Historiae Adversum Paganos

hic primus imperatorum omnium Christianus fuit ac post tertium imperii eius annum millesimus a conditione Romae annus impletus est. ita magnificis ludis augustissimus omnium praeteritorum hic natalis annus a Christiano imperatore [*]( AVCTOES § 3 Pupienus—interfecti sunt Hier. 2256 et Eutr. 9, 2 (frater eius temere add. Orosius) § 4 Gordianus — aperuit Eutr. 9, 2 qui laudatur || Cornelius Tacitns] Historiis (cf. Oros. 7, 9 § 9) § 5 Eutr. 9, 2 cap. 20 § 1 Philippus — § 2 Hier. 2261 et 2262f (et 2263h) exceptis § 2 post tertium — annum, in quibus sequitur late,.culum suum ) [*]( EXPILATOURES 10 Philippus —11 imperator .. 13 Christianus fuit compilauit Seuerus Chron. p. 453 13 primus—16 celebratus est exscripsit Beda D. t. r. a. 4204 ) [*]( 1 annis (i in ras. exout uid.) B || pnpienns] PBD || fraU (er. r ?) B 2 palatio (o ex u corr. m. ut uid. 1) P palatiam B1 3 gordianus (o ex u m. 2) B || particum (cum ras, supra ti) B 4 eotropius D || scribsit Bl scripsit R2G 5 uespasianum (aitera s in ras. m. 2) P 6 scripsisse] B* scribsisse PBb scribsise (r 8. a. m. 1 in D) RaD || uespasiano (altera B in ras. m. 2) P uespassiano D 7 cornilius D || gurdianuB RaD 8 praeliis D 9 circisus D || eufraten PB eofraten D 10 nonagentissimo (a eras.) nonagissimo septimo D || filippus D || uicinsimus quartus D xxim PB 11 imperatore P lmperatore B imperatur D 12 vn PB 13 imperatorum] P m. 3 uel 4 imperaturum (sic -#) D imperator P1R ||pianos R1 14 milissimus D 16 implitus D || est om. D || augustissimus (ult. u in i corr., deinde m. post. v s. s.) P 16 supra natalis scr. al (3 in ras.) notabilis (2*) in G || celebratus est imperatore D )

nec dubium est, quin Philippus huius tantae deuotionis gratiam et honorem ad Christum et Ecclesiam reportarit, quando uel ascensum fuisse in Capitolium immolatasque ex more hostias nullus auctor ostendit.

ambo tamen quamuis diuersis locis tumultu militari et Decii fraude interfecti sunt.

Anno ab Vrbe condita millesimo quarto Decius, ciuilis belli incentor et repressor, occisis Philippis uicensimus quintus ab Augusto inuasit imperium tenuitque annis tribus.

idem continuo, in quo se etiam ob hoc Philippos interfecisse docuit, ad persequendos interficiendosque Christianos septimus post Neronem feralia dispersit edicta plurimosque sanctorum ad coronas Christi de suis crucibus misit.

idemque filium suum Caesarem legit: cum quo simul continuo in medio barbarorum sinu interfectus est.

Anno ab Vrbe condita millesimo septimo Gallus Hostilianus uicensimus sextus ab Augusto regnum adeptus uix duobus [*]( AVCTORES § 4 Eutr. 9, 3 et (Decii fraude) Bier. 2268* cap. 21 § 1 Decius ciu. belli.. repressor Eutr. 9, 4 || xxv sqq. Hier. 226sa, qui tamen non a. III sed a. 1 tn. 2 numerat (II Eutr.) § 2 idem — Christianos Hier. 2268* (cf. codd. ABMB) || plurimosque sqq. fort. adhibitus Rufinus 6, 29 § 3 Eutr. 9, 4 § 4 Gallus sqq. Eutr. 9, 5 et (17 xxvi et uix n annis) Hier. 2269 ) [*]( 1 quin] qui in D 2 ad - ecclesiam] a xpi ecclesia TO xp̃ι aecclae 01 || ohristum et] ohristi D (xp̃ι) || eolesiam P (non R) 3 capitulium D || immolataque D 4 nullus nullus (sed prius erasum) B || autor R* 5 tumultum militare decii D || militari (m 8. 8. m. ut uid. 1) P 7 millissimo D 8 occis∗is (alt. i radendo ex u) D H -xxu- P XXV.. (8. s. mus et tus m. 2) B 9 i*nuaait (er. a) R 10 ob (o in ras. m. ut uid. 1) B ab V || philippos] X1 (HN) v philippum PRDgZ 11 septimũ (ũ in us corr. m. 1) P 12 s.anctorum (er. c) B 13 de suis cr. misit om. D || crucibus] PR1Vs Port. N1KMbHNEv cruciatibus R2GVTW Мa (O) X, Frectdfus h 16 mille∗simo (eras. s) B milissimo D 17 XXVI PB || uixi R1 uixit (exp. m. ant., erasis aliis punctis) P uixit B* )

exeritnr ultio uiolati nominis Christiani et usquequo ad profligandas ecclesias edicta Decii cucurrerunt, eatenus incredibilium morborum pestis extenditur: nulla fere prouincia Romana, nulla ciuitas, nulla domus fuit, quae non illa generali pestilentia correpta atque uacuata sit.

