Magna Moralia

Aristotle

Aristotle. Aristotelis Quae Feruntur Magna Moralia. Susemihl, Franz, editor. Leipzig: Teubner, 1883

—ἔσωος δὲ οὐδὲ δεῖ βουλόμενόν τι δεικνύναι, τοῖς μὴ φανεροῖς παραδείγμασι χρῆσθαι, ἀλλʼ ὑπὲρ τῶν ἀφανῶν τοῖς φανεροῖς, καὶ ὑπὲρ τῶν νοητῶν τοῖς [*](1183 a, 7 —23 E. E 1217 b, 25—1218 a, 1. cf E Ν. 1096 a, 23—34 24—28 ═ E. E 1218a, 15 sqq) [*](36. ἡ om Mb Cc et corr. P (eras.) ‖ 1183a, 5. τοῦτο Ζ Ad. (γρ. τούτῳ Victorius) ‖ 11. καὶ τινὶ sect. Spengelius. Susem., καὶ ποῦ ci. Bomnitrius, rec. Bu. (fors. recte) 12. πάσαις Π2 Z Ald. (fors. recte) ‖15. δεῖ om. Mb Bk. Bu ‖ 16. τῇ om Π2 P2 ‖ 22. αὖ της Κb, αὐτῆς Ald.)

αἰσῦητ??ῖς. [καὶ] ταῦτα γὼρ φανερώτερα. ὅταν οὖν ὑπὲρ τὰγαθοδ τις ἐγχειρ λέγων, οὐ λε??τέ??ν ἐστὶν ὑπὲρ τῆς ἰδέας.

καίτ οἴσνταί γε δεῖν, ὅταν ??τὲρ τοῦ ἀγαθ??ῦ λέγωσιν, ὑπὲρ τῆς ἰδέας δεῖν λέγειν· ὑπὲρ γὰρ τοῦ μάλεστα ἀγαθοῦ φασι ??ν λέγειν, αὐτὸ δὲ ἕκαστον μάλιστʼἐστὶν [τὸ] τ??ιοῦτον, ὥστεμάλιστ’ ?? ἀμαθὸν ἣ ἰδέα, ὡ σἴονται.

ὁ δη τοιεῦτος λόγος ἀληθὴς μέν ἐστιν ἴσως· δλλʼ οὐχ ἡ πωολιτικὴ ἐπιστήμη ἢ δύνκρπς, ὑπὲρ ἧς νῦν ἐστιν ὁ λόγος, οὐχ ὑπὲρ τούωτου σκοπεῖ τἀγ??θ??, ἀλλὰ τοῦ ἡμῖν ἀγαθοῦ, [οὐδεμία γὰρ οὔτʼἐπιφκήμη οὔτε δύναμις ὑπὲρ τοῦ τέλους λέγει ὅτι ἀγαθόν, ὥστε οὐδʼ ἡ πολιτεή.] διὸ οὐχ ὑπὲρ τοῦ κατὰ νὴν ἰδέαν ὠγαθοῦ τὸν λόγον ποιεπεῖται.

ἀλλʼ ἴσας [φησὶ] τούτῳ τὰγαθ ἀρχῇ χρησάμsνος ὑπὲρ τῶν καθʼ ἕκαστα, ἐκ τούτου πρ??βάς, ἐρεῖ οὐδʼ οὕτ??ς ὀρθῶς. δεῖ γὰρ [*](1183 b) τὰς ἀρχὰς οἰκείας λαμβάνειν. ἄοπον γάρ, εἴ πις βονλόμ??ν??ς τὸ τρίγωνον ὡς δυσῖν ὀρθαῖς ἴας ἔχον δεῖξαι, λάβοι ὡφχὴν ὅτι ἡ ψυγὴ ἀθάναως.

οὐ γὰρ οἰκεία, δεῖ δὲ τὴν ἀργὴν οἰκείαν εἶναι καὶ συνημμένην· ν??ν δὲ καὶ ἄνευ τοῦ τὴν ψυχὴν εἶναι ἀθάνατον δείξει τας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσκς ἔχ??ν τὺ τρίγωνον.

