Historiae Adversum Paganos

Anno ab Vrbe condita MCXVIII Valentinianus tricesimus octauus apud Nicaeam consensu militum imperator creatus est mansitque in eo annis undecim.

qui cum Christianus integra fide sacramentum militiae gereret sub Iuliano Augusto tribunus scutariorum, iussus ab imperatore sacrilego aut immolare idolis aut militia excedere, fideliter sciens et graniora Dei esse indicia et meliora promissa, sponte discessit.

ita parua interiecta mora Iuliano interfecto ac mox Iouiano mortuo qui pro nomine Christi amiserat tribunatum, retribuente Christo in locum persecutoris sui accepit imperium:

qui postea fratrem suum Valentem participem fecit imperii , Procopium tyrannum pluresque postea satellites eius occidit.

terrae motus per totum Orbem factus ita turbatum quoque pelagus excussit, ut per uicinas terrarum campestrium partes refuso mari plurimae insularum urbes concussae et subrutae perisse referantur.

Valens ab Eudoxio episcopo, Arriani dogmatis assertore, et baptizatus et persuasus, in saeuissimam haeresim declinauit; sed malignam [*]( AVCTORES § 1 mCXVIII] item Eutropius 10, 18 (XVIIcodd. Leid. et Bert.) || Valentinianus sqq. Hier. 2381.2380a.2391k, exceptis consensa militam § 2 et § 3 Rufinus 11, 2 et (§ 2 tribunus scutariorum) Hier. 2380n § 4 Hier. 2380a et 2382b § 5 Hier. 2382* § 6 Valens-declinauit Hier. 2382d || sed malignam—§ 7 Orosius ? (cf. Rufin. 11, 2) ) [*]( EXPILATORES 1 Anno — 2 tricesimus exscripsit Paulus 275 3 qui cum—10 imperium excerpsit Paulus 276 12 terrae- 15 subrutae Hieronymo quoque usus excerpsit Paulus 277 not. lin. 6—8 15 Valens-p. 513, 2 conpressus eat excerpeit Paulus 277 not. lin. 8-10 ) [*]( 1 -Ῑ-CXUII(sic) P -Ῑ-C-XVIII. (m. ex n- al. m.) R millesimo centesimo octauo decimo S millesemo octauo decimo (sic) D n trecissimus octauus D xxxvm PB 2 niceam GT niciam PBD 3 XI PB ||n m q mut. al. m. B 4 gereret] ς (uelut 0) Grubitz p. 36 gereret et PRDς (uelut VGTWO1) 6 ido∗lis (er. ut uid. 1) P || militia] a militia % || excidere D || et om. V n esse dei DVW 8 iuuiano D iouiniano V 9 tribuente (en partim in ras. m. 1, corr. ex na f) D 11 imperii] PRDς imperii et υ || ty∗|rannum (ems. r) P tjrrannum D 16 concusae D || referuntur PR1 16 arriani] PBD 17 persoasus (cOrr. m. fort. 1 deinde m. 2) B || scacuissimam P (non B) D || heresim PBD )

contemplabatur enim de eo, quantam uim in ulciscenda fide imperator posset exerere, qui tantam constantiam pro retinenda quondam miles habuisset.

Horum anno imperii tertio Gratianus Yalentiniani filius imperator est factus. eodem anno apud Atrebatas uera lana de nubibus pluuiae mixta defluxit.

Praeterea Athanaricus rex Gothorum Christianos in gente sua crudelissime persecutus, plurimos barbarorum ob fidem interfectos ad coronam martyrii sublimauit, quorum tamen plurimi in Romanum solum non trepidi, uelut ad hostes, sed certi, quia ad fratres, pro Christi confessione fugerunt.