hac sola pernicie insignes Gallus et Volusianus dum contra Aemilianum nonis rebus studentem bellum ciuile moliuntur, occisi sunt. Aemilianus tamen tertio mense inuasae tyrannidis extinctus est.

Anno ab Vrbe condita millesimo decimo duo imperatores uicensimo septimo post Augustum loco creati sunt: Valerianus in Raetia ab exercitu Augustus appellatus, Romae autem a senatu Gallienus Caesar creatus; mansitque Gallienus in regno infeliciter annis xv, respirante paulisper ab illa supra solitum iugi et graui pestilentia genere humano. prouocat poenam suam obliuiosa malitia. impietas enim flagella quidem excruciata [*]( AVCTORES § 5 sec. Eutr. 9, 5 et Hier. 2269 exornata § 6 hac—occisi sunt Eutr. 9, 5 (hac—insignes) et Hier. 2270b || Aemilianns sqq. Hier. 227C eap. 22 § 1 dao impp.—annis xv Hier. 2271 ac fort. etiam (infeliqiter) Eutr. 9, 7. ) [*]( ? 1 optenuit D || exeritnr] PR1. eiseritur K exercitur (c exp. m. ut uid. 1) D exercetur N1, cf. 28 § 21 exoritur B2Gv || uiolati nominis (i n in ras. m. 1 aut 2) P II uiolati (o in ras. duar. litt. m. 2) R 2 et usque quo] etque quo D || eclesias P (non R) 4 nullas fere D 5 adque P\'Rl || uacuata] DGVV3N1 (KMHO)h uastata PRTWX1v 6 perniciae (a er.) PR perniciem D || insignes] P m. 3 aut 4, G insignis DV insegnes P\'B; notas Eutr. || gallos D || dum om. D 7 aemelianom D || nouis (i 8. 8. m. 1) D 8 aemelianns D || tyrannides (e in i corr. m. 1 aut 2) P 10 millessimo o. ras. R millislimo D 11 XXIIII P XXVII∗. (er. i) R 12 rethia PR ricia D retia GV || agustuB D || adpellatus est G est app. v 13 galliaenus P galliquus a. ras. R || Caesar creatus dd. h male || caesar. P || est creatus G* creatur N 14 respirante (s m. 2 corr. ex r aut p) P || sup R1 (corr. m. fort. coaeua) 15 generi (i in e corr. m. ant. P) PR 16 malitiaJ D (-cia), Gςv militia *(sic corr. fort. m. 1) B militia Ρςh || eicruata Ra )

ut de superioribus taceam, facta a Decio Christianorum persecutione totum Romanum imperium pestilentia magna uexauit. mentita est iniquitas sibi, prauo in perniciem suam circumuenta iudicio, pestilentiam communis casus esse accidentemque ex morbis mortem naturae finem esse non poenam.

rursus igitur atque in breui iram Dei sceleratis actionibus prouocat exceptura plagam, cuius aliquandiu meminisse cogatur. Valerianus siquidem mox ut arripuit imperium octauus a Nerone, adigi per tormenta Christianos ad idololatriam abnegantesque interfici iussit, fuso per omnem Romani regni latitudinem sanctorum sanguine.

