Historiae Adversum Paganos

INSVLA CYPROS ab oriente mari Syrio, quem Issicum sinum uocant, ab occidente mari Pamphylico, a septentrione Aulone Cilicio, a meridie Syriae et Phoenices pelago cingitur. cuius [*]( EXPILATORES 4 cf. gaulalia ap. Dicuil (Schweder p. 33) ) [*]( 1 gadetanum PR || quod] quod est B || auenae] scripsi (in Orosii fonte abyllae fuerit); hauenae P* hauennae (-nne R) PbRA auennae D ehauennae B abaenae B Abennem h || calpes] D calpis PRBA capis B; Calpen h || duo contraria sibi prom.] duobus promontoriis B (o in u m. 1 aut ut Sedimayero uisum est m. poster.) B 2 promunturia] PRlD promontoria (-uria R2) BR2 || coortatur (sic medio . sersu) B cohartautur (h del. m. 2) P co.arta.tur (h et n eras.) R || athlantem] PRD athlantem Bl atlantem B2A habet athlantem % 3 ocianum D || athlanticum] PRDBM athlaticum R atlanticum Bi || africo B || hesp.] ezperium B4 a meridie—uooant] a meridie gaulalum gentes 3 merediae D || autololum] ed. 1542 in marg., cf. Salmasius Exerc. Plin. p. 277 b. C. aulololom PAC aulolosum E, aulolum RBDv U f P || gaianles] B ga∗laules (a eras.) P gaulaules R alanles D galaudas B galaulas Ah 5 hesp.] ezperium 8 hisperium R || contingentes] perertamtes 3 6 est om. B || totius africae terminu B || aniuersae] Ah uniuersus PBBD || affricae B || insolarum D 7 in nostro mari] intro mare 8 II nostro mari] mari nostro B || spacia D || demetiar B dimeciar D exponam 8 8 insola D Insu (la m. 1) B || cyprus B ciprus D || ab] habet ab 8 || mare sirium 8 || sirio D || qtem] quod BD qug A || missicum A misicum B messicum D histricum 8 || sinum in rasura (fuisse uocaN uidetur) P 9 mare DB || pamphilico PRBD pamphylicum B || septemtrione PRB || anlone̢ B 10 cilicio] 8 cylicio B cilico (lico in ras. P) PRDA || meridiae D || siriM D || et phoenic.] flnis B || phenicis B phonices R1 phenicq (uel phaenice̢) B\' phuenicis (e ex correctura inseruit m. 1) D II pylago B pelaco D || cisguntur PR1 cingetur D || cuiu P ) [*]( 3* )

INSVLA CRETA finitur ab oriente Carpathio mari, ab occasu et septentrione mari Cretico, a meridie mari Libyco, quod et Hadriaticum uocant. habet in longo milia passuum CLXXII, in lato L.

INSVLAE CYCLADES, quarum est ab oriente prima Rhodos, a septentrione Tenedos, a meridie Carpathos, ab occasu Cythera, ab oriente finiuntur litoribus Asiae, ab occidente mari Icario, a septentrione mari Aegaeo, a meridie mari Carpathio. sunt autem omnes Cyclades numero LIIII. hae tenent a [*]( EXPILATORES 7 Cyclades - Rhodos compilauit Isidorus Orig. 14, 6, 22 8 a sept. Tenedos adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 23 || a meridie Carp. adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 24 || ab occ. Cyth. adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 25 10 eunt—p. 37, 2 cc exscripsit Isidorus Orig. 14, 6, 20 ) [*]( 1 spacium D || pasuum B passum PRl om. 8 || centom septnaginta (-genta D) quinque DA cxxxu 8 2 pasnom B passam PRl, om. B || centum uiginti quinque (-quae D) DA 3 riente P* II carpathio} .D carphatio PRBA carpatio 8 4 septem trione P septemtrione RB || mare cretico DS || a meridie mari libyco om. D || lybico PRB lydico 8 || et m. 2 in ras. trium quattuorue litt. P 5 adriaticum PRB adriatico D II long(itudine milia c) XXIIII (quae inclusi, in ras. scr. sunt m. 1) 8 || milia] m̄. l. B (sic m. 1) II passum PRl pasuum B II centum septuaginta duo DA CLXXVII 0; cf. Partsch p. 65 sq. IIlatitudine milia 8 II quinquaginta (-genta D) DA 7 cyc\'adas 8 || est] et 8 II rhodus BD rodos (-us M) 3 8 septemtrione PRS || tenedo (u in marg., quod ad hanc o potius quam ad o in carphatos uid. spectare) B tenetus D || carphatos PRBA carpatos 8 carpatus RBa carh pathus MBb || cethera PR cytera 8 cytherea SW citerea i citerea 2 9 occidente] oriente B oriente (i s, s. m. 1) 58 10 septemtrione PRB II aegeo PRDAW aegeo B || meridiae D II carphathia P carphatio RBA carpato 8 11 autem om. B || cyclades insulas (as in nnmero ras. m. 1, s. 8. e m. 1) 8 II numero]. N . (mutauit m. 2) P nomero R1D II Lnn] PaBB LIII (sic LIIII P) PbRR quinquaginta (-genta D) t tres DAh II hae tenent] tenentes 3 haecenent (t m. 2) M || hae] heq P hę∗∗ (hę m. 2 corr., ex heae ?) R haec Z || septentrione] RB septemtrione RB septemtemtnone (corr. 1 aut 2 m.) P septentrio Wl )