ὁμ??ίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἀγαθῶν ἐστα θεάσασθαι τὰ ἄλλα ἄνευ τοῦ κατὰ τὴν ἰδέαν ἀγαθρῦ δα οὐκ οἰκείαν ἀρχὴν εἶναι τούτου τὰγαθσῦ. — * οὐκ ὀρθῶς δὲ οὐδʼ ὁ [*](35 sq E. E 1218 b, 29—24 1183 b, 8—18 ?? E. E. 1216 b, 3—25.) [*](27. καὶ om Π2 Z P2 Bk Bu φανερώτατα Γ Z P2 Bk Bu. || τοῦ ἀγαθε?? Mb Bk. Bu., ἀγαθοῦ Π 28. τις post ἐγχειρῇ ?? Ad. (fors recta) || 30. δεῖν prius om Z, secl Scaliger || 31. τὸ om M Pb Bk Bu || 32 δὲ Spengelius 34 οὐχ] οὐ γὰρ Z Ald , secl Scaliger || 35. οὐδεμιία — 36 πολιτική 1182b, 22 ἐπιστήμη — 30 τέλος secl. Wilson Susem || 36. ὅτι] ὡς ὅτι K P8, ὡς ὅτ ῶ, ὡς ὅτ· C || 38 φησὶ (φησὶν Ald ) 2 Va , om Π2 Bu 39 ἐρεῖ M et mg rc P, ἐρᾶ Z Cc P2 Ald Va et, ut videtur, pr Pb ἐν ὧι Kb 1183 b, 5 εἷνσι poat ἀθάνατον Π2 Bk Bu 6 ἐπὶ] ὁπὲρ Kb Pb 7 διὸ — 8 τὰγαθοῦ om Π2, secl Bk. διὸ] διὰ τὸ Bonnaitzius, rec Bu 8. 〈δῆλον τῶν ἀγαθῶν〉 τοῦτο τἀγαθόν Casaubonus, 〈λέγομεν )

ἐποίει τὰς ἀρενάς. ἐκεῖνας γὰρ οὐὰὲν ᾤετρ δεῖν μάτ??ν εἶναι, ἐκ δὲ τοῦ τὰς ἀρετὰς ἐπιστήμας εἶν??ι συνέβαινεν αὐτ τὰς ἀρετὰς μάτην εἶναι. διὰ τί; ὅτι ?? τῶν ἐναστημῶν συμβαίνει ἅμα εἰδέναι τὴν ἐπιστήμην τί ἐστι καὶ εἶναι ἐπισνήμονα (εἰ γὰρ ἐατριπήν πις οἶδεν ?? ἐστέν, καὶ ??ς οὗτος εὐθέως ἐστίν, ??μ??ίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἐπισ??ημῶν) ἀλλʼ οὐπ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν τοῦτ?? σ υμιβαίνει οὖ γὰρ εἴ τις ??ἶδεν ?? δικαιοσύνην τέ ἐκτ??ν, εὐθέως δίκαιος ἐστίν, ὡς δʼ αὕτως κἀπὶ υῶν ἄλλων. σημβαίνει οὖν καὶ μάπην τὰς ἀρεκὰς εἶναι κε μὴ εἶναι ἐπ??στήκας.

ἐπεὲ δʼ ὑπὲρ τούτορν διώρισται, πειραθῶμςν ποσαχῶς λέγ??αι. ἔστι γὰρ τῶν ἀμκθῶν τὰ μὲν τέμια, τὰ δʼ ἐπαινι??ά, τὰ δὲ δ??νάμες. τὸ δὲ τίμιον λέγα ?? τοοιῦτον, τὸ θεῖον, τὸ βέλτι??ν, οἷον ψυχή, νοῦς, τὸ ἀρχ??τ??ρον, ἡ ἀρχή, τὰ τοιωῦτα· τίμια γὰρ ἐφʼ οἷς ἡ τιμή, τοῖς δὲ τοιούτοις πᾶσιν τιμὴ ἀκολουθεῖ οὐκοᾶν καὶ ἡ ἀρευ άμιεν, ὅταν γε δὴ ἀπʼ αὐτῆς σπ??υδαῖός τις γένητεα· ἤδή γὰρ οὗτος εἰς τ τῆς ὡρετῆς σχῆμα ἥκει.

