Historiae Adversum Paganos

Isdem temporibus Antiochus, non contentus Babylona atque Ecbatana totoque Mediae imperio, aduersus Phrahatem Parthorum regem congressus et uictus est. qui cum in exercitu suo centum milia armatorum habere uideretur, ducenta milia [*]( AVCTORES § 6-8 Liuius 59 (cf. Periocha) ) [*]( 1 threcis L thracis PRD || impegit (m ex n m. ant.) R; iniecit B 2 tranaueruerauit R1 4 perpena P* || grassus D || mortem grassi D 5 aptim R1 saptum D || asia D 6 feriat tum D 7 nudatusque L || fratonicen R (non P) straticen L etonicen D 10 pergama L || romae iussu (ae i m ras. m. 1) P || romae (a erasa sed m. ant. in ras. restit.) B 11 strangu∗latus (er. i aut. 1) P stragu∗latus (n supra ag m. 2; er. i ut uid.) B 12 ante u. Eodemalexandrinorum // in marg. am. 1 L || ptolemei P ptholemei L ptolomei B optiplomei D 16 assciuit (s pr. in ras. m. ant.) B 18 execrabilis P et p. raa. B exegrabilis D || regnum expulsaa (om. est) D 20 hisdem LPRD || anthiocus PB || babilona D babylonia R2 || adque PaR1 21 egbatana D || imperio· (o- in ras. m. 2) B || phiathatem PB || partorum D 22 ante u. rum—est // in marg. a m. 1 L || egresus (c̃ in ras. m. 2, 8 supra es m. ant.) B || et] e D 23 centu D c PR || docenta D cc PR )

C. Sempronio Tuditano et M. Acilio consulibus P. Scipionem Africanum pridie pro contione de periculo salutis suae contestatum, quod sibi pro patria laboranti ab improbis et ingratis denuntiari cognouisset, alio mane exanimem in cubiculo suo repertum non temere inter maxima Romanorum mala recensuerim, praesertim cum tantum in ea urbe Africani uigor et modestia ualeret, ut facile uiuo eo neque sociale neque ciuile bellum posse exsistere crederetur.

hunc quidam uxoris suae Semproniae, Gracchorum autem sororis, dolo necatum ferunt, ne scelerata ut credo familia ad perniciem patriae suae nata inter impias seditiones uirorum non etiam facinoribus mulierum esset immanior.

M. Aemilio L. Oreste consulibus Aetna uasto tremore concnssa exundauit igneis globis, rursusque alio die Lipara insula et uicinum circa eam mare in tantum efferbuit, ut adustas [*]( AVCTORES § 9 et 10 Liuius 59 (cf. Periocha) § 11 Liuius 59 aut 60 (cf. Obseq. 29 et Augustin. C. D. 3, 31 p. 127, 30 ed. 1 Dombart.). ) [*]( 1 calonũ (nũ in ras. m. 2) B || adque P1R1 || lixarum (li ex corr. ant.) P elixaram L elixarem D || inmixta (n in m m. ant.) B || scortis] L schortis in ras. m. ant. (s. VIIII?); in mg. m. ant.: cohortibus P cohortibus scortie B co ortibus D 2 partberum D 4 G. L gaio PBD || totidano D || m- acilio L maroo acilio PBD (post haec s. s. capitone m. 2 in B) m. aquilio Cassiod. a. 625 Man. Aquillio corr. h || coss. L || publium PB pullium D 5 pro] per D || contentione PB conditioneI (sed ditione in ras. m. 1 ex ci...) D || conteetantem B* 6 quod pone uersum a 1 ut uid. m. add. L || improbis (im in ras. m. ant.) B inprobis D 7 alio] alio die R2Dv 8 reppertum PbR || timere LR1 (non P) D 9 tanto D || urbe.africani B || uigor et] uicore D 10 molestia B || ciuile (ciu in ras. ant. m.) P 11 bello D || existere PbRD 12 graccorum PR || fe∗∗runt (er. ce ?) B 13 ad] LPBD atque in KMv || perniciai (9 in ras. m. 2) B 15 inmanior PR1 16 marco PBD || aemellio D n lucior es te D || lucio P lutio R || conss· L consnl- PR1 consul∙ R2 (sic saepe B) H aethna LP aethtna R et∗∗na (er. in) D 18 effernait L efferuit D )

