Commentarii in Apocalypsin

Sexta classis. id est conuersatio conlectionis optimae, consuetudo sanctorum declaratur. horum scilicet, qui humiles in saeculo et rusticani in scripturis et fidem inmobiliter tenent nec omnino ullo casu timefacti retrahuntur a fide. ideo ait ad illos: dedi ante uos ostium apertum, et ait: quoniam [*]( 3, 8 ) seruasti uerbum patientiae meae — in tam paruis uiri- [*]( 3, 10 ) [*]( 2 id est CB, et T, est DFIKÇJJ, om. MS collatio F conseruatio IKM 3 alias CBg quod om. CBFIK, quas g 4 opere inanes scripsi, operationis TFIK, operationes cet. 5 illos] eos CB periclitanti scripsi, periclitantis T, periclitati DCB, om. X93 6 esse salui CB et.. ait add. S esto .. cetera add.Xa 7 stabili .. ea owi.XSB stabili scripsi (cf. Primasii textum [LXVIII 809 J.\'Il] ubi pro: esto uigilans et stabilis et confirma reliqua haud scio an scribendum sit: esto uigilans et stabili reliqua), instabili VI]), stabiliui T, instaura CB 8 enim om. I inneni IS meo om. IKM 9 uiuere et uirere scripsi cum PrÚnasio, bibere et uiuere T, uiuere DCBFIlJIS, uirescere Kml 10 sicl sicut CB ipsum] Christum gSQ et Christum] Christumque 8. ipsum uero g 11 in opera I non hab. in opere F 12 id est OS, est TDX conlectionis T (cf. p. 41, 2. 43, 6), electionis cet. optima F post optimae add. et IK consuetudines CB 13 declarat CBIK!В horum scilicet] et IK post humiles add sunt S 14 rustici CB et (alt.) om CB immobilem I 15 timefacti TFM, tumefacti 33, tremefacti IK, fracti aut timoris (-re g) Sg, territi DCB 16 post illos add. et hoc IK, ex hoc M ecce ante dedi add. F cum Vulg. uos] te FIMS osteum T (cf. Georges, Wortformen s. u.), hostium F ait om. S 17 meae om. F )

bus - et ego te seruabo de hora temptationis: ut sciant huiusmodi gloriam suam, nec in temptationem eos tradi permittit. qui uicerit, inquit, fiet columna in templo dei: [*]( 3, 12 ) columna decor est aedificii, id est \'qui perseuerauerit, tantam nobilitatem in ecclesia consequetur\'.

Haec quoque conlectio, septima classis, declarat homines locupletes, credentes in dignitatibus conlocatos, sed credentes ut locupletes, apud quos in cubiculo scripturae quidem tractantur, foris autem an sint fideles a nemine intelleguntur, scilicet iactantes et dicentes se omnia cognoscere, praediti fiducia litteraturae, opera autem uacantes. et ideo ait ad illos neque frigidos neque feruentes illos esse, id est \'neque incredulos neque fideles\'; ad omnes enim omnia sunt. et quoniam qui nec frigidus est nec calidus, sed tepidus est, nausiam facit: uomam. inquit, te de ore meo. nausia quamuis odibilis [*]( 3, 16 ) sit, neminem latet: sic et huiusmodi homines, cum fuerint proiecti. sed quia tempus est paenitentiae, ait: consulo tibi, [*]( 3, 18 ) emas a me aurum conflatum, id est \'si quo modo poteris [*]( 12 cf. Apoc. 3, 15 ) [*]( 1 de r, ab X93 cum Vulg. 2 post huiusmodi add. homines F suam om. CB nec scripsi, neque OB, necquidem TX, ne quidem 2)33 temptatione DF 3 fiet.. deij faciam illum columnam in templo dei mei *I>33 cum Vulg. fit T 4 columnaj sicut enim columna S id est] sic S tantam om. S tanta nobilitate TFM, totum nobilitatur CB 5 consequetur Dm2IKg, consequitur TDmlFMS, Sequitur CB in exordio nouae sectionis 6 septima classis DOB, septimae classis IKJJI, septima eccJiis T, septem ecclesiis F 7 credentes .. 1. 8 locupletes om. CBIKM in dignitatibus ..1. 8 locupletes om. F 8 quidem scripturae CB tractantur CBS; detractantur = male tractantur 9 foris .. intelleguntur om. F an sint] si sint IKJJI, sunt S et a nemine S intelligitur CB 10 iactantes scilicet se S 11 opere IKMSft uacantes] negantes CB ad illos om. IKS 13 ad omnem IK 14 qui om. CB est (pr.) om. <I>33, es CB (bis), est et F nec (alt.)] neque IKM sed] et TM, om. D nausiam facit] et nauseam facis CB 15 te inquit (I> quamuis] quantum (1))8 neminem latet] tamen neminem ledit S 16 huiusmodi] huius mundi IK 17 consulo] suadeo S cum Vulg. 18 ut emas CBIKMSℬ potestis DCB, possis IK )

