Historiae Adversum Paganos

Sed quota haec portio ostentatae miseriae est? **uno uerbo definisse caedem bonorum, cuius fuit tanta numerositas, tanta diuturnitas, tanta crudelitas tantaque diuersitas?

uerumtamen aequius est me aliquid utilitatis subtraxisse causae quam tantum horroris ingessisse notitiae, siue peritis haec siue imperitis obiciantur.

de patria siquidem, de ciuibus et de maioribus nostris haec loquimur, qui his exagitati malis tam abominanda gesserunt, de quibus etiam auditis posteri [*]( AVCTORES § 17 Liuius 79 § 18 Liuius 79 aut 80 (cf. Qb- seq. 56) § 19 Liuius 80 (cf. Eutrop. 3, 7) § 20—§ 22 Orosius ) [*]( 1 milia Pa malitia L 3 ostiensem ui (sem in ras.) P ostiensem∗ui (m add. m. 2, fuit fort. -se mui) B 4 auariciae RaD 5 afflatus PRD 6 pene R2 || abanmtiis P || XI PR1 xl R2 7 pompei] LPRD || vi PR || octani PRa 8 siderata] PRlD (cf. Grubitz) desiderata L (sic), v derasa R2 || aritiam R 9 inrumpit L irrupit R2 || pro∗ditores (er. r ut uid.) P proditorem D 10 cina R1 || con D 11 cum] con R1D || fugitiuis urbem (is i in ras. m. 1) D 12 quoque PR quofque (litterarum ⌈q haec ⌈c in ras. m. 1) D 13 lacunam indicaui; excidit uelut an forte sufficit; cf. p. 330, 17 14 caedem (m in ras. m. 2) B || cuius] cui D || tanta nnmerositas] ex tanta crudelitas corr. P 15 tanta crudelitas] crudilitas D 16 naequins P 17 ingressisse (r dd. P) PD || noctiae D || inperitis PRD 18 patriae R2 || siquidem (si in ras.) P || de ciuibus] ciuibus JB || de maioribus] |maioribus D 20 abhominanda a. ras. B )

Igitur Marius cum interfectorum ciuium capita inlata conuiuiis, oblata Capitoliis, conlata Rostris ad spectaculum ornatumque congereret ac septimum consulatum cum Cinna tertium consule peruasisset, in exordio consularis imperii sera tandem morte praereptus est.

Cinna bonorum neces malorum caede suppleuit. nam cum introducta per Marium fugitiuorum manus insatiabilis praedandi esset nullamque partem auctoribus praedae consulibus ministraret, in forum quasi stipendii causa sollicitata, militibusque circumdata, inermis extincta est. caesa sunt illa die in foro Vrbis octo milia fugitiuorum, idemque Cinna quarto consul ab exercitu suo interfectus est.

Interea residui senatorum, qui potentiam Cinnae, Marii crudelitatem, insaniam Fimbriae Sertoriique audaciam fuga euaserant, transuecti in Graeciam coegere precibus Sullam, ut periclitanti immo iam paene perditae patriae opem ferret.

igitur Sulla mox ut Campanum litus attigit, Norbanum consulem proelio oppressit: septem milia tunc Romanorum Romani [*]( AVCTORES § 23 Liuius 80 § 24 Liuiuss3 cap. 20 § 1 Liuius 84 et seq. sed inprimis Eutropius 5, 7 § 2 Liuius 85 et Eutrop. 5, 7 ) [*]( 1 nolint L || ista (is tn ras.) P || nimia exsagerari| in ras. m. 1 D 2 moderationes sciunt (q posterius ex i corr.; s. lin. aut i aut interpunctio) L moderationis is ciunt D || modoratione PR1 || misericordes La 8 contemplationis Jnesciunt D 4 conuiniii (pr. ui add. m. 2) P 5 capitaliis D || conlocata PR1 collocata B* 6 congerit D || ao] a PaR1 ad pb || cina R1 || tercio D 8 morte. P mortem D || peremptos D || ∗neces (n in ras.) P || caedis D 9 eubplebit D || intraducta D || fugiuorum D 10 insatiabili D || prae de R 11 fora P 12 -que om. L || ezstinota P 13 in illa L || vm PR 14 quarto] LPRD (r statim ex t D) 15 residni (si ex corr. add., i fin. in ras. ampliore) P residuae D || mariae D 16 audaciamque sertorii L || sertoriique — 18 patriae] sertoriae D 17 greciam B || praecibus LRa || syllam LPB 18 ut] et Pa || p∗ene B 19 sylla LPB silla D || attingit (pr. t iUco in d) D 20 oppraeaeit Px || septe D vn PB || milia] milia roma| L mil P mił B )

