Historiae Adversum Paganos

haec Petri apostoli [*]( EXPILATORES 1 dato - 5 temperarent excripsit Paulus 312, 18 - 22 1 dato—3 sinerent fort. adhibuit Isidorus Hist. Goth. 15, 7 — 10 4 praedae inh. fort. adhibuit MarcellinusComes ad a. 410 10 discorr.—p. 546, 17 euadnnt compilauit Isidorus Hist. Goth. 16.17 10—p. 546, 6 imperanit adhibuit Cassiodorius Var. 12, 20 ) [*]( 1 prius praecepto, || prius om. PRWX. II si (s m. 2 corr. ex p uel r uel š) P || q in q mut. B || in om. PBTW || sancta] scam sic D || praecipuaeque P pcipueq; sed , eras. B 2 in om.β 3 inuiolatas P* inuiolatus D || senerent P* 4 tum om. || deinde in] deindem D || possint D 6 magis ∗∗∗∗∗ (erasum urbis) P || irrnptio Rb 6 indignationem D || hostes D 7 urbis] PRςZ eccleSiae Dς Z1 v || -piscopus D 8 loth] PBD 10 post discorrentibus add. autem G3 (sed pro glossa ut uid.), itaque add. Z1v. 12 eclesiastica P || repperit PR 18 argentόq; R2 atque argentum D et argentum VW || honesie] hostis D || constantia] constientia (secunda [sic] t fort. radendo in c mut.) D conscientia N 14 se] re D 16 dumque c || adpomtum (corr. m. 1) P adtonitum R1 atto in tum D || magnitudinem D 16 pondere] et pondere ao v || pulcritadine D || que post pulchr. add. m. coaeua in B || in in tel|legerit D 17 petri] patri D ) [*](v. ) [*]( 35 )

barbarus uero ad reuerentiam religionis timore Dei et fide uirginis motus ad Alaricum haec per nuntium rettulit: qui continuo reportari ad apostoli basilicam uniuersa ut erant

uasa imperauit, uirginem etiam simulque omnes qui se adiungerent Christianos eodem cum defensione deduci. ea domus a sanctis sedibus longe ut ferunt et medio interiectu Vrbis aberat.

itaque magno spectaculo omnium disposita per singnlos singula et super capita elata palam aurea atque argentea uasa portantur; exertis undique ad defensionem gladiis pia pompa munitur;

hymnum Deo Romanis barbarisque concinentibus publice canitur; personat late in excidio Vrbis salutis tuba omnesque etiam in abditis latentes inuitat ac pulsat;

concurrunt undique ad uasa Petri uasa Christi, plurimi etiam pagani Christianis professione etsi non fide admiscentur et per hoc tamen ad tempus, quo magis confundantur, euadunt; quanto copiosius adgregantur Romani confugientes, tanto [*]( AVCTORES § 1 a sanctis sedibus cf. 2, 19 § 13 || ut ferunt ) [*]( 1 misteria T mysteria DN (cf. § 13) 2 nequeo] non queo VT non ualeo neque fsh || tenere] **|tenere (er. te ut. uid.) D contendere Z1 υ ante f || non om. fsh 4 et] ac D || hala**cum (1 in ras. m. 1, ri s. s. m. 1) P halaricum RD || per nuntium haec h || rettulit] P rettullit D retulit R 7 eadem R2V || cum] com R1 8 sedibus (s pr. statim ex r radendo mut.) D at edibus adMOi. G3 || longe] GT (KO1) X2Zh longo PRDMHNN1 Wυ || interfectu R1 interiecta D interiecto Va W 10 caput D solus || elatam D || aurea. atque] auria m t que sic D || adque P1 11 exercitis D || piã ( ̃eras.) B piam D || pomp*a (eras. i) P 12 mounitur (o del. m. 1) P **unitur (eras. m et ut uid. 0, s. 8. m. fort. 1 cο̃m) B || hymnum] PR1D ymnum NX2Z himnus (fort. eras. ̃) V hymnus R2O1N1W (KMH) Z1 ymnus G hymnis T edd. Col fsh (ea: § 13) 13 publicae P et ante ras. (e ex ę) R || latę a. ras. B || orbis D 14 latentis R1 latem tis D || concurrunt] PDς et concurrunt B 15 petri (t in ras. m. ut uid. 1) D 16 etsi] et D 17 confundatur Pa confundamtur D 18 cupiosi D || congregantur D VT adeongregantur H || romani om. V )

O sacra et ineffabilis diuini iudicii discretio! O sanctum istud et salutare flumen, quod parua exortum domo, dum beato alueo in sanctorum sedes tendit, oberrantes periclitantesque animas in salutis sinum pia rapacitate peruexit!

