Historiae Adversum Paganos

Sequitur annus, quo Romani instaurato a Samnitibus bello uicti sunt atque in castra fugerunt.

postea uero Samnites nouum habitum animumque sumentes, hoc est deargentatis armis ac uestibus, paratoque animo ni uincant mori, bello sese offerunt.

aduersum quos Papirius consul cum exercitu missus cum a pullariis auguribus uana coniectantibus congredi prohiberetur, inridens eos tam feliciter confecit bellum quam constanter arripuit.

nam in hoc proelio xu milia hostium caesa, III milia capta referuntur. sed hanc quoque istius uere laudandam uictoriam, quam uani auspices impedire non potuerunt, oborti subito corrupere morbi.

nam tanta ac tam intolerabilis pestilentia tunc corripuit ciuitatem, ut propter eam quacumque ratione sedandam libros Sibyllinos consulendos [*]( AVCTORES § 8 Liuius *10, 31 et 30 cap. 22 § 1 Sequitur— fogerunt Liuius 10, 35 (uix 33) || postea—sumentes.. paratoque—obferunt Liuius 10, 38 || hoc est-uestibus Liuius 9, 40 § 2 cf. 10, 39 § 12 sq. § 8— § 4 Liuius 10, 39-42, § 3 etiam Augustinus Ciu. D. 3, 17 § 5 Liuius 10, 47 extr. et Liuius 11 (cf. per.) et Augvstin. Ciu. D. 3, 17 ) [*]( 2 ingentes animi (es a in ras.) P || cruentem P 4 ex∗eque (er. B) B exequiae P 5 cui] cu P1 6 aut aegris (aut a in ras.) P || euspirare L || aut scr. M. 2 sed idem ut uid. m. 1 P 8 castria D || samnites a. lin. add. m. 2 P 10 uestimentib: (b ex s m. I) D 11 sese] LPRD se h || offerunt] LPRD || papi∗∗∗∗rius (jpost pap m.1 sequebatur lu...) P 12 missus R || augoribus P 13 prohibetur D || inridens] LRa D inridensq; P || eos in ras. P || ante confecit erasa q P 14 XII] B XIIP duodecim L duodicem- D || hostium caesa tria milia om. D || ostium R 15 caesa om. R || III. m̃ . P . III. m̃ R tria milia L || re∗feruntur PR 16 laudamdam P* || inpedire PR 17 oborti (ob m. 2, s.. m. 1) P || moribus (sic b-) L || actam Pa acta Pb 19 librosi* billinus (er. s post si) D || sibellinos P1 sybyllinos P2 sybillinos R si* billinus (eras. s) D )

Praeterea altere abhinc anno Fabius Gurges consul male aduersum Samnitas pugnauit. namque amisso exercitu uictus in Vrbem refugit.

itaque cum senatus de summouendo eo deliberaret, pater eius Fabius Maximus ignominiam filii deprecatus legatum se filio iturum ultro obtutit, si illi depellendae ignominiae et gerendi iterum belli facultas daretur.

qua impetrata proelioque conserto cum subito pugnantem filium consulem insistente Pontio Samnitarum duce et infestis hostium telis conclusum uideret, in medium se agmen pius senex equo uectus ingessit.

quo facto commoti Romani tota ibi incubuere acie, donec ipsum Pontium ducem deleto hostili exercitu uictum oppressumque ceperunt.

caesa sunt in eo proelio Samnitium xx milia, capta autem IIII milia cum rege suo; tandemque [*]( AVCTORES § 6 —§ 11 Liuius 11 (cf. per.) ) [*]( 1 putarent P potarent D || epidarium PR epidaurum D ..2 escnlapi L aescolapi* P aesculapii R eBoolapii D || lapide] legatos missos esse, ut Aesculapi signum Romam ab Epidauro transferrent Periocha, eosdemque simulacrum ingens Epidauri miratos esse Aurelius Victor Vir. ill. 22 memorant (cf, Ovid. Met. 15, 658 et 671 et Vaier. Max. 1, 1 ext. § 3), sed auexisse Romam praeter anguem etiam Aesculapi lapidem Orosius tradit solus, errore suo aut librariorum culpa. — Prellerus Myth. Rom. p. 607 cum ipso Assculapio (deleto lapide) corri- gendum censuit || aduexerant Pa 4 gurgis PB 6 aMatas (se in ras.) P || submouendo PRD 7 eius m ras. m. 2 P || ante ignominiam add. ob al. m. in margine R H depraecatuE L 8 iturum] toerum (sic) P iterum D 9 ignomiae D || imp. arata R 10 plioque P 11 samnitarum] sic LPRD ^12 conclusus P || ∗∗∗equo∗∗∗∗ (in fine equo erasum) P 13 ingersic L ingessit (g add. M. 2) P || commotio L permoti PRDv 14 pontium ducem] L ducem pontium PRDv || dele∗to (er. c) R 15 oppressumque (e fin. ex ae) R || ce̊perunt P coeperunt (oe in ae) R || plio P || samnitum PR 16 XX. milia L xx milia PR uiginti milia D || antem] mc h̊, R || IIII milia L quattuor milia PRD )

Anno subsequnse cum Sabinis Corio consule bellum gestum est, ubi quot milia hominum interfecta, quot capta sint, ipse consul ostendit. qui cum in senatu magnitudinem adquisiti agri Sabini et multitudinem capti populi referre uellet, numerum explicare non potuit..

Anno ab Vrbe condita CCCOLXIII Dolabella et Domitio consulibus Lucani, Bruttii, Samnites quoque cum Etruscis et Senonibus Gallis facta societate, cum rediuiuum contra Romanos bellum molirentur, Romani ad exorandos Gallos misere legatos.

quos cum Galli interfecissent, Caeoilius praetor ob ulciscendam legatorum necem et conprimendum tumultum hostium eum exercitu missus, ab Etruscis Gallisque oppressus interiit.

septem praeterea tribuni militum in ea pugna occisi, multi nobiles trucidati, tredecim milia militum Romanorum illo bello prostrata sunt.

Ita autem quotienscumque Galli exarserunt, totis opibus suis Roma detrita est, ut sub praesenti nunc concursatione Gotthorum magis debeat meminisse Gallorum. [*]( AVCTOREs § 10 per XLVIII annos] cf. Liuius 10, 31 § 11 quot milia cf. Florus 1, 15 § 3 § 12 Dolabella sqq. — § 14 Liuius 12 (cf. per.) et Augustin. 3, 17 ) [*]( 1 quadraginta et nouem] LD LVIII P1 xLet VIIII P2 x L & vini R 4 corio D 5 quod RaD || hominum] hostium P hominum hostium R || quod Ra 7 agri sabini (ri s in ras. ang.) P agri sabani D 9 cccc mo . LX mo. tertio L quadrigentisemosexagin- semo tertio D || domicio D || cyys P cnss R 10 bres bι̣ṭerι̣ṭṇ R || samnitis D 11 rediuium D 12 misere legatos om. m. 1 s. lin. add. m. 2 L 14 cofnprimendum Rb 15 dum D || oppressus (op ex ob) R 16 periit PR\' || praeterea] interea L 17 tredecim] L (item Augustinus) XVIII (x linea deletum) P xviIi R decem et octo D; XVIIIex dittographia natum || militum] L etiam militum PBD (etiam militum sed omisso milia T) || haec -noram illo bello prostrata sunt m. 2 scr. in spatio angustiore a m. 1 relicto in P 18 prostrati R 19 ita] Uia D || quociens|cum D 21 gotthorum] L gotbomm PRD )