ καὶ ἐξ ἄκρου ὀξύ, καυλὸν δὲ ἐκ μέσων τῶν φύλλων πηχυαῖον, ἱκανῶς παχύν, ἐφ᾿ οὗ λοβοὶ τρίγωνοι, καὶ ἐπ᾿ αὐτῶν ἄνθος πορφυροῦν, τὸ δ᾿ ἐν μέσῳ φοινικοῦν· καρπὸς δὲ ἐν θυλακίοις σικύοις ὁμοίοις στρογγύλος, μέλας, δριμύς, ῥίζα δὲ πολυγόνατος, [*](21 RV: σπαργάνιον· οἱ δὲ ξιφίδιον καλοῦσιν.) [*](22 RV: ξυρίς· οἱ δὲ ξάνθιον, οἱ δὲ φιλάνθρωπον, οἱ δὲ κακός, οἱ δὲ ἶριν ἀγρίαν, Ῥωμαῖοι γλαδιόλουμ, οἱ δὲ ἴριμ ἀγρέστεμ, Δάκοι ἄπρους.) [*](1 SIM.: Pl. XXV 109 D. eup. II 114 (315).) [*](1 EXC.: Orib. XII s. v. (σπαργάνιον — καρπός); cf. Gal. XII 129; (═ Paul. Aeg. VII 3 s. v.).) [*](5 SIM.: [Theophr.] h. pl. IX 8, 7; Pl. XXI 143 (unde?).) [*](5 EXC.: Orib. XII s. v. (ξυρίς — πυρρά); Gal. XII 87 (═ Paul. Aeg. VII 3 s. v. ξιρίς ἢ ξυρίς).) [*](1 num. cap. υʕγ PFH: υʕβ A: υʕδ Di: κᾱ E tit. περὶ σπαργανίου FH ADi post σπαργ. syn. e R add. DiA: marg. H2 sparganion radicem quinquefolii esse Pl. XXV 109 statuit ἔχει om. A ξιφιδίῳ RA στενώτερα] κενότερα R 2 δὲ — ἐπιμηκέστερα om. Orib. καὶ ἐγκλινέστερα om. F: ἐγκλινέστερα P: ἐπικλινέστερα reliqui καὶ ἐπιμηκέστερα PF: om. reliqui ἐπ᾿ ἄκρω COrib.: fort. ἐπʼ ἄκρῳ δὲ τῷ καυλῷ 3 δίδονται δὲ αἱ ῥιζαι E 4 πρὸς θηριόδηκτα R: πρὸς θηριοδήκτους E) [*](5 num. cap. υʕδ PFH: υʕγ A: υʕε Di: κβ E tit. περὶ ξυρίδος FHADi post ξυρίς syn. e R add. Di: post γλαδίολον A: marg. H2 ξιρίς Orib.: σειρίς (σειρής in ind.) ἢ ξερίς E οἱ δὲ ξιρίδα om. Orib. ξυρίδα EFHA cf. [Theophr.] h. pl. IX 8, 7, ubi ξίρις vocatur 6 γλαδίολον E: γλωδίολον (α superscr.) Orib.: γαλαδίολον PF: γλαδίολουμ H: γλαδιουλούμ A τὰ μὲν φύλλα RDiA 7 post δὲ (pr.) add. καὶ μακρότερον E καυλὸν δὲ ἔχει E μέσου NOrib. τῶν om. E φύλλων ἀνίησι Orib. 8 ἐπʼ αὐτοῖς Orib. 9 θυλακίαις (o Superscr.) Orib. 10 σικυοῖς (ι et υ in ras.) E2: σικύοις PF: simile cucumeris Dl: ὀρόβοις Orib.: κυάμοις RHADi cf. Salm. exerc. Pl. 188 ὁμοίοις P: ὅμοιος reliqui μέλας] μέγας Orib.: ἐρυθρός CADi (superscr. A2): ἐρυθρὸς ἢ μέλας N: semen ipsum rotundum est et nigrum Dl) [*](11 C fol. 334r: N fol. 158 οἱ δὲ ξιφίδιον καλοῦσιν om. C ξιφιδι . . (2 litt. evanidis) N καλοῦσι om. HA post ξιφ. add. οἱ δὲ βῶλον H) [*](12 C fol. 241v: N 114 mg. add. N (man. rec.) spatula fetida cf. M. S. spatula fetida herba est similis yreos, gladiolo vel xifion nisi quia fetet οἱ δὲ ξάνθιον, οἱ δὲ φιλ. om. NDiH ξάνθιον] ἐξανδριον C: correxi cf. Aet. I s. v. ξάνθιον . . . οἱ δὲ φιλάνθρωπον οἱ δὲ κακὸς om. C 13 ἴριμ] ἴριν R 14 cf. Tomaschek l. s. 30.)

ἀνάγει δὲ καὶ ὀστᾶ καὶ σκόλοπας καὶ πᾶν βέλος 2 ἐπισπᾶται μετά ἀπονίας, μιγέντος αὐτῇ χαλκοῦ ἄνθους μέρους τρίτου καὶ κενταυρείου ῥίζης μέρους πέμπτου καὶ μέλιτος τοῦ αὐτάρκους· θεραπεύει δὲ καὶ οἰδήματα καὶ φλεγμονάς καταπλασσομένη μετ᾿ ὄξους. πίνεται δὲ καὶ πρὸς σπάσματα, ῥήγματα, ἰσχιάδας, στραγγουρίας, διαρροίας ἡ ῥίζα μετά γλυκέος τεθαλασσωμένου. ὁ δὲ καρπὸς οὐρητικώτατος ὅσον τριώβολον ποθεὶς σὺν οἴνῳ, τήκει δὲ καὶ σπλῆνα σὺν ὄξει ποθείς.

23 ἄγχουσα· ἣν ἔνιοι κάλυκα, οἱ δὲ ὀνοκλείαν καλοῦσι.

φύλλα θρίδακι τῇ ὀξυφύλλῳ παραπλήσια, δασέα, τραχέα, μέλανα, πολλά, πανταχόθεν τῆς ῥίζης προσπεπλασμένα τῇ γῇ, ἀκανθώδη· ἡ δὲ ῥίζα δακτύλου πάχος, τὴν χρόαν ὕφαιμος ἐν τῳ θέρει γινομένη καὶ βάπτουσα τὰς χεῖρας· φύεται ἐν εὐγείοις τόποις.