S. Optati Milevitani libri VII

Quicquid itaque in unitate facienda aspere potuit geri, uides, frater Parmeniane, cui debeat inputari. a nobis catholicis petitum militem esse dicitis; si ita est, quare in prouincia. proconsulari tunc nullus armatum militem uidit? ueniebant Paulus et Macarius, qui pauperes ubique dispungerent et ad unitatem singulos hortarentur; et cum ad Bagaiensem ciuitatem proximarent, tunc alter Donatus, sicut supra diximus, eiusdem ciuitatis episcopus, inpedimentum unitati et obicem uenientibus supra memoratis obponere cupiens praecones per uicina loca et per omnes nundinas misit, circumcelliones agonisticos nuncupans, ad praedictum locum at concurrerent inuitauit; et eorum illo tempore concursus est flagitatus, quorum dementia paulo ante ab ipsis episcopis inpie uidebatur esse succensa. nam cum huiusmodi hominum genus ante [*]( 5 cfr. Daa. 2, 27 ) [*]( 1 tibi om. B ct pecc. G et iusticias G 2 in miserationes pauperum et erit deus propitius peccatis G (similia in Daniele) in miseratione vb 3 elemosinis (sic) B, elemosinas persuadet G qui om. G 4 imperatori] peccatori v 5 impie obstitit G eum] enim (corr. i. mg. m. 2) G O non (s. I. m. 1) G 6 quicquid (o s. l. m. 2) R, quiquod B, quidam (corr. i. mg. m. 2 qui quod) G, quicquid edd. a4 rege B 7 omnium malarum Gb 8 causarum] add. G: sed dum et te considero uereor ne ad te secunda lectio pertineat quicquid itaque sq. 10 uide G debet BB a nobis acatholicis (sic) B nobis christianis pet. G 12 procons. (s. I. m. 1) B et ueniebant G 13 macharius libri 14 ortarentur BB ad om. RBvb uagaiensem B, uagiensem BG (cfr. n p. 83, 6), Baiagensem v 19 agonesticos G concunjeret (n s. l. m. 2) B 20 et orum (corr. i. mg. eorum) G concussus B 22 esse om. v succensa] conpressa G hominum] hoIlmIs (sic) B ) [*](XXVI. ) [*](6 )