τὰ δʼ ἐπαινετά, εἷεν ὡρπαί· ὡπὸ γὰρ τῶν ποτ’ αὐτὰς πράξεων ἑ ἔπαινος γίνεται. τὰ δὲ δ??νάμεος, οἷον ἀρχὴ πλοῦτος ἰσχὺς κάλλος· τούτοις γὰρ καὶ ?? σπονδαῖος εὖ ἂν δύνηται χήσασθαι καὶ ὁ φαῦλος κακῶς·

διὸ δονώμεις τὰ τοιαῦτα καλοῦνται ἀγαθν ἀγαθὰ μὲν δὴ εἰσύν (δοκιμάζεται γὰρ τ τοῦ σπουδαίου αὐτῶν [*](20—35. ═ E. N. 1101 b, 10—1102a, 4. cf E E 1219b, 8 sq. 11—16). [*](τὴν〉 τούτου τἀγαθοῦ vel simile qpid Spengelius, τοῦτο τἀγαθόν Bonitzius ||οὐκ — 18. ἐπι??τήμης nom huo pertinere monuit Spengelius, asteriscis circumscripsit Susem. (cf. 1182a, 15 sqq ) || 16. δʼ om. Kb Cc || 19. ἐπεὶ δʼ] ἐπειδὴ Ald, ἐπειδεὶ Z, γρ. ἐπεὶ δὴ Vict. || 23. ἡ ἀρχή secludenda aut τὸ ἄρχον vel ὁ ἄρχων restituendum asae ci. Spengelius || γὰρ] δʼ Π C et pr. P (crx. rc., ut videtur, nigriore atram.) et Coraes ||24. δὲ] γὰρ ci. Coraes (ed. E. N. p. 222) || 25. δὴ om. Bk. Bu. || 26. δννάμει pr. Kb (em. corr.2) 29. δύναιτο Spengelius || 30. δυνάμει K Ald. Va. Bk. Bu. || 31. ἕκαστον ante αὐτῶν P2, om. Kb, )

ἕκαστον χρήσει, οὐ τῇ τοῦ φαύλου)· τοῖς δʼ αὐτοῖς ταύτοις συμβέβηκεν ἀγαθοῖς καὶ τὴν τύχην τῆς γενέσεως αὐτῶν αἰτέαν εἶναι. ἀπὸ τύχης γὰρ καὶ πλοῦτος γίνεται καὶ ἀρχὴ καὶ ὅλως ὅσα εἰς δυνάμεως τάξιν ἥκει.

λοιπὸν δὲ καὶ τέταρτον τῶν ἀγαθῶν τὸ σωστικὸν καὶ ποιηικὸν ἀγαθοῦ, οἷον γυμνάσια ὑγιείας καὶ εἴ τι ἄλλο τοιοῦτον.

ἀλλ' ἔτι καὶ ἄλλην ἔχει τἀγαθὰ διαίρεσιν· οἶόν ἐστι τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν πάντῃ καὶ πάντως αἱρετά, τὰ δʼ οὔ. οἷον ἡ μὲν δικαιοσύνη [*](1184 a) καὶ αἱ ἄλλαι ἀρεταὶ καὶ πάντῃ καὶ πάντως αἴρεταί, ἰσχὺς δὲ καὶ πλοῦτος καὶ δύναμις καὶ τὰ τοιαῦτα οὔτε πάντῃ οὔτε πάντως. ἔτι καὶ ἄλλως·

τῶν γὰρ ἀγαθῶν τὰ μέν ἐστιν τέλη τὰ δʼ οὐ τέλη, οἷον ἡ μὲν ὑγίεια τέλος, τὰ δὲ τῆς ὑγιείας ἕνεκεν οὐ τέλη. καὶ ὅσα οὕτως ἔχει, τούτων ἀεὶ τὸ τέλος βέλτιον, οἷον ἡ ὑγίεια βέλτιον ἢ τὰ ὑγιεινά, καὶ ἀπλῶς ἀεὶ καθόλου τοῦτο βέλτιον οὗ ἕνεκεν καὶ τὰ ἄλλα. — πάλιν αὐτῶν τῶν τελῶν βέλτιον ἀεὶ τὸ τέλειον τοῦ ἀτελοῦς.

