Consolatio ad Apollonium

καὶ πάλαι σοι συνήλγησα καὶ συνηχθέσθην, Ἀπολλώνιε, ἀκούσας περὶ τῆς τοῦ προσφιλεστάτου πᾶσιν ἡμῖν υἱοῦ σου προώρου μεταλλαγῆς τοῦ βίου, νεανίσκου κοσμίου πάνυ καὶ σώφρονος; καὶ διαφερόντως τά τε πρὸς θεοὺς καὶ τὰ πρὸς γονεῖς[*](καὶ πρὸς γονεῖς Stephanus) καὶ φίλους ὅσια καὶ δίκαια διαφυλάξαντος. τότε μὲν οὖν ὑπὸ τὸν τῆς τελευτῆς καιρὸν ἐντυγχάνειν σοι καὶ παρακαλεῖν ἀνθρωπίνως φέρειν τὸ συμβεβηκὸς ἀνοίκειον ἦν, παρειμένον τό τε σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν ὑπὸ τῆς,· παραλόγου συμφορᾶς, καὶ συμπαθεῖν δʼ ἦν 10 ἀναγκαῖον οὐδὲ γὰρ οἱ βέλτιστοι τῶν ἰατρῶν πρὸς τὰς ἀθρόας τῶν ῥευμάτων ἐπιφορὰς εὐθὺς· προσφέρουσι τὰς διὰ τῶν φαρμάκων βοηθείας, ἀλλʼ ἐῶσι τὸ βαρῦνον τῆς φλεγμονῆς δίχα τῆς τῶν ἔξωθεν περιχρίστων ἐπιθέσεως αὐτὸ διʼ αὑτοῦ λαβεῖν πέψιν.

ἐπεὶ δὲ νῦν[*](ἐπεὶ δὲ νῦν R: ἐπειδὴ οὖν ) καὶ χρόνος ὁ πάντα πεπαίνειν εἰωθὼς ἐγγέγονε τῇ συμφορᾷ καὶ ἡ περὶ σὲ διάθεσις ἀπαιτεῖν ἔοικε τὴν παρὰ τῶν φίλων βοήθειαν, καλῶς

1. ψυχῆς[*](ψυχῆς] Aesch. Prom. 379) γὰρ νοσούσης εἰσὶν ἰατροὶ λόγοι,
2. ὅταν τις ἐν καιρῷ γε μαλθάσσῃ κέαρ.

1. ἄλλο δὲ γʼ ἐπʼ ἄλλῃ φάρμακον κεῖται νόσῳ·
2. λυπουμένῳ μὲν μῦθος εὐμενὴς φίλων,
3. ἄγαν δὲ μωραίνοντι νουθετήματα

1. καὶ νοσήματʼ οὐκ ἰάσιμα,
2. αὑτούς τʼ ἀνῃρήκασι διὰ λύπην τινές

τὸ μὲν οὖν ἀλγεῖν καὶ δάκνεσθαι τελευτήσαντος υἱοῦ φυσικὴν ἔχει τὴν ἀρχὴν τῆς λύπης, καὶ οὐκ ἐφʼ ἡμῖν. οὐ γὰρ ἔγωγε συμφέρομαι τοῖς ὑμνοῦσι τὴν ἄγριον καὶ σκληρὰν ἀπάθειαν, ἔξω καὶ τοῦ δυνατοῦ καὶ τοῦ συμφέροντος οὖσαν· ἀφαιρήσεται γὰρ ἡμῶν αὕτη τὴν ἐκ τοῦ φιλεῖσθαι καὶ φιλεῖν εὔνοιαν, ἣν παντὸς μᾶλλον διασῴζειν ἀναγκαῖον. τὸ δὲ πέρα τοῦ μετρίου[*](μετρίου Pflugkius: μέτρου ) παρεκφέρεσθαι καὶ συναύξειν τὰ πένθη παρὰ φύσιν εἶναί φημι καὶ ὑπὸ τῆς ἐν ἡμῖν φαύλης γίγνεσθαι δόξης. διὸ καὶ τοῦτο μὲν ἐατέον ὡς βλαβερὸν καὶ φαῦλον καὶ σπουδαίοις ἀνδράσιν ἥκιστα πρέπον, τὴν δὲ μετριοπάθειαν οὐκ

οὔτʼ οὖν ἀπαθεῖς ἐπὶ τῶν τοιούτων συμφορῶν ὁ λόγος ἀξιοῖ γίγνεσθαι τοὺς εὖ φρονοῦντας οὔτε δυσπαθεῖς· τὸ μὲν γὰρ ἄτεγκτον καὶ θηριῶδες, τὸ δʼ ἐκλελυμένον καὶ γυναικοπρεπές. εὐλόγιστος δʼ ὁ τὸν οἰκεῖον ὅρον ἔχων καὶ δυνάμενος φέρειν δεξιῶς τά τε προσηνῆ καὶ τὰ λυπηρὰ τῶν ἐν τῷ βίῳ συμβαινόντων, καὶ προειληφὼς ὅτι καθάπερ ἐν δημοκρατίᾳ κλῆρός ἐστι τῶν ἀρχῶν καὶ δεῖ λαχόντα μὲν ἄρχειν ἀπολαχόντα δὲ φέρειν ἀνεπαχθῶς τὴν τύχην, οὕτω καὶ τῇ διανομῇ τῶν πραγμάτων ἀνεγκλήτως καὶ πειθηνίως ἕπεσθαι. τοῦτο γὰρ οἱ μὴ δυνάμενοι ποιεῖν οὐδὲ τὰς εὐπραγίας ἂν ἐμφρόνως φέρειν δύναιντο καὶ μετρίως. τῶν μὲν γὰρ καλῶς λεγομένων ἐστὶν ἐν ὑποθήκης μέρει καὶ τοῦτο