pro nomine domini aliquid pati\'. et collirio, inquit, inunge [*]( 3, 18 ) oculos tuos, (ut quod libenter cognoscis per scripturam, huius et opus facere coneris\'. et quoniam si huiusmodi homines de magno excidio ad magnam redeant paenitentiam, non solum sibi utiles, sed multis prodesse possunt, non mediocrem mercedem eis promisit, id est: sedere in solio iudicii. [*]( 3, 21 )

[Post haec, inquit, uidi et ecce ostium apertum in 4, 1 caelo.] Ostium apertum in caelo noui testamenti praedicator uidit Iohannes et dicitur ei: ascende huc. [et uox prima, quam audiui tamquam tubam loquentem mecum, loqucbatur dicens: ascende huc.] quando apertum ostenditur, clausum fuisse ante hominibus manifestum est. satis autem et plene patefactum est, quando Christus in corpore in caelis ad patrem ascendit. uox autem prior quam audierat: cum dicat illum secum esse locutum, sine contradictione argu- [*]( 4. 1 cf. 1,10 ) untur, qui alium in prophetis, alium in euangelio dicunt fuisse locutum, cum magis ipse qui uenit ipse in prophetis locutus sit. Iohannes enim ex circumcisione erat et omnis ille populus ueteris testamenti praedicationem audierat, illa uoce aedificatus [*](1 aliquid pati] pati tribulationes et passiones X33 inungue TD, unge F 2 scripturas C huius] scil. scripturae 4 scidio F redeunt FIK 5 post sibi add. sunt S post sed add. et FIKS eis mercedem CBIK 6 sedere.. solio] reddere eis solium IK sederej sedem CB, residere M iudicis CB 8 post.. caelo add. X inquit om. (1) - 9 osteum T ostium ... caelo om. IKM, ostium .. praedicator otn. F noui...huc] nouum testamentum praedicatur IKMS praedicatur TDml 10 ct uox .. huc add. X 11 tubae loquentis FS cum Vulg. 12 loquebatur om. S hic F 13 antea MS, om. DCB 14 et om. IKM patefactum] satisfactum DCB in caelis om. F caelos elKM 15 audierat] ascenderat F 16 illam .. locutam S esse om. DCB arguit OB, arguit eos g 17 alium in euangelio om. T dicunt] dr F 18 locutum esse dicunt T cum... locutus sit om. T locutus sit CB, sit locutus I, sit in pr. locutus S, locutus est cet. 19 post populus add. qui S 20 aedificatus] praedicatus T )

est. illa eademque uox, inquit, quam audieram, illa [*]( 4, 1 ) mihi dixit: ascende huc: id est Christus, quem paulo ante quasi filium hominis inter candelabra aurea ambulantem se uidisse fatetur, et nunc exinde recolit, quae per legem in similitudinibus praenuntiata erant, et per hanc scripturam coniungit omnes priores prophetas et aperit scripturas. et quia postquam inuitauit in caelo omnes credentes in nomine suo dominus noster, statim spiritum sanctum effudit, qui ferturus est ad caelum, ait: statim factus sum in spiritu.

et cum [*]( 4, 2 ) aperiatur per spiritum sanctum mens fidelium et illud illis manifestetur, quod et prioribus est praedicatum, significanter [ait: et ecce sedes posita erat in caelo.J solium positum, [*](4, 2 )quod est sedes iudicii et regis, quem solium uidisse (se) ait similitudinem iaspidis et sardii. iaspis aquae color est, sardius ignis. haec duo iudicia posita esse usque ad consummationem orbis super tribunal dei exinde manifestantur, quorum iudiciorum duum unum iam consummatum est in cataclismo per aquam, aliud autem consummabitur per ignem. [et iris erat in circuitu sedis.] [*](4, 3 ) [*]( 3 cf. Apoc. 1, 13 15 cf. ibid. 4, 3 ) [*](1 quem T 2 id est] idem DCB xps <1\\ sps TS quasi TD(I>, quam CBS 3 can debra T, cf. Archiv fiir lat. Lex. V 567 5 renuntiata TFIl1 7 caelum CBg 8 qui.. caelum om. <I) ferturus TS, laturus DCB 9 est om. T in caelum CB ait] sequitur IK factus sum] fui X cum Vulg. 10 illis] eis S 11 manifestatur F significanter TFS, significatur IKM 12 ait (ait om. \'I1) .. caelo add. X solium positum T, sedes posita X 13 quod] quid IK sedis T, cf. Georges, Wortformen s. tt. iudicis IK et supra .. sardini add. X 14 aspectu] aspectui S, erat K, om. I sardinis I super .. 1. 16 sardii om. IK11I supra S 15 quem] quod CB, om. FS se addidi iaspis F 16 sardii Dm2eg, sardi TD, sardini CBF, sar- dinis S iaspidis T coloris S color est] habet colorem I sardini CB 18 manifestatur I quorum] quoniam CB duum] duorum DS, duorum dum F, dei K, duorum (iudiciorum) dei I 19 cataclismum TFI 20 et iris .. sedis add. X hyris FS saepius erat om. IK )

