Περὶ ὀρθογραφίας

Καθόλου τὰ εἰϲ ν λήγοντα εἴτε ἀρϲενικὰ εἴτε θηλυκὰ οὐκ ἔχει. πρὸ τοῦ ν δίφθογγον οἷον Ἕλλην, αὐχήν, Τιτάν, Πλάτων, Τρύφων, Ϲιδών, Χαλκηδών, δελφίν, Ϲαλαμίν. πρόϲκειται ἀρϲενικὰ καὶ θηλυκὰ διὰ τὰ οὐδέτερα· ταῦτα γὰρ πολλάκιϲ πρὸ τοῦ ν ἔχει δίφθογγον οἷον ὀϲτοῦν, χρυϲοῦν, χαλκοῦν, ἀργυροῦν.

Πάντα τὰ δικατάληκτα διὰ τοῦ ι μακροῦ γράφεται οἷον δελφίϲ δελφίν, Ἐλευϲίϲ Ἐλευϲίν, χλωχίϲ χλωχίν, Τελχίϲ Τελχίν, ἑρμίϲ ἑρμίν, Τραχίϲ Τραχίν, ῥητμίϲ ῥηγμίν, ὠδίϲ ὠδίν, πηρίϲ πηρίν, ἴϲ ἴν, ῥίϲ ῥίν, θίϲ θίν. τὸ δὲ θίϲ καὶ ῥίϲ ὁ Ἀρίϲταρχοϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου ἀξιοῖ γράφεϲθαι καὶ ἀκολουθῶν τῇ ἐτυμολογίᾳ ἔλεγεν, ὅτι τὸ θείϲ παρὰ τὸ θείνεϲθαί ἐϲτι· καὶ γὰρ ἐν αἰγιαλῷ θείνονται καὶ τύπτονται τὰ κύματα· ἢ παρὰ τὸ θέειν, καὶ γὰρ ἐν αἰγιαλῷ θέει ἤγουν τρέχει τὰ κύματα. τὸ δὲ ῥείϲ παρὰ τὸ ῥεῖν γέγονε, καὶ γὰρ ἐκ τῆϲ ῥινόϲ ῥέουϲι καὶ κατέρχονται τὰ περιττώματα τῆϲ κεφαλῆϲ. ἀκολουθῶν οὖν ταύτῃ τῇ ἐτυμολογίᾳ εἴρηκεν αὐτὸ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου. ἡ δὲ παράδοϲιϲ οἶδεν αὐτὸ διὰ τοῦ ι γράφεϲθαι.

Πάντα τὰ εἰϲ ειρ λήγοντα εἴτε ἁπλᾶ εἴτε ϲύνθετα. διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον χείρ παρὰ τὸ ἔχειν, ὅπερ οἱ Αἰολεῖϲ χήρ φαϲι τρέποντεϲ τὴν ει εἰϲ τὸ η οἷον πλείων πλήων, μείων μήων, φθείρ τὸ ἀπὸ τῆϲ φθορᾶϲ τοῦ ϲώματοϲ ἀπὸ τοῦ φθείρω, Εἴρ ὄνομα ποταμοῦ ἀπὸ τοῦ εἴρω τὸ ϲυμπλέκω, πολύχειρ, αὐτόχειρ, ἑκατόγχειρ, ἀντίχειρ, χρυϲοέθειρ, Βέχειρ, Ϲάπειρ, Ἀλάζειρ, Λίγειρ, Ἐλάτειρ, μεθ᾿  ὧν τὰ Βοιωτικὰ πατείρ, μήτειρ. ϲεϲημείωται τὸ Φθίρ τὸ ἐπὶ τοῦ υἱοῦ Ἐνδυμίωνοϲ, ἀφ᾿  οὗ τὸ «Φθιρῶν ὄροϲ ἀκριτόφυλλον» (Β 868).

Τὰ εἰϲ ξ λήγοντα ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον οἷον πέρδιξ, μάϲτξ, θρίξ, ψίξ, Τέμμιξ, Φοῖνιξ, Χοῖνξ, ἆϊξ, πίφιξ.

Τὰ εἰϲ ιϲ ὀξύτονα θηλυκὰ ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν κοινολεκτούμενα ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον, ϲανίϲ, ῥανίϲ, βολίϲ, θυρίϲ, ἁψίϲ, γλωϲϲίϲ, ἀϲπίϲ, ϲφραγίϲ, κρηπίϲ, κεραμίϲ, κηκίϲ, φαρκίϲ, φλυκτίϲ, ψωφίϲ, ψηφίϲ, ψωμίϲ. πρόϲκειται «ὀξύτονα» διὰ τὸ ἀντήρειϲ, εἰϲ ὃ ἐπερείδεταί τιϲ· «ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν» διὰ τὸ κλείϲ, ὅθεν καὶ τὸ κατάκλειϲ «κοινολεκτούμενα»· τὸ γὰρ εὐϲεβήϲ καὶ εὐγενήϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφουϲιν οἱ Βοιωτοί.