O praeclara illa Christianae militiae tuba, quae generaliter cunctos dulcissimo ad uitam modulamine inuitans, quos ad salutem inoboedientes non suscitauit, inexcusabiles reliquit ad mortem.

mysterium hoc, quod in transferendis uasis, dicendis hymnis, ducendis populis fuit, tamquam magnum cribrum fuisse arbitror, per quod ex congregatione populi Romani tamquam ex magna massa frumenti per omnia ex uniuerso ambitu ciuitatis latebrarum foramina effluxere grana uiua siue occasione siue ueritate commota;

omnia tamen de praesenti salute credentia ex horreo dominicae praeparationis accepta sunt, reliqua uero uelut stercora et uelut paleae, ipsa uel incredulitate uel inoboedientia praeiudicata, ad exterminium atque incendium remanserunt. quis haec perpendere plenis miraculis, quis praedicare dignis laudibus queat?

Tertia die barbari quam ingressi Vrbem fuerant sponte [*]( AVCTORES § 15 Tertia die cf. 2, 19 § 13 ) [*]( EXPILATORES 19 Tertia—p. 548, 8 effecerat compilauit Paulus 312, 27 — not. lin. 9 19 Tertia—p. 548, 1 incendio adhibuerunt Marcellinus Comes ad a. 410 et Isidorus Hist. Goth. 18 ) [*]( 1 confundantur D confunduntur VO1 || uerba 0 sacra—2 discretio om. m. 1, add. m. 2 (an 1 ?) in mg. (in textu d, in mg. t adscriptis) B wrba sacra et ineff. diu. iud. discr. 0 om. m. 1, add. s. lin. m. 3 P 2 iudicio D || istud] stod D || fluminem (pro n scripturus erat m) D 3 tum P3R 4 sede dis ten di to ber ran tes D || oberrantes (n 8. s. m. 2) P 5 simum D si*num (fuisse uid. simum) B || ra*pacitate PR 7 mo dolam ineihui huitans (sic) D || ad in ras. m. 1 D 8 inexcupabiles (p in Ip corr. m. coaeua) R; inextricabiles VO1 || reliquit (t in ras. m. 1) P reliquid R1 9 ducendis] ducentis D 11 tanquam D 12 omni D 13 grauna (u del. m. 1) P || oecansione D 14 peraenti D || ex] et DMNE 15 praerationis R1 || pro uelut priore sicut edd. Col. fsh 16 palae N palea G || vel deincredulitate W || inob tredienltia D || praeiudicata] GVN1X2 (ς) fsh praeiudicatae PRDHW edd. Col. 17 exterminum Ra || adque PRa 19 fuerant urbem h ) [*](36* )

nam si exhibitam Neronis imperatoris sui spectaculis inflammationem recenseam, procul dubio nulla conparatione aequiperabitur secundum id, quod excitauerat lasciuia principis, hoc, quod nunc intulit ira uictoris.

neque nero Gallorum meminisse in huiusmodi conlatione debeo, qui continuo paene anni spatio incensae euersaeque Vrbis adtritos cineres possederunt.

et ne quisquam forte dubitaret ad correptionem superbae lasciuae et blasphemae ciuitatis hostibus fuisse permissum, eodem tempore clarissima Vrbis loca fulminibus diruta sunt, quae inflammari ab hostibus nequiuerunt..