M. Plantio Hypsaeo M. Faluio Flaoco consulibus uixdum Africam a bellorum excidiis quiescentem horribilis et inusitata perditio consecuta est.

namque oum per totam Africam mmensae lucustarum multitudines coaluissent et non modo iam cunctam spem frugum abrasissent herbasque omnes cum parte radicum, folia arborum cum teneritudine ramorum consumpsissent, uerum etiam amaras cortices atque arida ligna praeroderent, repentino abreptae uento atque in globos coactae portataeque diu per aerem, Africano pelago inmersae sunt.

harum cum inmensos aceruos longe undis urguentibus fluctus per extenta late litora propulissent, taetrum nimis atque ultra opinionem pestiferum odorem tabida et putrefacta congeries exhalauit, unde omnium pariter animantum tanta pestilentia consecuta est, ut auium pecudum ac bestiarum corruptione [*]( AVCTORES § 1—5 Liuius 60 (ef. Periocha, Obseq. 30, Augustinus C. D. 3, 31) ) [*]( EXPILATORES 7 per totam — p. 303, 9 extincta.. sunt excerpsit Paulus 95.97 ) [*]( 1 tabulata — 2 extorruerit om. D 2 exanimatus L examinatns D || supemantesqae ex quo placito erit hominis D || hommi∗b; (i alt. et b; ex corr. m. ant.) P 3 reciprocatu R 4 ∗anelitu (er. h) P ∗ane litu (h supra ne m. 2) R nahelitu D || introlsum L 5 marcio (martio R) plautio PB marcio placio D || hypseo PB hipseo LD || marco PR murco D || conss- L consul PR1 (-ł. R2) || uix tum PB2 (prius uictam R2) uictum R1 7 inmensae (in in im m. ant.) R 8 locustarum PR2 || conualuisaent (nu del. R1) PR connal- B || tam jR* 10 et folia v || cum om. L || ∗∗ramorum (rai in ras. m. 2, ex roma- 9) R II consumsissent PR* 11 amaros v 1 adque P1 || perrosissent v 12 adreptae D || adque LP1R1 || acta upertateq; D 18 immersae (im ex in m. ant.) R inmessae D 14 cũ in ras. m. 1 D || inmensus L inmersus in ras. m. 1 D immenso* (im ex in m. ant.; s s. 8. m. 2) R || aceruus LD || longi L || undis (s m ras. m. 2) P n urgentibus PRD 15 tetram R1 iterum D II adque PR1 16 opiniocnem pa opinio.nem R || pestiferum (s in ras. m. 1) D 17 exalauit L || animantium Ra H tanta] tantum tanta D )

at uero quanta fuerit hominum lues, ego ipse, dum refero, toto corpore perhorresco: siquidem in Numidia, in qua tunc Micipsa rex erat, octingenta milia hominum, circa oram uero maritimam, quae maxime Carthaginiensi atque Vticensi litori adiacet, plus quam ducenta milia perisse traditum est, apud ipsam uero Vticam ciuitatem triginta milia militum, quae ad praesidium totius Africae ordinata fuerant, extincta atque abrasa sunt.

quae clades tam repentina ac tam uiolenta institit, ut tunc apud Vticam sub una die per unam portam ex illis iunioribus plus quam mille quingentos mortuos elatos fuisse narretur.

