Historiae Adversum Paganos

instructissimo missus exercitu, praeterea a magnis regibus hoc est Nicomede Bithyniae, Mithridate Ponti et Armeniae, Ariarathe Cappadociae, Pylaemene Paphlagoniae eorumque maximis copiis adiutus, conserto tamen bello uictus est;

et cum, exercitu post plurimam caedem in fugam acto, ipse iam circumuentus ab hostibus et paene captus esset, uirgam, qua erat [*]( AVCTORES § 1 — 5 Liuius 59 (cf. Perioeha et Eutrop. 4, 20) ) [*]( EXPILATORES 20 ab hostibus — p. 299 , 2 transuerberauit inter Eutropiana adhibuit Paulus 94 ) [*]( 1 mamercium D; murgentium eoni. A. Schaefer, Iahrb. f. Philol. 1873 p. 71 2 uIII P VIII R 3 suffixit (x in ras. m. 2) B || rutilius] LPR (B) rati lios D; rutilius eHam Periocha 59 (ubi autilius Nas.) et fasti Hisp. cum Chron. Pasch. a. 622; rupilius corr. fsh 4 tauromiuium DR\' || hennam] L het·nam P hetnam R1 bennan D petnam R1 5 ubi amplius (g) v || uiginti milia D || seruorum tunc L 9 in om. L || ipsos D || dampnis a. ras. R 10 tanto perdere D 12 sescentensimo uicensimo secundo L sexcentissimo uicensimo secundo D || publius PRD 18 attalli PaRa 14 tradita D 15 a om. LPR 16 incomedae L nicomedię (ię ex e corr. m. 2, sed. i deinde erasa) R || bythiniae PRD || mithridatae L mitridate (e m ę m. ant. R) PR1 metridate D || ponte D || arminiae D || arlarathae (-the in thę m. ant. Rj LR ariathe D 17 philemene P philimenę R philemense L pilimone Da palimone Db || pafiagoniae PRD 18 aditus D || conserto] conaerat tot D || exercito plurima caed∗em (e ex ae ut uid.) D 20 p.ene (er. a) R || uirga D || erat in ras. m. 1 P )

Perpenna consul, qui Crasso successerat, audita morte Crassi et clade exercitus Romani raptim in Asiam peruolauit, Aristonicum recenti uictoria feriatum inprouiso bello adortus nudatumque omnibus copiis in fugam uertit;

cumque Stratonicen urbem, ad quam ille confugerat, obsidione cinxisset, trucidatum fame ad deditionem coegit. Perpenna consul apud Pergamum correptus morbo diem obiit; Aristonicus Romae iussu senatus in carcere strangulatus est.

Eodem anno Ptolemaei Alexandrinorum regis misera uita miseriorem uitae exitum dedit. is enim sororem suam stupro cognitam ac deinde in matrimonium receptam nouissime turpius quam duxit abiecit.

priuigaam uero suam, hoc est filiam sororis et coniugis, coniugem adsciuit, filium suum, quem ex sorore susceperat, nec non et filium fratris occidit. quamobrem tantis incestis parricidiisque exsecrabilis ab Alexandrinis regno pulsus est.

Isdem temporibus Antiochus, non contentus Babylona atque Ecbatana totoque Mediae imperio, aduersus Phrahatem Parthorum regem congressus et uictus est. qui cum in exercitu suo centum milia armatorum habere uideretur, ducenta milia [*]( AVCTORES § 6-8 Liuius 59 (cf. Periocha) ) [*]( 1 threcis L thracis PRD || impegit (m ex n m. ant.) R; iniecit B 2 tranaueruerauit R1 4 perpena P* || grassus D || mortem grassi D 5 aptim R1 saptum D || asia D 6 feriat tum D 7 nudatusque L || fratonicen R (non P) straticen L etonicen D 10 pergama L || romae iussu (ae i m ras. m. 1) P || romae (a erasa sed m. ant. in ras. restit.) B 11 strangu∗latus (er. i aut. 1) P stragu∗latus (n supra ag m. 2; er. i ut uid.) B 12 ante u. Eodemalexandrinorum // in marg. am. 1 L || ptolemei P ptholemei L ptolomei B optiplomei D 16 assciuit (s pr. in ras. m. ant.) B 18 execrabilis P et p. raa. B exegrabilis D || regnum expulsaa (om. est) D 20 hisdem LPRD || anthiocus PB || babilona D babylonia R2 || adque PaR1 21 egbatana D || imperio· (o- in ras. m. 2) B || phiathatem PB || partorum D 22 ante u. rum—est // in marg. a m. 1 L || egresus (c̃ in ras. m. 2, 8 supra es m. ant.) B || et] e D 23 centu D c PR || docenta D cc PR )