irin autem circum solium: eosdem colores habet iris et arcus dicitur, de quo etiam ad Noe et filios eius locutus est dominus. ne timerent inrigationem dei. iam statuam, inquit, arcum meum in nubibus, ne iam aquam timeatis sed ignemante solium autem tamquam mare uitreum simile [*]( 4, 6 ) cristallo: donum baptismi, quod per filium suum paenitentiae tempore, antequam iudicium iudicet, effundit; ideo ante solium id est \'ante iudicium\'. cum autem dicit: mare uitreum simile cristallo, aquam mundam, stabilem, non uento agitatam. non in procliuo defluentem, sed tamquam donum dei inmobilem traditam ostendit.

[Et pcr circuitum scclis] quattuor animalia: quattuor [*]( 4, 6 ) animalia quattuor sunt euangelia. primum, inquit, [animal] [*]( 4, 7. 8 ) simile leoni et] secundum simile uitulo et tertium [habens faciem] simile[m] homini[s et] quartum simile

Υ) aquilae uolanti: habentes alas senas in circuitu et oculos intus et foris: et non cessabant dicere, inquit: hagios hagios hagios, sanctus sanctus sanctus dominus deus.

X) aquilae uolantis: habentes alas senas et per circuitum et intus plena sunt oculis: et requiem non habebant dicentes: sanctus sanctus sanctus dominus deus omnipotens: et pro- [*](4, 10 ) \t cidentes XXIIII seniores ante sedem adorauerunt deum.

[*]( 3 Gen. 9, 13 )[*]( 1 hirin TS, hyrina F, yrim DCB, yris IKJI circa CBIK et om. S 2 post et add. ad FSaa 3 inrigationem scripsi, in regenerationem (-ne D) TD, in generationem I, in generatione I\'KIIIS$, in resurrectione OB, ambagibus additis: ne timerent ultra diluuium in generatione dei sed ignem. Sic enim ait S iam T, om. X33 4 ne Fl, nec YFlII. ut non IKg 5 ante solium autem] et ante sedem S, item ante sedem IKM, iam ante sedem F similem T 6 id est donum S post donum add. est IK 7 iudicat Dml, faciat X effudit TCBX 8 dicet T 10 procliuio F profluentem IX 11 inmobile DCBIK traditum L\'(ll 12 et.. sedis add. X, DE QVATTVOR ANIMALIA add. T alterum quattuor animalia om. FJJi 13 sunt om. IK animal add. X 14-15 similem T quater et adll. X ter secundus T post sec. add. animal F 15 habens faciem add. X similem hominis (addito et) X alt. similem 1K 16 uolantis TX 17 et om. FJtf 18 sunt om. S 19 foras T habent IK dicentia IKg 20 inquit om. CB Arroc T, agius D, agyos CB ter )[*]( XXXXIX. Victorinus Pet. )[*]( 4 )

sedentes uiginti quattuor seniores habentes tribunalia uiginti quattuor: libri sunt prophetarum et legis referentes testimonia iudicii. sunt autem uiginti quattuor patres duodecim apostoli et duodecim patriarchae: animalia igitur quod differentia uultu sunt, hanc habent rationem.