1. μηδʼ εὐτύχημα μηδὲν ὧδʼ ἔστω μέγα,
[*](Nauck. p. 524)
2. ὃ σʼ ἐξεπαρεῖ μεῖζον ἢ χρεὼν φρονεῖν,
3. μηδʼ ἄν τι συμβῇ δυσχερές, δουλοῦ πάλιν,
4. ἀλλʼ αὑτὸς αἰεὶ μίμνε, τὴν σαυτοῦ φύσιν
5. σῴζων βεβαίως, ὥστε χρυσὸς ἐν πυρὶ

1. οὐκ ἔστιν γὰρ ὅστις πάντʼ ἀνὴρ εὐδαιμονεῖ
[*](Nauck. p. 447)

1. τό τοι χρεὼν οὐκ ἔστι μὴ χρεὼν ποιεῖν
[*](id. p. 697)

ὥσπερ γὰρ ἐν φυτοῖς ποτὲ μὲν πολυκαρπίαι γίγνονται ποτὲ δʼ ἀκαρπίαι, καὶ ἐν ζῴοις ποτὲ μὲν πολυγονίαι ποτὲ δὲ καὶ[*](δὲ καὶ] δʼ H) ἀγονίαι, καὶ ἐν θαλάττῃ εὐδίαι τε καὶ χειμῶνες, οὕτω καὶ ἐν βίῳ πολλαὶ καὶ ποικίλαι περιστάσεις γιγνόμεναι πρὸς τὰς ἐναντίας περιάγουσι τοὺς ἀνθρώπους τύχας. εἰς ἃς διαβλέψας ἄν τις οὐκ ἀπεικότως εἴποι

1. οὐκ ἐπὶ πᾶσίν σʼ ἐφύτευσʼ ἀγαθοῖς,[*](Eurip. Iph. A. 29)
2. Ἀγάμεμνον, Ἀτρεύς.
3. δεῖ δέ σε χαίρειν καὶ λυπεῖσθαι·
4. θνητὸς γὰρ ἔφυς. κἂν μὴ σὺ θέλῃς,
5. τὰ θεῶν οὕτω βουλόμενʼ[*](βουλόμεν Euripides: βουλομένων ) ἔσται

1. εἰ γὰρ ἐγένου σύ, τρόφιμε, τῶν πάντων μόνος,
2. ὅτʼ ἔτικτεν ἡ μήτηρ σʼ, ἐφʼ ᾧ τε[*](τε Schaeferus: γε ) διατελεῖν
3. πράσσων ἃ βούλει καὶ διευτυχῶν ἀεί,
4. καὶ τοῦτο τῶν θεῶν τις ὡμολόγησέ σοι,
5. ὀρθῶς ἀγανακτεῖς· ἔστι γάρ σʼ[*](σʼ Grotius) ἐψευσμένος,
6. ἄτοπόν τε πεποίηκʼ εἰ δʼ ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς νόμοις
7. ἐφʼ οἷσπερ ἡμεῖς ἔσπασας τὸν ἀέρα
8. τὸν κοινόν, ἵνα σοι καὶ τραγικώτερον λαλῶ,
9. οἰστέον ἄμεινον ταῦτα καὶ λογιστέον.
10. τὸ δὲ κεφάλαιον τῶν λόγων, ἄνθρωπος εἶ,
11. οὗ μεταβολὴν θᾶττον πρὸς ὕψος καὶ πάλιν
12. ταπεινότητα ζῷον οὐδὲν λαμβάνει.
13. καὶ μάλα δικαίως· ἀσθενέστατον γὰρ ὂν
14. φύσει μεγίστοις οἰκονομεῖται πράγμασιν,
15. ὅταν πέσῃ δέ, πλεῖστα συντρίβει καλά.
16. σὺ δʼ οὔθʼ ὑπερβάλλοντα τρόφιμʼ ἀπώλεσας
17. ἀγαθά, τὰ νυνὶ[*](τὰ νυνί Bentleius: τὰ νῦν ) τʼ[*](τʼ H: δʼ ) ἐστὶ μέτριά σοι κακά.
18. ὥστʼ ἀνὰ μέσον που καὶ τὸ λοιπὸν ὂν[*](ὄνaddidi) φέρε.