Verumtamen pace et gratia omnipotentis Dei dixerim, de cuius misericordia et in cuius fiducia haec loquor: quamuis et temporibus nostris exoriantur aliquando et hoc diuersis partibus lucustae et plerumque etiam sed tolerabiliter laedant, numquam tamen temporibus Christianis tanta uis inextricabilis [*]( AVCTORES § 6 Orosius; ad illa temporibus noatris et q. s. cf. Hieronymus in Ioel 2 (6, 195 Vallarsi) ) [*]( 1 (cad)aaera uitiorum cor(rup)tiones incipit S 2 (at n)ero S || (hon)iinum S 3 (dun)1 S || toto corpore om. D || corpo(re p) horresco S || (in n)nmidia S 4 micipsa (p in s radendo corr.) P miipsa D (mic)ipsa S || docc milia PR LXXX (mil)ia S || hominum circa hominum (circa hominum expuncta) R 5 ∗oram R (ora)m S ora L || maretimam PR1 maritima L || (quae) S || mazimę SR1 || carthageniensi D karth- PR karthagi〈niem〉si S || adque PS 6 uaticensi D || (lito)ri S || prus P1 || cc PR (cc) S || perisse] LPRDS || tradi(tum) S 7 uero om. L || utieam] utldicam D (u)ticam S || xxx- L xxx 1R trigenta D || (mili)a S 8 quse ex q: m. 2 R || ad prej desinit S || ordinatae (e del.) P 9 adque P || quae] qua R1 || cla∗des (er. u ?) D 10 uticam apud L cap duticam D || p unã (p ex p et u in ras. m. 2) R 11 .ɪ̃. δ. PR 12 narretur (a in ras. m. 1) D narraretur L 13 dixerim (im in ras. m. 1) D || de cuius incipit S || de om. L 14 (mis. et) S || f(iducia haec loquor) S || (et—15 nostris) S 15 exorian(tur aliquando) S || di(uersis partibua lu〉custę et (plerumque etiam) 8 16 locustae R2 || et] ∗∗ R om. D || se (sic) toler(abiliter laedant) nmnqua(m tamen tempori〉bus christiani(s) S 17 (tanta uis inez)tricabil(is mali accidit ut) pernicies l(ucustarum quae) S )

Anno ab Vrbe condita DCXXVII L. Caeoilio Metello et Q. Titio Flaminino coss. Carthago in Africa restitui iussa uicensimo secundo demum anno quam fuerat euersa deductis ciuium Romanorum familiis, quae eam incolerent, restituta et repleta est, magno ante prodigio praecedente.

nam cum mensores ad limitandum Carthaginiensem agrum missi stipites, terminorum indices, fixos nocte a lupis reuulsos mordicus conrososque reperissent, aliquamdiu haesitatum est, utrum Romanae paci expediret Carthaginem reformari. [*]( AVCTORES § 1 usque ad ciuium Romanorum Eutropius 4, 92 (numerus, quem Orosius male cum praecedentibus coni.) et 21 § 1 magno ante prodigio-§ 2 Liuius 60 ) [*]( EXPILATORES 6 Carthago-7 enersa compUauit Seuerus Chron. p. 453 ) [*]( 1 pernices R1 || locustarum R* || nnl)lnmodo (ferri nina potu)isset mo(rtua plus uoce〉ret• Et qn(a din uiuente pe)ritnra S 2 mortuo (o in a m. 3) P || quam D quã (~ fort. m. 2, sed eras.) R 3 e(rant omnia ea per)dita S || perenn(tibus magis omnibus) opt j desinit 8 4 periret PR perieret D 5 sescentensimo nioensimo septimo L sescentissimo uicesimo septimo D || lucio caenlio (nl tn cil m. 2) P -1- caelio L lncio caelio D lutio caelio R; Q. Caecilio corr. fsh || q. titio L quinto titio D quinto tito PR; T. Quintio corr. fsh 6 flamminio (m alt. eras.) D || consul R consulibus D || karthago PR || restitua D || nicensimo seoundo] L (pro priore c fuisse g potest) uicessimo secundum D XXII PR 8 familias R1 || ⌇nt• resti(tnta et repleta e)st. incipit S || incoleret D 9 mag(no ante prodigio) praeceden(te) S || praecidente nam precidente nam D procedente R1 || (nam cum me〉ssores ad (limitandum) S 10 karthaginiensem P karthagienBem (gi in gini m. 2) R (ka)rthagini(ensem) S || (agrum) S || misi PaR1D 〈m〉issi 8 || stipes D stipi(tes) 5 || (terminorum) 8 11 〈fixos nocte a) lupis reuul(sos) 8 || nocte] et nocte PRD || lupos (corr. m. 1) P || mordicos L morsibus PR (mordicus) S || conrosnsque D 〈c〉onrososque S || (reperissent a〉liquamdiu (haesitatum est u)trum 8 || repperissent PRD 12 aliquan*diu (n ex m) R || ro(manae paci erped〉iret• S 13 karthaginem PR kar(tbaginem) S || 〈refor〉mari • S)

Eodem anno C. Gracchus, Graochi illius qui iam occisus in seditione fuerat frater, tribunus plebi per tumultum creatus magna reipublicae pernicies fuit.

nam cum saepe populum Romanum largitionibus promissisque nimiis in acerbissimas seditiones excitauisset, maxime legis agrariae causa, pro qua etiam frater eius Gracchus fuerat occisus, tandem a tribunatu Minucio successore decessit.

