Historiae Adversum Paganos

et hoc quando? post primum Punicum bellum; post quantum temporis? post annos CCCCXL; quamdiu? anno uno; et quid altero subsecutum est? ut de ceteris taceam, bellum Gallicum et Hannibal cum bello Punico secundo.

ei mihi, cognouisse haec et denudasse quam etiam me pudet pax ista unius anni uel magis umbra pacis lenimentum miseriarum an incentiuum malorum fuit? stilicidium istud olei in medium magnae flammae cadens extinxit fomitem tanti ignis an aluit? parum aquae frigidae ardentissimis haustum in febribus sanauit aegrotum an potius incendit.?

per annos prope septiogentos, id est ab Hostilio Tullo usque ad Caesarem Augustum, una tantummodo aestate Romana sanguinem uiscera non sudarunt, et inter plurimas magnorum saeculorum aetates misera ciuitas, uere misera mater, uix uno tempore a timore luctuum, ut non dicam ab ipsis luctibus, conquieuit.

hoc, si quisquam hominum tam parum in uita sua quietis habuisset, numquid uel uixisse diceretur? aut, si quisquam per totum annum doloribus et cruciatibus agatur, medio autem anni ipsius spatio unum tantum [*]( AVCTORES § 5—§ 13 Orosius ad exemplar Augustim (cf. Ciu. Dei 3,9 et 17) ) [*]( 1 hic] LBD, ed. 1510 hinc v 3 dierum om. L solus 5 sobolem Rb 6 hoc om. D 7 bellum punicum v 8 CCCCXL] B fsh (a principio TuUi Hostilii i. e. a. 80 ad a. 519 Varr. computasse uidetur Orosii auctor) quadraingentos quinquagenta D (idem numerus est in AKMHNGO) •CCCL• L CCCCLX T || alterum D 9 & hannibal (ah m. 1 in ras. min.) D 10 annibal R1 || hoi R2 13 fuit (t in ras. m. 1) D || stilicidium] L stillicidium BD || istad] LD illud Bh 14 extinxit] LD exstiucxit (c er.) B 15 ihaustum (ras. ante h) D 16 propc] quoque D || •∂cc• B 17 tantomodo D ,. 18 estate D aetate Bb 19 nere] DRb uera B* fuere L 22 et numquid L 23 si quis-quam (si q in ras. m. 1 ex qais) D 24 agatur] LBD angatur v )

miseriis depatabitP sed illi, inquit, hunc annum pro glorioso signo infatigabilis uirtutis conlocauerunt. atque utinam pro obliuione calamitatis continuae praeterissent.

nam sicut in corpore hominis ita demum lepra dinoscitur, si uariatim inter sanas cutis partes color diuersus appareat, at si ita se ubique diffundat, ut omnia unius coloris quamuis adulteri faciat, perit illa discretio: ita si continuus labor aequali tolerantia sine respirandi appetitu perfluxisset, intentio uoluntatis et electio consuetudinis , diceretur.

cum antem in hoc pausillulum otii tantopere uel maiorum gaudia uel minorum studia reclinantur, profecto discernitur, et quam iucunditatem habuerit haec breuitas et quam amaritudinem illa prolixitas, hoc est, et quies illa quam grata fuisset, si diuturna mansisset, et haec incessabilis miseria quam etiam uitanda fuerit, si uitari quacumque potuisset.

Anno ab Vrbe condita DXVII Hamilcar dux Carthaginiensium ab Hispanis in bello, cum aliud bellum aduersus Romanos clam pararet, occisus est. [*]( AVCTORES § 1 Hamilcar—§ 12 Liuius 20, unde etiam § 6 Fabius historicus laudatus (§ 1 cf. Cassiodor. chron. ad a. 524; § 2.5.6.11 cf. Periocha; § 5.6.10 cf. Eutrop. 3, 5) ) [*]( 1 conflictatibus L || trans∗igat (er. s) R 3 [miseriis deput]abit (quae inclusi in ras. scr. sunt statim m. 1; antepaen. litt. fuit g) D || deputauit L || illi qui hunc R1 illi \'inquit hunc R2 4 conlogauerunt D collocauerunt Rb || adque L || utiam Ra || propliuione D 5 praeterissent] LBD 6 dinoscitur] LRD || inter sanas] internas L 7 ∗cutis (er. a) R 8 quamnis] quam D || adulteri] LRD adulterini Zh || peri.t (er. i) B 9 in uerba ita si desinit quaternio L, eiusque paginae (83v) fine quattuor versus et prope dimidius uacui sunt relicti, uidenturque fol. 83v, 84r, 84v 85r alia sed coaeua manu scr. esse D || labor continuus v 10 et om. D 11 disceretur RaD || pausillulum] RA (s 8. S. m. 1 et u prima in ras. m.2, ex x ? R) pauxillulum Dv pausillum L || |otii (erasis 4 fere litteris) R2 12 tanto | opere D 13 profectu Ra 15 quam] tam R || si om. L 16 quacumque (c m. 1 in ras. ex m) D quacumque arte Rv 18 quingentensimo (quingentesimo, e alt. in ras. al. m. R) septimo decimo LR quingentissimo septimo decimo D || hamilcar] D hamilchar L hamylchar B || karih- R 19 hispaniis L || aduersum R )

Sequenti anno legati Romanorum ab Illyriis interfecti sunt.