1. τροχοῦ γὰρ περιστείχοντος ἄλλοθʼ ἡτέρα
[*](Bergk. 3 p. 740)
2. ἁψὶς ὕπερθε γίγνετʼ ἄλλοθʼ ἡτέρα.

κράτιστον δὴ πρὸς ἀλυπίαν φάρμακον ὁ λόγος καὶ ἡ διὰ τούτου παρασκευὴ πρὸς πάσας τοῦ βίου τὰς μεταβολάς. χρὴ γὰρ οὐ μόνον ἑαυτὸν εἰδέναι θνητὸν ὄντα τὴν φύσιν, ἀλλὰ καὶ ὅτι θνητῷ σύγκληρός ἐστι βίῳ καὶ πράγμασι ῥᾳδίως μεθισταμένοις πρὸς τοὐναντίον. ἀνθρώπων γὰρ ὄντως θνητὰ μὲν καὶ ἐφήμερα τὰ σώματα, θνηταὶ δὲ τύχαι καὶ πάθη καὶ πάνθʼ ἁπλῶς; τὰ κατὰ τὸν βίον, ἅπερ

1. οὐκ ἔστι φυγεῖν βροτὸν οὐδʼ ὑπαλύξαι
[*](Homer. M 326)

1. Ταρτάρου πυθμὴν πιέζει σʼ ἀφανοῦς σφυρηλάτοις
[*](Bergk. 1 p. 450)
2. ἀνάγκαις

1. ὁ δʼ ὄλβος οὐ βέβαιος ἀλλʼ ἐφήμερος

1. μίκρʼ ἄττα[*](μίκρʼ ἄττα τὰscripsi:μικρότατα (ὡς μικρὰ τὰ Stobaeus Flor. CV 1. Nauck. p. 388)) τὰ σφάλλοντα, καὶ μίʼ ἡμέρα
2. τὰ μὲν καθεῖλεν ὑψόθεν, τὰ δʼ ἦρʼ ἄνω

1. κύκλος γὰρ αὑτὸς καρπίμοις τε γῆς φυτοῖς
[*](Nauck. p. 387)
2. γένει βροτῶν τε. τοῖς μὲν αὔξεται βίος,
3. τῶν δὲ φθίνει τε κἀκθερίζεται πάλιν.

1. τί δέ τις; τί δʼ οὔ τις; σκιᾶς ὄναρ
2. ἄνθρωπος

1. οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο.
2. οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,
3. ὄφρʼ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατʼ ὀρώρῃ
4. ἀλλʼ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσι,[*](τελέσωσι H ex Homer. ς 133)
5. καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ

1. τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων,
[*](Hom. ς 136)
2. οἷον ἐπʼ ἦμαρ ἄγῃσι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε

1. Τυδεΐδη μεγάθυμε, τίη γενεὴν ἐρεείνεις;
[*](id. Z 145)
2. οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν.
3. φύλλα τὰ μὲν τʼ ἄνεμος χαμάδις χέει, ἄλλα δέ
4. θʼ ὕλη
5. τηλεθόωσα φύει, ἔαρος δʼ ἐπιγίγνεται ὥρη
6. ὣς ἀνδρῶν γενεὴ ἡ μὲν φύει ἡ δʼ ἀπολήγει

1. βροτῶν ἕνεκα πτολεμίζω[*](πτολεμίζω H: πτολεμίζειν )[*](id. Φ 463)
2. δειλῶν, οἳ φύλλοισιν ἐοικότες, ἄλλοτε μέν τε
3. ζαφλεγέες τελέθουσιν ἀρούρης καρπὸν ἔδοντες·,
4. ἄλλοτε δὲ φθινύθουσιν ἀκήριοι, οὐδέ τις ἀλκὴ

ὑπερφυῶς δὲ φαίνεται περὶ τὴν παραμυθίαν ὁ ποιητὴς εὐδοκιμεῖν, ποιήσας τὸν Ἀχιλλέα λέγοντα πρὸς τὸν Πρίαμον ἥκοντα ἐπὶ λύτρα τοῦ Ἕκτορος ταυτί

1. ἀλλʼ ἄγε δὴ κατʼ ἄρʼ ἕζευ ἐπὶ θρόνου, ἄλγεα
2. δʼ ἔμπης
3. ἐν θυμῷ κατακεῖσθαι ἐάσομεν ἀχνύμενοί περ
4. οὐ γάρ τις πρῆξις πέλεται κρυεροῖο γόοιο.[*](Homer. Ω 522)
5. ὣς γὰρ ἐπεκλώσαντο θεοὶ δειλοῖσι βροτοῖσι,
6. ζώειν ἀχνυμένοις· αὐτοὶ δὲ τʼ ἀκηδέες εἰσί.
7. δοιοὶ γάρ τε πίθοι κατακείαται ἐν Διὸς οὔδει
8. δώρων οἷα δίδωσι, κακῶν, ἕτερος δὲ ἐάων.
9. ᾧ μὲν κʼ ἀμμίξας δώῃ Ζεὺς τερπικέραυνος,
10. ἄλλοτε μέν τε κακῷ ὅ γε κύρεται ἄλλοτε δʼ
11. ἐσθλῷ·
12. ᾧ δέ κε τῶν λυγρῶν δώῃ, λωβητὸν ἔθηκε
13. καὶ ἑ κακὴ βούβρωστις ἐπὶ χθόνα δῖαν ἐλαύνει,
14. φοιτᾷ δʼ οὔτε θεοῖσι τετιμένος οὔτε βροτοῖσιν.

