Commentarii in Apocalypsin

[*]( 7, 2 )[Et uidi angelum ascendentem a solis ortu, habentem signaculum dei uiui.] Angelum autem ascendentem ab oriente sole: Heliam prophetam dicit, qui anticipaturus est tempora Antichristi ad restituendas ecclesias et stabiliendas a magna et intolerabili persecutione. haec in apertione libri et ueteris testamenti et noui praedicata legimus; ait enim dominus per Malachiam: ecce ego mittam uobis Heliam Thesbiten, [*]( 17 Mal. 4, 5. (5 ) [*]( 1 autem om. X dicitur IK turbam I multa] magna K ex omnibus tiibubus II et ex omnibus FII ex omnibus om. CB 2 credentibus] gentibus F in sanguine S cum Vulg. 3 per baptismum S 5 Et.. horae add. X sigillum K cum Vulg. silentium .. horae om. S 6 fere] quati II cum Vulg. rnedium F, medio K, dimidium 31 dimidia hora JI, media hora 1 cum Vlllg. Septimo.. sigillo om. S aperto] autem B 7 semihora] st-niora F, media ferme hora g post semihora add. spmihora CB. add. per quod significatur X est om. X 8 interruptio e silentio om. DCB pandem C, eam g 9 repetiuit IK hie] id F 11 Et.. uiui add. X post uidi add. alterum g cum Vulg. ab ortu solis HIK cum Vulg., om. F sigt.uni FH cum Vulg. 12 Angelum .. sole om. X 13 solo Dml, solum CB est] erit I, erat KM. om. CB 14 a om. FH 15 intollerabili IKM haec ... legimus] quae in libris et ueter;s et noui testamenti praedicta legitur 1K apertione] appetitione F librorum e et (ante ueti-ris) om. CBg 16 noua F dominus om. g 17 malachim T, malitiam F mitto FIK tesbiten TF, prophetam I ) [*]( XXXXIX. Victorinus Pet. ) [*]( 6 )

conuertere corda patrum ad filios et cor hominis ad proximum suum, id est ad Christum per paenitentiam; (conuertere corda patrum ad filios': secundum tempus uocationis Iudeos ad sequentis populi fidem reuocare. et ideo ostendit etiam, ut diximus, numerum ex Iudeis crediturum et ex gentibus magnam multitudinem.

Mitti etiam de caelo orationes ecclesiae ab angelo et suscipi illas et contra iram effundi et scotomari regnum Antichristi per angelos sanctos in euangelio legimus; ait enim: orate, ne incidatis in temptationem. erit enim angustia magna, qualis non fuit ab origine mundi, et nisi adbreuiasset dominus dies illos, non esset salua omnis caro. hos ergo archangelos magnos septem ad percutiendum regnum Antichristi mittet. nam et ipse ita dixit: tunc mittet filius hominis nuntios suos et colligent electos eius de quattuor angulis uenti a. finibus caeli usque ad fines eius. [*]( 5 cf. Apoc. 7, 4-9 8 cf. ibid. 8, 3 sqq. 9 cf. ibid. 8, 6 sqq. 10 Matth. 26, 41 (= Marc. 14, 38; Luc. 22, 46) 11 Matth. 24, 21. 22, cf. Marc. 13, 19. 20 15 Matth. 24, 31 ) [*]( 1 et cor.. ad filios om. g propter homoeoteleuton 2 proximum] propriuin H 4 et om. DCB 5 etiam om. g ut diximus (quae uerba sunt Hieronymi interpolatio) om. CB, maximus T ex Iudeis om. I crediturorum S, creditorum H et om. FHI 6 post multitudinem add. quam nemo poterat dinumerare S 8 mittit H etiam om. T in caelum e 9 illos Fg ira T, ire F scotomari (deriuatum a Graeco oxdtu)p.a) TH, stotomari Dml, scuto mare M, scomari CBml, scopari Bm2e, estimari S, substernari ImlK, substerni Im2, totum maro F, per totum Dm2 10 post sanctos add. ut K legimus per angelos in euangelio I 11 intntis IS cum Vulg. temptatione T, temptationibus F 13 esset] fieret H cum Vulg. 14 magnos] malos CB regnum Antichristi] antichristum DCB 15 mittet FS, mittit TIKM, missurus est H 16 colligant D a quattuor uentis H cum Vulg. 17 angulos TIS finibus] summis IKM cum Vulg. caelij eius CB eius] terrae H ) [*]( G* )

et ante ait per prophetam: tunc erit pax terrae nostrae, cum surrexerint in ea septem pastores et octo morsus hominum et indagabuntAssur-hocestAntichristum-in fossa Nebroth: in damnatione diaboli. Ecclesiastes similiter: cum moti fuerint custodes domus. ipse autem dominus in parabola ad apostolos sic ait: cum uenissent ad eum operarii et dixissent: domine, nonne bonum semen seminasti in agro? unde ergo ibi lolium? respondit eis: inimicus hoc fecit. cui dixerunt: uis ibimus et eradicabimus illud? qui ait: non, sed sinite utraque crescere usque ad messem. et in tempore dicam messoribus colligere lolium et facere manipulos et cremare igni aeterno, triticum autem colligere in horrea mea. hos messores et pastores et operarios hic apocalypsis ostendit esse angelos.

