Historiae Adversum Paganos

at uero Athenienses eum conperissent insperata Lacedaemonios uictoria subleuatos, pristinae seruitutis, de qua tunc respirare uix coeperant, trepidi metu exercitum contrahunt eumque Boeotiis in auxilium adiungunt, commissum Iphicrati duci, qui adulescens admodum, uixdum annos uiginti natus, infirmitatem aetatis maturitate animi muniebat.

Conon quoque, uir quidem [*]( AVCTOBES § 21—§ 24 Iustin. 6, 5 § 1-4.6-10 ) [*]( 1 ciuitatem (cia in ras. 1) D || intraturos] intramaros (uidelicet r i. e. m et T confusis) L || omnee} oum omnes P || paenae D pene B 3 lacedemonii PRD || habitu L babeto (e in i corr.) P 4 inexer- citati] PbR ineiercitato L inezercitatu D inexercitate P* || qualicumque LPB (n prior in ras. in P) qualecumque D || delectu (-to D) RbD 6 tantum unius] Lh unius tantum PBD || pene R 7 ageselauB1\'-IIaceersitus(accarinras.)P caṛcersitus RIIasaia PRa || inprouisos D 8 iã∗ (~ al. m.) R U duplici L 9 laciores D || segnioresquae R* || aggreditur Rb 10 p*ene R penae I PB || intoegrae P 11 ageselaus P* || ad RaD 12 athenenees P athenen sis D || com P || comperissent LBbD || laced∗emonios (eras. 0 a) B 13 tc (i. e. tunc) in ras. P 14 cae|∗∗∗perant P ceperant R ceperant memores D || exercitum (m in rds. ampliort) P || b\' contraunt P || boeotiis in ras. P boe∗tiis (eras. o) R berociis D 15 auxiliom P* || madiungunt D || commisum Pa || ificrati LPR || poet duci uacat uersus dim. spatium; proximus olim sic incepit: Miricratis ducis ; sed M erasa est, reliqua ddeta lincis P || adolescens (-isc- D) PD U xx PB 17 animae D || muebat P* U quidem in marg. add. m. 2 P )

sed Conon postquam uasta hostilis soli populatione satiatus est, Athenas pergit, in maximo gaudio ciuium ipse tristis, quippe cum uideret urbem populo quondam cultuque ornatissimam, nunc miserabili ruinarum ac desolationis squalore confectam.

itaque magnum pietatis miserationisque monumentum in reparatione eius operatus est. namque eam a Lacedaemoniis exinanitam Lacedaemoniorum praedis repleuit, Persis incendentibus concrematam Persis aedificantibus reformauit.

interea Artaxerxes rex Persarum, sicut principio dictum est, uniuersis Graeciae populis per legatos, ut ab armis discederent et paci adquiescerent, imperauit: non quia misericorditer fessis consuleret, sed ne se in Aegypto bellis occupato aliqua in regnum suum temptaretur inruptio.

Cunctis igitur Graecis optatissima quiete resolutis domesticoque otio torpentibus Lacedaemonii, inquieti magis quam strenui [*]( AVCTORES § 25 Iustin. 6, 6 § 1-4 II principio] supra § 1 ) [*]( 1 nathesieneis B || persici (c statim ex s) D || exerci|tus.ando.agesilai (erci ex corr. add. m. 1, tas.audo.a in ras. m. 1) D || exercitOs P || ageselai (se in ras. P) PB 2 lacedemoniorum PR 3 sparthani PR || circumaonantium (sonan in ras. m. 2) P || hostium P || clausit L 4 desperatio.. P 5 postqui (qui in ras. angust.) P 6 athenis (corr. al. m.) R || ipse s. 8. in P 7 or∗∗natissimam P (ordinatissimam T) ornatissumam (u in i corr.) R 9 monumentum (u priore in i corr.) R 10 reparationem (ra 8. s. R) PR || lacedemonils R lacedemoniis D 11 lacedemoniorum RD || prę∗∗dis (s in ras. paullo ampliore) P (praesidiis g uelut E) 13 artarxerxes L artarxerses PR || princfo P in principio R 14 uniuersis (s m. 2) L || greciae R || disce*derent P 15 paci (u m. 1) D pati R || quia] LPRD (quia sed uia add. m. 2 P) quod v || fessis P 16 aegipto P 17 temtaretur D || irruptio Rb 18 grecia R || obtatissima PR* || resolutis (tis in ras.) P solutis L 19 lacedemonii RD )

nam speculati absentiam Arcadum castellum eorum repentina inruptione perfringunt. Arcades uero exciti iniuria, iunoto sibi Thebanorum auxilio amissa furto bello repetunt.

