Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

Anno ab Yrbe condita MCXXVIII Valens tricesimus nonus imperium quattuor annis Valentiniano mortuo tenuit, cui soli, cum impie ageret, potuisset erubescere. ilico uelut effrenata libertatis audacia legem dedit, ut monachi, hoc est Christiani qui ad unum fidei opus dimissa saecularium rerum multimoda [*]( AVCTORES § 14 Bier. 2391 1k et (bellum-parans) ut uid. Bufinus 11, 12 § 15 Hier. 2391k et (paruum admodum) Rufinus 11,12 uel 13, exceptis Occidentis et in Orientis partibus cap. 33 § 1 imperium — tenuit Hier. 2391k et 2394, cf. 2381 || legem sqq. sec. Hier. 2391x ) [*]( EXPILATOHES 1 Anno - 4 uocatur insertis Victorianis excerpstt Paulus 280, 26-281, 9 5 Gratianus — tenuit, 6 Yalentinianum .. 7 fratrem suum.. socium — imperii adhibuit Beda D. t. r. 4332 5 Gratianus-7 imperii excerpsit Paulus 282, 3-not. lin. 2 8 Anno -9 teauit exscripsit Paulus 282, 1-3 8 Valens.. 9 imperium—annis.. tenuit adhibuit Beda D. t. r. 4332 10 cum impie- 11 dedit expressit Paulus 282 not. lin. 10-283, 6 ) [*]( 1 xi PB ||imperiij DGVWΚΜβ (g) regni PRX2 2 easque (8 s.s. m. 1) D 3 brigitionem oppidum om. D brigitionē C add. m. 2) PB bricitionem T brigione G briccionem VW brigantione H || sanguinis om. D 4 quod] quae β||grece BD II apoplizis PR1 5 post quem] postquam D || filiussuus 0 filius eius Maυ 7 parnolum (-uulum β) admodum (amm- ) || sotium Bl 8 millesimo oentissimo octauo D II trecesimus nonus D xxxvnn PB 9 imperium (all. i in rae. m. 1) P imperium onentis ,β|| IIII PB n annis] DGVW (ς)β annos PRN1X2; in archetypo anñ. fuerit 10 cum in ras. m. ant. (fuitne co/// ?) P II impie (e m ras. al. m. exae poat deletam aliam corr.) B || ageret] PRς, h in adn., Grubits p. 36 agere DVKM ageret et v || erubesceret (-bisc- D) DV II uelati DW || effrenatam V 11 libertatis] PRWX2liber DHN libera G1VN1KM liberaque G2 n audacia (i m ras. m. 1) P audatia D 12 qui ad unum] quia-dudum (a et - erasa) R || ad] da D || demissa D ) [*](33* )

516
actione se redigunt, ad militiam cogerentur.

uastas illas tunc Aegypti solitudines harenasque diffusas, quas propter sitim ac sterilitatem periculesissimamque serpentum abundantiam connersatio humana non nosset, magna habitantium monachorum multitudo compleuerat.

hnc tribuni et milites missi, qui sanctos ac ueros milites Dei alio nomine persecutionis abstraherent. interfecta sunt ibi agmina multa sanctorum.

quae autem per diuersas ubique prouincias his similibusque iussis aduersus ecclesias catholicas et rectae fidei populos gesta sint, satis significatum ipsa reticendi electione sufficiat.

Interea in Africae partibus Firmus sese excitatis Maurorum gentibus regem constituens Africam Mauretaniamque uastauit; Caesaream urbem nobilissimam Mauretaniae dolo captam, deinde caedibus incendiisque conpletam barbaris in praedam dedit.