\'Tuba\' autem uerbum est potestatis; et licet repetat per \'fialas\'. non quasi bis factum dicit, sed quoniam semel futurum [*]( 1 Mich. 5, 5. 6 4 Eccle. 12, 3 G Matth. 13, 27-30 16 cf. Apoc. R, 6 17 cf. ibid. 15, 7 ) [*]( 1 et.. prophetam om. I et] nam et S terrae nostrae TIIMS, nostrae terrae I, nostrae K, terrae uestrae DCB, cf. Beatum p. 502: et erit iste pax, Assyrius cum uenerit in terram uestrain {— opwv LXX, at nostram Vulg. et Hieron. in Mich. c. 5, XX V1200 M) 2 resurrexerint D octo] VII. IK 3 indicabunt F assyr T hoc] id S 4 nebroth DJl, nembrotli S, nemroth H, nebroch T, nembroch B, lribrotli C, memroth F, menroht K, meroch I, Nambrot e in damnatione] id est in natione g post damnatione (tdd. uidelicet S ecclesiastes F, ecclesiae spiritus TDCHLMS, ecclesiae spiritu g, ecclesiae spc BK, ecclesiae specie e cum moti] commoti Fe, cum mortui H, cum noti IK 5 domorum IK autem om. T dominus om. CB 6 sic ait om. IKg, sicut F 7 semen om. D 8 post agro add. tuo HS cum, Vulg. eis om. HIKM 9 post inimicus add. homo eFHIKS cum Vulg. dixit T uis ibimus TFHMS, uis imus IK cum Vnlg., uenimus DCB et om. S eradicamus TK, colligimus I cum Vulg. (in mar!J.: eradicamus) 10 illud] ea I, illa I (in marg.) K, illam TFIIM, illum D utrasque T 11 post tempore add. messis CBHIKMS 12 colligite HIK facite HIK 13 cremari CB, cremate HIK igne I, in igne H colligite IK, congregate H cum Vulg. 14 orrea TFl mea om. IK post hos add. igitur S apocalipsin F 17 post fialas add. sed (I) post non add. tamen g dicitur S )

est, quod est a deo decretum ut fiat, ideo bis dicitur. quicquid igitur in tubis minus dixit, hic in fialis est. nec aspiciendus est ordo dictorum, quoniam saepe spiritus sanctus, ubi ad nouissimi temporis finem percucurrerit, rursus ad eadem tempora redit et supplet ea quae minus dixit. nec requirendus est ordo in apocalypsi, sed intellectus sequendus; est enim et pseudoprophetia. sunt igitur scriptae in tubis et fialis aut plagarum orbi missarum clades1) aut ipsius Antichristi insania2) aut populorum detractatio 3) aut plagarum differentia4) aut spes in regno sanctorum-15) aut ruina ciuitatum I:) aut ruina magnae Babylonis, id est ciuitatis Romanae7).