SICILIA insula. tria habet promunturia, unum quod dicitur Peiorum et aspicit ad aquilonem, cui Messana ciuitas proxima est; secundum quod dicitur Pachynum, sub quo ciuitas Syracusana, respicit ad euronotum; tertium quod appellatur Lilybaeum, ubi et ciuitas eiusdem nominis sita est, dirigitur in occasum.

haec habet a Peloro in Pachynum milia passuum CLVIIII, a Pachyno in Lilybaeum CLXXXVII. haec ab oriente cingitur mari Hadriatico, a meridie mari Africo quod est contra Subuentanos et Syrtes minores, ab occidente et septentrione habet mare Tyrrhenum, a borea usque subsolanum [*]( EXPILATOBES 4 hinc fortasse respiciens ad aquilonem sumpsit Isi- dorus Orig. 14, 7, 4 ) [*]( 1 meridiem] BMh meridie PRL meridiae DIt II milia] ·m· B || pasuum B om. 8 || D] PRBR quingenta DAM quinginta L L B; quinquaginta v || cocasum] casum R1 occasu RL 2 milia cc] PBR ·Μ· cc· B milia ducenta DAm miliaoxc 8 3 insula sicilia 8 || I sycilia B || insua B || promunturia] DA2 promuntoria PR\' promono toria R2BR || unum] id est 8 4 pelorum (prior o \'corrigi coeptum frat in nescio quid\' MAU) P pelurum 8 II aspicit] PRBB aspecit D adspicit D II mesana B || proxima] in proximo 8 5 quod dicitur] promontorium 8 || dicetur D || pachinum BD pacinum 8 || siracusana D 6 respicit ad eur.] sita est euro notumque respiciens 8 respecit T h y, D II e ronot um (v m. 1, h m. 2) P erunothtt (v m. 2; supra u rasura; no in ras., thñ pone uersum add. m. 2) B euronothum BA || tercium i || appellatur] PBBDA II lilybeum A lyllybeum PB lilibium (ale. 1 in b corr. tn. 1) D lybeum B lilibeum 8 7 nomenis D || dirigetur D 8 pachinum BA pachino D pacinum 8 || milia] ·Μ̄ B || pasuum B, om. 8 9 CLVIIII] PBB centum quinquagenta nouem D, centum quadraginta nouem A cXLVim BKM (errat V CLVII V CLI T; cf. MueUenhoff p. 24, Parisch p. 49 sqq. II pachino B2D paciuo 8 || lilybeum A lyllybeum PB lybeum B libeum D lilibeum habet milia 8 II CLXXXVII] 0, cf. Partsch p. 50; CLXXVII PBB centum septuaginta (-enta D) septem DA CLXXini 8 10 cingetur D II mare PBl || hadriatico] PbRB adriatico PaD II meridiae D || mari om. B II affrico B || subuentanus BXD subentanos 8 11 sirtis D II minoris D || septemtrione PRB 12 habet om. 8 || mare (a ex a corr.) P mari D || tyrrenum PRAB || usque ad B usque in 8 )

SARDINTA ET CORSICA insulae paruo fretu hoc est milium xx diuiduntur. ex quibus Sardinia habet a meridie contra Numidiam Caralitanos, contra Corsicam insulam hoc est septentrionem uersus habet Vlbienses.