unitatem per loca singula uagarentur, cum Axido et Fasir ab ipsis insanientibus sanctorum duces appellarentur, nulli licuit securum esse in possessionibus suis; debitorum chirographa amiserant uires, nullus creditor illo tempore exigendi habuit libertatem, terrebantur omnes litteris eorum, qui se sanctorum duces fuisse iactabant, et si in obtemperando eorum iussionibus tardaretur, aduolabat subito multitudo insana et praecedente terrore creditores periculis uallabantur, ut qui pro praestitis suis rogari meruerant, metu mortis humiles inpellerentur in preces. festinabat unusquisque debita etiam maxima perdere et lucrum conputabatur euasisse ab eorum iniuriis, etiam itinera non poterant esse tutissima, quod domini de uehiculis suis excussi ante mancipia sua dominorum locis sedentia seruiliter cucurrerunt. illorum iudicio et imperio inter dominos et seruos condicio mutabatur. unde cum uestrae partis episcopis tunc inuidia fieret, Taurino tunc comiti scripsisse dicuntur huiusmodi homines in ecclesia corrigi non posse; mandauerunt, ut a supra dicto comite acciperent disciplinam. tunc Taurinus ad eorum litteras ire militem iussit armatum per nundinas, ubi circumcellionum furor uagari consueuerat. in loco Octauensi occisi sunt plurimi et detruncati sunt multi,. quorum corpora usque in hodiernum per dealbatas aras aut mensas potuerunt numerari. ex quorum numero cum aliqui [*](1 uagaretur G cum Maiido vb et fasi rab G fasis B 3 esse securum (add. transpos. sign.) G 5 libertatem] potestatem G sanctorumA fuisse (adscr. i. mg. duces m. 2) G 6 iactitabant G si obtemperando in eorum RB 8 praecedenti v precedente errore B periculis ullulabantur B ut] et RBvb 9 meruerant] debuerant G 10 in preceps G deuita G 11 perderej U omittere (0 in ras.) G computabat G 12 itinere G poterant (u s. I. m. I) B quod] 0 quot G domi (in verB. exitu) in/de (sic) B 13 suis om. G 14 sedentia om. G concurrerunt G 15 a uestre p. e. inuidia tunc G 16 tunc] illo tempore G 17 corrigi in eccl. edd. 18 supra memorato G 19 litteras] epistolas (sic) G 21 octauiensi G et om. G edd. 22 aut] uel G 23 poterunt vb aliqui om. B ) in basilicis sepeliri coepissent, Clarus presbyter in loco Subbulensi ab episcopo suo coactus est, ut insepultam faceret sepulturam. unde proditum est mandatum fuisse fieri, quod factum est, quando nec sepnltura in domo dei exhiberi concessa est. eorum postea conualuerat multitudo. sic inuenit Donatus Bagaiensis, unde contra Macarium furiosam conduceret turbam. ex ipso genere fuerant, qui sibi percussores sub cupiditate falsi martyrii in suam perniciem conducebant. inde etiam illi, qui ex altorum montium cacuminibus uiles animas proicientes se praecipites dabant. ecce ex quali numero sibi episcopus alter Donatus cohortes effecerat! hoc metu deterriti illi, qui thesauros ferebant, quos pauperibus erogarent, inuenerunt in tanta necessitate consilium, ut a Siluestro comite armatum militem postularent, non per quem alicui uim facerent, sed ut uim a Donato supra memorato episcopo dispositam prohiberent. hac ratione factum est, ut miles uideretur armatus. iam quicquid subsecutum est, uidete, cui debeat aut possit adscribi. habebant illic uocatorum infinitam turbam et annonam conpetentem constat fuisse praeparatam; de basilica quasi publica fecerant horrea expectantes, ut uenirent, in quos furorem suum exercere potuissent; et facerent, quicquid illis [*]( i\' 1 sepelire (i s. I. m. 2) RB cepissent BG Clarius vb subbullensi codd. 2 uocatus est RB in sepultam G 5 conualuerit RBv, conualuit d 6 Uagaensis (sic) B, Uagiensis (om. in textu adp. i. mg. m. 2) G macharium codd. 7 praecnssores R, praecursores (s fin. s. Z. m. 1) B 8 martyris (corr. i. mg. m. 3 Martyrii) G inde etiam] In decet iam B, unde etiam (om. illi) G 10 praecipite B 11 cohortes] cohostes B, consortes G efficerat (e s. I. m. 2) R, efficerat B W 12 qui prope thesauros ferrent BBvb 13 siluestre G 14 postolarent (u 8. Z. m. 2) R 17 debeat ut possit B, d. ac possit vb 18 adscribi (s s. I. m. 2) B habebant] furebant Gb illic] hic B infinita milia populorum quibus etiam annonam Gb (pro quibus et annonam coni. Bald.) post turbam lacuna sex Zitt. et Bequitur nonam competentem B 19 constans fuisse praeparatum RB quasi fecerant publ. (transpos. not. m. 2) B 20 fecerant vb ) [*]( 6* ) dementia sua dictasset, nisi praesentia armati militis obstitisset. nam cum ante uenturos milites metatores, ut fieri adsolet, mitterentur, contra apostoli praecepta conpetenter suscepti non sunt, qui ait: cui honorem, honorem, cui uectigal, uectigal, cui tributum, tributum; nemini quicquam debueritis. qui missi fuerant cum equis suis, contusi sunt, missi ab his, quorum nomina flabello inuidiae uentilasti. ipsi magistri fuerunt iniuriae suae, et quid pati possent, ipsi praerogatis iniuriis docuerunt. reuerterunt uexati milites ad numeros suos, et quod duo uel tres passi fuerant, uniuersi doluerunt. commoti sunt omnes, iratos milites retinere nec eorum praepositi ualuerunt. sic admissum est, quod in inuidiam unitati factum esse memorasti; haec et cetera uestra et suas causas habent et quas ostendi personas obnoxias. hoc nos nec uidimus quidem sed uobiscum audiuimus. si auditus facit reos, tenemus uos socios, quia similiter audistis; si a facto [*]( 4 Eom. 18, 7 ) [*]( h 1 clementia sua B 2 aflsolet (s suprascr. m. 2) R, solet edd. 3 et mitterentur G suscepti] perturbatus ityrum ordo in v: sequuntur enim p. 41 — p. 42 haec: dioina contemptui debuerant (p. 87, 1) — et non noltis (p. 88, 4), ubi iterum rerum continuatio uinatur. quae. supra sunt in libris, exhibet v p. 43 sub finem libri post oculi christiani, qui ait (p. 100, 14). Cochl. deprauationis causa non perspecta coniecit: praecepta non sunt competenter suscepti nec diuina contemni debuerant sq. 4 cui uectigal uectigal om. G 6 debueritis] debeatis (iuxta folii scissuram) nisi ut innicem diligatis qui missi sq. G contusi sunt ab his RB, pompati sunt. ab his G, concussi sunt ab his v, praeoccupati sunt ab iis b, contusi sunt qui missi fuerant cum equis suis ab iis d, b contusi sunt migsi ab his scripsi 7 flauello (b 8. I. m. 2) R uentilatis G 8 fuerant v iniuriae] innidie G et qui pati RBv potuissent RB 9 praerogati B, praecogitatis G 11 omnes om. G 12 ualuerunt] noluerunt retinere G quod ad (s. I. m. 2 B) ■\' inuidiam unitati factum BB, quod in inuidia unitatis factum G, quod inuidiam unitati factam vb, per quod inuidiam un. factam d, quod in inuidiam unitati factum scripsi 13 memoratis G cetera gesta et, G 14 ne uidimus G 15 si audistis facite reos BBv 16 audiuimus BBta ) auditus inmunis est, quod ab aliis uobis prouocantibus factum est, nobis non debet inputari. querelam per ordinem deponitis sub Leontio, sub Ursacio iniuriatos esse quam plurimos, sub Paulo et Macario aliquos necatos, a sequentibus eorum nescio quos ad tempus esse proscriptos. quid hoc ad nos, quid ad ecclesiam catholicam pertinet? quicquid obiecistis, uos fecistis, qui pacem a deo commendatam noluistis libenter excipere cariorem aestimantes hereditatem scismatis quam praecepta proposita saluatoris. arguistis operarios unitatis: ipsam unitatem inprobate, si potestis! nam aestimo uos non negare unitatem summum bonum esse. quid nostra, quales fuerint operarii, dummodo quod operatum est, bonum esse constet? nam et uinum a peccatoribus operariis et calcatur et premitur et sic inde deo sacrificium offertur; oleum quoque a sordidis et nonnullis male uiuentibus et inmunda loquentibus conficitur et tamen in sapore, in lumine, etiam in sancto chrismate simpliciter erogatur.

Operarios unitatis malos fuisse dicitis; forte cum uoluntate dei, cui nonnumquam placet etiam, quod ab ipso potuit prohiberi. nam quaedam mala male fiunt, quaedam mala bene fiunt. malum male latro facit, malum bene iudex facit, dum uindicat, quod latro peccauit. nam haec dei uox est: non occides, et ipsius uox est: si inuentus fuerit homo [*]( 22Exod. 20,13; Dent. 5,17; Matth. 5,21 23 Dent. 22,22; Leuit. 20,10 ) [*]( 3 ursatio libri 4 asequentibus B nescio quia R, ne si quis Bv (corr. Cochl.) 5 prescriptos G qui ad B 6 pertinet om. G obicistis (sic) G uos] non G 7 qui pacem om. RBvb f;Cochl. ex coni. add. unitatem post excipere) adeo commend. B 8 charioijem (n expttnc. et r i. mg. add. m. 2) G quam] qua G 9 propositi RB, praepositi vb 10 iam probate G 11 quid nostra] quid nos (t. mg. add. m. recent. lego quid ad nos) G (quatiuor illos uersus quid nos—oleum quoque -continentes lineae notant in G) fuerunt RB 12 operatus G constat B 13 et unum e (corr. Cochl. uinum) 14 deo om. B sacrificium deo G 16 tamen sapore (om. in) RBv (CochZ. coni. liquor) sapore intz (tz eras.) G chrysmatis R, chrismatis B 18 malos] in caelos v (inciuiles aut in caede emend. Cochl.) 19 cui numquam RB 22 haec] et G 23 est in libro leuitico G .,,,,.\'.. )

