Historiae Adversum Paganos

an forte aliud tunc Carthagini uidebatur, cum post annos centum uiginti, quibus modo bellorum clades modo pacis condiciones perhorrescens, nunc rebelli intentione nunc supplici, bellis pacem, pace bella mutabat, nouissime miseris ciuibus passim se in ignem ultima desperatione iacientibus unus rogus tota ciuitas fuit? cui etiam nunc, situ paruae, moenibus destitutae, pars miseriarum est audire quid fuerit.

edat Hispania sententiam suam: cum per annos ducentos ubique agros suos sanguine suo rigabat inportunumque hostem ultro ostiatim inquietantem nec repellere poterat nec sustinere, cum se suis diuersis urbibus ac locis, fracti caede bellorum, obsidionum fame exinaniti, interfectis coniugibus ac liberis suis ob remedia miseriarum concursu misero ac mutua caede iugulabant, — quid tunc de [*]( AVCTORES § 6 annos ducentos cf. 6, 21 § 1 et 7, 41 § 2 ) [*]( 1 uincit (linea er. m. 2) D || quicquid RD2 7 cęciderunt (ę in e) R 8 an] an ac V || karthago (o in ini m. 2) B kartagini II cartagini GV || uidebatur] debibatur (e a. s. m. 2) D || cum] quum A ut plerumque 9 centum uiginti] DAX2 cxx RΠG || condicionis (corr. m. 2; punctum q. e. sub i [sic] statim deletum est) D conditiones R 10 supplici] D1AGVX2 supplicii R1 suppliciis R2D1Πh supplicis D2 || bellis] DAGVX2KMFNTO et ut uid. Ra belli (belli∗ B) RΠ bello h 11 pacem om. RΠ || pace bella mutabat] ΒΠΑΧ2KMNTO (motabat 0) pace bellum mutabant D bella pace mutabat 0 p. m. b. h || nouissimę (ę in e) R 12 desperaclonem ( .. m. 2) D || iacentibus D 14 quae GX2 || edat] Etdat D.. 15 suã ( ̃ fort. ex corr. add.) D || ducentos] D cc RG || vbiq\' in ras. m. 1 G 16 rigabant D || osciatim D\' hostiatim ReΠΑΧ2 17 poterant D 18 ac om. A || fracti] DAv (locis fracti, v) fractis ΒΠGVX2 cf. 4, 9 §1 || obsidiorum D; cf. obsidionis fame 6, 21 §5 20 qui Ra )

ipsa postremo dicat Italia: cur per annos quadringentos Romanis utique suis contradixit obstitit repugnauit, si eorum felicitas sua infelicitas non erat Romanosque fieri rerum dominos bonis communibus non obstabat?

non requiro de innumeris diuersarum gentium populis diu ante liberis, tunc bello uictis, patria abductis, pretio uenditis, seruitute dispersis, quid tunc sibi maluerint, quid de Romanis opinati sint, quid de temporibus iudicarint.

omitto de regibus \'magnarum opum, magnarum uirium, magnae gloriae, diu potentissimis, aliquando captis, seruiliter catenatis, sub iugum missis, ante currum actis, in carcere trucidatis: quorum tam stultum est exquirere sententiam, quam durum non dolere miseriam.

nos, nos inquam ipsos uitaeque nostrae electionem, cui adquieuimus, consulamus. maiores nostri bella gesserunt, bellis fatigati pacem petentes tributa obtulerunt: tributum pretium pacis est.

nos tributa dependimus, ne bella patiamur, ac per hoc in portu, ad quem illi tandem pro euadendis malorum tempestatibus confugerunt, nos consistimus et manemus. igitur nostra tempora uiderim utrum felicia; certe feliciora illis ducimus, qui quod illi ultime delegerunt nos [*](1 haec ipsa-Italia male cum praecedentibus coniungebantur || cur] D2G1R2ς itemque haud dubie R1 cor D1 cũ R2G3 2 cccc RG || inde a romanis denuo superstes L 3 si horum R3 4 dominos (o alt. m. 3 redintegrata) R 5 innumeris (nume in ras. aut fortuita macula m. 3) R 6 ante} LR antea DA (a fin. cum liberis coni. D\') v || praetio LRa praecio D 7 q R1 (id 8. s. m. 2) || maluerunt D 8 opinati∗ R || tempore|rebus D1 || iudica|∗∗rint (ue ut uid. er.) R iudicarent LD 9 magnarũ∗opum R || magnarum uirium om. D 10 seruiliter catenatis om. D || cathenatis L 11 carcerem R || trusis (sis in ras. ex cidatis ut uid. m. 2) R || tam] tamen D 12 non om. L || dolere (e pro ex 0 al. m.) R 13 nos nos] nos D || inlquantum ipsos L 14 consola∗mus (er. n) D || gesserant L 15 optnlernnt L 16 praetium LRa praecium D || patiarum D1 17 portam R portũ ( ̃ fort. m. 2 add.) D || qm• (pro correctura non habendum) L quẽ∗ ( ̃ al. m.) R 19 nostra] Rv nos LDA. || uiderim] LR uidirem D1 uidirem\' (i alteram in e correxerat sed sta- tim hanc e deleuit) D2 uiderimus v || certae (a er.) R 20 qui] quia Rbv || ultimo v optime D2 )