cuius in longo spatium tenet milia passuum CCXXX, in lato milia LXXX. haec habet ab oriente et borea Tyrrhenicum mare quod spectat ad portum urbis Romae, ab occasu mare Sardum, ab Africo insulas Baleares longe positas, a meridie Numidicum sinum, a septentrione ut dixi Corsicam. [*]( EXPILATORES. 3 Sardinia — 4 diuiduntur excerpsit Isidorus Orig. 14, 6, 42, ex Orosio et Isidoro laudat Dicuil 8, 17 ) [*]( 1 hadriaticum] PBBD adr. 8 || haec |diuidit inter auromenitanos sicilię I (fort. usque ad britios) in ras. m. 1 8 || tauromitanoe B || syciliae B 2 bruttios italiae] nobilis italiae britios 9 || brntdias D 8 sardinia-4 ex quibus] his finibus sicut supra demonstrauimus sicilia continetur. Insula 8 || insulae PRB insolae D insula h || fretu] PRB (cf. tamen § 94 et 100), freto DA || xx milium 3 || miliam P* 4 xx] PBB uiginti DA || meridiae P*D 5 numediam B || caralitanus D || contra- 6 uersus] quae sardinia parua freto spatio milium uiginti a corsica diuiditur (quam corsica eras.) quam corsicam a septemtrione uersus 8 || septrionem B* septemtrionem PB 6 ulbiensis PBl ulbinenses 8 || in longo spatium] spatia in longo 8 || spacium D 7 tenent 8 || milia] M B || pasnum B om. 8 || CCXXX] PbRCaB dncenta triginta (-enta D) DA CCLXXX Pa CCCXXX BCb || lato] BA latum PBD || milia txxx] PbKMFB milia CCLXXX R\', P* (CC eras. in P) · MCCLXXX · B milia ducenta octoginta A milia centum octoagenta h D milia ocxxx R\'T; cf. Partsch p. 45 sqq. || haec om. B || abet P 8 a post et add. BDv, om. PRAB || bo.rea (a ex o 2) R II tyrrhenicum] B* tyrhenicum B1 tyrrenicum PBD tyrennicum 8 Tyrrhenum v || exspectat 8 9 orbis Bl aeternae urbis 8 || ad occasũ Ra II affrico B a.frico (f eras.) B || insolas D 10 naleares PBl balleares D || longo PB || possitas B posetas D || meridiae D numedicum B nimidicum (v m. 1) D || a septemtrione PJRS a circione et a septentrione B 11 nt dixi corsicam] corsicam insulam 8 )

CORSICA INSVLA. multis promunturiis angulosa est. haec habet ab oriente Tyrrhenicum mare et portum Vrbis, a meridie Sardiniam, ab occasu insulas Baleares, a circio et septentrione Ligusticum sinum. tenet autem in longo milia passuum CLX, in lato milia xxvi.

INSVLAE BALEARES duae sunt, maior et minor, quibus insunt bina oppida, maior Tarraconam Hispaniae ciuitatem, minor Barcilonam septentrionem uersus contra se habent. maiori subiacet insula Ebusos. deinde ab oriente Sardiniam, ab aquilone [*]( EXPILATORES 1 Corsica-est compUauit Isidorus Orig. 14, 6,42 5 in lato—XXVI] \'Corsicae latitudinem in Orosii libro primo per XXXVI (ric) mil. passuum dilatari legimus\' DicuU 8, 17 6 Insulae-minor fortasse adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 44; sic maior et minor, non et maior et minor RM (S non inspeetus) ) [*]( 1 insula corsica ® || insola D || promnnturiis] PR\'DA promuntoriia B promontoriis R2R vncpromuntoriis L promontoriis (vnc m. rec.) M || hangulusa D 2 abet (h m. 1) PD || tyrrhenicum] B tyrrenicum r P A tyrennicum (r 8. a 2; n et ic eras.) B tyrrenum sh || portfis (us inū eorr. 1 ut uid. m.) P || urbis] aeternae urbis romae 8 || meridiae D 3 insolas D || baleares] R2BDB ualeares PR1; baleares longe positas cum s (ex § 102) interpolauit h || a cirtio (a cir in ras. m. 2) R a circione B || eta B || septemtrione PRB 4 legusticum B || autem om. 8 || milia] k B || passuum om. 8 || CLX] centum sexaginta DA numero CLX B 5 in] et in D || latum 8 || milia xxvi] PRB Μ·ΧΧVΙ· B milia uiginti sex DA; XXXVI mil. Dicuii; cf. Partsch p. 45 sqq. 6 insulaṣ̊ sunt baleares duas (corr. 2 m.) B U naleares PR1 || minor... (1 aut 2 litt. eras.) P 7 tarraconam] PD terraconam RBA tarracona 8 || cinitas B 8 barcilonam] PR barchylonam (-il- A) BtA barcillonam Вm barchinlonam D barcilona 8 || in ante sept. add. R* (s. 8.), BDfh, L add. B, om. PR1A || septemtrionem PR septentrione BD septemtrione B || habent] PRBD habet υ || maiores insulas bosos B || lomari B 9 insulQ A insula (a in ras. ex Q ut uid.) R insola D || ebusos] P busos R\'A ebusus B\'BD || ṣạṛ|sardiniam P )