τέλειον δέ ἐστιν οὗ παραγενομένου μηθενὸς ἔτι προσδεόμεθα, ἀτελὲς δέ οὗ παραγενομένου προσδεόμεθα τινός, οἷον τῆς δικαιοσύνης μὲν [μόνον] παραγενομένης πολλῶν προσδεόμεθα, τῆς δὲ εὐδαιμονίας παραγενομένης οὐδενὸς ἔτι προσδεόμεθα. τοῦτο ἄρα ἐστὶν τὸ ἄριστον ἡμῖν ὃ ζητοῦμεν, ὅ ἐστι τέλος τέλειον· τὸ δὲ δὴ τέλειον τέλος τἀγαθόν ἐστι καὶ τέλος τῶν ἀγαθῶν.

ὡς καὶ αὐτοῦ συναριθμουμένου; ἀλλʼ ἄτοπον. τὸ γὰρ ἄριστον ἐπειδή ἐστι τέλος τέλειον, τὸ δὲ τέλειον τέλος ὡς ἀπλῶς [*](35—37 Ε. N. 1096b, 11—13 38—1184a, 2. cf. E. N. 1094 b, 16—19 || 1184a, 3—14 ═ E. V. 1096 b, 13—15. 1097a, 15—b, 16. b, 20 sq 15—38 E. N. 1097b, 16—20.) [*](33. αἰτίαν post 34. εἶναι Mb Bk. Bu. || 37. ὑγιείας] καὶ ὑγίεια 1184a, 6 ἡ om. Kb Ald. (fors. recte) ||10. μὲν om. || μόνης P2, om. Π2, del. Bk. Bu. 14 τἀγαθόν — τῶν ἀγαθῶν Rassovius, ἀγαθόν — τὸ ἀγαθόν Π Ald. Bk. Bu || 17. ὡς om)

εἰπεῖν οὐθὲν ἂν ἄλλο δόξειεν εἶναι ἢ εὐδαιμονία, τὴν δʼ εὐδαιμονίαν ἐκ πολλῶν ἀγαθῶν συντίθεμεν· ἐὰν δὴ τὸ βέλτεστον σκοπῶν καὶ αὐτὸ συναριθμῇς, αὐτὸ αὐτοῦ ἔσται βέλτιον. αὐτὸ γὰρ βέλτιστον ἐστίν. οἷον τὰ ὑγιεινὰ θεὶς καὶ τὴν ὑγίειαν, σκόπει τί τούτων πάντων βέλτιστον· βέλτιστον δέ ἐστιν ὑγίεια· εἰ δὴ τοῦτο πάντων βέλτιστον, καὶ αὐτὸ αὐτοῦ βέλπιστον.

ἄτοπον δὴ συμβαίνει. οὐ δὴ ἴσως οὕτω γε σκεπτέον τὸ βέλτιστον. — ἀλλὰ ἆρά γε οὕτω πως, οἷον χωρὶς αὐτοῦ; ἢ καὶ τοῦτο ἄτοπον; ἡ γὰρ εὐδαιμονία ἐστὶν ἔκ τινων ἀγαθῶν ένηή· τὸ δʼ ἐξ ὦν ἀγαθῶν σύγκειται, σκοπεῖν εἰ τοῦτʼ ἐστὶν βέλτιον, ἄτοπον· οὐ γάρ ἐστιν ἄλλο τι χωρὶς τούτων ἡ εὐδαιμονία, ἀλλὰ ταῦτα.

— ἀλλʼ ἆρά γε οὑτωσί πως ἄν τις ὀρθῶς σκοποῖτο συγκρίνων τὸ ἄριστον; οἷον αὐτὴν τὴν εὐδαιμονίαν τὴν ἐκ τούτων τῶν ἀγαθῶν οὖσαν συγκρίνων πρὸς ἄλλα ἃ μή ἐστιν ἐν αὐτῇ ἐνόντα, οὕτω τὸ ἄριστον σκοπῶν ὀρθῶς ἂν σκοποῖτο; ἀλλʼ οὐκ ἔστιν ἀπλοῦν τὸ ἄριστον ὃ ζητοῦμεν νῦν. οἷον λέγοι ἄν τις εἶναι ἄριστον τὴν φρόνησιν ἀπάντων τῶν ἀγαθῶν καθʼ ἓν συγκρινομένων.

