Historiae Adversum Paganos

Principio secandi libelli cum tempora Romanae conditionis stili tenore perstringerem, multa conuenienter inter Babylonam urbem Assyriorum tunc principem gentium et Romam aeque nunc gentibus dominantem conpacta conscripsi:

fuisse illud primum, hoc ultimum imperium; illud paulatim cedens, at istud sensim conualescens; defluxisse illi sub uno tempore nouissimum regem, cum isti primum fuisse; illam deinde tunc inuadente Cyro captam uelut in mortem concidisse, cum istam fiducialiter adsurgentem post expulsos reges liberis uti coepisse consiliis;

praecipue cum, uindicante libertatem suam Roma, tunc quoque Iudaeorum populus, qui apud Babylonam sub regibus seruiebat, in sanctam Hierusalem recepta libertate [*]( 1 populis D || lutdum D || uetere PR* || ferat D* 2 arbitor R* || quoniam] sic quo P q3o R 3 inceesubi libus (prima s ilico ex n, sec. b m. 1 in ras. ex s) D 4 nisi cum] nisicum cum D || saluazor P 5 aduentui] aduentu et D || praedistinatam R* (pritu i sec. in e correxerat) 5 pacem etsi — 6 tamen paucis] paucem paucis D 6 tamen paucis] PRGς paucis tamen v 7 subplire D 8 principio (p in ras.[m. 2 ex P) B || secundisc (sc del. m. 1) P 9 babylonam] P1R1 babyloniam P2R2 babyllona D 10 assiriorum D || *tnnc (t m. 2 in ras.; fuisse uidetur Tunc praecedente interpunctione) R || [aeque nunc] PRDς quae nunc M nunc K nunc aeque v 11 conpacta] PRlD compacta R2ς cο̅pacta̅ KM comparata N, coni. h || conscribsi PRID 12 hoc ultimum u. extr. om. D || caedens R1M2 cadens KM1 || at] D ac PR 13 illis B 14 cum[isti] PRDς; quo isti TO tam isti Y, interpolauerunt, isti v || illam deinde] illa de D 15 concedisse PR* 16 assurgentem R* 17 praecipue R1 18 iudeorum R1 || babyllonam D babyloniam P2R2 19 scanc tam (priorem c del. m. I) P sactam R* || hierlm B || libertate∗ (erasa ut uid. m) R libertatem D )

praeterea intercessisse dixeram inter Babylonium regnum, quod ab oriente fuerat, et Romanum, quod ab occidente consurgens hereditati orientis enutriebatur, Macedonicum Africanumque regnum, hoc est quasi a meridie ac septentrione breuibus uicibus partes tutoris curatorisque tenuisse.

orientis et occidentis regnum Babylonium et Romanum iure uocitari, neminem umquam dubitasse scio; Macedonicum regnum sub septentrione cum ipsa caeli plaga tum Alexandri Magni arae positae usque ad nunc sub Riphaeis montibus docent;

Carthaginem uero uniuersae praecelluisse Africae et non solum in Siciliam Sardiniam ceterasque adiacentes insulas sed etiam in Hispaniam regni terminos tetendisse, historiarum simul monumenta urbiumque declarant.

dictum est etiam, uastatae per Medos Babyloniae et inruptae per Gothos Romae pares admodum annorum numeros cucurrisse.

Nunc autem his illud adicio, quo magis clareat unum esse arbitrum saeculorum regnorum locorumque omnium Deum.

regnum Carthaginiense a conditione usque ad euersionem eius, paulo amplius quam septingentis annis stetit, aeque [*]( AVCTORES § 3 templum.. reformarit Esdr. 1,1—6 || a prophetis Ierem. 25, 11 § 5 Alexandri-docent ex chorographo ut uid.; cf. 1, 2 § 5 § 6 urbium (monumenta) declarant Orosius ? § 7 dictum est: 2, 3 § 9 regnum Carth.—stetit Euseb. 1871, ubi sunt 748 (uel .749); 700 Orosius 4, 23 § 6 sec. Liuium et Eutropium ) [*]( 1 redierat (a in i corr. m. ant.) P redierit (i alt. ilico ex c i. e. fort. inchoata a) D || profetia PRD 2 babillonium D 3 orientem (m eras.) D 4 occidentem (m eras.) D || surgens D || hereditati] PRDGς hereditate E ed. 1542 fs || machedonicum PRl 5 a meridie] iam a ameridie (a 8. s. m. 1) D 6 septemtrione PRl || ad partes in marg. inf. m. ant. paratis P, partis D || tutores R1. 7 babyllonicum D 8 machedonicum PRl 9 etiam regnum X, || septemtrionp PRl || fuisse ante cum add. Xt, esse add. v 10 ripheis PRD || motibus D 11 karthaginem PB chartaginem D || praeceluisse R1 || africae et] africem D 12 adicientes PR1 14 monimenta post ras. R || urbium qu∗e (eras. a) B 15 med∗os (eras. i) R || babylloniae D || irruptae Rs 16 numeros (s s. s. in P, ex corr. add. m. ut uid. 1 in R) PR || concurrisse TX7Zh occurrisse G 17 hia* (fort. interp. er.) R 18 sctorum R 19 kartha- giniense PR charthaginiense D || uersionem R1D (non P) 20 DCC- PR || annis om. D ) [*]( 28* )

Roma ipsa etiam, quamnis ad aduentum Domini Iesu Christi perfecto proueheretur imperio, tamen paululum et ipsa in occursu numeri huius offendit.

nam septingentesimo conditionis suae anno quattuordecim uicos eius incertum unde consurgens flamma consumpsit, nec umquam, ut ait Liuius, maiore incendio uastata est; adeo, ut post aliquot annos Caesar Augustus ad reparationem eorum, quae tunc exusta erant, magnam uim pecuniae ex aerario publico largitus sit.