inquietudo enim bellorum, qua illi attriti sunt, nobis ignota est. in otio autem, quod illi post imperium Caesaris natiuitatemque Christi tenuiter gustauerunt, nos nascimur et senescimus;

quod illis erat debita pensio seruitutis nobis est libera conlatio defensionis, tantumque interest inter praeterita praesentiaque tempora, ut quod Roma in usum luxuriae suae ferro extorquebat a nostris, nunc in usum communis reipublicae conferat ipsa nobiscum. aut si ab aliquo dicitur tolerabiliores parentibus nostris Romanos hostes fuisse, quam nobis Gothos esse, audiat et intellegat, quanto aliter quam circa se ipsum agitur sibi esse uideatur.

Olim cum bella toto Orbe feruebant, quaeque prouincia suis regibus suis legibus suisque moribus utebatur, nec erat societas adfectionum, ubi dissidebat diuersitas potestatum; postremo solutas et barbaras gentes quid tandem ad societatem adduceret, quas diuersis sacrorum ritibus institutas etiam religio separabat?

si quia igitur tunc acerbitate malorum uictus patriam cum hoste deseruit, quem tandem ignotum locum ignotus adiit? quam gentem generaliter hostem hostis orauit? cui se congressu primo credidit, non societate nominis inuitatus, non communione iuris adductus, non religionis unitate securus ?

an parum exempli dederunt Busiris in Aegypto peregrinorum infeliciter incurrentium impiissimus immolator, crudelissima circa aduenas Dianae Tauricae litora sed magis sacra crudelia, Thracia cum Polymestore suo usque ad propinquos hospites [*]( AVCTORES § 16 Busiris-immolator cf.1, 11 § 2 || crudelissimascelerata ignotus ) [*]( 1 possedemus LaD1 || qu*a (er. i) R || adtriti D 6\' preterita R || usu D 7 a om. L 9 tolerabilius L1 10 quando D\' 12 bella toto orbe] toto orbe bella R || quaeque] unaquaeque D2 || suis legibus suis regibus L 13 suis legibus om. DA 14 affectionum R affeccionum D || dissidebat (si in ras. m. 2) R || aduersitaadpotestatum (d alteram del. m. 1) L || postremũ D\' 15 quid] qui D || deduceret L (cf. 14 adnersitas) 16 institutis B 17 aceruitate L 20 congressui R2 21 addictus (i radendo ex u) R || relegionis R1 || unitatẽ D\' 22 busiriss D1 busiridi D2 || aegipto D 23 inpiissimus R1 || immolatar LDRa 25 polymestore] Rς polimestore D5 polymnestore L (Н) v )

Мihi autem prima qualiscumque motus perturbatione fugienti, quia de confugiendi statione securo, ubique patria, ubique lex et religio mea est.

nunc me Africa tam libenter excepit quam confidenter accessi; nunc me, inquam, ista Africa excepit pace simplici, sinu proprio, iure communi, de qua aliquando dictum et uere dictum est hospitio prohibemur harenae, Bella cient primaque uetant consistere terra; nunc ultro ad suscipiendos socios religionis et pacis suae beniuolum late gremium pandit atque ultro fessos, quos foueat, inuitat.

latitudo orientis, septentrionis copiositas, meridiana duffusiodiffusio, magnarum insularum largissimae tutissimaeque sedes mei iuris et nominis sunt quia ad Christianos et Romanos Romanus et Christianus accedo.

non timeo deos hospitis mai, non timeo religionem eius necem meam, non habeo talem quem pertimescam locum, ubi et possessori liceat perpetrare quod uelit et peregrino non liceat adhibere quod conuenit, ubi sit ius hospitis quod meum non sit;