Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

SARDINTA ET CORSICA insulae paruo fretu hoc est milium xx diuiduntur. ex quibus Sardinia habet a meridie contra Numidiam Caralitanos, contra Corsicam insulam hoc est septentrionem uersus habet Vlbienses.

cuius in longo spatium tenet milia passuum CCXXX, in lato milia LXXX. haec habet ab oriente et borea Tyrrhenicum mare quod spectat ad portum urbis Romae, ab occasu mare Sardum, ab Africo insulas Baleares longe positas, a meridie Numidicum sinum, a septentrione ut dixi Corsicam. [*]( EXPILATORES. 3 Sardinia — 4 diuiduntur excerpsit Isidorus Orig. 14, 6, 42, ex Orosio et Isidoro laudat Dicuil 8, 17 ) [*]( 1 hadriaticum] PBBD adr. 8 || haec |diuidit inter auromenitanos sicilię I (fort. usque ad britios) in ras. m. 1 8 || tauromitanoe B || syciliae B 2 bruttios italiae] nobilis italiae britios 9 || brntdias D 8 sardinia-4 ex quibus] his finibus sicut supra demonstrauimus sicilia continetur. Insula 8 || insulae PRB insolae D insula h || fretu] PRB (cf. tamen § 94 et 100), freto DA || xx milium 3 || miliam P* 4 xx] PBB uiginti DA || meridiae P*D 5 numediam B || caralitanus D || contra- 6 uersus] quae sardinia parua freto spatio milium uiginti a corsica diuiditur (quam corsica eras.) quam corsicam a septemtrione uersus 8 || septrionem B* septemtrionem PB 6 ulbiensis PBl ulbinenses 8 || in longo spatium] spatia in longo 8 || spacium D 7 tenent 8 || milia] M B || pasnum B om. 8 || CCXXX] PbRCaB dncenta triginta (-enta D) DA CCLXXX Pa CCCXXX BCb || lato] BA latum PBD || milia txxx] PbKMFB milia CCLXXX R\', P* (CC eras. in P) · MCCLXXX · B milia ducenta octoginta A milia centum octoagenta h D milia ocxxx R\'T; cf. Partsch p. 45 sqq. || haec om. B || abet P 8 a post et add. BDv, om. PRAB || bo.rea (a ex o 2) R II tyrrhenicum] B* tyrhenicum B1 tyrrenicum PBD tyrennicum 8 Tyrrhenum v || exspectat 8 9 orbis Bl aeternae urbis 8 || ad occasũ Ra II affrico B a.frico (f eras.) B || insolas D 10 naleares PBl balleares D || longo PB || possitas B posetas D || meridiae D numedicum B nimidicum (v m. 1) D || a septemtrione PJRS a circione et a septentrione B 11 nt dixi corsicam] corsicam insulam 8 )

39

CORSICA INSVLA. multis promunturiis angulosa est. haec habet ab oriente Tyrrhenicum mare et portum Vrbis, a meridie Sardiniam, ab occasu insulas Baleares, a circio et septentrione Ligusticum sinum. tenet autem in longo milia passuum CLX, in lato milia xxvi.

INSVLAE BALEARES duae sunt, maior et minor, quibus insunt bina oppida, maior Tarraconam Hispaniae ciuitatem, minor Barcilonam septentrionem uersus contra se habent. maiori subiacet insula Ebusos. deinde ab oriente Sardiniam, ab aquilone [*]( EXPILATORES 1 Corsica-est compUauit Isidorus Orig. 14, 6,42 5 in lato—XXVI] \'Corsicae latitudinem in Orosii libro primo per XXXVI (ric) mil. passuum dilatari legimus\' DicuU 8, 17 6 Insulae-minor fortasse adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 44; sic maior et minor, non et maior et minor RM (S non inspeetus) ) [*]( 1 insula corsica ® || insola D || promnnturiis] PR\'DA promuntoriia B promontoriis R2R vncpromuntoriis L promontoriis (vnc m. rec.) M || hangulusa D 2 abet (h m. 1) PD || tyrrhenicum] B tyrrenicum r P A tyrennicum (r 8. a 2; n et ic eras.) B tyrrenum sh || portfis (us inū eorr. 1 ut uid. m.) P || urbis] aeternae urbis romae 8 || meridiae D 3 insolas D || baleares] R2BDB ualeares PR1; baleares longe positas cum s (ex § 102) interpolauit h || a cirtio (a cir in ras. m. 2) R a circione B || eta B || septemtrione PRB 4 legusticum B || autem om. 8 || milia] k B || passuum om. 8 || CLX] centum sexaginta DA numero CLX B 5 in] et in D || latum 8 || milia xxvi] PRB Μ·ΧΧVΙ· B milia uiginti sex DA; XXXVI mil. Dicuii; cf. Partsch p. 45 sqq. 6 insulaṣ̊ sunt baleares duas (corr. 2 m.) B U naleares PR1 || minor... (1 aut 2 litt. eras.) P 7 tarraconam] PD terraconam RBA tarracona 8 || cinitas B 8 barcilonam] PR barchylonam (-il- A) BtA barcillonam Вm barchinlonam D barcilona 8 || in ante sept. add. R* (s. 8.), BDfh, L add. B, om. PR1A || septemtrionem PR septentrione BD septemtrione B || habent] PRBD habet υ || maiores insulas bosos B || lomari B 9 insulQ A insula (a in ras. ex Q ut uid.) R insola D || ebusos] P busos R\'A ebusus B\'BD || ṣạṛ|sardiniam P )

