Historia persecutionis Africanae provinciae

De multitudine autem pergentium confessorum, id est ecclesiae Carthaginis clericorum, suggerente quodam ei lectore Teuchario perdito, quos ille nouerat uocales strenuos atque aptos modulis cantilenae, designatione sua debere dicit duodecim infantulos separari, quos ipse, dum catholicus esset, tunc discipulos habuit. Statim illo suggerente sub festinatione ueredi mittuntur, et ui barbarici furoris bissenus numerus puerorum de itinere reuocatur. Segregantur corpore, non spiritu [*]( 1 1. c. 12 Iob 1, 21. ) [*]( 2 robore BVl decore P 3 marita b malta a consieotiae V 4 obmutiscens ab corriebatur C 6 parentes BVMS1α1P utique M nerbebua W 7 itenere 8 8 deatinatur BV1C1 9 niolenti C2WS2Lβ 10 contnlerant BV181 11 aufereretnr W 12 utero] nentre a matri W nudum etiam Wa 16 peiruenernnt W 17 confessores VMs1 18 cIeri. corum] electorum Ws1 quoddam W lectore a 19 theucbario Ws\'L theochario M theucario p 20 catilinae Vsl 21 separare V1 22 discipulus b abnit P 28 neredi mittuntnr ego (II, 38): nero dimittuntur BVWsPB uiri dimittuatnr ab niri/// mittuntur C dimittuntur M uiro dimittuntur Lv ui] in MP bissenos numeros BVsx 24 reuocantur V* )

Sed dum oun eis, quasi cum tali aetate, non blanditiis ageretur, superiores suis inuenti sunt annis, et ne obdormirent in mortem, lucernam sibi euangelici luminis accenderunt. Indignantur ob hoc grauiter Arriani et se superatos a pueris erubescunt; unde accensi subdi iugiter fustibus iubent, quos iam ante paucissimos dies uariis uerberibus dissipauerant. Inprimuntur uulneribus uulnera et rursum poena restaurata crudescit. Factum est domino confortante, ut nec aetas minor deficeret in dolore et magis animus cresceret roboratus in fide. Quos nunc Carthago miro colit adfectu et quasi duodecim apostolorum chorum conspicit puerorum. Una degunt, simul uescuntur, pariter psallunt, simul in domino gloriantur.

Illis diebus et duo negotiatores, Frumentius et alius Frumentius ipsiusdem urbis, egregio martyrio coronati sunt. Tunc et septem fratres non natura, sed gratia, simul in monasterio commanentes, confessionis certamine expleto inmarcescibilem peruenerunt ad coronam [id est Liberatus abba, Bonifatius diaconus, Rusticus subdiaconus, Rogatus monachus. Septimus monachus et Maximus monachus]. [*]( 6 cf. Ps. 12, 4. ) [*]( 2 costrigebant W constriugebaa b 3 minatibus W 4 gla- . dii BV1C1 dum om. BVGMS1L 5 tale P1 blanditus B blanditer C blanditiis sed uerberibus Ws2 8 a pueros albl 9 iugiter ego: igitur BVCs\' iterum WS2αβ; om. CML 10 dissiparant β 11 reBtanrat BV1 14 corum P 15 salIunt P 17 et duo] duos W negutiatores B negatiatores b 18 ipci eiusdem Caβ ipsius Ms eiusdem Lv 19 simnl in monasterio si* mul b 20 inmaroesBibilem VCsta 21 id est et rel.] nomina e Pass. §. 7 neque iwtegre neque eodem ordime inlata deleui abbas Lb bonefacius a bonifacius sLβ 22 diaoonorum W ante Rosticns WL addunt sernos aabdiaoonns rogatus monacus P 23 septiminus BW Sept. mon. om. Cβ et Max. mon. om. C mazimus monacns P )

(V, 11) Nam illo tempore crudeling Arrianorum episcopi, presbyteri et clerici cum rege et Uuandalis saeuiebant. Nam ad persequendum ipsi cum suis clericis ubique gladiis accincti currebant; sicut quidam episcopus inter illos, ceteris crudelior, Antonius nomine, qui tam nefaria et incredibilia in nostris exercuit, ut narrari non queant. Fuit iste in quadam ciuitate proxima heremo, quae Tripolitanae prouinciae uicinatur: qui ut bestia insatiabilis, catholicorum sitiens sanguinem, huc illucque ad rapiendum rugiens excurrebat.

Nam impius Huniricus sciens Antoni ferocitatem in ipsis heremi partibus uoluit sanctum Eugenium relegare. Quem dum custodiendum Antonius accepisset, ita eum artiori custodia cinxit, ut nullum ad eum introire permitteret, insuper uariis insidiarum atque poenarum suppliciis extinguere cogitaret. Sed Eugenius [sanctus, dum nostrae persecutionis deSeret incommoda et asperitate cilicii senilem adtereret corpus, nudamque super humum cubitans stratum sacci sui rigaret imbribus lacrimarum, aliquando sensit infestum paralysis morbum.