Simile leoni animal secundum Marcum, in quo uox leonis in heremo rugiens auditur: uox clamantis in deserto: parate uiam domino. hominis autem figura Matheus enititur enuntiare nobis genus Mariae, unde carnem accepit Christus. ergo dum enumerat ab Abraham usque ad Dauid et a Dauid usque ad Ioseph, tamquam de homine locutus est; ideo prae dicatio eius effigiem hominis ostendit. Lucas a sacerdotio Zachariae offerentis hostiam pro populo et apparenti sibi angelo dum enarrat, propter sacerdotium et hostiam ipsa conscriptione uituli tulit imaginem. Iohannes euangelista aquilae similis adsumptis pennis ad altiora festinans de uerbo dei [*]( 4 cf. Apoc. 4, 4 9 in quo .. domino] cf. Hieronymi prol. in euang. quatt. (Nou. Test. lat. ed. Wordstvorth p. I p. 13, 12) 10 Marc. 1, 3 (Esai. 40, 3) 13 cf. Matth. 1, 17 15 cf. Luc. 1, 8 19 cf. Ioh. 1, 1 adsumptis.. disputat] cf. Hieron. prol. in euang. quatt. (ed. jYordstvorth p. I p. 13, 16) ) [*]( 1 deus om. g 2 XXIIII seniores .. deum om. F 3 deum IKMg, dominum S 4 sedentes om. X hab. trib. om. X 5 testimonium IK 6 iudicia T post autem add.et TS 7 patriarchas T quod] quae IK 8 uultibus CB, uuitus DFM habet CB traditionem F 9 similem TFS post animal add. euangelium CB sec. Marcum] Marcum designatg 10 rugientis CBIKg uox .. domino om. g 11 domini CBIMm2 figuram DM, figure IK innititur IKM, mittitur Dml 12 enuntians IK 13 numerat IK abraam F a Dauid om. TFS 14 post loco est add. DE EFFIGIAE QVATTYOR ANIMALIVM T 15 hominis effigiem CB a sacerdotio TDFIKM, sacerdotium CBS 16 ostia T apparente IK, -tern CBS post appa deest folium in cod. D, cf. p. 61, 1 angelum CBS 17 post enarrat add. incipiens 1K hostiae CBIK ipsam T, ipsius IK, om. CB conscriptionem TlK 18 uituli imaginationem tenet CB 19 dei om. F ) [*]( 4* )

disputat. Marcus euangelista sic incipit: initium euangelii Iesu Christi sicut scriptum est in Esaia propheta: uox clamantis in deserto —leonis habet effigiem —: Matheus autem: liber generationis Iesu Christi filii Dauid filii Abraham - haec est facies hominis -; Lucas autem dixit: fuit sacerdos nomine Zacharias de uice Abia et mulier ei de filiabus Aaron — haec est imago uituli —: Iohannes autem sic incipit: in principio erat uerbum et uerbum erat apud deum et deus erat uerbum. hoc erat in principio apud deum; haec est similitudo aquilae uolantis. non solum autem hi IIII sed et ipsum uerbum dei patris omnipotentis, qui est filius eius, dominus noster Iesus Christus, fert easdem imagines in tempore aduentus sui ad nos. et cum praedicatus est tamquam leo et catulus leonis, propter salutem hominis homo factus est ad mortem deuincendam et uniuersos liberandos: et quod se ipsum obtulit hostiam patri pro nobis, uitulus dictus est; et quoniam mortem deuicerit et ascendit in caelos et extendens alas suas et protegens [*]( 1 Marc. 1, 1-3 4 Matth. 1,1 5 Luc. 1, 5 8 Ioh. 1, 1. 2 14 Gen. 49, 9 18 cf. Hier. 48, 40 ) [*]( 1 disputans S incipiens g initium om. IK sancti euangelii F, euangelium IK 2 ysaia IK 3 post deserto add. et ideo 1K leonis .. effigiem TX, haec est leonis effigies CB mattheus T, 4 autem Iulls, est autem F, ait T, om. CB 5 abraam FS post facies add. filii F autem] uero g dicit CBIK post fuit add. quidam IKM 6 mulier ei T, uxor illi S, uxor eius IKM, utor illius F cum Vulg. 7 autem om. <I> at ioannes cum iucipit g 10 haec .. uolantis] similitudinem aquilae uolantis ostendit g haec] hoc I simile F 11 post autem add. suas euangelistae quaternas similitudines in suis exordiis euangeliorum exprimunt S hii quatuor praebet M, om. cet. et] in S, om. F 12 feret e, ferunt S 13 ad nos.. est] cum ad nos praedicat est S, cum nobis praedicat est g 14 post leonis add. et cum X 15 hominum S est om. TFM 16 quod] quia K, cum F ipsum om. IKll1 obtulerit FMS 17 patri om. IK quoniam] quod S mortem om. IKM deuicit elK 18 caelo eM, caelum IK et (ante extendens) om. elKMg alas] manus IKJI ) plebem suam, aquila uolans nominatus est. hae ergo praedicationes quamuis quattuor sint, una est tamen, quia de uno ore processit, sicut fluuius in paradiso cum sit unus in quattuor partes diuisus est.