Historiae Adversum Paganos

hinc illis mutare sedes, aliud incolere oppidum, altero etiam censeri nomine cogitatum plaoitum atque temptatum est. [*]( AVCTORES § 7—§ 9 Liu. 6, 40-44.48, insertis § 8 iuuentutemfuisse ex Floro 1, 13 § 13 § 10 offensae-respondens sec. Vergil. Georg. 4, 50 g 11 horror—terrebant sec. Vergil. Aen. 2, 755 § 11 hinc illis-temptatum est Liu. 5, 49 eqq. ) [*]( EXPILATORES 7 haec mille librarum Entropianis inseruit Paulus p. 18, 11 Eyss. ) [*]( 2 simulagrorom (rn in ras., m add. ex corr. m. 1) D || modii P1 || sedilibus] LPB (IB. ewanidae in L) sedibus Dv aedibus ed. Col. 1542 || eosquae P 8 labsub P lapsu* B || sepelliunt LPaRa 5 capitalini .D || latentem] LPB latitantem Dv 6 reliquies Ra 7 subiugant PB 8 praetium LPaRa || quo] LPBD quod h || gallorũ (corr. M. 2) P gallos** (s in ras. al. m.) B 9 quo] LPBD quod ..fh 12 congerie se|cundi-que D || per impedita] LD per indita (pe m. 2) P per inpedita B per om. fh || erantium P 13 ignoto P1 15 raritas in spatiosis] LPb (paritas in sp. Pa) BaD, item GHKMV2NEfs raritas uocis in spatiosis (uocis s. 8. B) Rb, TZ raritas ipsa uocis 00,, ed. Col. 1542 raritas ipsa uocis in spatiosis h 17 adque PaRa || temtatum P timtatum D ) [*]( 9* )

En tempora, quomm conparatione praesentia ponderantur; en, de quibus recordatio suspirat; en, quae incutiunt de electa uel potius de neglecta religione paenitentiam.

reuera pares sunt et conferuntur inter se hae duae captiuitates : illa. sex mensibus desaeuiens et tribus diebus ista transcurrens; Galli exstincto populo Vrbe deleta ipsum quoque Romae nomen in extremis cineribus persequentes et Gothi relicta intentione praedandi ad confugia salutis, hoc est sanctorum locorum, agmina ignara cogentes; ibi uix quemquam inuentum senatorem, qui uel absens euaserit, hic uix quemquam requiri,

qui forte ut latens perierit recte sane conpararim, hunc fuisse ibi seruatorum numerum, qui hic fuerit perditorum. plane, quod re proditur, et fatendum est: in hac clade praesenti plus Deum saeuisse, homines minus, cum, peragendo ipse quod illi non inpleuissent, cur eos miserit demonstrauit.

quippe eum supra humanas uires esset, incendere aeneas trabes et subruere magnarum moles structurarum, ictu fulminum forum [*]( AVOTORES § 13 uidetur adhibitus esse Augustinus Cw. D. 3, 29 et 21; 1, 1 ei 7 § 13 sex mensibus] Florus 1, 13 I 15; cf. Oros. 7, 39 § 17 : continuo paene anni spatio || tribus diebos cf. Oros. 7, 39 § 15 H Gothi—cogentes cf. Oroa. 7, 99 .§ 15 ictu fulminum—euertit cf. Oros. 7, 39 § 18 ) [*](haec 1 En usque ad 5 tra- itemque praecedentium aliquot litteras in L rec. manus redintegrauit; quae m. 1 scripsit detrita quidem sunt sed adhuc cernuntur en] enim D II comparatione (-ci- D) RbD 2 en om. m. 1, S 8. 8. fort. m. 2 P enim D || de quibus] L quibus PBDv H en] enim D || q; B II electa] elicta D 3 neclecta D || paenitentiam] RD paenitetiam (t altera in ras.) P paenitentem L || parea P 4 conserantur L II hae* (c eras.) B 5 deseuiens L 6 extincto LPBD (tin in ras. P, to in ras. m. 1 D) 7 goth1 B 9 cogentis (gen in ras. m. 1) D || ibi uii] ubi L || inuentum (n altera in ras.) P 11 conpararim] L conparari PR (n tn m corr. R) comparari D 12 fuerit] fuit L 13 et fatendum LPRD fatendum h 14 ipse **** quod (4 litt. eras.) B ipsi quod D 15 illi gothi B II pleuissent D 16 sup B II aeneam (corr. m. 2) P 17 ictus L )