Τὰ εἰϲ ειϲ ἔχοντα οὐδέτερον εἰϲ ν διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον χαρίειϲ χαρίεν, ἀϲτερόειϲ ἀϲτερόεν, δενδρήειϲ δενδρῆεν, αἱματόειϲ αἱματόεν, τιμήειϲ τιμῆεν, ἑρϲήειϲ ἑρϲῆεν, ἠχήειϲ, κερόειϲ, φωνήειϲ, εἷϲ ἕν.

Τὰ εἰϲ ειϲ διὰ τοῦ εντοϲ κλινόμενα διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται, [*](l. 1 Choer. 168, 15 collat. p. 187, 21 γλωχίϲ, 192, 11 δελφίϲ, 197, 25 ἑρμίϲ, 263, 18 Τραχίϲ, 255, 1 ῥηγμίϲ, 281, 10 et 18 ὠδίϲ, 243. 30 πηρίϲ, 220, 18 ἴϲ, 217, 26 θίϲ et 255, 4 ῥίϲ, 197, 29 Ἐλευϲίϲ. Verba inde a τὸ θίϲ καὶ ῥίϲ ὁ Ἀρίϲταρχοϲ addidi ex E. Gud. 30, 29. l. 12 canonem composui ex libo περὶ ποϲ. 283, 15, Choer. 273, 33 collato E. Gud. 566, 44, Choer. 274, 5, Theogn. 41, 23 Arcad. 20. 15 cf. Choer. Epim. in Psalm. 4, 7. l. 20 Choer. 170, 10; 263 274, 14; 276, 31; 279, 15; 249, 32. l. 22 Choer. Orth. 172. 10 collato E. M, 183, 39 et περὶ ποϲ. 305, 7; de ἁψίϲ praecepit Choer. praeterea 182, 4, de γλωχίϲ 187, 21, κεραμίϲ 227, 23, κηκίϲ 227, 25, φαρκίϲ 271, 10. φλυκτίϲ 275. 11 ψωφίϲ 279, 10, ψηφίϲ 279. 13, ψωμίϲ 279, 28. Epim. Cr. I 283, 23. l."29 Choer. 174, 10; 208. 12; δενδρήειϲ 194, 13, ἑρϲήειϲ 210, 7, ἠχήειϲ 217, 1, κερόειϲ. 231, 1, φωνήειϲ 274, 21, Ep. Cram. l 283, 23. l. 33 Choer. 174, 13, de Ϲιμόειϲ 262, 4.)

Τὰ εἰϲ ιϲ μονοϲύλλαβα μονογενῆ κοινολεκτούμενα ἀποϲτρέφεται τὴν ει δίφθογγον, οἷον κίϲ, λίϲ πλὴν τοῦ κλείϲ καὶ κτείϲ. πρόϲκειται «μονογενῆ» διὰ τὸ εἷϲ τριγενέϲ. «κοινολεκτούμενα» διὰ τὸ μείϲ.