dormiens cum muliere habente maritum, occidetis utrosque. unus deus et duae diuersae uoces. denique cum Phinees, filius sacerdotis, adulterum cum adultera inueniret, leuauit cum gladio manum et inter duas uoces dei dubius stetit. hinc ad illum sonabat: non occides, inde sonabat: occidetis utrosque. si feriret, peccaret; si non feriret, delinqueret. elegit melius peccatum, ut percuteret. et forte non defuerant, qui huius rei uindicem quasi homicidam notare uoluissent. sed ut ostenderet deus aliqua mala bene fieri, locutus est dicens : Phinees mitigauit iram meam. et placuit deo homicidium, quia uindicatum est adulterium. quid? si et modo deo placuit, quod passos uos esse dicitis, qui unitatem cum toto orbe terrarum et cum memoriis apostolorum, quae deo placita est, habere noluistis?

Inuitus cogor hoc loco etiam illorum, quorum nolo, hominum facere mentionem, quos uos inter martyres ponitis, per quos tamquam per unicam religionem uestrae communionis homines iurant. quos quidem uellem silentio praeterire, sed ratio ueritatis se sileri non patitur, et ex ipsis nominibus contra unitatem inconsiderate rabida latrat inuidia et aspernantes aliqui accusandam aut fugiendam aestimant unitatem, quod Marculus et Donatus dicantur occisi et mortui. quasi omnino in uindictam dei nullus mereatur occidi! nemo erat laedendus ab operariis unitatis, sed nec ab episcopis mandata [*]( 5 & 6 cfr. p. 85, 22. 28 10 Num. 25, 11 ) [*]( 2 ntrosque] add. in RBvb in primo libro regnorum, del. Casaub. denique dum ob 3 finees libri (sic semper) filius eleazar sac. G (p. 87, 14 et in G deest eleazar) 5 occidas RBvb 6 occideris B. occide G et\' si fer. B feriret] fieret (utrimque) RB et si non G 8 denotare G 12 quid etsi RB uos passos G 14 quod deo placitum G, quae d. placitae (placite B) sunt RB habere non uultis G 16 quos] Ia qd\' B 17 per unam G regionem (li 8. l. m. 1) B 20 rabida om. RBvb 21 unitatem om. G 22 occisi uel m. G 23 in uindicta G meatur B 24 mandata} sequuntur in v Christiani quod borrerent-uidebatur auditum, quae recte leguntur p. 100, 14 sfJ..; quae supra sunt mandata diuina - et non uultis (p. 88, 4) inserta sunt supra (cfr. p. 84, 3) )

diuina contemni debuerant, quibus praeceptum est: quaere pacem et consequeris eam, et iterum: quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum, et iterum: felices pacifici, quia ipsi filii dei uocabuntur. hoc qui nec libenter uolebant audire nec deuote facere uoluerunt, quicquid potuerunt pati, si occidi malum est, mali sui ipsi sunt causa.

Sed arguendus, ut dicitis, uobis uidetur esse Macarius, quod sine uoluntate dei aestimatis eum hoc facere potuisse. habetis huiusmodi reos antiquos: accusate primo Moysen ipsum legislatorem, qui cum de Sina monte descenderet, prope necdum propositis tabulis legis, in quibus scriptum erat: non occides, tria milia hominum uno momento iussit occidi. Macarium differte paulisper, Phineem, filium sacerdotis, quem paulo ante memoraui, primo in iudicium prouocate : si tamen inueneritis praeter deum aliquem iudicem. nam quod accusatis in persona ipsius, a deo laudatum est, quod in zelo dei factum est. subprimite interim uoces, quas in Macarium dictat inuidia. recurrite primo ad Heliam prophetam, qui in riuo Cison, cum pareret uoluntati dei, quinquaginta et [*](1 Pa. 33, 15 2 Ps. 132, 1 4 Matth. 5, 9 11 cfr. Exod. 32 13 Exod. 20, 13; Dent. 5, 17; Matth. 5, 21 15 cfr. Num. 25 20 cfr. ni. Reg. 18, 40 ) [*]( 2 consequere G, consequaris b 3 quam om. G 6 uolebant om. G 9 quod om. libri d Bine] si sine G, cum d hoc fecisse G, facere non potuisse bd 11 legem (is s. I. m. 2) latorem R 12 prope] add. i. mg. propere v depositis tab G 13 tria] XXIII adscr. i. mg. v 14 differre (r del. et t i. mg. adscr.) G 16 in iudicio G prouocate (e add. m. 2) R et (Ii,.. subscr. R) si tamen SB 16 aliquem] alterum G (fortasse adulteri uel adulterii legendum) 18 quas] b; di qu"şį (corr. m. 2?) R, quibus Bb in om. B 19 dicta inuidia (in uia B m. 2) recurrit et primo RB, quasi.. dicta in uia v ad prophetam (post ad spatium trium lite.) B ad alium (corr. m. 2 eliam) Rv 20 Cison] add. n G una hora cum uoluntate dei sq. cum praeter uoluntatem dei v (non iusta dei uindicta post Ci3on interpos. Cochl.) -uoluntate (i 8. I. m. 2) R )

