Historiae Adversum Paganos

Sed mihi quamlibet studiose quaerenti uernmtamen homini tardioris ingenii nusquam omnino causa tertii belli Punici, quam in tantum Carthago accenderit, ut iuste euerti decerneretur, eluxit, illudque me uel maxime mouet, quod, si ita ut in superioribus bellis euidens in adsurgentem causa et dolor accendebat, consultatione non opus erat.

at uero, cum alii Romanorum propter perpetuam Romae securitatem delendam esse decernerent, alii uero propter perpetuam Romanae uirtutis curam, quam sibi semper ex suspicione aemulae urbis inpenderent, ne uigor Romanus bellis semper exercitus in languidam segnitiem securitate atque otio solueretur, incolumem Carthaginem statui suo permittendam esse censerent: causam non ex iniuria lacessentum Carthaginiensium sed ex inconstantia torpescentium Romanorum ortam inuenio.

quod cum ita sit, cur Christianis temporibus imputant hebetationem ac robiginem suam, qua foris crassi, intus exesi sunt? qui porro ante [*]( AVOTORES § 8-§ 11 Orosius adhibitis ad § 9 Augustino C. D. 2, 18 et 3, 21 ac fort. Liuio (cf, Periocha 49), illisque § 10 Christianis temporibus imputant repetitis ex Augustino C. D. 1, 33 ) [*]( 1 comminuto (-ta D2) RD1 || septin∗gentesimo (er. q̊) D aco R || post, anno quam (i. e. anno post quam, corr. m. 2) D 2 paucis (c ex 8 m. 1) R || uenundata] LRDB 3 coeptum] LDB cęptum (ę radendo in e) R inceptum v 6 bolli Punici tertii v 7 karthago R || ut] tuci D1 8 illudque∗uel (eras. 1 et tertiae u lin: prior in ras. m. 1) D 9 ut in] ut D1 ut a D2 || assurgentem (s pro in ras.) R 10 accedebat D1 ||at add. m. 2 ante u. in L ad RaD 13 quam] LD q; al. m. in que mut. R quae v || suspitione R || impenderent D, Grubitz inpenderet LDv 14 semper om. L || exercitatus R2D2 15 ucio (ocio 2) D1 || incolumen D || karth- R 16 statui (i er.) B 17 iniuria (iniu in ras. m. 1) D || lacessentum] LD lacessentium Rv ||karth- R carthaginiencium D || ex om. B 18 sit om. D 19 cum D || inpntant RD || hebitationem Ra habetacionem (heb- 2) D1 || rubiginem D1R 20 exęsi R2 || sexcentos D2 -∂c- B )

Itaque finem uolumini faciam, ne forsitan conlidendo uehementius discussa ad tempus robigine ubi necessarium acumen elicere non possum, superuacuam asperitatem inueniam. quamquam obuiantem asperitatem nequaquam expauescerem, si interioris spem acuminis inuenirem. [*](1 fere om. L 2 karth- R 4 collidendo Rb 5 robigine] D1 rubigine LD2R 6 quaquam RbD quaquam Ra 7 oboiante D1 8 innenirem] sub hoc u. a correctore adnotatum est: contuli (litteris prope cursiuis) L ) [*]( |pauli | orosii-lib- | IIII- explic- | inc-lib- v t | liege in xpo| | iste quaternio quinq. folia habet L fol. 101 (in quo post huc folium deest folium unum, cf. p. 278, 2) ) [*](explicit liber quartus. Incipit | pauli horosi aduersu paganos histo|riarum. liber (numerus deest; uersus pars reliqua ornamento expleta est) litteris uncialibus rubris R ) [*](Explicit liber quartus (nigr.) | incipit orosii histori (rubr.) | arum liber quintus (nigr.) litteris maiusculis D ) [*]( 18* )

Scio aliquantos post haec deinceps permoueri posse, quod uictoriae Romanae multarum gentium et ciuitatum strage crebrescunt. quamquam , si diligenter appendant, plus damni inuenient accidisse quam commodi. neque enim parui pendenda sunt tot bella seruilia, socialia, ciuilia, fugitiuorum, nullorum utique fructuum et magnarum tamen miseriarum.

sed coniueo, ut quemadmodum uolunt ita fuisse uideatur; unde arbitror esse dicturos: ecquid his temporibus beatius, quibus continui triumphi, celebres uictoriae, diuites praedae, nobiles pompae, magni ante currum reges et longo ordine uictae gentes agebantur ?

quibus breuiter respondebitur et ipsos de temporibus solere causari et nos pro isdem temporibus instituisse sermonem, quae tempora non uni tantum urbi adtributa sed Orbi uniuerso constat esse communia. ecce quam feliciter Roma [*]( AVCTORES § 1 bella—ciuilia cf. Augustinus C. D. 3, 23 ) [*]( 2 rome aut romę R1 8 creuerunt X2 || quanquam DII || si] et si Π || appendant] DAVTOX, ed.1542 in contextu adpendant K1M attendant (tt al. m. in ras., fuisse potest pp B) RΠ ed. 1542 in mg., fs adtendant GK2h || dampni Ra 4 inueniant T || accidisse (c pr. ex d ?) R 5 socialia] scio alia D 6 coniueo] Tb (u ex b?) conhibeo RΠDAGς chonibeo X2 cohibeo M1; cf. 4 pro § 6 7 uolunt ita] uoluntati D2 || uediatur (corr. m. 2) D || arbitrer D2 8 dicturos R2D2 dicturua R1D1 || et quid RDAGς 9 celebres (e pr. in ras. al. m.) B caelebres (-is D1) D1Π 10 currus G2 12 isdem] G hisdem BD 18 non in tantum (nni supra in scr, m. 2) B || attributa RbΠ 14 constat (at ex ant) X2 )