Καθόλου τὰ εἰϲ ιϲ λήγοντα εἴτε ἀρϲενικὰ εἴτε θηλυκὰ εἶτε δικατάληκτα εἴτε μὴ εἴτε ἁπλᾶ εἴτε ϲύνθετα εἴτε μακροκατάληκτα εἴτε μὴ μακροκατάληκτα, οἷον ἂν τόνον ἐπιδέχηται, κατὰ κοινὴν διάλεκτον ὄντα ἀποϲτρέφεται τὴν διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γραφήν εἰ δέ τι διὰ τῆϲ ει διφθόγγου εὑρεθῇ γραφόμενον, τοῦτο ἔχει ἐν τῇ γενικῇ ἀναφαινόμενον τὸ ε οἷον Πάριϲ, ὄφιϲ, μάντιϲ, Θέτιϲ, κράϲτιϲ. πίϲτιϲ, ὄρνιϲ, Βούϲιριϲ, Ὄϲιριϲ, Ἦτιϲ ὄνομα πόλεωϲ, λιπόπατριϲ, Εὔπολιϲ ἄπολιϲ, κνημίϲ, ἀϲπίϲ, ῥανίϲ, βολίϲ, ψηφίϲ, κρηπίϲ, Ἐλευϲίϲ. πρόϲκειται «κατὰ κοινὴν διάλεκτον» ἐπειδὴ οἱ Βοιωτοὶ τὸ λέβηϲ πένηϲ παῤ ἡμῖν διὰ τοῦ η γραφόμενα διὰ τῆϲ ει γράφουϲιν οἷον λέβειϲ, πένειϲ. πρόϲκειται «εἰ δέ τι εὑρεθῇ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γραφόμενον, τοῦτο ἔχει ἐν τῇ γενικῇ ἀναφαινόμενον τὸ ε» διὰ τὸ χαρίειϲ χαρίεντοϲ, τιμήειϲ τιμήεντοϲ, εἷϲ ἑνόϲ, κτείϲ κτενόϲ. ταῦτα γὰρ διὰ τῆϲ ει γράφεται καὶ ἔχει ἐν τῇ γενικῇ τὸ ε ἀναφαινόμενον. δεῖ ϲημειώϲαϲθαι τὸ κλείϲ κλειδόϲ, ὃ ϲημαίνει τὸ κλειδίον καὶ τὰ παῤ αὐτὸ οἷον κατάκλειϲ κατάκλειδοϲ, ἀντήρειϲ ἀντήρειδοϲ. ϲημαίνει δὲ πᾶν εἰϲ ὃ ἐπερείδεταί τιϲ. ταῦτα γὰρ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται καὶ οὐκ ἔχει τὸ ε ἐν τῇ γενικῇ ἀναφαινόμενον. ἀντιτιθέαϲι δέ τινεϲ πρὸϲ τὸν λόγον τὸν λέγοντα «εἰ δέ τι εὑρεθῇ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γραφόμενον, τοῦτο ἔχει ἐν τῇ γενικῇ τὸ ε», ἰδοὺ γὰρ τὸ ὄφιϲ ὄφεωϲ καὶ πόλιϲ πόλεωϲ καὶ μάντιϲ μάντεωϲ καὶ τὰ ὅμοια ἔχει ἐν τῇ γενικῇ τὸ ε ἀναφαινόμενον καὶ οὐ γράφεται διὰ τῆϲ ει διφθόγγου, ἀλλὰ διὰ τοῦ ι. πρὸϲ οὕϲ ἐϲτιν εἰπεῖν, ὅτι τοῦτο γίνεται, ἐπειδὴ οὐκ ἔϲτι κοινὸν τὸ ε, ἀλλὰ κατὰ Ἀττικούϲ. ἐϲτι γὰρ ὄφιϲ ὄφιοϲ κοινῶϲ. οἱ Ἀττικοὶ οὖν ἔτρεψαν τὸ ι εἰϲ ε καὶ τὸ ο εἰϲ ω καὶ ἐγένετο ὄφεωϲ καὶ πόλεωϲ.

Τὰ εἰϲ ψ λήγοντα πᾶϲαν δίφθογγον ἀποϲτρέφεται, λίψ, θρίψ, αἰγίλιψ, Κίνυψ, Κύκλωψ, Πέλοψ, ἴψ, ϲκίψ, ὃ καὶ ϲκνίψ καὶ κνίψ λέγουϲιν, Νίψ Nιβόϲ ὄνομα κρήνηϲ.

Πᾶν ὄνομα ϲτοιχείου εἰϲ ι καταλῆγον οὐκ ἔχει αὐτὸ ἐν διφθόγγῳ [*](l. 4 Choer. 230, 1, adhibito Arcadio 125, 22. l. 7 Choer. 167, 17, περὶ ποϲ. 295, 21 collato Choer. 217, 28 Θέτιϲ, 232, 12 κράϲτιϲ et πίϲτιϲ, 244, 4 ὄρνιϲ, 184, Βούϲιριϲ, 245, 4 Ὄϲιριϲ, 216, 25 Ἦτιϲ. verba πρὸϲ οὕϲ ἐϲτιν εἰπεῖν, ὅτι τοῦτο γίνεται, quae excidisse apparet, ipse addidi cf. praeterea An. Ox. II 342, 8 et Anecd. Paris. III 296, 16. l. 32 Choer. 218, 18,; 224, 17 ἴψ, 236, 20 λίψ, 258, 17 ϲκίψ, Epim. in Psalm. 174, 2, E. M. 568, 15, Ep. Cr. I 391, 5, ubi canon sic conceptus est: δίφθογγοϲ εἰϲ διπλοῦν οὐ,  λήγει οἶον λίψ, θρίψ, κνίψ, ϲτίξ et paullo post l. 20 τὰ εἰϲ ξ οὐδέποτε διφθόγγῳ παραλήγεται οἷον ϲτίξ. l. 35 Choer. 276, 3, περὶ ποϲ. 309, 26, Ep Cr. I 284, 7.)