40
mare Gallicum, a meridie et Africo Mauretanicum pelagus. ab occasu Hibericum pelagus spectant.

Hae sunt insulae ab Hellesponto usque ad oceanum per totum Magnum pelagus constitutae, quae et cultu et memoria magis celebres habentur.

Percensui breuiter ut potui prouincias et insulas orbis uniuersi. nunc locales gentium singularum miserias, sicut ab initio incessabiliter exstiterunt et qualiter quibusque exortae sunt, in quantum suffecero proferam.

Cum post fabricam ornatumque mundi huius homo, quem rectum atque inmaculatum fecerat Deus, ac perinde humanum genus libidinibus deprauatum peccatis obsorduisset, [*]( AVCTORES § 1-3 (§3 ueracisBimi scriptores)] Oenesis 6-8, alii S. S. libri, ecclesiae doctores ) [*]( EXPILATORES 3 insulae-4 constitutae. compilauit Isidorus Orig. 14, 6, 14 6 porcensui — 9 proferam] Et quoniam uninersa terrarum orbis spatia uel insularum descripsimus, nunc ad maiorem demonstrationis structionem, in quantum uigilantia nostra inuestigare potuit, demonstrabo, ex aeterna urbe Roma initium sumens, quae caput est orbis et domina senatus B fol. 258 ) [*]( 1 gallicus (us m ũ corr.) P || meridiae D || et africo] africae 8 || affrico BD *frico (a 8. 8. m. 2) B || mauretanicum] PD mauritAnicum (i prior in ras. ex e 2, A ex i corr.; supra A rasura) B mauritanicum B mauritaniam cui B || pylagus B pelacus D 2 hiberioum] PRDB hybericum B || pylagus B pelacus D om. B || spectant] PBBD; spectat h 8 haec D || nunt P || insolae D || ab om. i || hellis ponto D ellisponto a ellesponto M 4 pylagus B pe∗∗|lagus (eras. haud dubie la) 8 || et conatitutae] de famosis 8 || Qulto (o ex u tn. 1) D || memoria P et memoriamI D || memoria magis] magnitudine B 6 cęlebres o. rae. B 6-9 de B uide supra || insolas D || urbis D || uniuersi (i fan. in ras., ex is ut uid.) P 7 gencium D || singularum] PR1A ł insularum s. s. m. 2 B insularumque (-ae D) BD || misserias B meserias D || si|cut Pl sic| ∗ut P2 8 inicio D II exstiterunt] B et ante ras. B extiterunt PD || et om. B || ante quibusque s. scr. ab hominibus m. 2 R || exorte D 9 sunt om. B || suffecero (, eras.) P sufficero R1B 10 ornatum quae D || huius mundi B 11 atque] et B t adque (t m. 2) P || in macolatum D immaculatum B2 || ac] hac D )

41
continuo iniustam licentiam iusta punitio consecuta est.

sententiam creatoris Dei et iudicis peccanti homini ac terrae propter hominem destinatam semperque dum homines terram habitauerint duraturam omnes inuiti licet aut probamus negando ant confitendo toleramus, obstinatisque mentibus testis sibi infirmitas sua inurit, quibus fideliter scriptura non suaserit.