Yalentinianus Saxones, gentem in Oceani litoribus et paludibus [*]( AVCTORES § 8 Hier. 2383 § 9 Athan.—in Bom. solum.. fugerunt Bier. 2385m § 10 Hier. 2389x exceptis gentem - meditantes (cf. Ammianus MarceUinus 28, 5 § 1). ) [*]( EXPILATORES 6 anno-7 factus adhibuit Paulus 276, 16-18 7 eodem - 8 defluxit exscripsit Paulus 277, 13-15 9 Praeterea- 11 sublimauit compUauit Paulus 277 not. lin. 10-12 9 Athan.— 13 fugerunt adhibuit Isidorus Hist. Goth. 6 14 Valentinianusp. 514, 5 insederunt excerpsit Paulus 280 14 Saiones — p. 514, 5 ineederant] hinc Saxones Burguntionesque (unt m. 2 ex ut) qui plus LXXX milia armatorum primum Reni in limbo castra metassent (sic ) Ior- danis Chron. p. 237 E* 14 Saxones - 514, 1 terribilem adhibuit Isidorus Orig. 9, 2, 100 ) [*]( 2 quo aduiuentis (d in b corr. m. 3) P quod niuentis B quoadiuuentis D quod at uiuentis adinuantis V U conpręssus D conpssus (on in õ∗ mut. m. 2) B 3 nlcBscenda D ulciscendi P1R ulciscendq corr. m. ant. P || pOBsit DGV 4 exerere] DNtM exercere PRG VWX2 (ς) υ || retinende pa || quodam Ra; post hoc 8. 8. - f- qfi. fuit miles et ñ. Ipator m. saec. fort. XIII B 7 atrebatas] PR adrabatas D 9 athanaricus] GVX2, athnaricns W haitanaricus PRK hiatanaricus D ha.tanaricus M; athalaricus N halarichus (h prior s. 8. m. ant.) Nt 10 crudelissimae PD crudelissimQ (si 8. s. m. 1, ę radendo corr. in e) R || barbaro rum (o in ras. m. 1) P 12 plurimi (mi s. s. m. 2) P || non om. D || ad hostes sed certi quia om. D 13 quia] PRGONWX2 qui VNt quasi H quod (KM) fsh, om. T 14 gemtem D ) [*]( V. ) [*]( 33 )

Burgundionum quoque nonorum hostium nouum nomen ., qui plus quam octoginta milia, ut ferunt, armatorum ripae Rheni fluminis insederunt.

hos quondam subacta interiore Germania a Druso et Tiberio, adoptiuis filiis Caesaris, per castra dispositos in magnam coaluisse gentem atque ita etiam nomen ex opere praesumpsisse, quia crebra per limitem habitacula constituta burgos uulgo uocant, eorumque esse praeualidam et perniciosam manum, Galliae hodieque testes sunt, in quibus praesumpta possessione consistunt;

quamuis prouidentia Dei Christiani omnes modo facti catholica fide nostrisque clericis, quibus oboedirent, receptis blande mansuete innocenterque uiuant, non quasi cum subiectis Gallis sed uere cum fratribus Christianis. [*]( AVCTORES § 11 Hier. 2389c (armatorum Orosius addidit perperam) § 12 ignotus § 13 Orosius ) [*]( EXPILATORES 4 nouum nomen et § 16 his uid. isus esse Fredegar, cf. Monod, Bibl. de l\'école des Mutes études 35 (1878) p. 230 sqq. 4 nomen—5 insedernnt adhibuit Isidorus Orig. 9, 2, 99 5 hos— 9 nocant adhibuit Isidorus Orig. 9, 2, 99 12 Christiani-facti expressit Paulus 280, 24 sq. ) [*]( 1 inniis] inmis D || sitam (si s. s. m. 1) B II adque PR1 II ternbilem D 2 meditantem β burgnndiorum KM Burbundiorum V II nonum om. D solus, post nomen exhibet W 4 octoginta milia] DGV (-genta D) IXXXWςβ(item Hier.), LXX-mῑ̄l. P Lxx-mil B dccc LXX X2Z II octoginta] octogenta St octingenta 5 heni R1 II insederunt (e prior s. s.m. 1) D 6 a druso-7 gentem] per castrorum limites (limes ) positi a tiberio caesare (cea- ) in magnam coaluere (coalere R coalueruut 2 coluerunt corr. in caluerunt ) gentem 3 II tibeo D 7 dispoaitas P* || coauisse D 8 adque P U ex opere praes.] ex locis sumpserunt 3 U praesumsisse PD II crebro D 9 limites 3 II uulgo burgos St 10 pernitiosam R pernitios D || galli∗∗∗ (hastae 3 er.) B 11 persnmpta D praesumta P 12 omnes Christiani v 18 re*ceptis (c in ras. m. 1) D II blan ãnsuite (n ex m radendo factum) D 14 innocenterque] GVTW (ς) innooentesque PRKMNX2 innocentes D || uioant (n statim ex t corr.) D ||non om. D 15 xpianus (nis ex nus radendo factae) D )

Anno autem undecimo imperii sui Valentinianus, cum Sannatae sese per Pannonias diffudissent easque uastarent, bellum in eos parans apud Brigitionem oppidum subita effusione sanguinis, quod Graece apoplexis uocatur, suffocatus et mortuus est.

Post quem Gratianus filius Occidentis imperium tenuit, Valente patruo in Orientis partibus constituto; Valentinianum etiam, fratrem suum paruum admodum, socium creauit imperii