Et quoniam uber dicendi materia est, quae nequaquam hoc concludi libro potest, hic praesentis uoluminis finis sit, ut in subsequentibus cetera persequamur. [*]( 1 quae ex q; corr. B || superstitionẽ D 3 ab* ominamentorum (h eras.) B || quod inmissa] LP\'D (imm. D) quia imissa (sic) P1 quedimissa B || bostem B || adiit P audiit D 4 e] ae Pa 7 cetera (( eras.) B || persequamur] PSD subseqaamur (per m. 1b) L prosequamur v) [*]( PAVLI OROSI |LIB. n. EXPLC.|INC. LIB. III.|VTERE FELIX (n. 1 et S rubris, u. 3 et 4 nigrit litt.) L expl: P2, sequuntur : EXPLICIT ADVERSVM paganos (paganos insertum minusculis) PAVLI HOBOSII LIBBB SECVNDVS INCIPIT ADVERSVM PAGAN08 LIBEB TERTIVS P1 EXPLIC̈ΑDVERSV PAGANOS PAVLI HOROSII * LΙΒ̃ SECVNDVS INCIPIT LIBER TEBTIVS R ) [*](EXPLICIT. LIBER II. (litt. nigr.) [ INCIPIT : LIBER TEBCIVS (lilt. rubris) D )

Et superiore iam libro contestatus sum et nunc necessarie repeto secundum praeceptum tuum de anteactis conflictationibus saeculi: nec omnia nec per omnia posse quae gesta et sicut gesta sunt explicari, quoniam magna atque innumera. copiosissime et a plurimis scripta sunt, scriptores autem etsi non easdem causas, easdem tamen res habuere propositas: quippe cum illi bella, nos bellorum miserias euoluamus.

praeterea ex hac ipsa de qua queror abundantia angustia oritur mihi et concludit me sollicitudo nodosior. si enim aliqua studio breuitatis omitto, putabuntur aut mihi nunc defuisse aut in illo tunc tempore non fuisse; si uero significare cuncta nec exprimere studens conpendiosa breuitate succingo, obscura faciam et ita apud plerosque erunt dicta, ut nec dicta [*]( AVCTORES § 1 superiore.. libro Orosius 1 praef. § 9 sq. et 1, 1 § 14 sq. § 2 breuitate - obscura (cf. § 3) similia apud Horat. A. poet. 26 et Quintilian. Inst. or. 8, 3 § 82 ) [*]( 1 necessariae PaRaD 4 innumera (in in ras. ampliore) P 5 copiosis∗∗sime P copiossime D || plurimis (mie ex bus corr.) P || sunt] suntẹ̀ẹṣ (es al. m. add.) R || scribtores L 7 miserias (priore i in ras. R) bellorum PR 8 ex] et ex P exex (et al. m.) R || de qua in ras. et corr. m. 2 P || quaeror L queror sed e in ras. PR || abundantiam L habundantia Pa Ra D || oritur (r prior ex corr. litterae procerae) P 10 ∗∗defuisse P 11 illo tunc] illo|tum D || tunc s. s. in R 12 nec ezpimere (nec e in ras. m. 1) R || compendiosa Rb 13 erunt dicta] erunt dubia P erunt dicta dubUa (erasa t) R || uideantor (uid in ras.; fuit p..) P )

maxime cum e contrario nos uim rerum, non imaginem commendare curemus; breuitas autem atque obscuritas, immo ut est semper obscura breuitas, etsi cognoscendi imaginem praefert, aufert tamen intellegendi uigorem. sed ego cum utrumque uitandum sciam, utrumque faciam ut quocumque modo alterutra temperentur, si nec multa praetermissa nec multum constricta uideantur.