in eo proelio Archidamus dux Lacedaemoniorum uulneratus cum iam caedi suos ut uictos uideret, occisorum corpora per praeconem ad sepulturam poposcit: quod signum uictoriae traditae inter Graecos haberi solet.

Thebani autem hac confessione contenti, dato parcendi signo, finem dedere certamini.

paucis deinde interuenientibus indutiarum diebus, Lacedaemoniis ad alia bella conuersis, Thebani cum Epaminonda duce de inuadenda Lacedaemona quasi secura et destituta cepere fiduciam. taciti intempesta nocte Lacedaemonam ueniunt; sed non ita incautam uel indefensam, sicut rebantur, offendunt:

armati enim senes cum reliqua turba inbellis aetatis, praecognito aduentu hostium, in ipsis se portarum angustiis obiecerunt et aduersus quindecim milia [*]( AVCTORES § 1 furta bellorum] cf. Frontin. Strat. 2, 5 § 31 § 2—§ 4 lustin. 6, 6 9 6-10 § 5—§ 7 Iustin. 6, 7 § 1.4.7.9-12 ) [*]( 1 qui (& in ras. m. 2) P II intollerabiles PRaD 2 fur∗ta (r ta in ras.) P II speculanti (n eras.; in marg. speculatoris m. 2) P 3 irruptione Rb II perfrigunt R ,4 extincti P citaexụti R || iunc tus|ibi ca D || ianto (c al. m.) R uincto L1 || amisa P .5 forto (o fin. in i corr.) R II arthedamuB (corr. m. 2) L arcadamu D || lacedemonioram RD 6 uulneratur P || cum cede suos iam et uictus D || iam] etiam PR (sed s. s. in P) II ut in ras. P iamut R 7 poposcit] LPbRD poscit Pafsh; cf. Ruehl, Iahrb. f. Phii. Suppl. 6 p. 34 8 grecjs RD 10 fi∗nem (i ex u fort. corr.) P II debere (b in d corr.) R || certaminis L II induciarum RD 11 lacedemoniiu PRD 12 epaminunda PR II dece R IIlacedaemona] LRb lacedemonia PRaD 13 caepere P coepere R II fiduciam (ci in ras.) P II tatiti P II lacedaemonam] L lacedemonam PRD 14 inCautam (C corr. ex alia litt.) P || sicut et in marg.: non est sensus in hoc loco a m. P aut 1a, certe eadem quae summaria adscripsit L 15 rebantur (e 1a) L 17 obiecerant L || et om. D || aduersum PR || . xv. R )

commisso proelio cum Lacedaemonii uincerentur, repente Epaminondas dux Thebanorum incautius dimicans uulneratur. quare dum his ex dolore metus, illis ex gaudio stupor nascitur, ueluti ex consensu tacito utrimque discessum est.

Epaminondas autem grauiter saucius cum de uictoria suorum conperisset scutumque exosculatus esset, remota manu, qua uulnus occluserat, egressum sanguinis ac mortis patefecit introitum: cuius mortem sic Thebanorum perditio subsecuta est, ut non perdidisse ducem sed ipsi cum eo tunc perisse uiderentur.