Hae sunt insulae ab Hellesponto usque ad oceanum per totum Magnum pelagus constitutae, quae et cultu et memoria magis celebres habentur.

Percensui breuiter ut potui prouincias et insulas orbis uniuersi. nunc locales gentium singularum miserias, sicut ab initio incessabiliter exstiterunt et qualiter quibusque exortae sunt, in quantum suffecero proferam.

Cum post fabricam ornatumque mundi huius homo, quem rectum atque inmaculatum fecerat Deus, ac perinde humanum genus libidinibus deprauatum peccatis obsorduisset, [*]( AVCTORES § 1-3 (§3 ueracisBimi scriptores)] Oenesis 6-8, alii S. S. libri, ecclesiae doctores ) [*]( EXPILATORES 3 insulae-4 constitutae. compilauit Isidorus Orig. 14, 6, 14 6 porcensui — 9 proferam] Et quoniam uninersa terrarum orbis spatia uel insularum descripsimus, nunc ad maiorem demonstrationis structionem, in quantum uigilantia nostra inuestigare potuit, demonstrabo, ex aeterna urbe Roma initium sumens, quae caput est orbis et domina senatus B fol. 258 ) [*]( 1 gallicus (us m ũ corr.) P || meridiae D || et africo] africae 8 || affrico BD *frico (a 8. 8. m. 2) B || mauretanicum] PD mauritAnicum (i prior in ras. ex e 2, A ex i corr.; supra A rasura) B mauritanicum B mauritaniam cui B || pylagus B pelacus D 2 hiberioum] PRDB hybericum B || pylagus B pelacus D om. B || spectant] PBBD; spectat h 8 haec D || nunt P || insolae D || ab om. i || hellis ponto D ellisponto a ellesponto M 4 pylagus B pe∗∗|lagus (eras. haud dubie la) 8 || et conatitutae] de famosis 8 || Qulto (o ex u tn. 1) D || memoria P et memoriamI D || memoria magis] magnitudine B 6 cęlebres o. rae. B 6-9 de B uide supra || insolas D || urbis D || uniuersi (i fan. in ras., ex is ut uid.) P 7 gencium D || singularum] PR1A ł insularum s. s. m. 2 B insularumque (-ae D) BD || misserias B meserias D || si|cut Pl sic| ∗ut P2 8 inicio D II exstiterunt] B et ante ras. B extiterunt PD || et om. B || ante quibusque s. scr. ab hominibus m. 2 R || exorte D 9 sunt om. B || suffecero (, eras.) P sufficero R1B 10 ornatum quae D || huius mundi B 11 atque] et B t adque (t m. 2) P || in macolatum D immaculatum B2 || ac] hac D )

sententiam creatoris Dei et iudicis peccanti homini ac terrae propter hominem destinatam semperque dum homines terram habitauerint duraturam omnes inuiti licet aut probamus negando ant confitendo toleramus, obstinatisque mentibus testis sibi infirmitas sua inurit, quibus fideliter scriptura non suaserit.

deinde refuso in omnem terram mari inmissoque diluuio, cum toto orbe contecto unum spatium caeli esset ac pelagi, deletum fuisse uniuersum humanum genus, paucis in arca fidei suae merito ad substituendam originem reseruatis, euidentissime ueracissimi scriptores docent.

fuisse tamen etiam illi contestati sunt, qui praeterita quidem tempora ipsumque auctorem temporum nescientes, tamen ex indicio et coniectura lapidum, quos in remotis montibus conchis et ostreis scabros, saepe etiam cauatos aquis uisere solemus, coniciendo didicerunt.

