Historiae Adversum Paganos

Anno ab Vrbe condita CCCCLXXX inter multa prodigia sanguis e terra, lac uisum est manare de caelo. nam et plurimis locis scaturiens e fontibus cruor fluxit et de nubibus guttatim in [*]( AVCTORES cap. 5 § 1 inter multa sqq.—§ 2 Liuius (15 uel) 16 ) [*]( EXPILATORES 15 plurimis—p. 215, 1 demisso compilauit Paulus 36 not. 5—6 ) [*]( 1 |ra-exausto, Inbertatis i<, |torruit ita ~~S || iu*gera (er.r) R || paenitus (a er.) R || cidenere (de dd.) X 2 lsolum sed (so uidit Du Rieu, nunc perierunt) hie desinit T col. 2 S || imistirpibus X 3 absumsisse Dλb adsumpsisse Ra asaumsisse λa 5 directę Jntra Jac| inc. f. 2r col. 1 dimidiata S || directę SRD derecte X, directa fh || iactu 1 6 constitissent] Ra constitisset RbDAGλ, υ 7 patefactũs λ 8 hebesceret (e pr. ex a al. m.) R heuesceret 1 || utrumqae D || hęsitauere (ę ex e al. m.) B haestabere X he<sitaue>re S || preiudicata X 9 concitu X || inire 1 iniere (e s. s. al. m.) B 10 tantum humanum] tandem humanum tantum hominum (or al. m.) R 11 suscepturã B || gemito 1 12 terri R || prelio 1 14 in haec condita cooo simo| desinit f. 2r col. 1 S || CCCCLXXX] R occc mo-LXXX- 1 quadringentisemo octoginsemo (e m. 2X punct. fort. m. 1) D 15 e] et 1 e* (t ut wid. eras.; corr. m. 2) D || Manare hinc denuo superstes L 16 rscaturiens B scaturnens (corr. m. 2 ut uid.) D || his et denubib//gutta incipit f. 2r col. 2 S )

eo tempore Carthaginienses dato aduersum Romanos auxilio. Tarentinis, cum a senatu per legatos arguerentur, turpissimam rupti foederis labem praesumpto accumulauere peiurio.

Tunc etiam Vulsinienses, Etruscorum florentissimi, luxurie paene perierunt.

nam cum, licentia in consuetudinem prorogata, seruos suos passim liberos facerent, conuiuiis allegarent, coniugiis honestarent:

libertini in partem potestatis recepti plenitudinem per scelus usurpare meditati sunt et liberati serui- : tutis iugo, ambitu dominationis arserunt et quos dominos subditi aequanimiter dilexerunt, eos iam liberi, quod dominos fuisse meminerant, exsecrati sunt.

itaque conspirantes in facinus libertini — quorum tanta manus fuit, ut sine controuersia auso potirentur — correptam urbem suo tantum generi uindicant, patrimonia coniugiaque dominorum sibi per scelus usurpant, extorres dominos procul abigunt, qui miseri, exules egentesque Romam deferuntur: ubi ostentata miseria querellaque defleta, per Romanorum seueritatem et uindicati sunt et restituti. [*]( AVCTORES § 2 cf. Orosius 4, 3 § 1 § 8--§ 5 Liuius 16 (cf. Valer. Max. 9, 1 ext. 9 et Aurel. Vict. Vir. ill. 36) ) [*]( 1 diminuo LR1D1 || terra 8 terras D 9 irrigauerunt Rb H kartb- R 3 per om. L 4 praeanmto D || accomolauere L. adcumulauere Ra 5 peiurio] L periurio BD 6 uulscinienses R || luxurie] L luxurię S luxoriae (o in u) B luxuriae D 7 pęne (. minus certum) S pene Rb D || prorogata (ultima ex u corr. m. 1b) L 8 conbibiis 8 || allegarent] L sotiarentallegarent (1 prior in ras.; sotiarent s. s. al.) B allegerc 8 alecerent D1 alliaerent D3, adlegerent h 9 in haec Libertin//Jn parte desinit f. 2r col. 2 S 10 libertati (supra a punctum deZetum) L 11 ambitus (s del.)|L || his pinossubditiaequa incipit f. 2x col. 1 S || dnos (o in ras. al. m.) R 12 d ns R 13 execrati SB 14 libertini quorum] libertinorum B 15 auso] LD1 ausu B item correxerunt et m. 1 et m. 2 in D,v || uindigant D 18 ostenda D1 ostensa D\' || querellaque] L1aSRaD quae|rellaque (quae ex q.) L1b quere*laque (er. 1) R 19 per romanorum seueritatem] tum D )