quadringentos occidit. sed forte dicatis illos merito occisos, istos indigne: nunquam sequitur uindicta, nisi eius antecesserit causa. uindicauit, ut diximus, Moyses, uindicauit Helias, uindicauit Phinees; et non uultis, ut uindicauerit Macarius. si nihil offenderant, qui occisi esse dicuntur, sit Macarius reus in eo, quod solus nobis nescientibus, sed uobis prouocantibus fecit: quare nobis fit inuidia, cum aliena sint facta? et in uobis est causa, quia propter uos, qui foris fuistis, quamquam et nunc foris esse uideamini, euenisse dicitur, non propter nos, qui intus habitamus et nunquam de radice recessimus. sed quia supra memoratorum personas per ordinem diximus, uideamus, quare Moyses tria milia hominum iussit occidi, quare Phinees duo et quare Helias quadringentos et quinquaginta, quare Macarius duos, quorum nomina - cotidie, ut supra dixi, flabello inuidiae uentilatis. constat in eos uindicasse, a quibus iussio diuina contempta est. nam: non tibi facies sculptile dei uox est et: non facies adulterium eiusdem dei uox est; non sacrificabis idolis idem deus [*]( 12 cfr. Exod. 32, 28 13 cfr. Num. 25, 9 14 cfr. III. Reg. 18, 40 16 Exod. 20, 4; Dent. 5, 8 17 Exod. 20, 14 18 cfr. Eiod. 20, 5 ) [*]( 1 dicitis vb 2 indigne] non nostros G 3 Uindicaipft§ (mus perdttx. et i. mg. corr. m. 2 uit) G ut dixit (sic) M, ut dixit B helyas Bv 4 fines (sic) B non uultis] de trcmspositione cfr. p. 77, 18. sequuntur in R fol. 35" aut gaiesei adhuc paganus (p. 98,17 usque ad libri finem), in B fol. 35* 1 ut gaisei adhuc paganus; quae supra sunt uindicanerit — dicere Gai Sei transposita sunt post ueniebant (p. 77, 18); in v omisso ut eadem sequuntur quae in RB et non uultis ut om. Bald. qui pergit Uindicauit macarius macharius (a aU. corr. ex e ut uidetur) B 5 si om. d sit] sed JRBv 6 sedl et Bvb 7 sint aliena G sunt d 8 qui om. RB_ 9 foras ... uenisse dicitur G 11 memoratas "b 12 tria milia] haec adn. Cochl. i. mg.: textus noster habet de Moyse 23 et de Phinee 24 milia, qui numeri respondent libris sacris (cfr. de eadem numerorum discrepantia prooemium ed. princ.) 13 et quare finees duos G b 14 et quare G 15 flauello (b s. l. m. 2) M, flabella v (corr. Cochl.) omnes istos constat G 16 non facies (non in ras. ex monti corr.) B 17 et non — uox est (l. 18) des. in G 18 eius dei RB ) locutus est et: non facies scisma et: quaere pacem et consequeris eam eiusdem dei praeceptum est. temporibus Moysi populus Israhel caput uituli coluit, quod illis sacrilega flamma conflauit; ideo tria milia hominum occidi meruerunt, quia dei uox uidebatur esse contempta. Phinees adulteros uno ictu percussit: laudari a deo meruit, quoniam diuinorum praeceptorum contemptores occidit. et quadringentos et quinquaginta, quos Helias occidisse legitur, ideo occisi sunt, quia contra iussionem dei, per quod falsi uates erant, dei praecepta contempserant. et illi, quorum nominibus Macarium criminatis, nec a falsis uatibus longe sunt; quia uos deus dixit futuros esse falsos uates, quod proximo loco probaturi sumus; et dum pacem noluerunt respicere, ne in uno cum fratribus habitarent, contra praecepta et contra uoluntatem dei pertinaciter obstiterunt. ergo uidetis a Moyse et Phinee et Helia et Macario similia esse facta, quia ab omnibus unius dei praecepta sunt uindicata. sed uideo uos hoc loco tempora separantes. ut alia fuerint tempora ante euangelium, alia post euangelium; in quo potestis dicere, quia scriptum est, ut a Petro iam gladius conderetur, quo auriculam serui sacerdotis abstulerat, quem seruum potuerat quasi deuotus Petrus occidere. sed Christus pati uenerat, non defendi; et si cogitatum suum Petrus inpleret, in passione Christi uideretur seruus uindicari, non populus liberari. [*]( 1 cfr. I. Cor. 1, 10; 12, 25 Ps. 33, 15 20\' cfr. Matth. 26, 51 ) [*]( 2 dei om. BB edd. 4 hominum om. G 6 et laudari G adeo meruit B praeceptorum] mandatorum G 7 quadringenti edd. praeter v et ante quinquaginta om. G 10 criminamini G 12 esse d om. G quo (d 8. 1. m. 2) R 13 recipere nec in uno ... habitare G 14 precepta dei et uoluntatem pertinaciter G 15 finees (sic) B 16 facta P esse G ab hominibus unius G dei processe sunt (snnt, r s. 1. m. 2 B) uindicte BB, dei processerunt uindicta v 17 separare vb 18 eu/uangelium B (sic fere ubique) altera post G 20 gladius iam G auricula seruo G 21 quem s. potuerat om. B quem] quae B, quo vb quasi poterat (sic) G occidere-suum Petrus om. B 22 si om. Bv 23 inplere BB" uidetur et seruus RBv )