1. ἀλλὰ γυνὴ χείρεσσι πίθου μέγα πῶμʼ ἀφελοῦσα[*](Hesiod. OD 94)
2. ἐσκέδασʼ ἀνθρώποισι δὲ μήσατο κήδεα λυγρά.
3. μούνη δʼ αὐτόθι Ἐλπὶς ἐν ἀρρήκτοισι δόμοισιν
4. ἔνδον ἔμεινε πίθου ὑπὸ χείλεσιν, οὐδὲ θύραζε
5. ἐξέπτη· πρόσθεν γὰρ ἐπέλλαβε πῶμα πίθοιο.
6. ἄλλα δὲ μυρία λυγρὰ κατʼ ἀνθρώπους ἀλάληται.
7. πλείη μὲν γὰρ γαῖα κακῶν,
8. πλείη; δὲ θάλασσα.
9. νοῦσοι δʼ ἀνθρώποισιν ἐφʼ ἡμέρῃ αἱ δʼ ἐπὶ νυκτὶ
10. αὐτόματοι φοιτῶσι, κακὰ θνητοῖσι φέρουσαι
11. σιγῇ, ἐπεὶ φωνὴν ἐξείλετο μητίετα Ζεύς.

ἀπηρτημένως δὲ τούτοις ὁ κωμικὸς[*](ὁ κωμικός] Meinek. IV p. 23) ἐπὶ τῶν δυσπαθούντων ἐπὶ ταῖς τοιαύταις συμφοραῖς ταυτὶ λέγει

1. εἰ τὰ δάκρυʼ ἡμῖν τῶν κακῶν ἦν φάρμακον,
2. ἀεὶ[*](ἀεὶ Stobaeus Flor. CVIII 1: αἰεὶ ) θʼ ὁ κλαύσας τοῦ πονεῖν ἐπαύετο,
3. ἠλλαττόμεσθʼ ἂν δάκρυα, δόντες χρυσίον.
4. νῦν δʼ οὐ προσέχει τὰ πράγματʼ οὐδʼ ἀποβλέπει
5. εἰς ταῦτα, δέσποτʼ, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν ὁδόν,
6. ἐάν τε κλάῃς ἄν τε μή, πορεύεται.
7. τί οὖν ποιεῖς πλέον;[*](ποιεῖς πλέον Meinekius: πλέον ποιοῦμεν ) οὐδέν· ἡ λύπη δʼ ἔχει
8. ὥσπερ τὰ δένδρα τοῦτο καρπὸν τὸ δάκρυον.[*](τὸ δάκρυον Stobaeus: τὰ δάκρυα )

1. δοκεῖς τὸν ᾍδην σῶν τι φροντίζειν γόων
[*](Nauck. p. 366)
2. καὶ παῖδʼ ἀνήσειν τὸν σόν, εἰ θέλοις στένειν;
3. παῦσαι· βλέπουσα δʼ εἰς τὰ τῶν πέλας κακὰ
4. ῥᾴων γένοιʼ ἄν, εἰ λογίζεσθαι θέλοις
5. ὅσοι τε δεσμοῖς ἐμμεμόχλευνται[*](ἐμμεμόχλευνται Bentleius: ἐκμεμόχθηνται ) βροτῶν,
6. ὅσοι τε γηράσκουσιν ὀρφανοί τέκνων,
7. τοὺς τʼ ἐκ μέγιστον[*](μέγιστον Elmsleius: μεγίστης ) ὀλβίας τυραννίδος
8. τὸ μηδὲν ὄντας, ταῦτά σε σκοπεῖν χρεών.

ἐνταῦθα γὰρ ἄν τις ἑλκύσειε καὶ τὴν τοῦ Σωκράτους φωνήν, τὴν οἰομένην, εἰ συνεισενέγκαιμεν εἰς τὸ κοινὸν τὰς ἀτυχίας, ὥστε διελέσθαι τὸ ἴσον ἕκαστον, ἀσμένως ἂν τοὺς πλείους τὰς αὑτῶν λαβόντας ἀπελθεῖν. ἐχρήσατο δὲ τῇ τοιαύτῃ ἀγωγῇ

ὁ δʼ Αἰσχύλος[*](Αἰσχύλος] Nauck. p. 84) καλῶς ἔοικεν ἐπιπλήττειν τοῖς νομίζουσι τὸν θάνατον εἶναι κακόν, λέγων ὧδε

1. ὡς οὐ δικαίως θάνατον ἔχθουσιν βροτοί,
2. ὅσπερ μέγιστον ῥῦμα τῶν πολλῶν κακῶν

1. ὦ θάνατε παιὰν ἰατρὸς μόλοις
[*](Nauck. p. 64)

