Historiae Adversum Paganos

Cantabricae uictoriae hunc honorem Caesar detulit, ut tunc quoque belli portas claustro cohiberi iuberet. ita tunc secundo per Caesarem, quarto post Vrbem conditam clausus est Ianus.

Post hoc Claudius Drusus, priuignus Caesaris, Galliam Raetiamque sortitus maximas fortissimasque gentes Germaniae armis subegit.

nam tunc, neluti ad constitutum pacis diem festinarent, ita omnes ad experientiam belli decisionemue foederis undatim gentes commouebantur aut suscepturae [*]( AVCTORES § 9 et § 10 Florus 4, 12 § 54—58 § 11 et § 12 Liuius lib. ut uid. 135; secundo cf. Oros. 6, 20 § 1 § 18 Orosius, fort. inspecto Floro 4, 12 § 2 ) [*]( 1 certamtem (m pr. del. m. 1) D II igne** (er. m) D II ac om. L solus 2 flumen* (n radendo ex m) D 8 esset Ra es* sent (er. t?) D II oppraessissent PaD 4 in tria] intra Ra || diuisis PaR1 diuisus D 5 aeque] equi D II moli*ti (li ex lu) P 6 curisius D cassius L 7 par|*ua (er. fort. c) D || proelium D 8 elabsa P lapsa L solus || lanciam] v lancbium (in mg. m. 1 ł lancum) X1 lancham LPRDGX1X2X3 lacham KMTO lancum H, cf. Corp. Inser. Lat. uol. 2 9 adoriri] LP1R2, in mg. adurere m. rec. P odoriri R1 adhorire D || carius LD 10 imperauit PR1D || in*cen*dii P || barbona Ra 11 nitibatur et D || adque PR1 12 uictoriae suae testem om. D || reliquere B || cantabriae P (non B) 13 ut om. L 14 ita] itaque (que er.) D || per] post D 17 raetiamque] L rethiamque PB retiamquae D || maximas (a a. a. m. 2) L || fortissimasque (ssi 8.8. m. 2) P 19 decissionem fo****ederis (er. ne et fort. interpunctio) D 20 suspecturae D. )

Norici Illyrii Pannonii Dalmatas Moesi Thraces et Daci Sarmatae plurimique et maximi Germaniae populi per diuersos duces uel superati uel repressi uel etiam obiectu maximorum fluminum, Rheni Danuuiique, seclusi sunt.

Drusus in Germania primum Vsipetes, deinde Tencteros et Cattos perdomuit. Marcomannos paene ad internecionem cecidit.

postea fortissimas nationes et quibus natura uires, consuetudo experientiam uirium dabat, Cheruscos Suebos et Sygambros pariter uno bello sed etiam suis aspero superauit.

quorum ex eo considerari uirtus ac feritas potest, quod mulieres quoque eorum, siquando praeuentu Romanorum inter plaustra sua concludebantur, deficientibus telis uel qualibet re, qua uelut telo uti furor possit, paruos filios conlisos humi in hostium ora iaciebant, in singulis filiorum necibus bis parricidae.

Tnnc etiam in Africa. Musolanos et Gaetulos latins uagantes COSSUS dux Caesaris artatis finibus cohercuit atque a Romanis limitibus abstinere metu conpulit. [*]( AVCTORES § 14 Norici-populi Florus 4, 12 § 3 || per diuersos sec. Florum Z. Z. § 4—§ 22 § 15 et § 16 Florus 4, 12 § 22—§ 25 g 17 Florus 4, 12 § 5 (qui tamen de Alpinis gentibus) ab Orosio exornatus || lin. 13 sq. fort. memor Vergiliani Aen. 1, 150 § 18 Florus•4, 12 § 40 ) [*]( 1 conditiones B condicionem D || si uincirentur** norici (erasae 1 uel 2 litt., mediis omissis) D II quieta (a in ras. m. 2) P 2 norrici B || yllyrii PR || moesii L moesi* P 3 et om. fsh || dati Ra 4 repressi] Gv depressi L oppressi PRWX, pressi D || abietu Ra 5 danubiique R2 6 primum] PB primo LDv || susipetes (-ites D) LPRD (coni. cum praec. LD) || thencteres PB checnteroa L chenterus D II catthos L chattos PR chactus D 7 internicionem PD internitionem (it in et m. 3) R II caecidit PD et a. r. B 9 suebos PR suebus D || sygambros] LPR syggambros D; 6, 9 § 1 sugambros (ex Caesare) 10 su*is (eras. fort. g Mau; s uisum erat Kaibelio) P 12 praeuentur um|annorum D 13 qualibet (li s. s. m. 1) B || re qua] reliqua D 14 tela L II feror D II posset D || conlisus D 16 africam P et a. r. B || musolanus L || gaetulos] L getulos (-us D) PRD 17 cohercuit] LPRD || adque PR1 || a] ad Da, om. v 18 militibus D || compulit B\' )

Interea Caesarem apnd Tarraconem citerioris Hispaniae urbem legati Indorum et Scytharum toto Orbe transmisso tandem ibi inuenerunt, ultra quod iam quaerere non possent, refuderuntque in Caesarem Alexandri Magni gloriam:

quem cient Hispanorum Gallorumque legatio in medio Oriente apud Babylonam contemplatione pacis adiit, ita hunc apud Hispaniam in Occidentis ultimo supplex cum gentilicio munere eous Indus et Scytha boreus orauit.