Nam et Macarius gladium a Petro uagina conditum non eduxit — hoc probat deus, dum ad uallem Sion loquitur dicens: uulnerati in te, non uulnerati gladio — aut probate aliquem illo tempore gladio esse percussum. deinde ait: mortui in te, non mortui in bello. quare debetis adtendere, ne temerarium sit eos martyres appellare, qui christianorum nullum senserint bellum. non enim tale aliquid factum aut auditum est, quod in bello christianorum dici aut fieri, solitum est, quod bellum persecutio dicitur, quae operata est sub duabus bestiis ex illis quattuor, quas Daniel de mari ascendentes aspexit. prima fuit ut leo: haec erat persecutio sub Decio et Ualeriano; secunda ut ursus: alia persecutio, quae fuit sub Diocletiano et Maximiano, quo tempore fuerunt et inpii iudices bellum christiano nomini inferentes, ex quibus in prouincia proconsulari ante annos sexaginta et quod excurrit n. fuerat Anulinus, in Numidia Florus. omnibus notum est, quid eorum operata sit artificiosa crudelitas: saeuiebat bellum christianis indictum, in templis daemoni???rum diabolus triumphabat, inmundis fumabant arae nidoribus, et quia ad sacra sacrilega uenire non poterant, ubicumque tus ponere cogebantur. omnis locus templum erat ad scelus, inquinabantur prope morientes senes, ignorans polluebatur infantia, a matribus [*]( 3 dt 5 Es. 22, 2 11 cfr. Dan. 7, 3 sq. ) [*]( 1 et om. BBv 3 gladio et mortui in te non mortoi in bello G (sed in l. gq. deinde ait mortui in te non mortui in bello interciderunt in G) 4 probate illo tempore aliquem G 6 a<Jtendere (t 8. 1. m. 2) R 7 senaerit (n 8. I. m. 2) B, senserunt GtJb 9 bellum om. G 10 sub - » om. v duobus (a e. I. m. 2) B, duobus B 11 ut om. RB 13 dioclytiano R, diucletiano G, diocleciano v 14 etiam impii G bellum cbristianorum inf. B 15 annos LX RB, annos prope septuaginta G 16 anullinus libri innumidia B, in mundicia (corr. i. mg. m. 2) G quod BBv 17 eorum-eaeniebat om. BBfJ 18 fuerat indictum c 19 fomabant a renidoribus G et qui G sacra om. BB edd. sacrilegia libri edcL (cfr. ittdic.) 20 potuerant BB, poterat .... cogebatur Gb 21 omnibus locis t. e. aut sc. BBv 22 a om. BBv. )

paruuli portabantur ad nefas, parentes incruenta parricidia facere cogebantur, alii cogebantur templa dei uiui subuertere, alii Christum negare, alii leges diuinas incendere, alii tura ponere. horum aliquid a Macario factum esse nec uos ipsi confingere poteritis. sub persecutore Floro christiani idolorum cogebantur ad templa; sub Macario pigri conpellebantur ad basilicam. sub Floro dicebatur, ut negaretur Christus et idola rogarentur; contra sub Macario commonebantur omnes, ut deus unus pariter in ecclesia ab omnibus rogaretur. ergo cum uideatis christianorum nullum fuisse bellum — et sine bello aliquos mortuos esse commemorat deus, cum dicit: et mortui in te, non mortui in bello — et dubios martyres posse eos esse, qui non sint uel ad sacra sacrilega prouocati uel ad inmunda incensa uel ad negationem nominis dei, et cum ad martyrium non sit transitus nisi per confessionem, quomodo dicitis martyres, qui non fuerunt confessores, aut quis eorum negare coactus est et confessus est Christum? si igitur nec martyrium sine Christi nominis confessione esse potest et nemo confessus est et in uindicta praeceptorum dei factum est, quod factum esse dicitis, et a nobis factum esse aliquid non probatis, cum id, quod factum est, et deus dixerit sic futurum esse et eius sunt uindicata praecepta: uidete, ne non solum uanum sed etiam superstitiosum sit sine bello mortuos ibi ponere, ubi sunt, qui in Christum confessi pro dei nomine mori potuerunt. aut si eos martyres esse uultis, probate illos amasse pacem, in qua prima sunt fundamenta martyrii, aut dilexisse deo placitam unitatem, aut habuisse [*]( 11 Es. 22, 2 ) [*]( 1 paruuli] parui liberi BBvb cruenta RB 2 alii urguebantur (urgeb.. B) RB, al. urgebant v 3 accendere RBv (cfr. I. 14 ad inmunda incensa) 4 factum est RB uos om. RB 5 confringere B 8 commemorabantur homines ut G 9 unus in una ecclesia parlter G ergo cum-potuerunt aut (u. 25) om. BBvb 13 ad (adscr. i. mg. m. 2) G 25 si supra memoratos nideri martyres uultis BBvb (cfr. laevn. u. 9) 26 a masse G sunt prima G 27 martyrii (add. i. mg. m. 3 martyrium) G ) cum fratribus caritatem. nam omnes christianos fratres esse et in primo libello probauimus et in quarto procul dubio probaturi sumus. quos dicitis debere appellari martyres, noluerunt fratres agnoscere, nullam habuerunt caritatem. nec dicatur ad excusationem, quia traditoribus communicare noluerunt, cum manifestissime probatum sit eosdem ipsos filios fuisse traditorum. nulla igitur est excusatio, quia caritatem illos non habuisse manifestissime constat, sine qua nullum nec nominari potest uel esse martyrium, sine qua maxima et imperiosa uirtus caret effectu, sine qua nihil ualet omnium scientia linguarum, sine qua nihil potest etiam societas angelorum apostolo Paulo dicente: si habeam in me potestatem imperandi montibus, ut transferant se de locis in loca, et loquar omnium gentium linguis, etiam angelorum et corpus meum flammis tradam et caritatem in me non habeam, nihil sum; sed ero aeramentum tinniens in deserto, ut pereat uocis opus, ubi nullus occurrit auditus. si tanta res, si beatus Paulus, si uas electionis quamuis in imperiosa uirtute et angelorum societate pronuntiat se nihil esse, nisi caritatem habuerit, uidete, an non dicantur martyres sed aliquid [aliud] appellari mereantur, qui caritatis desertores pro eadem desertione pati aliquid potuerunt.

Gaudet totus orbis de unitate catholica praeter partem [*]( 12 I. Cor. 13, 1 sq: ) [*]( i 1 omnes nos G 3 debere om. G appellare (i 8. I. m. 2) R, appellare B quia noltiernnt vb 6 eodem B . 8 nullum uel nominari G 9 martyrium (adscr. i. mg. m. 2) B 10 omnium] et omnis RBv (sine qua—linguarum imo in margine posita m. 1 R) 11 lingrum (a s. I. m. 1) B etiam nichil potest G 13 locis suis G 15 et corpus-tradam et om. G 16 erramen-. , tum B 17 ut deserto v (corr. Cochl.) ut] ubi G (cfr. p, 94, 8) .18 tantares . (sic mterp.) G paulus (u in au corr. uidetur m. 1) B 19 in] cum Gb 20 pronuntians RB 21 dica G aliud omissum in codd. unctnaui 24 de unitate om. G catholice G. )

