Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

maximus tunc Romae non solum luctus, uerum etiam metus fuit, ne confestim Cimbri Alpes transgrederentur Italiamque delerent.

Isdem temporibus Q. Fabius Maximus filium suum adulescentem, rus relegatum, cum duobus seruis parricidii ministris interfecit ipsosque continuo seruos in pretium sceleris manumisit. die dicta Cn. Pompeio accusante damnatus est.

Igitur Marius quarto consul cum iuxta Isarae Rhodanique flumina, ubi in sese confluunt, castra posuisset, Teutones Cimbri et Tigurini et Ambrones postquam continuo triduo [*]( AVCTORES § 8 Liuius 67 ut uicE. § 9—§ 24 Liuius 68 (§ 9.12.16.22.23 cf. Periocha, § 12 et 14 cf. Eutrop. 5, 1) sed § 9 excuterent—effunderent ex Vergilio Aen. 9, 68, illa § 13 haec—gesta sunt temere ex Eutropio 5, 1 et 2 inserta sunt ) [*]( 1 Authias LPRD || paenitus. LPD p*enitus R || exercitũ Ra || decim D 2 tantummodo] tamen tomodo (putacto m m n corr. aut m a seqq. disiuncta est) D || miserunt D 4 adque PR1 || quedam D || adque PR1 || execratione PR exe*gracione (er. r ut uid.) D 5 coeperant R1 6 argentumque] argentum D 7 conscissae L || palerae P falere (-rę 2) R1 fallere D || *equorum R || dispertitae R || ęqui R* 8 immersi R2D 9 haec p̃dę uictos (sic) nihil om. ipsa m. 1 add. P || praede R1 10 adgnosceret] L agnosceret PR agnusceret D || luctus] uictus L tluc*us P 11 sedetiam L 13 hisdem LPRD || quintus PRD || aduliscentem PR1D 14 religatum L selegatum D || parricidi D 15 ipsusque continuos sernos in m D || praetium PR 16 dicta] data (a et ic inter se sunt simill.) D || gn- L gneo PRD || accussante PRa || dampnatus Ra 17 quartum fsh || hisarae LPRD || rodanique (h post r s. s. m. 1) D 18 confluuant D 19 tugurini R )

316

circa Romanorum castra pugnarunt, si quo pacto eos excuterent uallo atque in aequor effunderent, tribus agminibus Italiam petere destinarunt.

Marius, post digressum hostium castra mouit et collem occupauit, qui campo et fluuio, ubi hostes sese diffuderant, imminebat. cumque exercitui eius aqua ad potandum deesset, querellisque omnium coargueretur, aquam quidem in conspectu esse respondit, sed eam ferro uindicandam. primis itaque calonibus cum clamore in pugnam ruentibus subsecutus exercitus, mox iusto certamine conpositis ordinibus bellum gestum et uicere Romani.

quarto die rursus productae utrimque in campum acies usque ad meridiem paene pari pugnauere discrimine. post ubi incalescente sole fluxa Gallorum. corpora in modum niuium distabuerunt, usque in noctem caedes potius quam pugna.

protracta est. ducenta milia armatorum in eo bello interfecta sunt, octoginta milia capta, uix tria milia fugisse referuntur; dux quoque eorum Teutobodus occisus est.

mulieres eorum constantiore animo quam si uicissent consuluere consulem, ut, si inuiolata castitate uirginibus sacris ac dis seruiendum esset, uitam sibi reseruarent. itaque cum petita non impetrauissent, paruulis suis ad saxa conlisis cunctae sese ferro ac suspendio peremerunt. haec de Tigurinis et Ambronibus gesta sunt.

Teutones autem et Cimbri integris copiis Alpium niues emensi Italiae plana peruaserant, ibique [*]( 2 enallo (e m. 2 add.) P || adque P\'R\' || aeqaos effunderent P aequorefunderent L equorefunde rent D 3 digressn L 4 cã*po (x m. 2) R 5 exercitui (i 8. s. m. 2) R 6 portandum D || quaerelhBque P quaerulisque (aut -rillie-) R1 querelisque R* 8 damoribus PR 9 compositis PR 11 campo PR || p*ene (er. a) R om. L 12 caliscente D 14 oc PR 15 octogenta D LXXX PR 16 fuisse L || teutobodus] Vai. 1977 8. X; teutodobus PR teutoduobus L teu do bus D; theutoboccb* (priore h del., utobocch* in ras. m. 1, inter o et c litterae d particula superstite) Patauinus s. I-XII; cf. M. Haupt, Opp. 3 p. 571 17 ui*cissent P 18 consulu*ere P || uirginibus (ni s. s. m. 1) B 19 dis] LP\' diis P2R de D 20 inpetrauissent PR1D || paruolis L || collisis R* 21 ferrum D || tugurinis R* tegurinis D 22 teodonis D 23 peruaserunt PR )

317

cum rigidum genus diu blandioribus auris, poculis, cibis ac lauacris emolliretur, Marius v consul et Catulus aduersum eos missi, die ad pugnam et campo dato Hannibalis secuti ingenium in nebula disposuere pugnam, in sole pugnarunt.

prima siquidem perturbatio Gallorum fuit, quod Romanam aciem prius offendere dispositam quam adesse senserunt. cumque ilico uulnerati equites retro in suos cogerentur, totamque multitudinem indisposite ad??uc aduentantem conturbarent, et sol cum uento ortus ex aduerso emicuisset, uisus eorum puluis oppleuit et splendor hebetauit.

ita factum est, ut tanta ac tam terribilis multitudo minima Romanorum clade, sua autem ultima internecione caederetur. centum quadraginta milia eorum tunc in bello caesa, sexaginta milia capta dicuntur.