Yalerianus ilico, nefarii auctor edicti, a Sapore Persarum rege captus, imperator populi Romani ignominiosissima apud Persas seruitute consenuit, hoc infamis officii continua, donec uixit, damnatione sortitus, ut ipse adclinis humi regem semper, [*]( AVECTORES lin. 1 a quo - sentit Ierem. proph. 5, 3 § 2 mentita—sibi Psalm. 26, 12 § 3 Valerianus sqq. sec. Hier. 2274 (cf codd. BM) exomata ab Or. § 4 Valerianus — consennit Hier. 2274 (Eutr. 9,7) || donec uixit sqq.] ignotus (cf. De mortt. persec. 5 et Aur. Viet. Epit. 30, 6) ) [*]( 1 (ut d)e (ut d a m. 4 redintegratae) P 3 ∗∗∗magna (er. mag) D 5 communis (i in e corr. m. 1 uel 2) P communes HN || esse casus h n accidentemque—esse om. K || [accidentemque] redintegrauit m. 2 (ut in seqq.) P 6 poenam putanit (putauit 8. 8. m. 2) B n rur[sus igitur] P || rurBur R1 || adque PB* 7 [in breni ir]am P || brene D || pronocatã P1B (corr. m. 3 aut 4 ita P) || exeeptura (ara in ras. m. 1) P 8 [plagam cuius aliquandiu] P || aliquandiu] B sic uel aliquamdiu GKMHNTV2 WN1 Port. X2Z aliquando DVv || siquidem (si 8. 8. m. 1) P 9 [mox arripuit imperium octauuq sic] P || mox nt] B\'D mox B1 || adigi] aigi D 10 [ad idololatruam] P || idololatriam (lo er.) B idtria D || [abnegantes]que P || fusi D 11 omni D || [regni latitudinem sanctorum sa]ngnine P || sanguinem D 12 illico D || nefaria oetore diti D || [edicti a sapore persarum rege] P 18 [ignominioaissima apnd persas peruitute sic] P 14 serutute D || of[ficii continua donec uixit damnationes] ortitus P 15 dampnatione a. ras. B || [regem semper (sic semper ut uid. prima quoque m.) ascensurum in equum non manu s]ua P || semper] BDςv super semper V super \'YaY\'1 h ) [*]( V. ) [*]( 31 )

et Gallienus quidem tam claro Dei iudicio territus tamque misero collegae permotus exemplo pacem ecclesiis trepida satisfactione restituit. sed non conpensat iniuriae ultionisque mensuram unius impii quamuis perpetua et super modum abominanda captiuitas contra tot milia excruciata sanctorum, iustorumque sanguis ad Deum clamans in eadem sese.terra, ubi fusus est, uindicari rogat.

non enim de solo constitutore praecepti iusto supplicium iudicio flagitabatur sed etiam exsecutores delatores accusatores spectatores ac iudices, postremo omnes qui iniustissimae crudelitati uel tacita uoluntate adsentabantur — quia Deus secretorum cognitor est — quorum maxima per omnes prouincias pars hominum uersabatur, eadem ultionis plaga corripi iustum erat. soluuntur repente undique permissu Dei ad hoc circumpositae [*]( AVCTORES § 5 Gallienos — reetitoit sec. Hier. 2276 ) [*]( EXPILATORES 2 Qallienus — territus exscripsit, ea quae seqq. de ultione diuina breuiter expressit Beda D. t. r. 4222 ) [*]( 1 ∗equum (eras, a) B equuom (sic) D || dorso] equo D || adtolleret PR1 || [et gallienus quidem tam claro dei iudicio ter]ritus P 3 col[legae permotus exemplo pacem eclesiis trepida sat]isfactione P 4 resti[tait sed non conpensat iniuriaĕ (sic) ultionisque mensuram unius im]pii P || compensat B* conpinsati D 5 pii D |) [perpetua et super modum abomi]n[a]nda c[aptinitas] P || super] BDG supra K supra Wv || abhominanda a. rae. B 6 [excruciata sanctorum iustorumque sanguis ad deum clamans] P 7 dominum (sic dum) D || [terra u]bi [fusus] P || est om. PBl 8 [enim de solo] P || praecep[ti iusto aupplicium iudicio fiagitabatur sed eti]am P 9 ezecutores PR ezsecutur D || delato[res accusatores spectatores ac iudices poatre]mo P 10 post tremum D || in[matissimae quidelitati (sic) uel tacita uoluntate] P || iniuatissime B 11 assentabantur R2 || [quia deus secretorum cognitor est (et om. 1 quoque m.) quorum mazimam (per ut uid. m. 1 pro m) omnes prouincias] P || quia deus] quiadsunt (sic non quiads̃) D 12 cognitus D || eat et v || [pars hominum uersabatur eadem ultionia plaga corripi i]ustum P 13 uexabatur D || [erat soluunt]ur [repente undique] P 14 permissu] PRKMV, WN1X2 v (redintegratum in P sed ut m. 1 adhuc agnoscatur) permisso G iusso D iussu VTO || [dei ad hoc circum]posi[tae] P » )

Germani Alpibus Raetia totaque Itałia penetrata Rauennam usque perueniunt; Alamanni Gallias peruagantes etiam in ltaliam transeunt; Graecia Macedonia Pontus Asia Gothorum inundatione deletur\'; nam Dacia trans Danuuium in perpetuum aufertur; Quadi et Sarmatae Pannonias depopulantur; Germani ulteriores abrasa potiuntur Hispania; Parthi Mesopotamiam auferunt Syriamque conradunt.