Africae, in qua incendium de scintilla conflatum est. ab operariis unitatis querimini nescio quae esse commissa. hoc non queritur Italia, non Gallia, non Hispania, non Pannonia, non Galatia, non Graecia, non cum tot prouinciis suis Asia. quia nihil illic fuerat emendandum, nullus illuc missus est emendator, quia nihil illic fuerat scissum, nullus illuc missus, ut ita dixerim, sartor. et hic in Africa iamdudum populo in unitate manente uestis fuerat sana, aemula manu inimici discissa est. pendebant quodammodo panni de una uestis origine et de una radice uenientes ab inuicem diuisi sunt rami. ut quid se pars parti anteponit? ut quid se super alterum pannum alter pannus extollit, cum meliorem se probare non poterit? quid enim? si dicat contemptus pannus: \'quid te tantum extollis? nonne pares creuimus, in manibus conficientium simul fuimus, apud lotorem pariter mundati sumus? inimicus nos uoluit ab inuicem excidere, aduersarius pulchritudinem nostram uoluit deformare.\' in parte uestis adhuc unum sumus, sed in diuersa pendemus. quod enim scissum est, ex parte diuisum est, non ex toto, cum constet merito, quia nobis et uobis ecclesiastica una est conuersatio, et si hominum litigant mentes, non litigant sacramenta. denique possumus et nos dicere: \'pares credimus et uno sigillo signati [*]( 1 conflatm (m eras. uidetur) 11 (confl. est ab operariis unitatis. sic i interp. v) 2 querimoni (i s. I. m. 1) B, loco huius uerbi in v in qua crimina que G, qua B 3 non solum quer. G italia non om. G non gallia om. RBv (utrumque repos. Dup.) hyspania B panonia (n s. l. m. 1) R 4 galathia G grecia BG, gretia B 5 quia nil B 6 emendator-illuc missus om. BBvd 7 sator (corr. i. mg. m. 2) G 9 quodadmodum BB 10 ab inuicem-anteponit om. BBvb 11 supra vb (se om. b) 12 melior 6 se (t. mg. lego meliorem m. rec.} G, sc meliorem se probare v 13 ut quid tantum te G quid te—creuimus om. v 14 nonne] in oue Gb (probante Albasp.) in manus G conficientium. Simul sq. sic interp. Cochl. 15 pariter om. B 16 uo-, luit nos G excidere] scindere G 18 pendimus RB 19 ex toto.\' conscissum. Et merito (om. cum constet) Gb (mutauit concisum Bald.) 20 quia una est et n. et u. ecclesiastica conuersatio G 21 tamen non G 22 credidimus G et ante uno om. G ) sumus nec aliter baptizati quam uos, testamentum diuinum pariter legimus, unum deum pariter rogamus, oratio dominica apud nos et apud uos una est. sed scissa, ut supra diximus, parte partibus hinc atque inde pendentibus sartura fuerat necessaria.\' et tamen huius rei artifex aut operarius dum uult uestem in antiquam faciem reuocare, uicina fila conpungit. displicet tibi sartor, qui scissuram dam sanat, uulnerat; ille tibi [magis] displiceat, qui fecit, ut sartor peccare potuisset. et quae in uos ab operariis unitatis dicitis esse commissa, aut ad parentes uestros pertinent, quorum causa facta sunt, aut ex uoluntate dei descendunt; nos autem inde alieni sumus.

Quid? si quamuis aspera, tamen, ut diximus, cum uoluntate dei uidentur esse commissa? legimus enim in Ezechiele propheta parietem dealbatum. cui deus comminatus est tempestatem, pluuiam et lapides petrobolos et accusationes: erunt, inquit, falsi uates, qui aedificent ruinosum parietem dicentes: pax, pax; et ubi pax? recordamini, quomodo a uobis iamdudum matris ecclesiae membra ab inuicem distracta sunt. non enim unamquamque domum semel seducere potuistis. aut abiit uxor et resedit maritus, aut parentes seducti sunt et filii sequi noluerunt, aut stetit frater sorore migrante. persuasionibus uestris diuisa sunt et corpora et nomina pietatis et non potuistis praetermittere, quod [*](16 cfr. Ez. 13, 10 ) [*](1 quam uos] add. in Gb nec aliter ordinati quam uos 2 legimus pariter edd. pariter post deum om. RBv 3 et apud nos G sed scissura u. s. diximus facta partibus G scissura B 4 inde (s. l. m. 1) B fuerat] erat B 8 magis om. RBv (uncinaui superfluum) ut] ubi G (cfr. p. 92, 17) 9 et am. G quae uos v 11 descendit RB nos tamen inde BBv 12 si qui si G ut dixi BBvb 13 uiderentur G in ezechielem prophetam RB ezechielo G 15 petrobolus (sic) G, petrouolosifcRt) (elf. p. 96,6) accusationem v 16 aedi- » iicent (a 8. l. m. 2) B, edificant (a corr. exe) B 17 ubi est pax G (cfr.p. 95, 2) 19 distructa R, destructa B 20 sed aut abiit Gb iuit uxor RBvb 22 suasionibus 13, partitionibus v et om. RBvb)