igitur comes Theodosius, Theodosii qui post imperio [*]( AVCTORES § 2 et § 3 sec. Hier. 2391 1 ct Rusinum 11, 3-4 princ., cf. 8 § 4 sec. Rusinum 11, 4 extr. et 5 § 5—§ 7 ignotus; § 6 Theodosius - pater eadem habet Hier. 2381 ., § 7 iussus interfici ef. Hier. 2391n. ) [*]( EXPILATORES 1 uastas — 5 multitudo adhibuit Paulus 283, 7 — not. lin. 1 7 per diuersas — 9 popalos compilauit Paulus 283, 13 sq. 11 Interea-12 uastauit exscripsit Paulus 283, 15-17 15 igitur -517, 9 praebuit excerpsit Paulus 283,19—28 15 comes adsciuit Seuerus Chron. p. 448, 27 ) [*]( 1 supra actione scr. nota et in mg. scr. m. ut uid. 3: obseruatione P || aegypti (-ipti V) tunc DVOW 3 conaersatione D 4 monacoram Ra 5 compleuerat (ae in ras. m. 1) D conpleaerat PR1 n missi|si qui D || ante qui sanctos uersus principio 12 fere lift. erasae in B 6 neros] Dg nenerabiles PRX2Z || persecutiones P1 R1 persecutinis D 7 ∗ibi (una litt. er.) P || s∗anctorum (eras. c) B 8 -que* (e in ras. m. fort. 1, ex ae ?) B || iussit D || aduersus] PD diadnersos R1 din adnersns B m. coaeua9 eclesias PD || populus RaD 10 significatur (nr in ũ corr. m. 2) P || electione] lecticendi lectione D 11 fir∗mus (er. i) D 12 post gentibos erasum est sese| deinceps sequuntur sed expuncta sunt excitatis manrorom gentibus D || mauretaniamque] Pl manritaniamque ( post corr. m. ant. P) PRD 13 t post urbem in P n mauretaniae] PR1 maoritaniae DR2 14 incendiique D || completam B\' 15 imperio (o ita ras. ex ũ?) R imperium D )

517
praefuit pater, a Valentiniano missus effusas Maurorum gentes multis proeliis fregit, ipsum Firmum afflictum et oppressum coegit ad mortem.

post cum experientissima prouidentia totam cum Mauretania Africam meliorem pristinis reddidisset, instimulante et obrepente inuidia iussus interfici, apud Carthaginem baptizari in remissionem peccatorum praeoptauit ac postquam sacramentum Christi quod quaesierat adsecutus est, post. gloriosam saeculi uitam etiam de uitae aeternitate securus percussori iugulum ultro praebuit.

Qratianus interea imperator admodum iuuenis cum inaeatimabilem multitudinem hostium Romanis infusam finibus cerneret, fretus Christi potentia, longe inpari militum numero sese in hostem dedit et continuo apud Argentariam, oppidum Galliarum, formidulosissimum bellum incredibili felicitate confecit. nam plus quam triginta milia Alamannorum minimo Romanorum detrimento in eo proelio interfecta narrantur.

Tertio decimo autem anno imperii Valentis, hoc est paruo tempore postea quam Valens per totum Orientem ecclesiarum [*]( AVCTORES § 8 Gratianus.. apud — Galliaram .. XXXm. Alamannorum .. interfecta (strata. Hier.) Hier. 2393 § 9 — § 11 Bier. 2393 st exceptis maxime his § 9 hoc est-germinauit (Orosianis) et g 10 din-percita et transito-fugientes ) [*]( EXPILATORES 10 Gratianus-16 narrantur exscripsit Paulus 288, 25-289, 4 ) [*]( 1 a] e R1 2 ftrmum] primum D || adflictum PB1 3 prouidentia—4 reddidisset] pronidentia africam conposuisset β 4 mauritania R\'D || melioratam 0 || pristinis] PRDς pristinis legibus Z1υ; principibus coniecit h || instimulante] PR G Wx, (ς) υ atimnlante DVHON1β 5 obrepente] hortante VTO || interfeci Pa ante iussus supra scriptum a ualente m. 2* ita G supra interfici scr. ab nalente ita M a (a om. ℬ1) nalente interfici β, ||apud] alapud D U karthaginem PB 7 assecutus R2 || poe D 8 etiam om. D solus10 inaeatimabilem] innumerabilem DTOW 19 impari R* inparem D 18 et om. PB 14 formidolosissimum (furm- D) R2D || filicitate D 15 xxx PB || minimo romanorum om. D 17 inperii R1 || hoc 6 (9 s. s. m. 1) B 18 ecleaiarum P eclleeiarum D )

518
lacerationes sanctorumque caedes egerat, radix illa miseriarum nostrarum copiosissimas simul frutices germinauit.

siquidem gens Hunorum, diu inaccessis seclusa montibus, repentina rabie percita exarsit in Gothos eosque passim conturbatos ab antiquis sedibus expulit. Gothi transito Danuuio fugientes, a Valente sine ulla foederis pactione suscepti ne arma quidem, quo tutius barbaris crederetur, tradidere Romanis.

deinde propter into- [*]( i. 553 ) lerabilem | auaritiam Maximi ducis fame et iniuriis adacti in arma surgentes, uicto Valentis exercitu per Thraciam sese, miscentes simul omnia caedibus incendiis rapinisque, fuderunt.