Minucius tribunus plebi cum maxima ex parte decessoris sui Gracchi statuta conuulsisset legesque abrogasset, C. Gracchus cum Fuluio Flacco ingenti stipatus agmine Capitolium, ubi contio agitabatur, ascendit: ibi maximo tumultu excitato quidam praeco a Gracchanis interfectus uelut signum belli fuit.

Flaocus duobus filiis armatis cinctus, comitante etiam Graccho togato breuemque gladium sub sinistra occultante, quamuis et praeconem frustra praemisisset, qui seruos ad libertatem uocaret, Dianium tamquam arcem occupauit.

contra D. Brutus nir consularis a cliuo Publicio cum ingenti certamine inruit. ibi Flaccus diu [*]( AVCTORES § 3 — S 10 Liuius 60 et 61 ) [*]( 1 Eo(dem anno g- gr〉acchus 8 U g- L gaius PRD II graccus PB || (gracchi illius qui ia)m S II graoci PB || insidi.cione (er. a) D (in seditione〉 S 2 (faer)at 8 || 〈tribunus plebi per) tumultum desinit S || plebis P3RD 3 reip- L II pernecies R1 II saepe] se D || p• r• L 4 largionibua D || aceruissimas LR1 ceruissimas (a ante c a. 8. m. 1—2) P 5 maximae a. ras. B 6 graccus PR; Ti. Gracchus v || trinatn (bu 8. 8. m. 1 aut 2) P 7 minutio B || minutius B || plebis P2R2 (ple)bis incipit S 8 p(arte) S || gracci PB gracchis D grac(chi) S [| conalsisset D conuulsis〈set〉 S 9 alirogasset (sic) L II gaius PB g. L (g-) S || graccus PB || falu(io) S || flaccus D flaccho S || ingenti. P 10 stip〈atus〉 S || kapitoliar(a ubi) S II capitulum L capitalium D || agebatur PB || a(scen)dit S 11 tum〈ultu〉 S || excitatu L II quidam e (e del.) P quidam. B || prę(co a) S || graccanis PB gracchianis D (grac)chianis S 12 (uel)ut S || bellis fu(it flac〉cus S || arm(atis) S 13 co*mi*tante (er. m et t) B || e(tiam) S II gracco PB braccho S II bre(uemque) 8 14 sinist(ra oc)cultante 8 || occultantẽ a. ras. B || quamnis et desinit S || preconem B 15 peremisset PB || dianiom] Preller, Aufsaetze p. 513 ianium LPBD 16 decius LPBD || bru∗tus (n prioris hasta sec., t para prior in ras. m. 1) D 17 publicio] P pnblitio B publico L publio D || irruit R3 II flacchus D )

dno Flacci pater filiusque cum per aedem Lunae in priuatam domum desiluissent foresque obiecissent, rescisso craticio pariete confossi sunt. Gracchus diu pro se amicis pugnantibus ac pereuntibus aegre ad pontem sublicium peruenit ibique, ne ninus caperetur, ceruicem seruo suo praebuit.

caput Gracchi excisum consuli adlatum est, corpus ad Corneliam matrem Misenum oppidum deuectum est. haec autem Cornelia, Africani maioris filia, Misenum, ut dixi, prioris filii morte secesserat. bona Gracchi publicata sunt; Flaccus adulescens in robore necatus est; ex factione Gracchi ducenti quinquaginta in Auentino caesi fuisse referuntur.

Opimius consul sicut in bello fortis fuit ita in quaestione crudelis. nam amplius tria milia hominum suppliciis necauit, ex quibus plurimi ne dicta quidem causa innocentes interfecti sunt.