λιμὴν γὰρ ὄντως Ἀίδας ἀνʼ αἶαν. μέγα γάρ ἐστι τὸ μετὰ πείσματος τεθαρρηκότος εἰπεῖν

1. τίς δʼ ἐστὶ δοῦλος τοῦ θανεῖν ἄφροντις ὤν;
[*](id. p. 523)

1. ᾍδην δʼ ἔχων βοηθὸν οὐ τρέμω σκιάς
[*](id. p. 697)

οἶμαι δὲ καὶ τὴν φύσιν ὁρῶσαν τὸ τʼ ἄτακτον καὶ βραχυχρόνιον τοῦ βίου ἄδηλον ποιῆσαι τὴν τοῦ θανάτου προθεσμίαν τοῦτο γὰρ ἦν ἄμεινον. εἰ γὰρ προῄδειμεν, κἂν προεξετήκοντό τινες ταῖς λύπαις καὶ πρὶν ἀποθανεῖν ἐτεθνήκεσαν. ὅρα δὲ καὶ τοῦ βίου τὸ ὀδυνηρὸν καὶ τὸ πολλαῖς φροντίσιν ἐπηντλημένον, ἃς εἰ βουλοίμεθα καταριθμεῖσθαι, λίαν ἂν αὐτοῦ καταγνοίημεν, ἐπαληθεύσαιμεν δὲ καὶ τὴν παρʼ ἐνίοις κρατοῦσαν δόξαν ὡς ἄρα κρεῖττόν ἐστι τὸ τεθνάναι τοῦ ζῆν. ὁ γοῦν Σιμωνίδης[*](Σιμωνίδης] Bergk. 3 p. 407)

1. ἀνθρώπων φησὶν ὀλίγον μὲν κάρτος, ἄπρακτοι
2. δὲ μεληδόνες,
3. αἰῶνι δὲ παύρῳ πόνος ἀμφὶ πόνῳ.
4. ὁ δʼ ἄφυκτος ὁμῶς ἐπικρέμαται θάνατος·
5. κείνου γὰρ ἴσον λάχον μέρος οἳ τʼ ἀγαθοὶ
6. ὅστις τε κακός.

1. ἓν παρʼ ἐσθλὸν σύνδυο πήματα δαίονται[*](δαίονται Pindarus: δαίνυνται ) βροτοῖς.
2. ἀθάνατοι. τὰ μὲν ὦν οὐ δύνανται νήπιοι κόσμῳ φέρειν

1. σὺ δʼ ἄνδρα θνητὸν εἰ κατέφθιτο στένεις,
2. εἰδὼς τὸ μέλλον οὐδὲν εἰ κέρδος φέρει;

1. τὰ θνητὰ πράγματʼ οἶδας ἣν ἔχει φύσιν;
2. δοκῶ μὲν οὔ πόθεν γάρ; ἀλλʼ ἄκουέ μου.
3. βροτοῖς ἅπασι κατθανεῖν ὀφείλεται,
4. κοὐκ ἔστιν αὐτῶν ὅστις ἐξεπίσταται
5. τὴν αὔριον μέλλουσαν εἰ βιώσεται.
6. τὸ τῆς τύχης γὰρ ἀφανὲς οἷ προβήσεται.

ὁ δὲ Σωκράτης[*](Σωκράτης] Plat. Apol. p. 40 c) παραπλήσιον ἔλεγεν εἶναι τὸν θάνατον ἤτοι τῷ βαθυτάτῳ ὕπνῳ ἢ ἀποδημίᾳ μακρᾷ καὶ πολυχρονίῳ ἢ τρίτον φθορᾷ τινι καὶ ἀφανισμῷ τοῦ τε σώματος καὶ τῆς ψυχῆς, κατʼ οὐδὲν δὲ τούτων κακὸν εἶναι. καὶ καθʼ ἕκαστον ἐπεπορεύετο, καὶ πρῶτον τῷ πρώτῳ. εἰ γὰρ δὴ ὕπνος τίς ἐστιν ὁ θάνατος καὶ περὶ τοὺς καθεύδοντας μηδέν ἐστι κακόν, δῆλον ὡς οὐδὲ περὶ τοὺς τετελευτηκότας εἴη ἄν τι κακόν. ἀλλὰ μὴν γʼ ὅτι ἥδιστός ἐστιν ὁ βαθύτατος τί δεῖ καὶ λέγειν; αὐτὸ γὰρ τὸ πρᾶγμα φανερόν ἐστι πᾶσιν ἀνθρώποις, μαρτυρεῖ δὲ καὶ Ὅμηρος[*](Ὅμηρος] ν 80) ἐπʼ αὐτοῦ λέγων

1. νήγρετος ἥδιστός, θανάτῳ ἄγχιστα ἐοικώς

1. ἔνθʼ Ὕπνῳ ξύμβλητο, κασιγνήτῳ Θανάτοιο
[*](Homer. Ξ 231)

1. Ὕπνῳ καὶ Θανάτῳ διδυμάοσιν,
[*](id. Π 672. 682)