Anno ab Vrbe condita CCCLXIIII, quem annum sicut grauissimum propter ignotam sibi captiuitatem Roma persensit ita magnificum propter insolitam pacem Graecia habuit, eo siquidem tempore, quo Galli Romam captam incensamque tenuerunt ac uendiderunt, Artaxerxes rex Persarum discedere ab armis et quiescere in pace uniuersam Graeciam per legatos praecepit, denuntians contradictorem pacis bello inpetendum.

quem ita iubentem potuissent utique Graeci tam constanter contemnere, quam fortiter saepe uicerunt, nisi porrectam undecumque [*]( AVCTORES § 1 a. ab n. condo aocLxmi annus Vaurroniamus desumptus fort. ex Eutropio 2,1; cf. Eus. 1626 || annum sicut-uendiderant Iustm. 6, 6 § 5 || Artaxerxes - inpetendum Iustin. 6, 6 § 1; cf. Oros. § 26 ) [*](1 e om. D 2 autem om. P\'D 3 cencognusdi (cen m. 1) D 4 autfert L aufert (fert in ras.) P aufert∗ R auferi D || tam in ras. P 5 utrimque uit. sc. utrumque, ed. 1542 || utrim quae D || uidan doB clam (n statim ex s) D || uitando L || utrumque faciam] LPBD faciam h || quocumquae D 6 al∗terutra∗∗∗ ex aliterutraque corr. P || ai nec] LPRD nec ed. 1510, h (non optu est corrigere scilicet nee) || multa] ∗∗∗∗∗∗multa∗∗ (a in ras.) P multa B 7 multũ. (u altera col. obscuriore) R U uidentur D 8 CCCLXIIII] PR ·CCC·mο·LΧ·mo quarto L trecentisemo sezaginsemo quarto D 9 propter (o ex ae corr.) L sic pp P per. (in marg.: ppt) R || ignotam (tam in ras. ampliore) P (ignoratam ? uelut TX,) || persensit (per m. 1 ut uid.) L 10 grecia RD 11 quod D || cap*tam (fuit i in ras.) P 12 uendederunt Pa || artarxerxes R artarxerses LP 13 greciam RD || praecipit D 14 bello (v a m. 2) P 15 iuaentem L1 || greci R || contempnere PRa 16 occassionem (8 prior erasa) PR )

ostesderunt enim, quam aegre et misere illa eatenns gesserint, quae tam facile indigna etiam condicione posuerunt: nam quid tam indignum liberis et fortibus uiris, quam longe remoti; saepe uicti, adhuc hostis et deinde minitantis. imperio arma deponere pacique seruire ? — si non in ipso tantum adnuntiatae pacis sono per corda cunctorum. aegra belli tabuisset intentio et post diuturnas laborum uigilias oscitantes ac stupefactos quies inopina laxasset, priusquam ipsam quietem uoluntas pacta conponeret.

unde autem tanta fatigatio omnium per totam Graeciam populorum corda corporaque oppresserit, quae efferos animos ignoto adquiesoere otio tam facile persuasit, quam breuissime ostendam.