deinde refuso in omnem terram mari inmissoque diluuio, cum toto orbe contecto unum spatium caeli esset ac pelagi, deletum fuisse uniuersum humanum genus, paucis in arca fidei suae merito ad substituendam originem reseruatis, euidentissime ueracissimi scriptores docent.

fuisse tamen etiam illi contestati sunt, qui praeterita quidem tempora ipsumque auctorem temporum nescientes, tamen ex indicio et coniectura lapidum, quos in remotis montibus conchis et ostreis scabros, saepe etiam cauatos aquis uisere solemus, coniciendo didicerunt.

et [*]( AVCTORES 8 toto-pelagi cf. Ovid. Met. 1, 6. 291; a. a. 2, 467 14 in remotis -15 solemne cf. Ovid. Met. 15, 264, Mela 1, 6, 2 (1, 32 Parthty) cum adnot. Tzschuckii; adde: TertuZlian. Pall. 2, Solin. 9, 8 sq., Euseb. chron. wol. 1 p. 87 Sch. ) [*]( EXPILATORES 7 dilnuio-9 genus compilauit Isidorus Orig. 13, W. 2 13 indicio—15 aolemus compilauit Isidorus Orig. 13, 22, 2 ) [*]( 1 iusta. punitio erasa m ut uid. R || ponicio D || sententia B 3 destinatum P distinatam D distinata B || semper que* (e fin. ex u fort. corr.) R || homines (e m. 1 aut 2 ex i corr.) P 4 habitauerunt B || duratnra BD || neglegendo D 5 confidendo D [| tuleramus B || obstenatisque D || imarmitas B 6 inuret D || fideliter] PR1 fidelis R1BAh fedilis D || scribtura PB || non om. B 4 reffuso B subrefuso subuoe(corr. 2) R || inmisoque B immissoque R2D || deluoio D 8 spacium D || caeli ∗esset P esset caeli B || pylagi B 9 fuise B || genus humanum B || fide1 P 10 substituenda (4 in ras.) P il originem] subolem Bt || euidentissimae D 11 ueracisimi B uiracissime D || scribtores B doctores | scriptores q. (doctores et q. m. 2 Gdd.) B scripturis D || aetiam D 12 eunt (t in ras.) P || preterita D 13 nescientis D || lapidem P in lapidibus ml in paludibus RM1 14 montebus D || conhis P concis AJ || hostreis B ∗ostreis B || scabrue D concretos 3 || sepe B 15 uisere] BBDSt nis∗ere (c eras.) P nidere MLrec. fieri L1 || dedicernnt BD )

42
quamuis huiusmodi adhuc et relatu digna et fide certa proferri a nobis queant, tamen haec ueluti principalia duo de praeuaricatione primi hominis et condemnatione generationis uitaeque eius ac deinde de perditione totius generis humani dicta sufficiant,

tantum ut, si qua gentiles historici de nostris aliquo ordine contigerunt, haec plenius cum ceteris ipso quo incurrerint ordine proferantur.

Anno ante urbem conditam MCCC Ninus rex Assyriorum

primus
ut ipsi uolunt propagandae dominationis libidine arma foras extulit cruentamque uitam quinquaginta annis per totam Asiam bellis egit;

a meridie atque a Rubro mari surgens, sub ultimo septentrione Euxinum pontum uastando perdomuit, Scythicamque barbariem, adhuc tunc inbellem et innocentem, torpentem excitare saeuitiam, uires suas nosse, et non lacte [*]( AVCTORES 8 Anno MCCC cf. Euseb. Hier. II p. 11 ed. Schoene || - Ninus—10 extulit lustin. 1, 1 § 4. 7. 8 10 quinquaginta annis item § 5; LII Eus. p. 11, ut Orosius 2, 3 § 2 ignotus (cf. Iustin. 1, 1 et 2, 2; Augustin. Ciu. d. 4, 6) ) [*]( EXPILATOHES 8 ante — MCCC .. Assyriorum .. p. 43, 5 Samiramis compilauit Seuerus chron. p. 452 || 8 Ninus -11 egit adhibuit Isidorus Orig. 18, 1, 1 (cf. Dressel, de Is. font. p. 35) ) [*]( u 1 huiusmodi (di add. m. 2) P || relatam Pa relato D 2 pricipalia (n add. m. 2) P U preuaricationi D 3 condempnatione RB condemnacionis D || generacionis D 4 deinde de] PR deinde BDh || perdicione D || totius om. B tocius D 5 gentilis D || histori∗ci (erasa a ut uid.) R 6 contegerunt D contigerint R\'2Bt || citeris D 8 A(nno) • A(nte) • V(rbem) • C(onditam)] correxi (cf. cap. 8 princ.) ante annos urbis conditae PRBDv || •I• ccc P •I• ccc• R mile (mille margo) tracentos B mille trecentos Dh || asyriorum B assir- R asirioram D 9 ipso Rl || propagendae Bm || dominacionis D 10 extollit D || quinqaagenta BD L P . L R 11 asyam B || meridiae D || adque B || a] ad D 12 septemtentrione P septemtrione R || euxenum B 13 soythicamque (e\' ex ę corr.) P scithicamque Bm scythiamque Bt || barhariam B || imbellem R* 14 tnrpeutem t D || excitare] ezcitata Bm || saeuitiarb] BP2 seniciam (c euanida) D saeuitiae (sęu- R) P1R sed in saenitia corr. m. 1 P || uiris D || lactS ante ras. R; cf. Grubitz p. 14 )

