Historiae Adversum Paganos

Lepido et Mucio consalibus Basternarum gens ferocissima auctore Perseo Philippi filio praedarum spe sollicitata et transeundi Histri fluminis facultate sine ulla pugna uel aliquo hoste deleta est. nam tunc forte Danuuius, qui et Hister, crassa glacie superstratus pedestrem facile transitum patiebatur. [*]( AVCTORES § 80 Liuius 39, 56 § 6 (cf. Iul. Obs. 4 [59J), sed Vulcani..cum—manet addidit Orosius § 31 Liuius 40, 30.31, in- primis 32 § 32 et § 33 usque ad interfecit Liuius 40, 47-50, inprimis 49 et 50 § 33 Gracchus sqq. Liuius 41 principio deperdito § 34 et § 35 Liuius 41 cap. 18 parte deperdita, cap. 19 § 4 et 5 et cap. 19 parte deperd. (cf. 40, 57) ) [*]( EXPILATORES 1 tunc-2 edita exscripsit Paulus 75 ) [*]( 1 messanis] LRΑς mesenis G Messeniis h || in sicilia om. 1 sed add. in fine uersus m. 2 L; cum praecedentibus coniuncta sunt ab R\'G, epitome codicis D, edd. ante Lautium; cf. in Sicilia insula noua maritima apud Obseq. || uulcani (c in ras. m. 1 aut 2) R; \'Ηϕαιστου νήσος Ptol. 3, 4; uulcania interpolauit T 8 quintus RD 4 ceteriore LR1D1 || iBpania R1 || xxiii. milia L xxm milia uiginti tria milia D || fudit] immo occidit 5 iiti- milia L quattuor milia D || caepit (a in ras. m. 2) R || tiberina LBD || aemproneus D1 simpronius D2 || gracchus om. L || hispania (h statim ex f) D || ulteriore] immo citeriore 6 c•v• B || uacuata] uastata D\' || ad om. R1 1 lucius RD || postumus Ra || citeriore) R2 ceteriore LD1 teriore R1 cetiriore D2; immo ulteriore 8 quadragenta milia D XL milia R cccc- milia L; xxxv milia Liuius 40, 50 § 6 9 oc R || c*epit B 10 lepio L || mutio R muci D1 || conss- L consul R 11 sollicitato RaD 12 histri] LBD || ulla] aliqua L 13 fortae (a er.) R || danuuius] LR1 (i s. s. m. 1 in B) danubius R2D || hister] LRD )

itaque cum inprouide toto et maximo simul agmine inaesiimabilis hominum uel equorum multitudo transiret, enormitate ponderis et concussione gradientum concrepans gelu et glacialis crusta dissiluit uniuersumque agmen, quod diu sustinuerat, mediis gurgitibus uicta tandem et conminuta destituit atque eadem rursus fragmentis inpedientibus superducta summersit. pauci ex omni populo per utramque ripam uix concisis uisceribus euaserunt.

P. Licinio Crasso C. Cassio Longino consulibus Macedonicum bellum gestum est, merito inter maxima bella referendum. nam in auxilio Romanorum tota primum Italia, deinde Ptolomaeus rex Aegypti et Ariarathes Cappadociae, Eumenes Asiae, Masinissa Numidiae fuerunt. Perseum et Macedonas secuti sunt Thraces cum rege Cotye et uniuersi cum rege Gentio lllyrii.

itaque aduenionti Crasso consuli Perseus ocenrrit, commissoque proelio miserabiliter uicti fugere Romani. sequenti, pugna paene pari clade partis utriusque in hiberna discessum est.

deinde Perseus profligato multis proeliis exercitu Romano in Illyricum transgressus Sulcamum oppidum defensum a [*]( AVCTORES § 36 usque ad referendum Liuius 42, 29 || nam in auxilio sqq. Eutrop. 4, 6 § 37 usque ad Romani Liuius 42, 58 — 60 || sequenti sqq. Liuius42, 65 — 67 § 38 Liuius 43, 18 et 19 princ. (illa partim occidit et sub corona temere addita sunt ab Orosio) ) [*]( 1 inprobi detoto Ra || maxime L || inaestimabilis (bi s. s. et 1 corr., ex b ut uid.) B 2 ∗equorum R || inormitate RaD 3 concur∗sione (er. s?) B || gradientium BD || concrepans (o ex n corr.) L II et om. D 4 disiluit R || sustinuera| D1 5 uictandem D1 || comminuta RD2 (cumm- D1) 6 adque Ra || inpedientibus RD || submersit R 9 publio RD ||et post crasso insertum v II g. L gaio RD || conss. L II machedonicum R1 macidomcum (ce 2) D 11 nam] non D || ptolomaeus] D ptholomeus LR 12 aegipti D || ariarates LRD 13 et post asiae add. v || masinissa] L massanissa. RD || namediae D2 || machedonas R1 14 trhaces R || cotyn B || gentiũ D2 15 yllyrii R illirii D || aduementi D 17 paene] plane R1 || partes L II in om. L || decessum Ra 19 sulcamum] LRD; debuit Vscana (LN. 43, 18 § 5, Υσαανα Polyb. 28, 11) aut Vscanam (Liu. 43, 19 § 1); sulc- dittographia natum uid. II presidiis R )

