Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

sed postquam aliqui Romanorum militum agilitate audaciaque insignes supra obductam saliere testudinem scutisque singillatim uelut squamis reuulsis desuper nudos deprehensorum detectorumque humeros perfoderunt, territi hostes nouo mortis periculo terribilem dissoluere conpagem.

exinde in fugam uersi per quinquaginta milia passuum insatiabiliter caesi sunt neque conici numerus potuit Germanorum uel quantus pugnae adfuerit uel quantus fuerit occisorum.

Post haec Belgarum gens, quae tertia pars Galliarum est, aduersus Caesarem exarsit:

quorum distributim copia haec [*]( AVCTORES § 8 et § 9 Caesar B. G. 1, 52 exceptis maxime g 8 quam coacto-praestruxerant et supra-testudinem (cf. Liuius 44, 9 § 6 et Florus 3, 10 § 13) § 10 Caesar B. G. 1, 53 § 11—§ 14 Caesar B. G. 2, 1.4.15.4 ) [*]( EXPILATORES 2 uxores—captae sunt compilauit Paulus 139 not. lin. 10 2 fuerunt—4 Suebi compilauit Paulus 139 12 in fugam- 18 caesi compilauit Paulus 139 16 post-gens, p. 372, 1 Bellon., 2 sexag,—5 admiserint excerpsit Paulus 140 sq. ) [*]( 1 ariobistas LPBD || renum D 2 duo R1 3 exercitu (ex s. s. al. m.) B || ariouisti] L ariobisti PRD || marcomaned] Pa mareomannes PbR marcomones LDβ || tribuci RU tribo cu D || bangiones D uuangiones B 4 eduses] LDβ edures PB n suebi] PBD sueui Lβ || ex m ras. m. 1 D 6 pa*lange (er. 1) P falaoge BD || agmen D 6 supra] sic sup R et passim || irr- B3 7 praestruxerunt (ru prior in ras. m. 1) D praestr- (sed rae in ras. al. m.) B perstruxerant P || aliqui] aliaq̰] (i. e. aliaquae) D 8 -que insignestestudinem om. D 9 saluere L || squamia] LPBD 10 depraehensorum LRD || humeros B 11 territhostes D 12 compagem R3 conpage D || quinquagenta D L PB 18 numerus potui D potuit numerus v 14 affherit R3 || uel quantus fuerit om. D 17 aduersum D || quarum D || distributa (a al. m., ex ũ ut wid.) B || haec copia L ) [*]( 24* )

372
fuit. Bellouagui, qui ceteris numero et uirtute praestare uiderentur, habuere lectissima sexaginta milia armatorum; Suessones ex duodecim oppidis quinquaginta milia;

Neruii, quorum adeo indomita feritas praedicabatur, ut numquam in id temporis mercatores ad se admiserint uina ceteraque uenalia deferre, quibus inducta iucunditas torporem uirtutis adferret, habuerunt similiter quinquaginta milia;

Atrebates etiam et Ambiani decem milia, Morini uiginti quinque milia, Menapii nouem milia, Caleti decem milia, Velocasses et Veromandi aeque decem milia, Aduatuci decem et octo milia; Condurses Eborones Caerosi Caemani, qui uno nomine Germani uocantur, quadraginta milia.

ita fuisse referuntur CCLXXII milia armatorum lectissima.