43
iam pecudum sed sanguinem hominum bibere, ad postremum uincere dum uincitur edocuit.

nouissime Zoroastrem Bactrianorum regem eundemque magicae ut ferunt artis repertorem pugna oppressum interfecit. post ipse, dum deficientem a se oppugnat urbem, sagitta ictus interiit.

huic mortuo Samiramis uxor successit, uirum animo, habitu filium gerens, auidosque iam usu sanguinis populos, per duos et quadraginta annos caedibus gentium exercuit.

non contenta terminis mulier, quos a uiro suo tunc solo bellatore in quinquaginta annis adquisitos susceperat, Aethiopiam bello pressam, sanguine interlitam, imperio adiecit. Indis quoque bellum intulit, quo praeter illam et Alexandrum Magnum nullus intrauit.

quod eo tempore ideo crudelius grauiusque erat quam nunc est, persequi et trucidare populos in pace uiuentes, quia tunc apud illos nec foris erant ulla incendia bellorum, nec domi tanta exercitia [*]( AYCTORES § 3 Iustin. 1,1 § 9 a quo tamen aliena sunt illa dum -ictus, cf. Ruehi, Jahrb. f. Philol. Suppl. 6 p. 158 §4.5 Iustin. 1, 1 § 10; 2 § 1-3.10. 8.9 || XLII cf. Eus. 11 et Oros. 2, 3 ) [*]( 1 peccu∗dum P pecodum BD || sanguinem] PR sanguine ABDv ||. bibere] PR uiuere BDv quiuere A 2 uincitur] v uincit∗∗ P nincit ABD ui∗cit R || docuit B || nouisime B || ioroastrem P z∗oro astrem (er. i ?) R 3 ∗regem R || ad uers. eumdemque-repertorem udscr. p omisso hoc * signo in contextu; uoluisse uid. reppertorem) Bm || cumdemque B || magi.cae (8 eras.) P || ut ferunt] offerunt D 4 ob- praesum B || difflcientem B 5 2oppugnatbem Rl oppugnat.urbem R* (deinde ur in or ai. m. mut.) || urbem] orbem P2 || aagita P1R1 sagitae paRI || ictu* erasa s P ∗ictu∗ in fine crasa s R || eamiramie] R2D samerames B semiramis PR1A 6 succesit B || fllium] BDAv feminun PR (e ex q R); cave lamina corrigaa || gerans P 7 po- T. pulus D, R1 (corr. m. 1) || duos et quadragenta D duos et XL BRb duo et IL PRa 8 terminis) certe hiie B 9 in om. Ah || L PRB || adquissitos B adquesitus D 10 susciperat D || aethyopiam B [j pressam] PRaD praeeam B obpressam (ob 1 P, deinde in op mut. ead. m.) B oppressam v 11 in tullit D || quoa (corr. m. 1 ut uid.) PR quos BD || preter D 13 crudilius D || grauiusquę D 14 trutidare P n populus D || uiuentis D 15 ezercicia D)

44
cupiditatum.

haec, libidine ardens, sanguinem sitiens, inter incessabilia et stupra et homicidia, cum omnes quos regie arcessitos, meretricie habitos, concubitu oblectasset occideret, tandem filio flagitiose concepto impie exposito inceste cognito priuatam ignominiam publico scelere obtexit.

praecepit enim, ut inter parentes ac filios nulla delata reuerentia naturae de coniugiis adpetendis ut cuique libitum esset liberum fieret.