Anno itaque ab Vrbe condita MCLXIIII inruptio Vrbis per Alaricum facta est: cuius rei quamuis recens memoria sit, tamen si quis ipsius populi Romani et multitudinem uideat et uocem audiat, nihil factum, sicut etiam ipsi fatentur, [*]( AVCTORES § 15 septingentesimo cf. 6, 14 § 5 § 17 continuo — spatio cf. 2, 19 § 13 § 18 cłarissima sqq. cf. 2, 19 § 15 cap. 40 § 1 MCLXIIII cf. 2, 3 § 3 ) [*]( EXPILAТORES 14 Anno — 15 facta est expressit Paulus 312, 25 — 27 14 Anno — MCLXIIII compilauit Beda De temp. rat. ad a. 4376 p. 916, 21 Giles, idemque adhibuit Hist. eccl. 1, 11 med. 14 inruptio — 15 facta est adhibuit Beda Hist. eccl. 1, 11 ) [*]( 1 incendium D 2 quanto D || septingentensimo P 3 suis P et a. ras. B 4 nullae (ae ex a m. coacua) B 5 conparationi (on m õ* mut. al. m.) B 6 nnc Pa || intulerit h cõtulit Z1 7 qui (i 8. s. m. 1) D 8 continui D || pane (a in e m. coacua) B || attritos W 9 cineris D 10 correptionem (ti in ras. m. 1) P || snperbiae et misere ciuitatis V n lasciuae] post ras. PR lasciuiae D et a. ras. PR, c || blasphemae] D blasfem*ae (er. i) P blasphem*ae (er. i) R || hoc hostibus H 12 fulminibus (ful statim ex flu) D || diruta] RDGN1, WX2 (ς) βυ; dirupta PO diarupta V 14 itaque om. D || I. CLXIIII PB millissimo *** centisumo sexagesimo quarto (prima 0 in ras. m. 1) D 16 alaricum] G WX2 υ halaricum PRD allarichum N1 16 tamen] tam h (temere natum ex tñ editionis s) || multudinem P, )

in ea inrutione Placidia, Theodosii principis filia, Arcadii et Honorii imperatorum soror, ab Athaulfo, Alarici propinquo, capta atque in uxorem adsumpta, quasi eam diuino iudicio uelut speciale pignus obsidem Roma tradiderit, ita iuncta potentissimo barbari regis coniugio multo reipublicae commodo fuit.

Interea ante biennium Romanae inruptionis excitatae per Stiliconem gentes Alanorum, ut dixi, Sueborum Vandalorum [*]( AVOTORES § 3 ut dix 38 § 3 \' ) [*]( EXPILATORES 2 Placidia - 4 adsumpta compilauit Marcellinus Comes ad a. 410 2 Placidia-4 adsumpta his apud forum Cornelii insertis adhibuit Pauluв 313, 17 - 19 2 in ea - 3 soror, 4 capta compilauit Isidorus Hist. Goth. 18 6 multo - 7 fnit compilauit Paulus 913, 19 sq. 8 ante - p. 660, 4 refunduntur compilauit Isidorus Hist. Goth. 71 8 ante - p. 650, 2 Gallias exscipsit Beda Hist. eccl. 1, 11 8 ante - 9 gentes compilauit Seuerus Chron. p. 449 8 ante - inruptionis exscripsit Paulus 314, 1 8 excitatae - p. 550, 2 perueniunt] Gregorius Тuron. 2, 9: Horosius (sic Naz.) autem et ipse historiographus in septimo operis sui libro ita commemorat: Stilico congregatis gentibus Francos proterit, Rhenum transit (transiit Naz.), Gallias pernagatur et ao Pyrenaeos neque perlabitur\'. 9 Alanoram - Vandalorum, p. 550, 2 Gallias inuadunt (fort. solum Sueuorum) adhibuit Seuerus Chron. p. 449 ) [*]( 1 exsistentibus P existibus Ra K haec incendio ruinis | - 3 soror ab - in duorum uers. spatio augustius in ras. scripta m. 1 D 2 inruptio Pa iruptione Da irraptione Bb II theodosiim principis ( cad. m.) D II theodosi PRa, 8 ardii D || ab athaulfo] ablata athaulfo YO ablata ulfo O1 || athaulfo] GX2ς athua uulfo (h m.1 ex q, a alt. fort. ex 10) D hatahulfo PR hathaulfo W bathaulpho N1 4 slarici] GX1υ halarici PRDVW alariohi N1 II capta est υ || adque p1 que V || adsumta PD assumpta Rb 5 obsi∗∗dem (or. do) D N tradiderat (a in i corr. m. ut uid. 1) PR 6 potentissimo] PВGWX;Zh potentissimi DVКМHNO υ (barbarico | ingio regia per- git Y) potentisaime (sic ê m. 1 N1) TN1 H barbari ante potent. exhibent υ 7 commodo] -sum modo D 8 irruptionis Rb 9 alanorum] G1, N1 m. 1 halanorum PRDVW, N1 m. 2 || sueborum] PR sueuorum DGN1X2 suaeuorum W sueorum V || uandalorum] DV uandilorum PR1 uuandalorum Ral. GWX2 )