Anno ab Vrbe condita CCCCLXXXI pestilentia ingens apud Romam conflagrauit, cuius atrocitatem significare contentus sum, quia uerbis inplere non possum.

si enim spatium temporis quo mansit inquiritur, ultra biennium uastando porrecta est; si depopulatio quam egerit, census indictus est, qui non quantum hominum deperisset, sed quantum superfuisset, inquireret; si uiolentia qua adfecerit, Sibyllini libri testes sunt, qui eam caelesti ira inpositam responderunt.

sed, ne qaemquam quasi temptatio cauillationis offendat, quod, cum Sibylla iratos deos dixerit, nos iram caelestem dixisse uideamur, audiat et intellegat, quia haec, etsi plerumque per aerias [*]( AVCTORES § 6 pestilentia—§ 7 Liuius 16 et Augustinus De Ciuitate Dei 8, 17 ) [*]( 1 m haec Jo ab urbe condita (t in photogr. exemplo non comparet, sed uidit Du Rieu) desinit f. 2r col. 1 S || CCCCLXXXX] B ■ CCCC • LXXXmo. primo . (corr. m. 1b) L quadringentesemo primo D 2 atrocitate L 8 quia uerbis inplere non possum om. D || hie |non pos- sum • Si! incipit f. 2r col. 2 8 4 inquiretur BD 5 indi°tas (e al. m.) B 6 quantum (qn ex ca m. 1) D tantum R1 || sed s. u. add. m. 2 L 7 nolentia D || que̢ D || affecerit B |effecerit D || sybyllini B sibillini D\' 8 cQlestm S || irampositam (-et- D) LD RESPONDERES S || ne quemquam quasi] LRD nequemquamqu 8 nequaquam g (uelut V, Vaticanus 3340 8. XI, Casinas) ne quem. h 9 temptatio] edd. 1510 et 1542 temptatae LB temtatae D tatę S || cauillationis] LS canillacionis D cabillationis (b ex p corr.)Ra m. 2 uiolationis R\'. — Hoc temptatae cauillationis optimis quibusque codicibus traditum aut sic ut supra corrigendum erit aut in temptata cauillatio cum F, Vaticano 3340 Casinatis m. 2 (eo fortasse deprauatum, quod illud sequentis uersus nos, a L m. 1a certe omissum, huic caoillatio ad- haeserat inque nie abierat). tempestate cauillationis uelut Lipsiensis 155 8. XI ludas cauillationis Bodl. Seld. 16 s. XII m. 2 et Oxon. Ball. 125 8. XV, alii alia commenti sunt. Hauerkampius pessimam ex ,,Gualtheri librox recepit interpolationem hanc: temptata usurpatio translationis (quam repperi in Monacensi 26303 s. XII, Parisinis 4875 et 4876 9. XIII) || Bybylla B sibilla D . 10 dixerit nos] dixerit| (nos add. in. P in marg.) L || celestem (fort. , periit sub e prima) 8 11 quia] quod v )

Eodem tempore Caparronia uirgo Vestalis incesti rea snspendio periit: corrupter eius consciique serui supplicio adfecti sunt.

Ecce continuatim quae et quanta numeramus accidisse annis singulis plurima, inter quos certe rari aut paene nullo nihil triste gestum, et hoc, cum idem scriptores proposito sibi magis laudandi negotio canerent numerositates miseriarum,

ne eosdem quibus haec et de quibus scribebantur offenderent auditoresque suos exemplis praeteritorum terrere potius quam instituere uiderentur.

porro antem nos in ultimo temporum positi mala Romanorum scire non possumus nisi per eos, qui laudauere Romanos.

ex quo intellegi datur, quanta illa fuerint quae studio propter horrorem repressa sunt, cum tanta inueniuntur quae tenuiter inter laudes emanare potuerunt.