his repente silua erumpentibus exercitus [*]( AVCTORES § 15 Orosius ipse summam subduxit sed perperam (debebat esse 282000) § 16 Caesar B. G. 2, 19.25.26.28 ) [*]( EXPILATORES 7 habuerunt—p. 373, 3 deleuit excerpsit Paulus 141 ) [*]( 1 bellouagui] PBUa bellouagi** R bellouacui LUb bellobagui D || uirtutis L 2 haVere L || sexagenta D tx P XL (sic) RB || suessones] PRDβ suessonos L Suessiones h 3 quinquagenta D L PR || eneruii (sed pr. e ex corr. add.) P nerui RD 4 adeos D || tempus|| L 6 iocunditas PR || afferret R3 offerret D 7 quinquagenta D L PR n atrebates (at prius 8. s. m. 2) R atrebatis L atrabates D || etiam et] LPRDβ et sh 8 decim D x PR || morini] mor.jn D || xxv PR || ante menapi haec morini xxv mil repetita sed erasa sunt in B || haec menapi-decem milia om. sed in imo mg. add. P || menapii] D menapi LPR menappi β 9 VIIII PR || decim D x PR || uelocases DS ueloccases 8 || ueromandi] LPRD uelomandi B, Veromandui h 10 aequi R1 || decim D x PR || aduatuci] DU atuatuti L atuati P attuati B atuatus e Aduatici h || decem et octo] L decimetocto (et in ras. m. 1) D XVIII PR || condurses] PRβ condurres D condureses L; Condrusi v 11 eborones] LPRD (sed e pr. ex o corr. m. 2 R) eburones βv, cf. cap. 10 || caerosi] LPBD cerosi\' Caeresi v || caemanni R* cemani (-nni 8) O1B, cenomanni 0\' 12 quadragenta D XL P X (sic) R || ita] PRD om. L; Itaque TO et ita v || ducenta septuaginta (-enta D) duo LD 18 crumpentibus L || exercitus caesaris om. D )

373
Caesaris perturbatus atque in fugam actus, plurimis suorum amissis, tandem hortatu ducis restitit uictoresque adgressus usque ad internecionem paene deleuit.

Igitur Caesar magnis in Gallia rebus gestis cum in Italiam proficisci decreuisset, Galbam cum legione duodecima ad Veragros Sedunosque misit.

qui cum hiemandi causa in uico Veragrorum, cui nomen erat Octodurus, consedisset mediamque oppidi partem, quae torrente distinguebatur, accolis concessisset, quadam die eosdem discessisse per noctem ac proximo insedisse colli uidet.

quippe illi paucitatem uix mediae legionis despectui habentes ultroneam sibi praedam nullo cessuram negotio arbitrabantur finitimosque suos in hanc caedis ac praedae societatem uocauerant.

igitur Galba tam praesentibus periculis circumsaepto ac trepido atque inter uanas consultationes certi consilii incerto, repente Galli descensu montis effusi castra inperfecta circumdant, raros per uallum propugnatores saxis telisque onerant.

cumque iam castra inrumperentur, Pacuuii primipilaris et Voluseni tribuni consilio cuncti Romani portis eruperunt incautosque subito adgressi hostes primum perturbauerunt, deinde in fugam uersos miserabili strage [*]( AVCTORES § 1—§ 5 Caesar B. O. 3, 1-6 ) [*]( 1 pertubbatus D || adque P1R1 || Buorum (uo in ras. m. 1) D 2 ortatu PR1 || aggressus R\' adgresus D 8 internicionem P internitionem (it m. 2 in et B) RD 4 italia PD 5 duodecima] duodecima Ilia (a pr. in ras. ex m m. 1) D 6 ueragres PB beragros ....D .|| sedunosque (o in ras.) P sedunus quae D 7 beragrorum D || octodorus R\' *octo|durus (er. c ?) D 8 torrentes D || cocolis L 9 quadam die eosdem om. L || eosdem] eodem D || noctem (c 8. s. m. 1) D || ac (c 8. s. m. 1) B 10 collei (e del.) L collo D 11 cessuram] cae*suram (er. s) B 13 uocauerunt D || tam L 14 circumsepto (epto in ras. m. 1 B, -tu D) PBD || adque P || ua|cuarias L || consulationes R1 15 consilii (i fin. ex corr. ut uid. add. m. 1) D || galli* (er. c?) D || diMensu LD 16 imp- R3 || circumdant (nt in ras. m. I) D || |propugnaturus D 17 irr- B3 18 pacubii D; P. Sextius Baculus uocatur Caesari h. I. (3, 5); 2, 25; 6, 88 ||. uolusini PB uolusiani D || cunctis Lmt- dolfus 6, 18 et (eoU. 6, 10 § 8) Grubits 19 aggressi R3 )

374
fuderunt. nam amplius triginta milia barbarorum tunc caesa referuntur.