[Et aidi unam aquilcim uoluntcm per medium eaclllłll.] Aquila [*]( 8,13 ) magna medio caelo uolans: spiritus sanctus significatur in duobus prophetis contestans magnam plagarum iram imminere, si quo modo quisque uolens sit nouissimo tempore conuersus. ut aliquis adhuc saluus esse possit. [*]( 1) cf. Apoc. 8, 7 ct 16, 2 2) cf. ibid. 8, 8. 9 et 16, 8 3) cf. ibid 8, 10. 11 et 16, 4-7 4) cf. ibid. 8, 12 et 16, 8. 9 ») cf. ibid. 9 1 sqq. et 16, 10. 11 6) cf. ibid. 9. 13 sqq. et 16. 12—16 7) cf. ibid 11, 15 et 16. 17-21 14 cf. ibid. 11, 3 ) [*](1 est pr. om. C deo I domino X decietuni a deo CB bisj uobis 7\', nobis M, non bis 1K quicquid DCB, quid T, quod X 2 igiturj ergo T Kg tubus F, tuba S hic fiale sunt H liic] hinc F fialas TF est] emi F nec] non g inapiciendus Ilv 3 doctoruni F quoniam om. F 4 percucurrerit TDCBI, percurrerit cet. eandem F 5 rediit F suplex eam F 6 post est pr. add. haec F, add. et 7\' enim om. X et om. S 7 pseudoprophetia scripsi, ipsi prophetia F, ipse propheta CB, ipsum prophetam :ll, ipsa prophetata DJK, ipsud prophetata 1\', illa prophetata 1J. ipsorum (eonmi g) quae prophetata sunt S scriptae T, scripta ITTKS, scriptura F, significata g tubus II) Salas TD(J> aut] et 1\'1) 8 urbi J K insaniani V 9 detractatio T, detractio cet. differentiam F 10 aut ruina ciu. om. H ruinam F 11 magnae IK (c/. Apoe. 14, 8; 16, 19; 17, 5; 18, 2. 10. 21), magnam F, magna cet. ciuitatis id est CB post ciuitatis add. magnae H 12 Et.. caelum add. X unum angelum g aquila .. uolans] per angelum per medium caelum uolantem g 13 uolans per medium caelum HTK 14 contestantis T 15 quisquis S (sed quisque g) uolens sit g, uolans sit TX, uolasset DCB sit] sic F 16 salus e )

r Et uidi angelum fortem descendentem de caelo, amictum 10, [*]( 1, 2 ) nube, et erat iris super caput eius et facies eius tamquam sol et pedes eius tamquam columnae ignis. et habebat in manu sua lihrĮ(Ji! apertum et posuit pedem suum dextrum super mare, sinistrum autem super terram.] Nam angelum fortem, quem dicit de caelo descendisse, amictum nube et [*]( 10, 1. 2 ) irin super caput eius — et facies eius tamquam sol et pedes tamquam columna ignis. et habebat in manu sua librum apertum et posuit pedes suos super mare et terram — dominum nostrum significauit, sicut superius enarrauimus. facies eius tamquam sol: id est de resurrectione. super caput autem eius irin: iudicium, quod per illum factum est aut futurum est. liber apertus (reuelatio operum in\' futuro iudicio] uel apocalypsis est quam accepit lohannes. pedes eius \'conflatos\' et superius diximus esse apostolos. nam calcari ab eo et maria et terram, omnia pedibus eius subiecta significat. angelum eum dicit, id est nuntium, scilicet patris; uocatur enim magni consilii [*]( 12 cf. p. 21, 13-18 17 cf. p. 27, 8 19 Esai. 9, 6 ) [*](2 Et uidi.. terrain add. X Et om. S alterum allgelulII g 5 libellum FH cum Vnlg. 6 nam om. X angelus iste fortis I angelum om. DCl] }Jost angelum add. istum X 7 desc. de caelo S amictum... t. 11 terram om. X (S praebet amictum nube, om. reliqua) 8 hirin T, iris J: faciem T 9 post pedes add. eius CB tamquam om. CB columnae T cum Vulg. 11 terra T post nostrum (tdd. esse g significat 8, significaujt I 12 enarrabit F, enarraui IKJ.lJ tamqualll] sicut MmlS 13 de om. II resurrectio H autem om. FKg iris cKMS, iris erat H post iudicium add. intelligitur e, innuit g 14. factum est aut OJ/I. (1) 15 reuelatio .. iudicio add. X uel add. S apocalypsis .. Iohannes om. (1) apocalypsis] abhinc deest folium codicis D 16 quam Ioannes uidit CB et] ut X 17 apostolos esse CB \'et marina et terrena CBS, et terram et maria IK 18 sub pedibus CB subiecta] esse subiectum F angelus autem dicitur IKM post angelum add. autem FHS eum om. X 19 nuntius FIKM cnim] ergo IK )

nuntius. clamasse uoce magna: uox magna est cae- [*]( 10, 3 ) lestis, omnipotentis dei uerba hominibus nuntiare et contestari, quia post clausam paenitentiam spes postea futura non est.