et [*]( AVCTORES 8 toto-pelagi cf. Ovid. Met. 1, 6. 291; a. a. 2, 467 14 in remotis -15 solemne cf. Ovid. Met. 15, 264, Mela 1, 6, 2 (1, 32 Parthty) cum adnot. Tzschuckii; adde: TertuZlian. Pall. 2, Solin. 9, 8 sq., Euseb. chron. wol. 1 p. 87 Sch. ) [*]( EXPILATORES 7 dilnuio-9 genus compilauit Isidorus Orig. 13, W. 2 13 indicio—15 aolemus compilauit Isidorus Orig. 13, 22, 2 ) [*]( 1 iusta. punitio erasa m ut uid. R || ponicio D || sententia B 3 destinatum P distinatam D distinata B || semper que* (e fin. ex u fort. corr.) R || homines (e m. 1 aut 2 ex i corr.) P 4 habitauerunt B || duratnra BD || neglegendo D 5 confidendo D [| tuleramus B || obstenatisque D || imarmitas B 6 inuret D || fideliter] PR1 fidelis R1BAh fedilis D || scribtura PB || non om. B 4 reffuso B subrefuso subuoe(corr. 2) R || inmisoque B immissoque R2D || deluoio D 8 spacium D || caeli ∗esset P esset caeli B || pylagi B 9 fuise B || genus humanum B || fide1 P 10 substituenda (4 in ras.) P il originem] subolem Bt || euidentissimae D 11 ueracisimi B uiracissime D || scribtores B doctores | scriptores q. (doctores et q. m. 2 Gdd.) B scripturis D || aetiam D 12 eunt (t in ras.) P || preterita D 13 nescientis D || lapidem P in lapidibus ml in paludibus RM1 14 montebus D || conhis P concis AJ || hostreis B ∗ostreis B || scabrue D concretos 3 || sepe B 15 uisere] BBDSt nis∗ere (c eras.) P nidere MLrec. fieri L1 || dedicernnt BD )

tantum ut, si qua gentiles historici de nostris aliquo ordine contigerunt, haec plenius cum ceteris ipso quo incurrerint ordine proferantur.

Anno ante urbem conditam MCCC Ninus rex Assyriorum

primus

a meridie atque a Rubro mari surgens, sub ultimo septentrione Euxinum pontum uastando perdomuit, Scythicamque barbariem, adhuc tunc inbellem et innocentem, torpentem excitare saeuitiam, uires suas nosse, et non lacte [*]( AVCTORES 8 Anno MCCC cf. Euseb. Hier. II p. 11 ed. Schoene || - Ninus—10 extulit lustin. 1, 1 § 4. 7. 8 10 quinquaginta annis item § 5; LII Eus. p. 11, ut Orosius 2, 3 § 2 ignotus (cf. Iustin. 1, 1 et 2, 2; Augustin. Ciu. d. 4, 6) ) [*]( EXPILATOHES 8 ante — MCCC .. Assyriorum .. p. 43, 5 Samiramis compilauit Seuerus chron. p. 452 || 8 Ninus -11 egit adhibuit Isidorus Orig. 18, 1, 1 (cf. Dressel, de Is. font. p. 35) ) [*]( u 1 huiusmodi (di add. m. 2) P || relatam Pa relato D 2 pricipalia (n add. m. 2) P U preuaricationi D 3 condempnatione RB condemnacionis D || generacionis D 4 deinde de] PR deinde BDh || perdicione D || totius om. B tocius D 5 gentilis D || histori∗ci (erasa a ut uid.) R 6 contegerunt D contigerint R\'2Bt || citeris D 8 A(nno) • A(nte) • V(rbem) • C(onditam)] correxi (cf. cap. 8 princ.) ante annos urbis conditae PRBDv || •I• ccc P •I• ccc• R mile (mille margo) tracentos B mille trecentos Dh || asyriorum B assir- R asirioram D 9 ipso Rl || propagendae Bm || dominacionis D 10 extollit D || quinqaagenta BD L P . L R 11 asyam B || meridiae D || adque B || a] ad D 12 septemtentrione P septemtrione R || euxenum B 13 soythicamque (e\' ex ę corr.) P scithicamque Bm scythiamque Bt || barhariam B || imbellem R* 14 tnrpeutem t D || excitare] ezcitata Bm || saeuitiarb] BP2 seniciam (c euanida) D saeuitiae (sęu- R) P1R sed in saenitia corr. m. 1 P || uiris D || lactS ante ras. R; cf. Grubitz p. 14 )

nouissime Zoroastrem Bactrianorum regem eundemque magicae ut ferunt artis repertorem pugna oppressum interfecit. post ipse, dum deficientem a se oppugnat urbem, sagitta ictus interiit.