Cantabrico bello per quinque annos acto totaque Hispania in aeternam pacem cum quadam respiratione lassitudinis reclinata ac reposita, Caesar Romam rediit.

Quibus etiam diebus multa per se multaque per duces et legatos bella gessit. nam inter ceteros et Piso aduersum\' Vindelicos missus est; quibus subactis uictor ad Caesarem Lugdunum uenit.

Pannonios nouo motu intumescentes Tiberius priuignus Caesaris cruentissima caede deleuit.

idemque continuo Germanos bello arripuit, e quibus quadraginta milia captiuorum uictor abduxit.

quod reuera bellum maximum et formidulosissimum quindecim legionibus per triennium gestum est, nec fere ullum maius bellum, sicut Suetonius adtestatur, post Punicum fuit. [*]( AVCTORES § 19-§ 21 Liuius 135 ut uid.; ad illa § 19 Alexandri —§ 20 adiit cf. Oros. 3, 20 § 22 Liuius 137 aut 138 § 28 et 24 Eutrop. 7, 9; Sueton. Tib. 9 § 25 Suetonius] Tib. 16 sed de Illyrico bello. ) [*]( 1 terraconem L terram|conem ( tHeo ut uid. 8. s.) D || ceterioris L 2 et om. D || schytarum L scitharum PR 8 possint D 6 orientem PaD et a. r. B 6 babylόnam] L babyloniam PB babiloniam D || apud] in D 7 occidemtis Pa || gentilecio D gentilitio B || eous] eos L eo ut D 8 schyta L scyta Ra scitha D || orabit L 9 acto totaque] actotaque L 10 reclinata ac] reclita ac (c fin. ilico s. s.) D 12 per duces] duces D 13 bellaque L 14 uindelicos] G uendilicos L uendilicios P uendi licios B uendelicus qui D uindelicios W 15 lug*dunum (er. u) P || pannonius (n pro 8. s. m. 1 D) LD 17 arripuit (r prior ilico s. s.) D || quadragenta D XL PR 19 formidolosissimum RaD || XV PR 20 ferre PaD || scetonius D || attestatur R3 21 ponicum R1D )

Sub eodem uero tempore Quintilius Varus cum tribus legionibus a Germanis rebellantibus, mira superbia atque auaritia in subiectos agens , funditus deletus eat.

quam reipublicae cladem Caesar Augustus adeo grauiter tulit, ut saepe per uim doloris caput parieti conlidens clamaret Quintili Vare, redde legiones.

Bosporanos uero Agrippa superauit et signis Romanis, quae illi quondam sub Mithridate sustulerant, bello recuperatis uictos ad deditionem coegit.

Parthi, quasi toto terrarum orbe uel domito uel pacato omnium oculis signarentur atque in se solos omnis uigor Romani imperii uertendus esset, quippe quos pristina ulciscendae Crassianae caedis conscientia mordebat, ultro signa, quae Crasso interfecto abstulerant, ad Caesarem remiserunt regiisque obsidibus traditis firmum foedus fideli supplicatione meruerunt.

Itaque anno ab Vrbe condita DCCLII Caesar Augustus ab oriente in occidentem, a septentrione in meridiem ac [*]( AVCTORES § 26 Suetonius Tib. 17; Florus 4, 12 § 31 § 27 Sueton. Aug. 23 § 28 Liuius 138 ? (cf. Euseb. 2003) § 29 Florus 4, 12 § 61 et 63; Suetonius Aug. 21 (cf. Tib. 9); Liuius 136 aut 137 (cf. Res gestae Aug. 5, 40 cum Mommseni adn. p. 84 et Velleius 2, 91) eap. 22 § 1 ignotus (cf. Sueton, Aug. 22; Oros. 7, 3 § 1; 1, 1 § 6; 7, 2 § 16; Mommsen, Res gestae Aug. p. 32) ) [*]( EXPILATORES 17 DCCLII Beda De temp. rat. a. 3952 18 ab oriente-p.427, 2 claueit exscripsit Iordanis Chron. p. 235 C1 ) [*]( 1 quintilius] LPRD 2 misera R2T || adque PR1 3 sub∗∗iectus D || dele∗tus P 4 reip L || adeo] abeo D 5 per m. 2 add. in L || capud R1D || paraeti P1 || conledens D 6 uarre L 1 bosforanos LPRD || separauit B || et om. D 8 illis D || medridate (pr. d m. 1 in ras.; alt. d m. 1 in ras. ex t) D || sustalerant] eontulerant D || bellum D 10 domita L 11 adque PR1D 12 uertendos R1 13 mordeb∗∗at D 14 abstullerant P1 || caesare D || remiserunt] Gς remi∗serunt (er. 8) B remisserunt P miserunt LD remiserunt (re s. 8. m. 1) W 15 suppleca cione D 11 •DOC• mo • quinquagensimo •secundo• L septu∗gentissimo (erasa a) secundo (sic) D || agustus D 18 septemtrionem (m fin. del.) P septemtrione (m radendo in n mut. R) BD )