C. Sempronio Tuditano et M. Acilio consulibus P. Scipionem Africanum pridie pro contione de periculo salutis suae contestatum, quod sibi pro patria laboranti ab improbis et ingratis denuntiari cognouisset, alio mane exanimem in cubiculo suo repertum non temere inter maxima Romanorum mala recensuerim, praesertim cum tantum in ea urbe Africani uigor et modestia ualeret, ut facile uiuo eo neque sociale neque ciuile bellum posse exsistere crederetur.

hunc quidam uxoris suae Semproniae, Gracchorum autem sororis, dolo necatum ferunt, ne scelerata ut credo familia ad perniciem patriae suae nata inter impias seditiones uirorum non etiam facinoribus mulierum esset immanior.

M. Aemilio L. Oreste consulibus Aetna uasto tremore concnssa exundauit igneis globis, rursusque alio die Lipara insula et uicinum circa eam mare in tantum efferbuit, ut adustas [*]( AVCTORES § 9 et 10 Liuius 59 (cf. Periocha) § 11 Liuius 59 aut 60 (cf. Obseq. 29 et Augustin. C. D. 3, 31 p. 127, 30 ed. 1 Dombart.). ) [*]( 1 calonũ (nũ in ras. m. 2) B || adque P1R1 || lixarum (li ex corr. ant.) P elixaram L elixarem D || inmixta (n in m m. ant.) B || scortis] L schortis in ras. m. ant. (s. VIIII?); in mg. m. ant.: cohortibus P cohortibus scortie B co ortibus D 2 partberum D 4 G. L gaio PBD || totidano D || m- acilio L maroo acilio PBD (post haec s. s. capitone m. 2 in B) m. aquilio Cassiod. a. 625 Man. Aquillio corr. h || coss. L || publium PB pullium D 5 pro] per D || contentione PB conditioneI (sed ditione in ras. m. 1 ex ci...) D || conteetantem B* 6 quod pone uersum a 1 ut uid. m. add. L || improbis (im in ras. m. ant.) B inprobis D 7 alio] alio die R2Dv 8 reppertum PbR || timere LR1 (non P) D 9 tanto D || urbe.africani B || uigor et] uicore D 10 molestia B || ciuile (ciu in ras. ant. m.) P 11 bello D || existere PbRD 12 graccorum PR || fe∗∗runt (er. ce ?) B 13 ad] LPBD atque in KMv || perniciai (9 in ras. m. 2) B 15 inmanior PR1 16 marco PBD || aemellio D n lucior es te D || lucio P lutio R || conss· L consnl- PR1 consul∙ R2 (sic saepe B) H aethna LP aethtna R et∗∗na (er. in) D 18 effernait L efferuit D )

M. Plantio Hypsaeo M. Faluio Flaoco consulibus uixdum Africam a bellorum excidiis quiescentem horribilis et inusitata perditio consecuta est.

namque oum per totam Africam mmensae lucustarum multitudines coaluissent et non modo iam cunctam spem frugum abrasissent herbasque omnes cum parte radicum, folia arborum cum teneritudine ramorum consumpsissent, uerum etiam amaras cortices atque arida ligna praeroderent, repentino abreptae uento atque in globos coactae portataeque diu per aerem, Africano pelago inmersae sunt.