Quo nuntio in gaudio conuersus Arrianus pergit festinus ad cubuem exilii hominis dei; et cum uideret urguente passione uerum pontificem balbuttientia uerba producere, cogitauit simul extinguere, quem superesse nolebat. Praecepit ut acetum asperum nimisque acerrimum quaereretur; qui, cum fuisset allatum, uenerabilis senis recusantibus et nolentibus faucibus ingerebat. Nam si communis dominus, qui [*]( .2 presbiterici B et ante clerici om. b . cum ego: quam mss rege et BVlW reges et L rex et V2CMsβ; om. a uuradalis W uuandalos BV1 uuandali rell. seruiebant V feruebant VIM 3 clericis suis a aocinti Wa 5 inoredebilia V nostros ϕ WL 9 fugiens BVCaL furens V2М8 uniricus B hunericus MaL honoricus β 10 antoni BV: antonii rell. 11 religare W dum ad W 12 uinxit a1 13 insuper eum a insidiatorum b 16 senile mss praeter BVls 17 saccis ui rigaret VCl Baccis (sacci b) inrigaret Мβ 18 parilysis BV, gaudium Ws* 19 cubile mss praeter BV1 exiilii W enmii cpL 20 balbutientia (-cia a) MsaLb 22 acqtu W 28 qui BV\': quod V2CWM 8 α β cui L adlatum Pb1 uenerabili senis B\'V 01 uenerabili seni C2αβ 24 faucibus om. W Ii] sicut β )

(V, 12) Alio autem nostro episcopo Habetdeum similiter relegato Tamallumensis ciuitatis, in qua Antonius fuerat, quantum potuerat infestari, res ipsa demonstrat. Nam cum diuersis eum persecutionibus adfligeret nec posset facere Arrianum, uideretque Christi militem semper in confessione constantem — promiserat enim suis dicens: cnisi eum nostrae fecero religionis, non sit/Antonius\'; — at ubi in sua promissione minor inuentus est, suggerente sibi diabolo cogitat aliud.

Pedibus manibusque ligatis uinculis ingentibus artat episcopum, oreque obturato, ne lingua clamaret, aquam corpori at putabat rebaptizationis spargit: quasi ualeret conscientiam ligare cum corpore, aut non aderat qui audit gemitus compeditorum et cordis secreta rimatur, uel superare posset aqua mendax tantae uoluntatis propositum, quem iam homo dei metantibus lacrimis miserat legatum in caelum. Exuit statim uirum uinculis et tali quasi gaudens prosequitur uoce: ecce iam, frater Habetdeum, noster Christianus effectus es; quid ultra facere poteris, nisi ut uoluntati consentias regis\'? Cui Habetdeum: \'illa est, impie Antoni, mortis damnatio, ubi [*]( 17 cf. Ps. 101, 21. ) [*]( 1 potaret] pateretur C* portaretur M\'s\' potaretor М282 2 omino W 3 neritas V1 ingeaisset C ingessiset W 4 obnoxio o\' accipit PB ancmentum W argnmentum P cnijcum a 6 epm W habetdens a 7 religato WPB tam alumensis M tamullumensis a 8 potuerit αβ 9 posse BVX potesset b\' 12 religioni P sit] sum V2Msb2 non ait antonius antonius C1 13 cogit B 15 obdnrato CM optnrato 0 aqua B 16 aspergit b conscientia BVl 18 et om. a superaret posset W 19 noluntis propositum (sic) V praepositum PR quem] qui C* quod WS2aL 20 metentibus a ligatum PB in caelum legatum a exnet B V1 21 ecce iam] ecclesiae PblB 22 habetdeus a et sic deinceps nostrae PB quid ... regis ow. β 24 impię BY antonii BV1C1M )

(Y, 13) Erat quidem generalis ista uiolentia tyrannorum.

Nam Uuandali pro hac re ubique fuerant destinati, ut transeuntes itinera sacerdotibus suis adducerent iugulandos. At ubi eos fallacis aquae gladio peremissent, indicium eis perditionis scriptura teste tradebant, ne alibi simili uiolentia traherentur, quia non licebat siue priuatis siue negotiatoribus alicubi transire, nisi descriptam caracteris indicio suam miseri ostenderent mortem; quam per reuelationem seruo suo Iohanni olim iam ostenderat Christus, ubi dicit: nulli licebit aliquid emere uel uendere, nisi qui habuerit caracterem bestiae in fronte sua et in manu sua.

Nam et episcopi atque presbyteri illorum cum armatorum manu nocturnis temporibus uicus uel oppida circuibant, et sic despicatis postibus ianuarum aquam gladiumque gestantes animarum praedones intrabant; et quos domi reppererant, alios forte in lectulis soporatos, imbre igneo atque fulmineo respergentes daemonica uociferatione Christianos suos ipsi pariter uocitabant, ut ludum prorsus suae [*]( 14 Apoc. 13, 16-17. ) [*]( 1 assentio a ergo M meae om. W 2 confite W credi BV1C1 et credidi et α 3 cathenis Wβ uincxieti b ianua B opilasti WM 4 praeterio W snbscribentibus αβ 5 et om. Wa lectitanda VC: lectitandam BV1MSPR lectitandaque W lectitandam ab 6 quidam BV1MSL1PbRquaedam Halmius generania P 8 ad BV\'Cl 9 iudicium ab 10 scriptnrq V1 simili] sibi B1VC1Ms1 sini B2 sua L 12 decriptam B deecripto V2CMs miseri] amiseris P miseris bB ostAlnderet P 13 per uelationem 01 iam om. aL 14 ostenderet V1C181licenit B 15 uel) ant a carractaerem b 18 uicos mss praeter BV. sic om. M despicatis postibus] despicatibus BVC1MS1L despicatis iannis C\' innarum W 20 reppererant] sic BVCWsdb aliis BVC1 alio W in lectulis forte a 21 respargentes a daemoniaca Wa dominica β. )

(V, 14) Tali uiolentia nobis uidentibus ibi GLrthagine filius cuiusdam nobilis annorum circiter septem iussu Cyrilae a parentibus separatus est, matre sine uerecundia matronali solutis crinibus post raptores tota urbe currente, infantulo clamante ut poterat: \'Christianus sum, Christianus sum per sanctum Stephanum Christianus sum\'. Cui et os opturantes insontem infantiam in suum gurgitem demerserunt.