Igitur Caesar cum iam pacatae uniuersas Galliarum gentes putaret, ad nouum et maximum bellum retractus est.

namque dum P. Crassus adulescens cum legione septima Oceano tenus apud Andicauos hiemat, Veneti ceterique confines repente in arma coniurant, legatos Romanorum uinciunt eosque ita demum se reddituros, si obsides suos recipiant, Romanis indicant.

socios sibi ad id bellum Osismos Lexouios Namnetes Ambiuaritos Morinos Diablintes et Menapios adsciscunt; auxilia quoque a Britannia arcessunt.

Caesar per Crassum de rebellione dediticiarum gentium certior factus, quamuis intellegeret ineundi belli difficultas esset, tamen rem tanti negotii non neglegendam ratus, ne ceteris exemplo eiusmodi audendi

licentia laxaretur, itaque terrestri proelio persequi hostes frustra adgressus — quippe cum hostes per interfusa ex Oceano aestuaria atque inaccessos recessus tutis terrarum sinibus [*]( AVCTORES § 6—§ 17 Caesar B. G. 3, 7—10.14.9.(12.) 14.13- 16 et (§ 17 ad omnia consilia mobili) 4, 5; insunt Orosiana cum alia tum haec: § 15 suspensis uelis, § 16 incensis—nauibus, § 17 per tormenta ) [*]( 1 trigenta D xxx PR || caesa] i. e. uicta 3 paotaa D || gallearum D 4 retractatus LP sed ta del. in P 5 pubtius PRD II adulicens D 6 andicauos] LPRKMHT andigabos D andicabos G1 andecauos G2O1 andegauos G2O2; in Andibus Caesaris codd. ueneti] LR uenetii P uenedici D 7 coninrant (n in ras. m. 1) D || d.emum R 8 se om. L || si∗∗ PR || repcipiant** (p prior del.; rasura est 1 uel 2 litterarum) P || indicunt 0 9 osismos] L ossismos PB osissimus (in ras. angustiore m. 1) D || lexobios D, cf. § 18|| namnetes] LPR namneter D; Nannetes h || ambiuanitos L ambiuaritas PB ambibaritos D 10 morenos D || diablintes] LPRD; Diablintres h || a∗sciscunt (eras. d, m ras. s m. 3 sed erasa) R 11 brittania PR2D || arcissunt D aocersunt R2 || rebellione (ellione in ras. m. 1) D 12 dediticiarum] LPRlD (c in t R1) deditiarum X2 dediciarum W deditarum 0 ut uid., fsh 14 neglegeudiam (sed i del.) L || ratus] LPSDG1 est ante ratus sed ut glossa s. 8. G2 ratus est fsh || audendi] P audiendi (sed i pr. er. RD) LRD 15 itaque om. L || terrestria D || praelio D || persequi (s radendo ex r) D 16 aggressus R2 || per om. D 17 aestuariatque L || adque P1R1 || inaccessu∗ P inaccessus (ac in ras. m. 1 D) RD || recessu∗ P recessusque (que add. al. m.) B || sinibus] LPRD finibus e )

375
munirentur — naues longas aedificari in Ligeri fluuio iubet:

per quem in Oceanum deductae mox ut hostibus uisae sunt, continuo ducentae uiginti naues eorum paratae atque omni genere armorum instructissimae progressae portu ex aduerso constiterunt.

Bruto circumspioienti imparem longe nauium esse conflictum, quia barbarorum naues solido robore intextae cauernisque praeualidis obduratae saxorum modo adactus rostratarum ictus retundebant,