εἴ γε μὴν ἀποδημίᾳ προσέοικεν ὁ θάνατος, οὐδʼ οὕτως ἐστὶ κακόν μήποτε δὲ καὶ τοὐναντίον ἀγαθόν.[*](ἀγαθόν τοι? τὸ γὰρ ἀδούλωτον τῇ Duebnerus: τοῦτο γὰρ δεδούλωται ) τὸ γὰρ ἀδούλωτον τῇ σαρκὶ καὶ τοῖς ταύτης πάθεσι διάγειν, ὑφʼ ὧν κατασπώμενος ὁ νοῦς τῆς θνητῆς ἀναπίμπλαται φλυαρίας, εὔδαιμόν τι καὶ μακάριον. μυρίας μὲν γὰρ ἡμῖν φησὶν ὁ Πλάτων[*](Πλάτων] Phaed. p. 66 b) ἀσχολίας παρέχει τὸ σῶμα διὰ τὴν ἀναγκαίαν τροφὴν ἔτι δʼ ἐάν τινες νόσοι προσπέσωσιν, ἐμποδίζουσιν ἡμῖν τὴν τοῦ ὄντος θήραν, ἐρώτων δὲ καὶ ἐπιθυμιῶν καὶ φόβων καὶ εἰδώλων παντοδαπῶν καὶ φλυαρίας ἐμπίπλησιν ἡμᾶς, ὥστε τὸ λεγόμενον ὡς ἀληθῶς τῷ ὄντι ὑπʼ αὐτοῦ οὐδὲ φρονῆσαι ἡμῖν ἐγγίγνεται οὐδέποτʼ οὐδέν. καὶ γὰρ πολέμους καὶ στάσεις καὶ μάχας οὐδὲν ἄλλο παρέχει ἢ τὸ σῶμα καὶ αἱ[*](αἱ Plato: αἱ ἀπὸ ) τούτου ἐπιθυμίαι· διὰ γὰρ τὴν τῶν χρημάτων κτῆσιν πάντες οἱ πόλεμοι γίγνονται· τὰ δὲ

1. μηδεὶς φοβείσθω θάνατον ἀπόλυσιν πόνων,
[*](Nauck. p. 697)

λέγεται δὲ τούτοις μαρτυρεῖν καὶ τὸ θεῖον. πολλοὺς γὰρ παρειλήφαμεν διʼ εὐσέβειαν παρὰ θεῶν ταύτης τυχόντας τῆς δωρεᾶς. ὧν τοὺς μὲν ἄλλους φειδόμενος τῆς συμμετρίας τοῦ συγγράμματος παραλείψω μνησθήσομαι δὲ τῶν ὄντων ἐμφανεστάτων καὶ πᾶσι διὰ στόματος. πρῶτα δή σοι τὰ περὶ Κλέοβιν καὶ Βίτωνα τοὺς Ἀργείους νεανίσκους διηγήσομαι. φασὶ γὰρ τῆς μητρὸς αὐτῶν ἱερείας οὔσης τῆς Ἥρας ἐπειδὴ τῆς εἰς τὸν νεὼν ἀναβάσεως ἧκεν καιρός, τῶν ἑλκόντων τὴν ἀπήνην ὀρέων ὑστερησάντων καὶ τῆς ὥρας ἐπειγούσης, τούτους· ὑποδύντας ὑπὸ τὴν ἀπήνην ἀγαγεῖν εἰς τὸ ἱερὸν τὴν μητέρα, τὴν δʼ ὑπερησθεῖσαν τῇ τῶν υἱῶν εὐσεβείᾳ κατεύξασθαι τὸ κράτιστον αὐτοῖς; παρὰ τῆς θεοῦ δοθῆναι τῶν ἐν ἀνθρώποις, τοὺς δὲ κατακοιμηθέντας μηκέτʼ ἀναστῆναι, τῆς θεοῦ τὸν θάνατον αὐτοῖς τῆς

1. ἧ που[*](ἧ που Iunius: ἤρου ) νηπιέῃσιν ἀλύουσιν[*](νηπιέῃσιν ἀλύουσιν H: ϝήπιε ἠλύσιε ) φρένες ἀνδρῶν.
2. Εὐθύνοος κεῖται μοιριδίῳ θανάτῳ.
3. οὐκ ἦν γὰρ[*](οὐκ ἦν γὰρ] οὐ γὰρ ἔην H οὐδὲ Turnebus: οὔτε ) ζώειν καλὸν αὐτῷ οὐδὲ γονεῦσι.

