Historiae Adversum Paganos

ita illi consulentes et sibi et cultoribus suis non potuerunt uel reprimere uel repellere superstitionem eius, propter quam spernendos se cultoresque suos destituendos uiderent? quamquam si ab inuitis, danda uenia nec deserendi fuerunt; si a uoluntariis, seruanda praescientia nec prius fuerant adiuuandi.

hoc factum est, inquiunt: nam excitauimus gentes, accendimus reges, instituimus leges, disposuimus iudices, praeparauimus poenas suppliciis et crucibus, Orbem totum scrutati sumus, siquo modo Christianum nomen et cultus uniuerso mundo posset abradi.

hoc eatenus factum est, donec fecunda crudelitas eo usque inter tormenta ac per tormenta proficeret, quamdiu ipsum regium culmen, per quod solum prohiberi potuerat, occuparet.

et quid postea consecutum [*]( 1 adpraehendere R\'D appraehendere R3 2 nee] ne D II se]re D II perepecto (per eras.) D 8 dispectu D || omnem om. L .4 transtulerat D 5 dii (i alt. m. 2 m ras. ex x fort. R) PRD || tanto D 6 remp- D || propicii D II afflizisse R3 II uideatur D 7 certo D || quod quod D || xp- L 8 Uoluit (o corr. ex l ?) L nolit D II aNnuntiari Ra || atque intentissime om. D II adque P1R1 9 colebantur (n statim ut uid. 8. 8. L || ille B\' 10 uel reprimere] uere praemere D || super institutionem D 11 -que (e ex ae m. 2) R 12 quanquam p. ras. B II nec] ne D II disserendi D 13 fnerint D 15 instituimus] inistiauimus D II disposuimus statim corr. ex instituimus L 16 cruciatibus D || orbem] obrem D 17 efcrntati D II modo] modo tandem D || xpianum et sic plerumque L 18 possi D 19 facunda D II credulitas B || inter] in-R || tormta (~ add. m. 2) P 20 quamdiu ipsum] Qụο̣∗am (o m ras., ex am ?, deinde o m. 2 in am corr.) diuisum (p ante s s.s. m. 2) B II regium om. D 21 potnera R1 || quod L ) [*]( v. ) [*]( 23 )

1. Excessere omnes adytis arisque relictis
2. Di, quibus imperium hoc steterat
.

o quanta et quam inoffensa lux ueritatis est, si non aduersus eam ultro sese offerentem inbecilli infeliciter oculi clauderentur! si Christiana fides per multa retro tempora saeuientibus undique aduersum se gentibus regibus legibus caedibus crucibus ac mortibus reprimi nullo modo potuit, immo, ut dixi, inter haec et per haec creuit, cultus autem idolorum iam quodammodo ex se deficiens ac sibi erubescens ad unam clementissimam iussionem sine ullo poenali terrore cessauit: cui dubium.

est hoc per istius intellegentiae demonstrationem de creatore suo tandem innotuisse creaturae, quod illa eatenus per uarias ratiocinationes mentis, intentae quamlibet, aliis offuscata quaesierit ac per hoc statim amori eius, quem etiam ignorans dilexerat, inhaesisse?

nec igitur mirum est, si in magna familia inueniuntur aliqui serui, qui consuetudine lasciuiaque seductorum adsuefacti patientia domini sui ad contemptum [*]( AVCTORES 3.4 Vergil. Aen. 2, 351 sq. ) [*]( 1 cessare (es in ras. m. 2) R 2 adque R1 3 excessere (e tertia ex a m. 2) B excesserunt L || a.dytis (er. u) B adistis D || sacrisque D 4 di (sed di ante ras.) L de D dii PB || hoc] hoc eatj D 6 ιmbeċ̣cιlι P inbeccili R1 inbecilli R2 imb- R1 inbecile D 7 si Uico 8. s. in D 8 aduersus egentibus (sic) incipit s || se gentibus) regentibue D || ∗∗∗∗∗∗∗ regibus (er. undique) P (re)gibus S || legibus in tAg. add. m. 1 in B || cruciatibus R2 crudibus (sic) D 9 (ac) S II nullũ| (m ?)odo S || ut] dut P || di〈xi〉 S 10 cre(nit) S II (ia)m S II quodadmodo SD 11 〈de〉fiens sic 8 II herubes(ce)ns S || clementis〈si〉mam S 12 ul(lo poen)ali S || cessa(uit cui) S. 13 (per istius) S II intelligentiae D || de(mo)nst(r)ationem de cre(ato)re S 14 inno(t)uisse S notuisse Pa || illa (a in ras.) P (ill)a 8 15 ratiocinationes (n pr. s. 8. m. 1) R ra(tioc)inationes S II in(te)nte S || alii suffugata D II (of)fuscata S 16 (quaesierit ac per) S || amor(i) S II (q)uem S 17 di(l)exerat S ||inhesisset S adhaesisse B (non P) II (ig)itur S II est om. S II mag(n)a S 18 〈a〉liqui S II consue(t)udinee sic S II lasciuaque P1R1 (corr. m. ut uid. 4 in R) 19 seduc(t)orum S || assuefacti (s pr. ex d m. 3) R adsue̢facti 8 II patien(ti)a 8 II contemtum P contemtu || 8 )