Historiae Adversum Paganos

quod semper utique confitendum est, tunc tamen praecipue, quando adhuc per uniuersum mundum nulla erat ecclesia, quae interuentu fidelium precum meritas mundi poenas iustumque iudicium Dei exorata ipsius clementia temperaret: unde etiam haec, quae mala hominibus uidentur, qualiacumque sunt, grauiora sine dubio omnia fuerunt, sicut ipso, quo coepta sunt, ordine probabuntur.

Bellum Mithridaticum uel, ut uerius dicam, belli Mithridatici clades multas simul inuoluens prouincias tracta et protenta per quadraginta annos fuit.

nam DCLXU, ut dixi, anDO ab Vrbe coudita, quo etiam primum ciuile bellum coeperat, [*]( AVCTORES 12 XL annos (itmn Eutrop. 6,12)..p. 356, 4 XXX. ann cf. Oros. 5, 19 § 2 et 6, 5 § 11 || ut dixi 5, 19 § 1 ) [*]( 1 abutan(tur) 8 || l〈unde〉 S || et om. L || (uel ingra)tos oel incre(dulos) 8 2 uel etiam] etiam D || incontumaces P et a. ras. B cont(umaces) S || corrept〈ionibus〉 8 corruptionibus D || (ar)guit quod sem〈per〉 8 3 utique] Gv utique...... (quod ut uid. eras.) R utique quod LP utiquae quod D (ntique) quod S || confitendum] G fatendum LPRv fatendu(m) S ||(est) S esse D || praecipuae P -uq a. r. R praecipui D p(raecipue) S 4 abhuc L || (per uniuer)sum B U nu〈lla erat) B || eclesia L e̢cclesia B 5 in(teruen)tu 8 II pr(ecum me)ritas 8 || praecum LP praecom (o in u w. 1 et a eras.) B || pę〈nas ius〉tumque (iudicium dei exo)rata S 6 clementiA P cle(mentia) 8 7 ι〈inde eti)am hec que ma〈la homi)nibus uidentur (qualia)cumque sunt 8 8 (grauio)ra sine dubio (omnia) fuerunt. sicut (ipso) 8 || quo] co D || cępta S 9 (ordine) S || probabantur B probantar D 10 (bellum) B || mitridaticum SPR metr- D || (uel ut ue〉rius dicam be(lli) S || mitr- PR (mitri)datici S metridaci D 11 cladis P2R1 (corr. R1) || r(nultas) simul inuolue(ns pro)uincias S || y y simul] secum et in mg. jsimul m. 1 P simul secum B || tract〈aet) protenta per quadr(aginta annos f〉uit S 12 XL PR quadragenta D || DC.LX.II 0, v; sesoentensimo sexagensimo primo L DCLXI. PR, g dc ti|...... x simo primo 8, s etcentissimo sexagissimo D || ut 〈dixi au〉ni sic S anno ut dixi D 18 condi(ta quo) S ||primum om. L || (ciuile b)ellum S bellum ciuile L ) [*]( 23* )

1. barbarico uix consummata ueneno est
.

qualiter autem quadraginta a plerisque dicti sint non facile discernitur.

Igitur Mithridates rex Ponti atque Armeniae postquam Nicomedem Bithyniae regem amicum populi Romani regno priuare molitus est atque a senatu monitus, si facere temptaret, bellum sibi a populo Romano inferendum fore, iratus Cappadociam continuo peruasit atque expulso ab ea Ariobarzane rege cunctam prouinciam igni ferroque uastauit.

Bithyniam deinde pari clade corripuit. Paphlagoniam simili exitu adflixit [*]( AVCTORES 1 consnlatn sqq. cf. 6, 6 § 1 2 poetae optimi Lucani 1, 337 cap. 2 § 1 et § 2 Eutropius 5, 5 ) [*]( 1 sic(inard)ecens S inardeacere PR n consula(tu u〉ero S || Ciceronis uero fsh; uero cf. uelut 3, 12 § 06 || (et) S || antanii D (anto)nii S || ut om. D 2 (poetae) S potae R1 || optimie loquar D 3 barborico R1 〈barba〉rico S || consum〈mata u)eneno S || ueneno est} uenenum D 4 (in his t)emporibus S || xxx PR trigenta D trigin(ta) S || ger(endi) S || inneniunt D inueni(untur) S 5 (auten〉 ι S || quatragenta D XL PR || (apleri)sque S || dicti] distincti D || snnt PRD || (facile) S 6 disternitur D 7 ...... t de mitridate | 〈rege po)nti adque armenię (rubris ut uid. litteris) (Igitnr) S || mitridates (sine h ubique) SPR metridatis D || (ponti) S || adque SPR1 || armeniae postquam] arminia et postquam|arminii postquam D || (post q)nam nicomedd S 8 bythiniae PB (bitby)nie S || (populi) S || r. L || regnum SD 9 (priua)re S || (adque a) S || adque PR1 || a senatu monitus om. D || montis Ra motus Rb (monitne R2) || (si face)re S || temptaret (et in ras.) P timptarit D temtaret S 10 bel(lum si〉bi S || r. L ro(mano) S || ratns D 11 (con)tinno S || prouasit D pinuasit S || adque SPR1 || e(x)pulso B || ea] LSPR eo Dfsh || ariobarzano L ariobarzene (ze in za m. 1 R) PR ariobar〈za〉ne̢ S 12 regeracuncta D || prοι〈ιιn〉ciam S || igne R2 ||u〈as〉tauit S || bythiniam SPR bythinia D 13 deinde—paphlagoniam, om. D || pafl- SPR || simili-. (er. i et fort. m) D II e(xitn) S || afflixit SR4 )

et factum est; nec explicari aut conprehendi ullo modo uerbis potest, quae tunc multitudo Romanorum ciuium caesa sit, quis maeror plurimarum prouinciarum, quis gemitus occidendorum pariter atque occidentium fuerit, cum singuli quique aut prodere innocentes hospites et amicos, aut ipsi periclitari poena hospitum cogerentur.