harum cum inmensos aceruos longe undis urguentibus fluctus per extenta late litora propulissent, taetrum nimis atque ultra opinionem pestiferum odorem tabida et putrefacta congeries exhalauit, unde omnium pariter animantum tanta pestilentia consecuta est, ut auium pecudum ac bestiarum corruptione [*]( AVCTORES § 1—5 Liuius 60 (ef. Periocha, Obseq. 30, Augustinus C. D. 3, 31) ) [*]( EXPILATORES 7 per totam — p. 303, 9 extincta.. sunt excerpsit Paulus 95.97 ) [*]( 1 tabulata — 2 extorruerit om. D 2 exanimatus L examinatns D || supemantesqae ex quo placito erit hominis D || hommi∗b; (i alt. et b; ex corr. m. ant.) P 3 reciprocatu R 4 ∗anelitu (er. h) P ∗ane litu (h supra ne m. 2) R nahelitu D || introlsum L 5 marcio (martio R) plautio PB marcio placio D || hypseo PB hipseo LD || marco PR murco D || conss- L consul PR1 (-ł. R2) || uix tum PB2 (prius uictam R2) uictum R1 7 inmensae (in in im m. ant.) R 8 locustarum PR2 || conualuisaent (nu del. R1) PR connal- B || tam jR* 10 et folia v || cum om. L || ∗∗ramorum (rai in ras. m. 2, ex roma- 9) R II consumsissent PR* 11 amaros v 1 adque P1 || perrosissent v 12 adreptae D || adque LP1R1 || acta upertateq; D 18 immersae (im ex in m. ant.) R inmessae D 14 cũ in ras. m. 1 D || inmensus L inmersus in ras. m. 1 D immenso* (im ex in m. ant.; s s. 8. m. 2) R || aceruus LD || longi L || undis (s m ras. m. 2) P n urgentibus PRD 15 tetram R1 iterum D II adque PR1 16 opiniocnem pa opinio.nem R || pestiferum (s in ras. m. 1) D 17 exalauit L || animantium Ra H tanta] tantum tanta D )

at uero quanta fuerit hominum lues, ego ipse, dum refero, toto corpore perhorresco: siquidem in Numidia, in qua tunc Micipsa rex erat, octingenta milia hominum, circa oram uero maritimam, quae maxime Carthaginiensi atque Vticensi litori adiacet, plus quam ducenta milia perisse traditum est, apud ipsam uero Vticam ciuitatem triginta milia militum, quae ad praesidium totius Africae ordinata fuerant, extincta atque abrasa sunt.

quae clades tam repentina ac tam uiolenta institit, ut tunc apud Vticam sub una die per unam portam ex illis iunioribus plus quam mille quingentos mortuos elatos fuisse narretur.

Verumtamen pace et gratia omnipotentis Dei dixerim, de cuius misericordia et in cuius fiducia haec loquor: quamuis et temporibus nostris exoriantur aliquando et hoc diuersis partibus lucustae et plerumque etiam sed tolerabiliter laedant, numquam tamen temporibus Christianis tanta uis inextricabilis [*]( AVCTORES § 6 Orosius; ad illa temporibus noatris et q. s. cf. Hieronymus in Ioel 2 (6, 195 Vallarsi) ) [*]( 1 (cad)aaera uitiorum cor(rup)tiones incipit S 2 (at n)ero S || (hon)iinum S 3 (dun)1 S || toto corpore om. D || corpo(re p) horresco S || (in n)nmidia S 4 micipsa (p in s radendo corr.) P miipsa D (mic)ipsa S || docc milia PR LXXX (mil)ia S || hominum circa hominum (circa hominum expuncta) R 5 ∗oram R (ora)m S ora L || maretimam PR1 maritima L || (quae) S || mazimę SR1 || carthageniensi D karth- PR karthagi〈niem〉si S || adque PS 6 uaticensi D || (lito)ri S || prus P1 || cc PR (cc) S || perisse] LPRDS || tradi(tum) S 7 uero om. L || utieam] utldicam D (u)ticam S || xxx- L xxx 1R trigenta D || (mili)a S 8 quse ex q: m. 2 R || ad prej desinit S || ordinatae (e del.) P 9 adque P || quae] qua R1 || cla∗des (er. u ?) D 10 uticam apud L cap duticam D || p unã (p ex p et u in ras. m. 2) R 11 .ɪ̃. δ. PR 12 narretur (a in ras. m. 1) D narraretur L 13 dixerim (im in ras. m. 1) D || de cuius incipit S || de om. L 14 (mis. et) S || f(iducia haec loquor) S || (et—15 nostris) S 15 exorian(tur aliquando) S || di(uersis partibua lu〉custę et (plerumque etiam) 8 16 locustae R2 || et] ∗∗ R om. D || se (sic) toler(abiliter laedant) nmnqua(m tamen tempori〉bus christiani(s) S 17 (tanta uis inez)tricabil(is mali accidit ut) pernicies l(ucustarum quae) S )