εἴ γε μὴν ὁ θάνατος τελεία τίς ἐστι φθορὰ καὶ διάλυσις τοῦ τε σώματος καὶ τῆς ψυχῆς τὸ τρίτον γὰρ ἦν τοῦτο τῆς Σωκρατικῆς εἰκασίας, οὐδʼ οὕτω κακόν ἐστιν· ἀναισθησία γάρ τις κατʼ αὐτὸν γίγνεται καὶ πάσης ἀπαλλαγὴ λύπης καὶ φροντίδος. ὥσπερ γὰρ[*](ὥσπερ γὰρ - οὕτως οὐδὲ κακόν del. H) οὔτʼ ἀγαθὸν ἡμῖν ἔπεστιν οὕτως οὐδὲ κακόν· περὶ γὰρ τὸ ὂν καὶ τὸ ὑφεστηκὸς καθάπερ τὸ ἀγαθὸν πέφυκε γίγνεσθαι, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὸ κακόν· περὶ δὲ τὸ μὴ ὂν ἀλλʼ ἠρμένον ἐκ τῶν ὄντων οὐδέτερον τούτων ὑπάρχει. εἰς τὴν αὐτὴν οὖν τάξιν οἱ τελευτήσαντες καθίστανται τῇ πρὸ τῆς

1. ἄλγος[*](ἄλγος] Nauck. p. 64) γὰρ ὄντως οὐδὲν ἅπτεται νεκροῦ.
2. τὸ[*](τὸ] Eurip. Troad. 636) γὰρ μὴ γενέσθαι τῷ θανεῖν ἴσον λέγω.

1. εἰ μὲν γὰρ οἰκεῖ φησί νερτέρας ὑπὸ χθονός
2. ἐν τοῖσιν οὐκέτʼ οὖσιν, οὐδὲν ἂν σθένοι

1. εἰ μὲν γὰρ οἰκεῖ νερτέρας ὑπὸ χθονός
2. ἐν τοῖσιν οὐκέτʼ οὖσιν, οὐδὲν ἂν πάθοι

1. νῦν ἄμμες, πρόσθʼ ἄλλοι ἐθάλεον,[*](ἐθάλεον L. Dindorfius: ἐθάλλεον cf. Bergk. 3 p. 662) αὐτίκα δʼ
2. ἄλλοι,
3. ὧν ἄμμες γενεὰν οὐκέτʼ ἐποψόμεθα

1. οἳ θάνον οὐ τὸ ζῆν θέμενοι καλὸν οὐδὲ τὸ
[*](Bergk. 3 p. 516)
2. θνῄσκειν,
3. ἀλλὰ τὸ ταῦτα καλῶς ἀμφότερʼ ἐκτελέσαι

1. μισῶ δʼ ὅσοι χρῄζουσιν ἐκτείνειν βίον,
2. βρωτοῖσι καὶ ποτοῖσι καὶ μαγεύμασι
3. παρεκτρέποντες ὀχετὸν ὥστε μὴ θανεῖν.
4. οὓς χρῆν, ἐπειδὰν μηδὲν ὠφελῶσι γῆν,
5. θανόντας ἔρρειν κἀκποδὼν εἶναι νέοις.

1. τεθνᾶσι παῖδες οὐκ ἐμοὶ μόνῃ βροτῶν,
[*](Nauck. p. 396)
2. οὐδʼ ἀνδρὸς ἐστερήμεθʼ ἀλλὰ μυρίαι
3. τὸν αὐτὸν ἐξήντλησαν ὡς ἐγὼ βίον

1. ποῦ γὰρ τὰ σεμνὰ κεῖνα, ποῦ δὲ Λυδίας
[*](Bergk. 3 p. 739)
2. μέγας δυνάστης Κροῖσος ἢ Ξέρξης βαρὺν[*](βαθὺν W)
3. ζεύξας θαλάσσης αὐχένʼ Ἑλλησποντίας;
4. ἅπαντες ᾍδαν[*](ᾍδανidem:αἶδαν) ἦλθον[*](ἅπαντʼ ἐς — ἦλθε Bergkius) καὶ Λάθας δόμους,

νὴ Δίʼ ἀλλὰ τοὺς πολλοὺς κινεῖ πρὸς τὰ πένθη καὶ τοὺς θρήνους ὁ ἄωρος θάνατος ἀλλὰ καὶ οὗτος οὕτως ἐστὶν εὐπαραμύθητος, ὥστε καὶ ὑπὸ τῶν τυχόντων ποιητῶν συνεωρᾶσθαι καὶ τετυχηκέναι παραμυθίας. θέασαι γὰρ· οἷα περὶ τούτου φησὶ τῶν κωμικῶν τις πρὸς τὸν ἐπὶ τῷ ἀώρῳ λυπούμενον θανάτῳ

1. εἶτʼ εἰ μὲν ᾔδεις ὅττι[*](ὅττι] διότι Iacobi) τοῦτον τὸν βίον,
[*](Meinek. IV p. 669 V p. CCCXLVII)
2. ὃν οὐκ ἐβίωσε, ζῶν διευτύχησεν ἄν,
3. ὁ θάνατος οὐκ εὔκαιρος· εἰ δʼ ἤνεγκεν αὖ[*](αὖ H)
4. οὗτος ὁ βίος τι τῶν ἀνηκέστων, ἴσως
5. ὁ θάνατος[*](ὁ θάνατος Meziriacus) αὐτὸς σοῦ γέγονεν εὐνούστερος