Valens egressus de Antiochia cum ultima infelicis belli [*]( AVCTORES § 12 Hier. 2394 et Rufin. 11, 13 ) [*]( EXPILATORES 3 gens — 5 a Valente exscripsit Beda De t. r. 4332 3 gens — 5 expulit exscripsit Pondus 284 8 gemis — 4 Gothos] Post autem non longi temporis interuallam (interoallo β), ut refert Orosius, Hunorum gens omni ferocitate atrocior ezarsit in Gothoa Iordanis Get. 24 5 Gothi - 6 suscepti, 7 deinde — p. 519, 2 imperauit compilauit Paulus 285 9 uicto —10 fuderunt exscripsit Beda D. t. r. 4332 ) [*]( 1 lacerationem D || s∗anctorum|que (er. c) B || misearum D 2 copiosissimas] P1R (a in o mute m. ant. in P) copiosissimos (cup- D) Dςυ || germi|nauit (i prior in ras. m. 1 ex a) R 3 hnnorum] PBDՖ2 hunnorum ℬβ1 (in marg. de hunis m. 1 β) unnoram 9 n deu D || ∗∗ clusa (eras. uid. se coni. cum praecedd.) B se clausa KMN1 clausa XtZ exclusa V || rabię a. ras. B rapie D 4 gothor D || passim] PRKMHTNWN1Z parsim D sparsim GV(O) X2υ om. ℬ cf. § 14 5 cothi D || danouio D danubio PB 6 fuederis D 8 maiimi (mi in ras. m. 2) P 9 sur gen tis (u statim ex a) D || uicto) motu D || sese per trachias (h eras. 8) infudere (infundere X) omnia caedibus incendiisque uastantes $ || thrachiam PB 10 miscentes] miscentesque PsKМN1 (-quę Nt) et a. ras. fort. G quae D H que] qui D || fuderunt] PBDgZ (in ras. m..9 et post hoc uoc. usque ad uersus finem rasura ; hic uersus incipit a rapinisque, praece- dens ab exercitu in P); foedarunt, coniuncto miscentas cum praecedd., iade ab ed. 1526 v; snperatis in congressione Romanis Gotbi fonduntur in Thracia Hier. 11 de om.ℬ || aqthiochia P et a. ras. B anthocia D )

519
sorte traheretur, sera peccati maximi paenitentia. stimulatus. episcopos ceterosque sanctos reuocari de exiliis imperauit.

Itaque quinto decimo imperii sui anno lacrimabile illud bellum in Thracia cum Gothis iam tunc exercitatione uirium rerumque abundantia instructissimis gessit. ubi primo statim impetu Gothorum perturbatae Romanorum equitum turmae nuda peditum deseruere praesidia.

mox legiones peditum undique equitatu hostium cinctae ac primum nubibus sagittarum obrutae, deinde, cum amentes metu sparsim per deuia cogerentur, funditus caesae gladiis insequentum contisque perierunt.