legitimum est. utique dixistis: \'pax uobiscum,\' cum deus contra: pax, et ubi pax? hoc est dicere: quid salutas, de quo non habes ? quid nominas, quod exterminasti ? salutas de pace, qui non amas pacem. hi, inquit, aedificant ruinosum parietem. domus dei una est; qui foras exeuntes partem facere uoluerunt, parietem fecerunt, non domum, quia non est alter deus, qui alteram domum inhabitet. ideo parietem fecisse dicuntur falsi uates, in - quo si ianua fuerit conlocata, quicumque intrauerit, foris est. nec lapidem habere angularem unus paries potest, qui lapis est Christus duos in se suscipiens populos, unum de gentibus, alterum de Iudaeis, qui nodo pacis iungit utrumque parietem. nam quot commoda habet domus, tot incommoda paries: domus inclusa custodit, tempestatem retundit, pluuiam diffundit, latronem aut furem aut bestiam non admittit; sic et ecclesia catholica omnes filios pacis gremio et sinu suo conplectitur; contra paries, qui est aedificatus ruinosus, nec lapidem angularem sustinet et ianuam sine causa habet nec inclusa eustodit, pluuia udatur, tempestatibus caeditur nec potest arcere latronem nec uenientem prohibet furem. paries de domo est, sed domus non est; et pars uestra quasi ecclesia est, sed catholica non est. et dealbant, inquit, eum, hoc est quod uos solos sanctos aestimatis. querimini uos sine nobis aliqua esse passos; ergo [*]( 2. 4 . 22 cfr. Ez. 13, 10. ) [*]( 1 utique legistis B cum] et G 2 pax pax et ubi est pax G i 3 habes, quid [nomines? v quod (i 8. I. m. 1) nom. R 4 qui—pacem om. BBv pacem om. b hii... edificabunt G 5 dei om. B partem] parietem G 8 si om. v fuerit ianua G 9 foras RB angularem bis pos. in B, ungularem (hic et l. 17 u init. del. et a corr. i. mg. m. 2) habere G 10 quia v lapis om. G 11 qui] cui v 12 nodo] t modo B, (expunx. et i. mg. corr. m. 2) G quod (t 8. I. m. 2) R, quod Bv (corr. Cochl.) 13 in commoda G 14 tempestatem retundit om. RBv pluuiam defendit coni. Barth. aut feram bestiam G 15 sic et in BB 18 inclausa Bv pluuiis G, pluuiae datur b 20 furem] feritatem G paries enim res de ... Gb 21 et parscatholica non est om. v ) constat uos solos aliqua passos, quia aliud est tempus pacis, aliud tempus persecutiouis. si persecutionem putatis, dicite, quid uobiscum passae sint uniuersae prouinciae, in quibus ecclesia catholica est constituta? sed quia uindicta fuit, non persecutio, solus paries passus est, cui deus interminatus est tempestatem, pluuiam et petrobolos et accusationes. sic enim locutus est: quid aedificastis ruinam? quid dealbastis? quid linistis? hoc contra uoluntatem meam est, dicit dominus. displicent uobis tempora nescio cuius Leontii, Ursacii, Macarii et ceterorum. emendate uoluntatem dei, si potestis, qui dixit: contra parietem exurgam cum ira mea et inmittam tempestatem nimiam et pluuiam, diluuia et lapides petrobolos et percutiam parietem ruinosum et dissoluentur conpagines eius. sed ne quis uestrum dicat: si unitas bonum est, quare totiens facta durare non potuit ? ideo, quia sic res ipsa a deo est ordinata, qui comminatus est tempestatem, pluuiam, lapides et accusationes, et istae quattuor res non poterant uno tempore fieri. fuit primo tempestas sub Ursacio: agitatus est paries, sed non cecidit, ut haberet pluuia, ubi operaretur. secuta est pluuia sub Gregorio: udatus est paries, sed non maduit, ut haberent lapides, ubi operarentur. post pluuiam seeuti sunt lapides sub operariis unitatis: dispersus est paries, sed de fundamentis suis se iterum reparauit. iam tria peracta sunt: debentur [*]( 7 & 11 cfr. Ez. 13, 13 ) [*]( 1 aliqu99 (corr. m. 1) R, aliquas (sic) B 2 tempus om. Bvl sij ipsi RBv 3 sunt RBvb in quibus est ec. cath. constituta G t) est post interminatus om. G 6 lapides petrob. G, 6 & 13 petronolos RBv (cfr. p. 94,15) accusationem v 7 edificatis Gb dealbatis G 8 quid linistis om. G lauistis vb est om. G 9 leonti ursaci RB 12 et mittam G 13 diluuia] diluentem G et petrouolos v 14 ne qui G 15 totius (corr. i. mg. m. 2 totiens) G 17 lapidem RB accusationem vb 18 uno] in omni v 19 sub Urs. om.RBvb ursatio G 20 occidit R ubi] ut v secunda est v 21 sub Gr. om. RBvb 22 sub op. un. om. RBvb , 23 disparsus (e s. l. m. 2) R, sparsus G paries om. vb de om. Gb ) uobis accusationes, sed quomodo et quando, nouit ille, cui placuit de nobis ista nuntiare.

Et ne aliquis de hoc intellectu dubitaret, deus addidit dicens: non sunt, quae dico, de luto aut de latere aut de pariete, sed de falsis prophetis, qui seducunt populum meum. hoc uerbum \'seducunt\' uidete, cui parti conpetat. nobiscum erant omnes, nobis absentibus inruistis; sed ut haberetis, quos habere desiderastis, non potuistis nisi seducere, et quae sint uerba seductionis uestrae, omnibus notum est. uestrum est dicere: \'adtendite post uos\', uestrum est dicere: \'redimite animas uestras\', uestrum est dicere hominibus fidelibus et clericis: \'estote christiani\'. sed cum dicitis: \'adtendite post uos,\' contra euangelium facitis, ubi dictum est: nemo tenens manicam aratri post se adtendens intrabit regna caelorum. et uultis scire, quid meruit, qui post se adtendit et qui ante se? recordamini Sodomorum fugitiuos, Loth et uxorem eius: quae post se adtendens in statuam salis mutata est, qui ante [se] prospexit, euasit. quid est ergo, quod dicitis: \'adtendite post uos T nam et cum dicitis: \'redimite animas uestras\', unde illas emistis, ut uendatis? quis est ille nescio quis angelus, qui nundinas [*]( 4 cfr. Ez. 13, 9 & 10 14 Luc. 9, 62 17 cfr. Gen. 19, 26 ) [*]( 1 ille] deus G cui pl.] complacuit (o in ras. corr.) B 3 aliquid G dubitare ⋀ (t. mg. m. 2 ys. tur) G 4 hec que G aut de latere a tt om. BBvb 5 sedicnnt (u 8. l. m. 1) B 6 uerbo (0. 8. I. m. 2) B, ob 7 nobis absentibus BB inruistis] erupistis G 8 et ut b desideratis G, desideratis (s 8. I. m. 1 ut videttw) B 9 sint (corr. ex sunt) B, sunt (om. uerba) G 10 uestrum est d. adt. post uoa] haec verba omims quae sequuntur uestrum e. d. redimite animas uestras podta turti post t. estote christiani G 10 & 13 adtendite (t 8. I. m. %) B, (sed nihil mutatum u. 16 & 19) 15 intrauit BB \' in regna G 16meruerit G et quid qui ante G 17 et om. v eius Molasaadon G 18 adtendit BBv mutata] effecta G ante se edd. 19 eat om. B 20 et d om. G 21 uenatis (d 8. l. m. 1) B quis est nescio qui angelus BBvb quis est ille angelus G (utntmque contexuit Dwp. scribens qua supra sunt) v ) [*]( XXVI. ) [*]( . 7 :• )