Postea cam eo L. Aemilius Paulus consul dimicaait et uicit : nam xx milia peditum in eo bello interfecit; rex cum equitatu subterfugit, sed continuo captus atque in triumpho cum filiis ante currum actus est et post apud Albam in custodia defecit.

filius eius iunior fabricam aerariam ob tolerandam inopiam Romae didicit ibique consumptus est. plurima praeterea et satis diuersis prouentibus bella multarum ubique gentium gesta sunt, quae breuitatis causa praetermisi.

Anno ab Vrbe condita DC L. Licinio Lucullo A. Postumio Albino consulibus cum omnes Romanos ingens Celtiberorum metus inuasisset et ex omnibus non esset, qui ire in Hispaniam uel miles uel legatus auderet, P. Scipio, qui postea Africanus erit, ultro sese militaturum in Hispaniam obtulit, cum tamen in Macedoniam sor te iam deputatus esset.

itaque profectus [*]( AVCTORES § 39 usquead subterfugit Evtrop. 4, 6 (Lucius) et 4, 7 || captus — actus est Liuius 45, 6.40 § 6 d parte deperd. (ct. 45 39) d Eutrop. 4, 8 || § 39 et post—§ 40 consumptus est Liuius 46 aut 47 (cf. 45, 42 § 4 et AmmianusMarc. 14, 11 § 31 artem ferrariam (sic) ob quaerendum docuit uictum) || § 40 plurima sqq, cf. Periocha 47 p. 49, 4 Iahn cap. 21 § 1-§ 3 Liuius 48 (cf. Per.); DC numerus est Liuianus ) [*]( EXPILATORES 4 cum eo—uicit 5 rex—9 consumptus eat compilauit comm. Bern. Lucani 3, 158 12 Anno — P. 269, 5 euasit exscripsit Paulus 79 ) [*]( ,1 caepit (a inras.) R S Isecum R || machedoniam B\' macidoniam D\' 4 lucius RD || aemilius (prior i in ras. m. 1, ex e ut uid.) D 6 xx milia L niginti milia D || ∗equitatu R 6 supterfugit L Ü continuo (u in ras m. 1) D || adque Ra 1 et post—defecit om. D 9 romae (a ita ras.) B || dedicit Ra ||consumtus D 11 causa] studio D 12 ∙sescentensimoL sescentessimo (sex- 2) D || lucio RD || et post Lucullo add. v || aulo RD 13 ałtino RB || conss. L cofis B 14 ex omnibus non esset om. D || ispaniam R hispania B 15 publiusRD |6 afriganus D1 16 erit] L (m. ut uid, 2), DAGKMBerat L1CTO est dictus Rmv, om. RaH || sese] LARsese esse R se DGB || milita aurum (au in tn corr. 2) D || hispania D\' H optulit D 11 machedoniam R1 || sortem D )

Sergius antem Galba praetor a Lusitanis magno proelio uictus est uniuersoque exercitu amisso ipse cum paucis uix elapsus euasit.

eodem tempore censores theatrum lapideum in Vrbe construi censuerunt. quod ne tunc fieret, Scipio Nasica grauissima oratione obstitit dicens, inimicissimum hoc fore bellatori populo ad nutriendam desidiam lasciuiamque commentum, adeoque mouit senatum, ut non solum uendi omnia theatro couparata iusserit, sed etiam subsellia ludis poni prohibuerit.