Contexui indigestae histeriae inextricabilem cratem atque incertos bellorum orbes huc et illuc lymphatico furore gestorum uerbis e uestigio secutus inplicui, quoniam tanto, ut uideo, inordinatius scripsi, quanto magis ordinem custodiui.

improba dominandi Lacedaemoniorum cupiditas quantis populis, qualibus urbibus, quibus prouinciis cuiusmodi odiorum motus, quantas causas certaminum suscitarit, quis uel numero uel [*]( AVCTORES. § 8 Iustin. 6, 8 § 11.12.13.2 exceptis illis remota manu — introitum compilatis fori. ex Valer. Max. 3, 2 ext. § 5 (ubi cf. sanguine et spixitu) ) [*]( 1 •c• R || prorumperunt (m eras.) P .2 tantū|tam D || molem belli h 3 incunctanter om. L 4 commiso P || pręlio (e 1) P2 proilio (ilio in ras. m. 1) D || lacedemonii (ii ex i corr. P) PR 5 aepaminundẹs (u in 0 corr.) P epammdas (t. e. -non- in -nun- mut.) R || demicans P* 6 ex his (corr. 1 aut 2 m.) L || dolorS etus (us eras.) D 7 disces∗sum P 8 epaminondas (corr. al. m.) R || atsaucius R 9 comperisset BbD 10 obcluserat PRD || egresum P 11 secuta P\' 14 ι̣ṇdigeste (e fin. in ę corr. m. 2) P || cratem explicat molem margo PR || atque (at in ras.) P 15 orbes] om. L urbes D || ad lymphatico in marg. infinito P lymfatigo D 16 implicui D 17 quanto (qu in ras. ampliore) P || inproba P 18 lacedemoniorum PRD 19 prouintiis R || cuius modiorum mutus D )

siquidem tracto per aliquot aetates hoc continuo bello Athenienses Lacedaemonii Arcades Boeotii Thebani, postremo Graecia Asia Persis atque Aegyptos cum Libya insulisque, maximis nauales simul pedestresque conflictus indiscretis egere discursibus. referre caesa hominum milia non possem, etiam si bella numerarem.

At nunc increpet haec tempora atque illa conlaudet, quicumque nescit hosce omnes istarum urbium prouinciarumque populos ita nunc in solis ludis ac theatris consenescere, sicuti tunc in castris maxime proeliisque tabuisse.

florentissima illa et totius tunc imperium Orientis adfeotans Lacedaemoniorum ciuitas uix centum habere potuit senes; ita incessabilibus circumuenta malis inmaturas misere expendebat aetates:

et queruntur nunc homines, quorum refertae pueris et senibus ciuitates secura. iuuenum peregrinatione ditantur pacificisque exercitiis stipendia domesticae uoluptatis adquirunt? nisi forte — ut adsolent [*]( AVCTORES § 12 ita-tabuisse sec. Iustinum 6, 9 § 3 sq. § 13 totine — ciuitas cf. Oros. 3, 1 § 5 aq. || uix centum .. senes cf. Oros. supra § 6 ) [*]( 1 afflicti (prior f in ras.) B 2 confussione PaRa 8 aliquas R2 || continuo......... (tinno in ras.) P || lacedaemonis L lacedemonii (e altera in ras. B) PR 4 bootii P boeoti L boe∗tii R boetii D || thebane D || grecia RD || assia P || persida (da in ras. ampl. al. m.) B cf. 1, 2 6 17 5 aegyptos] L aegiptos P || libia PRD || insǒlisque P 6 egere] egre L egere (ł egre m. 3) P 7 eMma P* || munerarem P* 8 hęc in ras. al. m. B || collaudet sed priore 1 in ras. al. m. B 10 ac B || theatriċι̇s L 11 pliisque (liis in ras.) P peliisquae (a eras.) B || tabuisset (t fin. del.) PB t 12 ạḍ|affectans (aff in ras.) P afectans B affectans D || lacedemoniorum PB 13 c PB || ita om. D || incensabilibus D 14 malis sima turas D || misere∗∗ (2 litt. eras.) P || aeta∗tes P || quaeruntur L 16 reffertae P || securae (a del.) P 16 iuuentum P* || pacificisquQ Ra || exercitis P1 .17 uoluptates Ra || nisi in ras. al. m. B U auolent R2 . ) [*]( V. ) [*]( 10 )

Anno ab Vrbe condita CCCLXXVI saenissimo terrae motu Achaia uniuersa concussa est et duae tunc ciuitates, id est Ebora et Helice, abruptis locorum hiatibus deuoratae.