Lacedaemonii, utpote homines et Graeci homines, quo plura habebant, eo ampliora cupientes, postquam Atheniensium potiti sunt, uniuersam Asiam spe dominationis hauserunt.

itaque [*]( AVCTORES § 4 fatigatio cf. Iustin. 6, 6 § 4 § 5 et § 6 Iu- stin. 6, 1 § 1.2 ) [*]( 1 qauidesiderauerunt P1 qui uide D || hausissent (h m. 2) P ∗au∗issent (eras. h et s ut uid.; d al. m.; in marg. hausissent manu coaeva) B 2 et misere] LPR (et in ras. P) et mesere D admisere T (d ex c corr.), X2Z fh || illa] LBD illa∗∗∗P illa quae TX2,Zfh || geaaerint] LPRD, gesserunt s (TX2) Zfh 3 conditione B || posuerunt] LPlBD deposuerunt P* (ς uelut T) ed. Par. 1510 fh 5 sęp∗e B sepe P || hostis B || minitantis] D mimtantes L .....| ∗antis (uersus extrema ut passim euanuerunt: fuisse minitantis potest; minantis, mi ante uersum et n in ras. positis, m. 2) P minantis R 6 defonere D || in ipso] L ipso PBDv || tantum] tm̃ P tam B I intentii D 9 nopina D inopinata PB 10 pera* (cta al. m.) B pacta D || conponerit D cο̃∗poneret (con in co mut.) B 11 greciam B || oppresserit (it ex at corr.) P 12 ∗otio PB 14 lacedemonii B || utpote (0 ex u corr.) PB || greci RD || quo] qui D 15 bhabeant P || eo ampliora] BDv, Iustini codices eo plura L ampliora P 16 asiam] LD, cf. § 6 et 3, 2 § 13 grQciam (in marg. asiam) P greciam et asiam B || spem (m eras.) P || auxerunt L B (x in ras. B) auserunt P\'D )

Farnabazns Tiasafernen apaud Artaxerxen, communem tunc regem, defert ut proditorem, praesertim qui cum hoste belli tempore de foederis condicione pepigisset; hortaturque regem, ut in locum eius Cononem Atheniensem uirum, qui tunc forte apud Cyprum exulabat, ducem nauali bello constituat. acceptis igitur quingentis argenti talentis Conon per Farnabazum euocatur classique praeficitur.

quibus conpertis Lacedaemonii et ipsi anxilia naualis belli a rege Aegypti Hereynione per legatos petunt, a quo [*]( AVCTORES § 7 Iustin. 6, 1 § 4-7.9 § 8-§ 11 Iustin. 6, 2 §1.2.4-7.9.10.12.16.17 exceptis § 9 qui acerbiBsimis-obliti et § 11 domesticis-seruitutis Orosianis ) [*]( 1 toto] LPRD toti v || oriente (te in ti corr.) P || bellvm mouentes] bello D || hiroyliden] P (n ex m corr.) liyrciliden L hyrcyliden B hirciliden D, Dercyllidam fh; cf. Gutschmid, Iahrb. f. Phil. Suppl. 2 p. 192 || in om. L 2 legạ̌nt P || doos P || artarxerxis L artarrersis PB artaxersis D 3 praefectas LRaD prefectos P || famabuzum LPD (z in ras. P) farnabuzam B || tissafernen] D tissafernen L tiaafemem (m in n corr.) P tisafernen B 5 adpetit] PRa appetit BbD adpetiit L 6 suspendit (i in ras.) P || farnabazus] P (z m ras.) farnabnzaa (s in ras. al. m.) B farnabuzus LD || tissafemen] D tisaifernen L tisafernem (m in n corr.) P tisafernen (ti in ras. al. m.) B || aput (t in d corr.) P 7 artaxerxen] LD artarxersen PM || commonem P || deffert (priore f del.) PB difret D || prodictorem D 8 cum cum hosti D || conditione B 9 pepigiBset in rae. P pepigissent L || ut] ut1 (i fort... 1) L || loco Pa 10 athemensem D || aput P || cyrum (corr. m. 2) P cirum D; cf. ad 2, 16 § 16 12 farnabuzam R farnab;m (zu m. 2) L farnabuzum (z in ras, P) PD 13 compertis Rb D || lacedemoni| (i 8. s. al. m.) B 14 aegipti P || quihenc̣ỵmone (qui m. 2) P iherquinone B hercinione (in ex n ut uid.) D )