1. ἔφυ μὲν οὐδεὶς ὅστις οὐ πονεῖ βροτῶν.
[*](Nauck. p. 468)
2. θάπτει τε τέκνα χἄτερʼ αὖ κτᾶται νέα,
3. αὐτός τε θνήσκει· καὶ τάδʼ ἄχθονται βροτοὶ
4. εἰς γῆν φέροντες γῆν. ἀναγκαίως δʼ[*](γῆν ἀναγκαίως δʼ Grotius: τὴν δʼ ἀναγκαίως ) ἔχει
5. βίον θερίζειν ὥστε κάρπιμον στάχυν,
6. καὶ τὸν μὲν εἶναι τὸν δὲ μή. τί ταῦτα δεῖ
7. στένειν, ἅπερ δεῖ κατὰ φύσιν διεκπερᾶν;
8. δεινὸν γὰρ οὐδὲν τῶν ἀναγκαίων βροτοῖς

καθόλου γὰρ χρὴ διανοεῖσθαι πάντα τινὰ καὶ πρὸς αὑτὸν[*](αὑτὸνscripsi: αὐτὸν) καὶ πρὸς ἄλλον διεξιόντα μετὰ σπουδῆς; ὡς οὐχ ὁ μακρότατος βίος ἄριστος ἀλλʼ ὁ σπουδαιότατος οὐδὲ γὰρ ὁ πλεῖστα κιθαρῳδήσας ἢ ῥητορεύσας ἢ κυβερνήσας ἀλλʼ ὁ καλῶς ἐπαινεῖται. τὸ γὰρ καλὸν οὐκ ἐν μήκει χρόνου θετέον, ἀλλʼ ἐν ἀρετῇ καὶ τῇ καιρίῳ συμμετρίᾳ τοῦτο γὰρ εὔδαιμον καὶ θεοφιλὲς εἶναι νενόμισται. διὰ τοῦτο γοῦν τοὺς ὑπεροχωτάτους τῶν ἡρώων καὶ φύντας ἀπὸ θεῶν πρὸ γήρως ἐκλιπόντας τὸν βίον οἱ ποιηταὶ παρέδοσαν ἡμῖν, ὥσπερ κἀκεῖνον

1. ὃν περὶ κῆρι φίλει Ζεὺς τʼ αἰγίοχος καὶ Ἀπόλλων
[*](Homer. o 245)
2. παντοίην φιλότητʼ, οὐδʼ ἵκετο γήραος; οὐδόν

ματαίους γὰρ καὶ πολλῆς εὐηθείας ἡγητέον εἶναι τὰς τοιαύτας ἐκφωνήσεις ἀλλʼ οὐκ ἔδει νέον ὄντα ἀναρπαγῆναι. τίς γὰρ ἂν εἴποι ὡς ἔδει; πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα ἐφʼ ὧν ἄν τις εἴποι ὡς οὐκ ἔδει πραχθῆναι πέπρακται καὶ πράττεται καὶ πραχθήσεται πολλάκις. οὐ γὰρ νομοθετήσοντες πάρεσμεν εἰς τὸν βίον, ἀλλὰ πεισόμενοι τοῖς διατεταγμένοις ὑπὸ τῶν τὰ ὅλα πρυτανευόντων θεῶν καὶ τοῖς τῆς εἱμαρμένης καὶ προνοίας θεσμοῖς.

τί δʼ; οἱ πενθοῦντες τοὺς οὕτως ἀποθανόντας ἑαυτῶν ἕνεκα πενθοῦσιν ἢ τῶν κατοιχομένων; εἰ μὲν οὖν ἑαυτῶν, ὅτι τῆς ἀπὸ τῶν τεθνεώτων

τὸ δʼ ὅλον εἴποι τις ἂν πρὸς τὸν πενθοῦντα πότερα παύσῃ ποτὲ δυσφορῶν ἢ ἀεὶ δεῖν οἰήσῃ λυπεῖσθαι καὶ παρʼ ὅλον τὸν βίον; εἰ μὲν γὰρ ἀεὶ μενεῖς ἐπὶ τῇ δυσπαθείᾳ ταύτῃ, τελείαν ἀθλιότητα σεαυτῷ παρέξεις καὶ πικροτάτην κακοδαιμονίαν διὰ ψυχῆς ἀγέννειαν καὶ μαλακίαν εἰ δὲ μεταθήσῃ ποτέ, τί οὐκ ἤδη μετατίθεσαι καὶ σεαυτὸν ἀνέλκεις ἐκ τῆς ἀτυχίας; οἷς γὰρ λόγοις τοῦ χρόνου προϊόντος χρησάμενος ἀπολυθήσῃ, τούτοις νῦν προσσχὼν ἀπαλλάγηθι τῆς κακουχίας· καὶ γὰρ ἐπὶ τῶν σωματικῶν παθημάτων ἡ ταχίστη τῆς ἀπαλλαγῆς ὁδὸς ἀμείνων. ὃ οὖν μέλλεις τῷ χρόνῳ χαρίζεσθαι, τοῦτο τῷ λόγῳ χάρισαι καὶ τῇ παιδείᾳ, καὶ σεαυτὸν ἔκλυσαι τῶν κακῶν.