Anno ab Vrbe condita DCXXVII L. Caeoilio Metello et Q. Titio Flaminino coss. Carthago in Africa restitui iussa uicensimo secundo demum anno quam fuerat euersa deductis ciuium Romanorum familiis, quae eam incolerent, restituta et repleta est, magno ante prodigio praecedente.

nam cum mensores ad limitandum Carthaginiensem agrum missi stipites, terminorum indices, fixos nocte a lupis reuulsos mordicus conrososque reperissent, aliquamdiu haesitatum est, utrum Romanae paci expediret Carthaginem reformari. [*]( AVCTORES § 1 usque ad ciuium Romanorum Eutropius 4, 92 (numerus, quem Orosius male cum praecedentibus coni.) et 21 § 1 magno ante prodigio-§ 2 Liuius 60 ) [*]( EXPILATORES 6 Carthago-7 enersa compUauit Seuerus Chron. p. 453 ) [*]( 1 pernices R1 || locustarum R* || nnl)lnmodo (ferri nina potu)isset mo(rtua plus uoce〉ret• Et qn(a din uiuente pe)ritnra S 2 mortuo (o in a m. 3) P || quam D quã (~ fort. m. 2, sed eras.) R 3 e(rant omnia ea per)dita S || perenn(tibus magis omnibus) opt j desinit 8 4 periret PR perieret D 5 sescentensimo nioensimo septimo L sescentissimo uicesimo septimo D || lucio caenlio (nl tn cil m. 2) P -1- caelio L lncio caelio D lutio caelio R; Q. Caecilio corr. fsh || q. titio L quinto titio D quinto tito PR; T. Quintio corr. fsh 6 flamminio (m alt. eras.) D || consul R consulibus D || karthago PR || restitua D || nicensimo seoundo] L (pro priore c fuisse g potest) uicessimo secundum D XXII PR 8 familias R1 || ⌇nt• resti(tnta et repleta e)st. incipit S || incoleret D 9 mag(no ante prodigio) praeceden(te) S || praecidente nam precidente nam D procedente R1 || (nam cum me〉ssores ad (limitandum) S 10 karthaginiensem P karthagienBem (gi in gini m. 2) R (ka)rthagini(ensem) S || (agrum) S || misi PaR1D 〈m〉issi 8 || stipes D stipi(tes) 5 || (terminorum) 8 11 〈fixos nocte a) lupis reuul(sos) 8 || nocte] et nocte PRD || lupos (corr. m. 1) P || mordicos L morsibus PR (mordicus) S || conrosnsque D 〈c〉onrososque S || (reperissent a〉liquamdiu (haesitatum est u)trum 8 || repperissent PRD 12 aliquan*diu (n ex m) R || ro(manae paci erped〉iret• S 13 karthaginem PR kar(tbaginem) S || 〈refor〉mari • S)

Eodem anno C. Gracchus, Graochi illius qui iam occisus in seditione fuerat frater, tribunus plebi per tumultum creatus magna reipublicae pernicies fuit.

nam cum saepe populum Romanum largitionibus promissisque nimiis in acerbissimas seditiones excitauisset, maxime legis agrariae causa, pro qua etiam frater eius Gracchus fuerat occisus, tandem a tribunatu Minucio successore decessit.