Quamobrem intellegant nostri — quibus quidquid extra oblectamentum libidinis occurrit offensio est — propter hoc, quod se infirmiores esse hostibus suis ipsi sentiunt et fatentur, theatra incusanda non tempora,

nec blasphemandum Deum uerum, qui usque ad nunc ea prohibet, sed abominandos deos uel daemones suos, qui ista petierunt, profundo quidem satis malignitatis suae argumento tale sacrificium flagitantes, quoniam non magis fuso cruore pecudum quam profligata uirtute hominum pascerentur.

nam utique tunc nec hostes nec fames nec morbi nec prodigia deerant, immo tunc plurima erant; sed theatra non erant, in quibus — quod incredibile dictu est — ad aram luxuriae uirtutum uictimae trucidantur.

[*]( AVCTORES § 4 Liuius 48 (cf. Per.) et Augustinus C. D. 1, 31-33 § 5-§ 9 Orosius adhibito Augustino l, l.; cf. ipsum 1, 6 § 4 et ad § 8 : 4, 6 § 3 )[*]( 2 usus om. L 3 sergius] LRDB; Seruius Fabriciuss h 4 proelo D1 5 lapsus D 6 lapidum R2 7 fieret tunc (corr. m. 2; supra e priorem et n quas m. 1 posuerat lineas = et ̅, erasae sunt) L || nasica] nasi D1 8 hoc om. D || nutriendam desidiae D2 9 lasciuiamque] L lasciuiaque D1 lasciuiaeque D2Rυ || monuit R 10 comparata RbD 12 quicquid RbD 13 occurrerit D 14 sentiant D ||fateantur D 16 abbominandos (h er.) R || deos om. D 17 suo D 18 quoniam] L A (qm̃) C (qm̃) G (Quõ) KMH quo∗ (er. t ? D) RD quo υ 20 hostis L || famis LD 21 immo tunc plurima erant om. D 22 dictum LRaD 28 luxoriae Ra || tricidantur D\' trucidarentur D2 || karth- R )

semet ipsos perditioni impenderent. factum est, fit, amatur et clamatur ut fiat: qui pro mactanda gregis sui pecude fortasse offenderentur, pro interficienda cordis sui uirtute laetantur. quin potius Nasicae erubescant, qui Christianis exprobrandum putant et non nobis de hostibus, quos semper habuerunt, sed illi de theatro, quod haberi prohibuerat, conquerantur.

Igitur in Hispania Sergius Galba praetor Lusitanos citra Tagum flumen habitantes cum uoluntarios in deditionem recepisset, per scelus interfecit; simulans enim de commodis eorum se acturum fore, circumpositis militibus cunctos inermes incautosque prostrauit. quae res postea uniuersae Hispaniae propter Romanorum perfidiam causa maximi tumultus fuit.

Anno ab Vrbe condita DCII L. Censorino et M. Manilio consulibus tertium Punicum bellum exortum est. igitur cum senatus delendam Carthaginem censuisset, profecti in Africam consules et Scipio tunc tribunus militum prope Vticam [*]( AVCTORES § 10 Liuius 48 (cf. Per. 49) § 1 — § 3 Liuius 49 (ad § 1 cf. Per. et Eutrop. 4, 10); § 1 DCII numerus est Liuianus ) [*]( EXPILATORES 19 tunc tribnnus militum Orosianis aliis alio loco inseruit Paulus 80, 19 ) [*]( 1 sed male om. D 2 a] ad D1 3 semet] in semet L || inpenderent LB 4 est fit amatur] ẽ·∗∗∗amator (amaetur al. m.) · 2ficiat (del. al. m.) fatentur (n del. al. m.) B || mactando D ||greges R1 7 uobis D1 nobus (sic) D2 8 prohib∗erat (er. uix u; e statim ex r) D1 prohibitum D2 9 conquaerantur L 10 sergius] LRD; Seruius Fabr. sh ||praetor] pr· (quo alibi usus est etiam pro populo romano) L ||scitra D 11 habetatis (-os 2) D 12 similans Ra 13 a circumposetis (-itis 2) D || ermis D1 14 po. strauit D 15 propterėȧ L 16 DC· mo seoundo L sescentisemo secumdo (s secunda in x, m sec. in n corr. m. 2) D DIIRa ||lucio D lutio R || censurino D || marco BD || conse . L 18 karth- R 19 mil. L )

ibi Carthaginiensibus euocatis iussisque ut arma et naues traderent nec moratis, tanta uis armorum repente tradita est, ut facile tota ex his Africa potuisset armari.

sed Carthaginienses postquam arma tradiderant et relicta urbe recedere procul a mari decem milibus passuum iussi sunt, dolorem ad desperationem contulerunt aut defensuri cinitatem aut cum ipsa per ipsam sepeliendi, ducesque sibi duos Hasdrubales creauerunt.