[Et locAitu sunt septem tonitrua uoces sua.\';.] Septem toni- [*](10, 3 ) trua locuta uoces suas: spiritus sanctus septiformis uirtutis per prophetas protestatus est omnia futura et uoce illius in saeculo testimonium reddidit. sed quia dicit se scripturum fuisse lohannes, quanta locuta fuissent tonitrua, id est, quaecumque in ueteri testamento erant obscurate praedicata, uetatur scribere, sed relinquere ea signata, quia est apostolus nec oportebat gratiam sequentis gradus in primo conlocari, quia tempus, inquit. prope est. apostoli enim uirtutibus signis portentis magnalibus factis uicerunt incredulitatem. post illos iam eisdem consummatis ecclesiis datum est solatium propheticarum scripturarum interpretandarum, quos interpretes prophetas dixit. ait enim apostolus: et posuit quidem in ecclesia primum apostolos, secundo prophetas, tertio doctores et reliqua. et alio loco ait: prophetae duo uel tres dicant et ceteri aestiment, et ait: omnis mulier [*]( 7 cf. Apoc. 10, 4 11 Apoc. 1, 8 et 22, 10 1(5 I Cor. 12, 28 1* I Cor. 14, 29 19 I Cor. II, 5 ) [*]( 1 uuntius] angelus CBHIK, et nuntius T quod clannisse dicit u. m. CB, clamasse quoque eum u. in. S 2 omnipotentis om. F dei uerba om. H hom.] omnibus FK pronuntiare IK et] ac 1 4 Et.. suas add. X Et om. S Septem .. suas om. S 5 sps sps F septemformis F post nirtutis add. est qui g G protestatur omnia esse futura F et om. TIKM uox IK illiusJ illis I 7 reddit CB, Ioannes reddidit g fuisse Ioh.] ioliannes fuisse IK 8 Iohannes om. Hg locutus fuisset F 9 obscurate scripsi, obscura et f(Į), obscure S, obscura g scribere uetant H 10 est] erat CB 11 quia om. S quia] add. nunc F, cf. Apoc. 10, 6 12 inquit om. (I) prope est] iam non erit H, non erit FM, non erat IK 13 et portentis FI 14 eisdem] in eisdem F consumptis CB 15 quos] post X prophetas interpretes IK interpretantes S 16 dixi S apostolus autem ait H et quidem posuit CB 17 secundum FM 18 reliqua] pastores H alio] in hoc 1 uel! aut CB, atque H 19 ceteri] alii CB (— uXkoi, item Ambrosiaster, cf. XVII ,258 M) extiment TF, examinent S )

orans uel prophetans detecto capite deturpat caput suum. cum autem dicat: prophetae duo uel tres dicant et ceteri aestiment, non de catholica prophetia dicit inaudita et incognita, sed et iam praedicata et nota; aestiment autem, utrumne interpretatio cum testimoniis congruat dictionis propheticae. constat ergo hoc Iohanni non fuisse necessarium superiori uirtute armato, cum corpus Christi. id est ecclesia, suis membris ornatum suo loco respondere debeat.

[Et accepi librum cle manu angeli et comedi ilhim.l Acci- [*]( 10, 10 ) pere libellum et comedere ostensione sibi facta memoriae est mandare. [et erat in ore meo tamquam mel dnlcis.J dulce esse in ore praedicationis est fructus loquentis et audientibus dulcissimus, sed et praedicanti et perseuerantibus in mandatis per passionem amarissimus. (et dicit mihi:] opor- [*]( 10, 11 ) t et a ute m te iterum prophetare, inquit, populis et linguis et nationibus: hoc est, quoniam, quando hoc uidit lohannes, erat in insula Pathmos, in metallo damnatus a Domitiano Caesare. ibi ergo uidit apocalypsin et cum iam senior putaret se posse per passionem accepturum receptionem, interfecto Domitiano omnia iudicia eius soluta sunt et [*]( 2 I Cor. 14, 29 ) [*]( 1 delicato H 2 uel] aut 1K 3 cfteri] alii CB de om. II 4 et iam I iam 1K, et g post aestirm-nt add. ita F 6 hoc om. CB non om. T 7 Christi corpus CB id] quae S 8 ornamentum T<V ornamentum membris F 9 Et... illum add. X Et om. S 10 librum X ostensione sibi (siue T) facta TFHMS, ostensicnem sibi factam IK, sub ostensione facta CB 11 est mandare om. CB comnicndare H et... dulcis add X et om. S dnlcih] dulce IIS 12 dulce] dulcis CB, dulcem 1K esse om. CB praedicationem IK fructurn TFJJIS loquenti CB 13 dulciaimum TX et pr. om. <II praedicantibus X 14 amavissiniuin HKM et.. mihi add. X dicunt FMS 15 autem om <1 >g [iroplietari F inquit om. Φg 16 linguis et nationibus T, linguis et gentibus multis F, linguis et gentibus et regibus multis S, gentibus et linguis et n-gibus multis HM, gentibus et regibus multis et linguis IK hoc est om. F hoc dicit propterea. quod g hoc alt ] iaa S, haec g 17 in alt. om, F metalluiii e dampnatus TBFIK 18 ibi om. IK 19 posse om. eFg; uerte: er werde moglichevweise die Aufnahme erlangen )

Iohannes de metallo dimissus est. sic postea tradidit hanc eandem quam acceperat a domino apocalypsin. hoc est: oportet te iterum praedicare.