Historiae Adversum Paganos

Sed ego de Iugurtha ordinis tantum loco et causa commemorationis breuiter perstrinxerim, quia ut de natura eius uaria atque intolerabili ita et de rebus tam dolose quam strenue gestis propter opimam scriptorum. luculentiam satis sufficiens apud omnes notitia est.

Igitur Iugurtha, Micipsae Numidarum regis adoptiuns heresque inter naturales eius filios factus, primum coheredes suos, id est Hiempsalem occidit, Adherbalem bello uictum Africa expulit.

Calpurnium deinde consulem aduersum se missum pecunia corrupit atque ad turpissimas condiciones pacis adduxit.

praeterea cum Romam ipse uenisset, omnibus pecunia aut corruptis aut adtemptatis seditiones dissensionesque [*]( AVCTORES § 1 P. Scipione et q. s. Liuim 64 (cf. Periocha) § 3 Liuius 62 (cfPeriocha) § 4-§ 6 Liuius 64 (cf. Periocha); illane § 5 0 urbem uen. et mature (sic Sall., cito Periocha) — innenerit ex Sallustio Iug. 35 § 10 sumpta ? ) [*]( 1 co(n)dita S || sescentensimo tricensimo quinto L rex cen tiMimo trecissimo quinto D ·δc·simο·ΧΧΧV S dcxxii (x s. 8. m. 1 uel Mauio iudice m. 2) P ·DC·ΧΧΧVR1 ·DC·ΧΧΧVIIII R2 DCXXXIX ed. 1542 in mg., fsh || publio PRD || lucio PD lntio B 2 ca(l)pnrnio S || haec consulib: iugurthe nnmidarii regi bellũ· in ima pag. add. m. 2, m textu tres fere litt. erasae sunt P || conss- L conss. deinde rubris litt. | XIIII: hic ubi Iujnrthe nu 〈m〉 idiarum regi bellum c(on)sensum (corr. m. ant. atramento) populi roma(ni) senatus Indicit: S || Iu∗urthe (eras. j) S || numidiarum r(e)gi S 3 pop(u)li S popoli Ra || r- L || indiii(t) 8 4 sic Iugurtha S || ord(i)nis S || locum D || causă P || conmemorationis S 5 breu(i)ter S || perstrin∗xerim (er. c ut uid.) B per exxtrinxerim D strinxerim L || quia(ut) S 6adque P1R1 a..|q: 8 n (re)b; B || do se D || str(e)nue 8 7 opt(i)mam S || scribtorum L n suffiens sed statim corr. D 8 a(pud 7) 8 9 i(u)gurtha S || micipse LR1 mici-prae D mipsQ 8 || numida(rum) S || heres(q:) S 10 fili〈os〉 desinit S 11 hiemsalem PR || occidit adherbalem om. D || atherbalem PR || bellum D || affriga D 12 se] re D 13 adque PR1D || conditiones (-nis D) JORD || adduxit] D addixit LPR 14 pecunia (ae in e m. 1) P pecunia (n in ras. m. 1) D 15 adtemtatis P attemptatis R* || dissensiones om. D )

Insequenti anno A. Postumium, Postumii consulis fratrem, quem is quadraginta milium armatorum exercitui praefecerat, apud Calamam urbem thesauris regiis conditis inhiantem bello oppressit adque uicto ignominiosissimum foedus exegit. uniuersam paene Africam a Romanis deficientem regno suo iunxit.

postea tamen Metelli consulis integritate et disciplina coercitus, duobus etiam proeliis uictus uidit praesente se et uastari Numidiam suam et non posse defendi: a quo ad deditionem coactus trecentos obsides dedit, frumentum atque alios commeatus persoluturum sese spopondit, tria milia amplius perfugarum reddidit.

exim cum incertus in pace improbos non cohiberet excursus, C. Marii consulis non minore paene, quam ipse praeditus erat, astutia Romanisque uiribus fractus est, maxime postquam Marius urbem Capsam, ab Hercule Phoenice ut ferunt conditam, regiis tunc thesauris confertissimam dolo [*]( AVCTORES § 7 Liuius 65 (cf. Periocha) § 8—§ 18 Liuiw 66 ) [*]( 1 qua P2 || egrediritur* (er. a) D || eologio D 3 emtorem P || inueneritur| (ur fort. ex corr. add. sed m. 1) D 4 aulum LPBD || postumium om. D || post tumii D om. L 5 XL PB quinqaagenta D || milia P\'BD miliorum P* || perficirat D 6 regiis] R2υ remgiis D regia LPR1 7 praessit (sic) P pr∗essit (a eras.) B || adque] scripsi cuique codices, eique uel cui quoque coni. h || exigit PB1 || uniuersamque G 8 pene PRbD || iun∗xit (er. c) B iancxit D 9 cohercitus PRa 10 praesente se] praesentare (a alt. in ras. m. 1) D 11 editionem B1 12 coactos L || ccc PB || adque P1R1 18 persoluiturum R1 persoliturum D || espopondit D || tria milia amplius perfugarum] D III milia amplius per figuram (fugarum m. 2) PB tria milia fugarum ampline L 14 reddit B || ezim] LD exin PB || pacem D || inproboe (-us D) PB\'D n prohiberet PB 15 g- L g- P gal D om. B* ·gagι· s. s. m. 1 B || mari consul. (us post mari 8. 8. m. 2 P) PR1 marii consul B* || no° (n m. 2) B || pene R2 16 erat] est t (st in eo litterar. genere his ra similes sunt) D || maximae Ra 17 chapsam P cha∗psam B captam D || phynice P phinice D phinicae (in in en corr. m. 2) B 18 tunc m. 2 s. 8. in B (non om. P) || thensauris D )

diffidens deinde propriis rebus et uiribus Iugurtha so\'cietatem cum Boccho Manrorum rege fecit, cuius equitatu in immensum auctus Marianum exercitum creberrimis incursionibus fatigauit.

postremo apud Cirtam, urbem antiquam, Masinissae regiam, aduersum Romanos expugnationem eius parantes sexaginta milibus equitum instructus occurrit.

numquam ulla Romano militi tumultuosior pugna et terribilior fuit, adeo ut discursu et fremitu circumcursantium et impetentium equitum suscitatus puluis caelum subtexuerit, diem ademerit noctemque obduxerit, tantus autem telorum nimbus ingruerit, ut nulla pars corporis ab ictu tuta esset, quippe quibus et uisus ad prospiciendum impedimento caliginis et.