ipse imperator cum sagitta sauoius uersusque in fugam aegre in cuiusdam uillulae casam deportatus lateret, ab insequentibus hostibus deprehensus, subiecto igne consumptus est et, quo magis testimonium punitionis eius et diuinae indignationis terribili posteris esset exemplo, etiam communi caruit sepultura. [*]( AVCTOKES § 13-§ 15 Hier. 2395 exceptis maxime § 13 iam tunc — impetu, § 14 ac primum — cogerentur..gladiis — perierunt, § 15 et quo — ezemplo Orosianis ut uid. omnibus; ultima etiam — sepultura Hieronymiana sunt, ex 7, 8 § 8 (Eutr. 7, 18) aucta ) [*]( EXPILATORES 5 primo —12 fugam excerpsit Paulus 287, 21- 27 6 perturbatae — 13 consumptus est breuiter excerpsit Isidorus Hist. Goth. 9 16 caruit sepultura] Gregorius Turon. 1, 37: Hucusque Hieronymus: ab hoc uero (quoque Naz.) tempore Horosius (sic Naz.) presbyter plus scripsit ) [*]( 2 ex∗∗iliis (duarum litt. ras.) R 3 decimoquinto v || imperiis |sui D 4 excitatione PR soli 6 gothorom D 8 equitatum P aequitattl a. ras. R || nubibus (ubibus in raa. m. I) P 9 Bparsim] passim DKH, cf. § 10; hnc illncque fugitarent ℬ 10 funditur D || caese BD || insequentum] PRG insequentium DVN1W(ς) 11 ipsi D || saucias R° 12 aegrae P aegrę a. ras. R; aegere M aeger est K aeger 0 || uillolae P uillolat R1 uillule D || casa D 18 depraehensus PRD || subiecto∗| R subiectu D || consumtus PD *14 punitionis (u m. 2, ex o ?) B || dinini D 15 terribile extitisset exemplo V terribili exstitisset posteris (postaris om. 0) exemplo TO || terribilis PRNWX2 || exemplu D || eummuni D )

520

Consoletnr se, sed in hoc solo, peruicacia miseriaque gentilium, quia temporibus et regibus Christianis tantae simul congestae clades pressam reipublicae onerauere ceruicem: euersae prouinciae, deletus exercitus, imperator incensus. magnum reuera hoc est ad nostrum dolorem magisque miserum quo magis nouum.

sed quid hoc ad consolationem proficit paganorum, qui palam peruident et in his quoque persecutorem ecclesiarum fuisse punitum? unus Deus unam fidem tradidit, unam ecclesiam toto Orbe diffudit: hanc aspicit, hanc diligit, hanc defendit; quolibet se quisquis nomine tegat, si huic non sociatur, alienus, si hanc inpugnat, inimicus est.

consolentur se gentiles, in quantum uolunt, Iudaeorum haereticorumque suppliciis, tantum et unum Deum esse et eundem personarum acceptorem non esse uel ex hac potissimum Valentis extincti probatione fateantur.

Gothi antea per legatos supplices poposcerunt, ut illis episcopi, a quibus regulam Christianae fidei discerent, mitterentur. Valens imperator exitiabili prauitate doctores Arriani dogmatis misit. Gothi primae fidei rudimento [*]( AVCTORES G 19 ignotus; ef. Ambrosius Epist. 2 § 28 (2, 761 Ben.) ) [*]( EXPILATORES 15 Gothi — p. 521, 3 arsuri sunt cf. Iordanis Get. 25 (p. 99, 17—100, 4) et 26 (p. 104, 4 - 6) et Isidorus Hist. Goth. 7 et 9 15 Gothi — 18 misit et p. 521, 1 itaque — iudicio compilauit Paulus 288 ) [*]( 1 console | rur (coni. cum se seq.) R1 || se sed] seee GHbE sed KMa se Mb || in hoc] PD n in B || solum D solo in sola m. 2 sed o deinde restituta in R; sclo0 seculo N loco V || peruicatia R peruicactia D 3 clades (B. lin. add. m. 2 in P || praessam P prQssam a. r. B pressa D 5 miserunt P* 7 peruident. R n eclesiarum P 9 eclesiam P || defudit D 10 se quisquis] PB G1КМWN1X2 (supra quis alt. uaria lectio que scripta in G) υ sese quis| quis quis D sequsse H sese quiaque Vh || tegit Pa tega D || ai] set D 11 sociatus D 12 hereticorum quae (ae radendo in e) B haereticorum qui D 18 subpliciis Bl 14 acceptorum D acceptatorem PBE soli 16 a quibus fidei rudimenta ausciperant 9 18 arriani] PBD || docmatis R* || rudimento] PRDGKMVW N1X2 (o in um corr. m. 1 in G) rudimenta H rudimentum G2υ )

521
quod accepere tenuerunt. itaque iusto iudicio Dei ipsi eum uiuum incenderunt, qui propter eum etiam mortui uitio erroris arsuri sunt.