Fabias uero Hadrianus, cui imperium pro praetore erat, regnum Africae seruorum manu adfectans, a dominis eorum apud Vticam congestis sarmentis cum omni familia uiuus incensus est.

Damasippus praetor incentore Mario consule Q. Scaeuolam C. Carbonem L. Domitium P. Antistium in curiam quasi ad consultandum uocatos crudelissime occidit. corpora interfectorum per carnifices unco tracta atque in Tiberim missa sunt.

eodem tempore Sullae duces plurima proelia aduersum Marianas partes infelicissima felicitate gesserunt. nam et Q. Metellus Carrinatis copias cecidit et castra peruasit et Cn. Pompeius Carbonis equitatum grauiter trucidauit.

Sullae etiam et Marii adul6scentis maximum tunc proelium apud Sacriportum fuit, in quo de exercitu Marii caesa sunt xxv milia, sicut Claudius scribit.

Pompeius Carbonem etiam castris exuit fagientemque insecutus, nunc caedendo nunc ad deditionem cogendo plurima exercitus parte priuauit. Metellus Norbani agmen oppressit: ubi nouem milia Marianae partis occisa sunt.

Lucullus cum a Quintio obsideretur, erupit et repentina pugna obsessorem deleuit [*]( AVCTORES § 3 Liuius 86 § 4 Liuius 86 § 5 Liuius libro ut uid. 87 (cf. Periocha) § 6 Liuius 87 § 7 usque ad priaauit Liuius lib. ut uid. 87 § 7 Metellue et q. 8. et § 8 Liuius 88 ) [*]( 1 TI PB || eorundem (n ex m uid. corr.) P || hisdem LD ipsis PR || canto uiginti quattuor D cxxIIII PB 2 syllana LPR aillaua D || caecideruut LRa || fauius L 3 cui* P 4 affectans PRD || a dominis] ad ommis D || dom,∗nis (i pr. ex corr. subiecta) P 5 dainasyppus D 6 quintum PBD || sceuolam PB || g- L gaius (sic) PB om. D || lucium PD lutiũ B || domicium D 7 publium PBD || antestium D || in] ad D || cunum (punctum m. 1) D 9 adque PB* || teberim L 10 syllae LPB siUM D || plura PB 11 quintus PRD || carritanis PR1 carritanas R2 12 caecidit PRD || paroasit D || gneus PBD 13 aequitatum PRa || syllae LPBD || aduliseentiB PBsD 14 aput P1 15 xxu∙ milia L uiginti quinque milia D 16 CArbonem (A ex o m. 1) B carbonem (em in ras. m. 1, ex IAn) D || exiit Ra 17 cedendum D || cogendio L 18 none D VIIII PB 19 mariani D || occisa (a ex is m. 1) D || luculus B || quintio] LPRD 20 et om. L )

Sulla deinde cum Camponio Samnitium duce et Carrinatis reliquis copiis ante ipsam Vrbem portamque Collinam ad horam diei nonam signa contulit grauissimoque proelio tandem uicit. octoginta milia hominum ibi fusa dicuntur: duodecim milia sese dediderunt, reliquam multitudinem in fugam uersam insatiabilis uictorum ciuium ira consumpsit.