ἀλλʼ ἴσως οὐχ οὕτως ζητητέον ἐστὶν τὸ ἄριστον ἀγαθόν. τὸ γὰρ τέλειον ζητοῦμεν ἀγαθόν, ἡ δὲ φρόνησις μόνη οὖσα οὐ τέλειον· οὐκ ἄρα τοῦτο τὸ ἄριστον ὃ ζητοῦμεν, οὐδὲ τὸ οὕτως ἄριστον.

[*](20. συναριθμεῖς Ald. et pr Kb (em.corr.2) || 21. βέλτιστον Π2 Va, βέλτιον ἐστίν Spengelius, ἔσται Π Ald. VaBk.Bu. ||〈εἴτις〉 τὰ et 22. σκοποῖ Spengelius || 23. τοῦτο sequente parva ras. Cc, τούτων Π1 Va. || 24. β ἐλτιον Spenge lius, v. tamen Addenda || οὐ δὴ] οὐδʼSpengelius ||γε ante οὕτω Π2 Ald., om.P || 25. ἄρά Bk, ἆρα corr. P2, ἄρα Π2 Pb Cc Va. et pr.P2(deM dubius sum) ||γε]τόγε Π ||〈εἰ〉 χωριστὸν αὐτό, si v. 28 recta sit familiae lectio, coniciat Spengelius || 27. ἐξ ὧν] ὅ ἐξ Spengelius || εἴ—28. βέλτιον secl. Scaliger || τούτων ci. Bk. (prb. Speng.), τούτων τού ci. Susem. 28. βέλτιον Ald. (Speng.), βέλτιστον c. c. Bk.Bu. || χωριστὸν ὑφ ὧν ἡ Π2, χωρὶς τῶν ὑφʼ ὧ ἡ P || 29. ἀλλʼ add. Ald., γε ἀλλʼ P ἆρά Va. Bk, ἄρα Π Ald. (de M dubius sum)|| 32. ταύτη Π || 34. τῶν add. P Ad. 35. ἀλλʼ ἴσως οὐχ] ἴσως οὐδʼ ci. Spengelius.)

[*](1184b)

μετὰ τοίνυν τοῦτο ἔχει τὰ ἀγαθὰ ἄλλην διαίρεσια. ἕστι γὰρ τῶν ἀγαθῶν τὰ κὲν ἐν ψυχῇ, οἷον αἱ ἀρεταί, νὰ δὲ ἐν τῷ σώματι, οἷον ὑμίεια κάλλος, τὰ δʼ ἐκώς, πλοῦτος ἀρχὴ τιμὴ εἴ τι ἄλλο τῶν τοιούτων τούτων δὲ τὰ ἐν ψθχ βέλτιστα.

τὰ δʼ ἐν ψυχ διώρισται ἀγεαθὰ εἰς τρία, εἰς φρόνησιν εἰς ἀρετὴν καὶ ἡδονήν.

ἤδη τοίνυν τὸ μετὰ τοῦτο κα λέγομεν πάντες καὶ δοαεῖ καὶ τέλος τῶν ἀγαθῶν καὶ τλειότατον εἶναι, ἡ εὐδ??,πμόα, καὶ τοῦτο ταὐτό φακεν εἶναι τὸ εὖ πράττειν κκὶ εὖ ζῆν.

τὸ δὲ τέλος ἐστὶν οὐχ ἀπλοῦν ἀλλὰ διττ??ν· ἐνίων μὲν γάρ ἐτι τὸ τέλος αὐτὴ ἡἐνέργεια καὶ ἡ χρῆσς, οἷο νῆς ὄψεως [ἐστιν ἡ ὅρκως]· καὶ ἔστιν γε ἡ χρῆσις αἱρετωτέρα τῆς ἕξεως· τέλος γὰρ ἡ χρῆσις· οὐδεὶς γὰρ ἂν βούλοιτο ἔχειν τὴν ἂψιν μὴ μέλλων ὁρᾶν ἀλλὰ μύτιν.