facit animarum? cum dicitis: \'redimite animas uestras,\' redemptori renuntiatis, cum solus Christus sit redemptor animarum, quas ante eius aduentum diabolus possidebat. has sanguine suo Christus saluator noster redemit apostolo dicente: empti enim estis pretio magno. constat enim sanguine Christi omnes redemptos. Christus non uendidit, quos redemit, animae emptae a Christo non potuerunt uendi, ut possint, sicut uultis, a uobis iterum redimi. aut quomodo potest una anima duos dominos habere ? aut numquid est alter redemptor? qui prophetae nuntiauerunt alterum esse uenturum? quis Gabriel iterum ad alteram Mariam locutus est? quae uirgo iterum peperit? quis uirtutes nouas aut alteras fecit? si nullus est praeter unum, qui redemit animas omnium credentium, quid est, quod dicitis: \'redimite animas uestras?\' iam illud quale est, quod hominibus christianis, etiam clericis dicitis: \'estote christiani ?\' et cum miraculo quodam unicuique audetis dicere: \'Gai Sei, Gaia Seia, adhuc paganus es aut pagana?\' eum, qui ad deum se conuersum esse professus est, paganum uocas, eum, qui uel a nobis uel a nobis non in nomine nostro nec uestro sed in nomine Christi tinctus est, paganum uocas — sunt enim, qui et a uobis baptizati sunt et ad nostram communionem postea transierunt — eum, [*](6 I Cor. 6, 20; 7, 28 ) [*]( . 1 fecit G cum dicjtis-redemptor animaram om. RBfJ 6 pretio om. G enim] ergo G 6 quos] quod G 7 a om. B uendi] distrahi G 8 aut] ut B 9 aat] an BB, at vb 10 ant qui G quem proph. BBfJ pronunciauerunt? Alterum v uènturum] christum G 11 gabrihel RB 13 redimit vb 16 admiraculo BBvb quaedam v 17 audetis om. BBvb gaisi uel gaiseia G Gai sei B, gaise BJ de transpos, cfr. p. 77, 18; 88, 4; sequuntur hoc loco in B fol. 32h et in B fol. 316 1 non querebat illud-et non uultis (aultis ut B). quae supra sunt gaisei adhuc paganus sq. leguntwr *n B fol. 35" post uindicauit finees et non uultie (p. 88, 4), in B fol. 35* 1, m c p. 39 Gaia Seia OM. BBv es om. BBv aut] uel G 18 paganeum (paganum B) qui RBfJ (corr. Coehl.) 20 nec] uel Gvb est om. BB 22 a communione nostra minime recesserunt et nt ipsos seducas paganos uocas G transierunt] paganum aocas eum BBvb) qui deum patrem per filium eius. ante aram rogauerit, paganum uocas. quicumque enim crediderit, in nomine patris et filii et spiritus sancti credidit, et tu eum paganum uocas post professionem fidei. si aliquis christianus, quod absit, deliquerit, peccator dici potest, paganus iterum esse non potest. sed haec omnia uultis nullius esse momenti; ac si tibi consenserit, quem seducis, unus consensus et manus tuae porrectio et pauca uerba iam tibi christianum faciunt de christiano, et ille uobis uidetur christianus, qui quod uultis fecerit, non quem fides adduxerit.

Et si seductioni uestrae paulo tardius fuerit adcommodatus adsensus, etiam illa uobis argumenta non desunt, quibus quasi facile etiam nolentibus, quod uultis, suadere possitis, dum dicitis auditum esse ex ore eorum, qui iamdudum in uestro collegio fuerant, quod, qui gustaret aut acciperet de sacrificio aduentantis unitatis, de sacro gustare uideretur. non negamus ab aliquibus esse haec dicta, quos constat [*]( 1 ante horam codd. v (corr. Cochl.) rogauit G paganum uocas transpos. post transierunt (p. 98, 22) edd. praeter v 2 credidit G 3 pad ganum supple Cochl. 4 aliqui (d s. I. m. 2) B, aliquid Bvb absit unusquisque deliquerit BBvb delinquetet c 5 paganis G paganus -potest om. B esse iterum R 6 at si v tibi ipsi vd 9 nobis bl om. B uidetur (bi 8. I. m. 2) R, uidebitur Bvb non quem] numquam B, (corr. i. mg. non quem) G 10 adduxerit] Explicit Liber Tercius Sancti Optati G fol. 36 b; add. i. mg. m. 2 desunt nonnulla et infra scr. m. 3 Immo exstant in fine lib. 7; quae supra leguntur, inserta sunt in G fol. 63 b (libr. VII, c. 5), ubi imo mg. adscr. m. rec. Transpos. ei 3. lib. idem est ordo in C fol. 141 — 15 \\ ubi add. i. mg. m. rec. Pars libri III in editis. quae supra sequuntur, et hoc in loco libri III et repetita libr. VII, 5 exhibent R fol. 63 \\ B fol. 66 bl (R IB\' uel BPB1 lectionum discrepantias, quae pertinent ad libr. III uel VII, numerus omissus librorum indicat consensum.) 11 ut si ROG,: si om. B1 H seductioniş (sic) Bl, oednctionis B\'v 12 adsensns s s. I. m. 1 C, m. 2 B 13 quasi quale BIBIł1 fidle B1 \' 14 auditum] aut dictum BlBlv ore om. B1 15 qui om. B1 16 aduen##» unitate CG (in utroque lacun. 6-8 litt.) unitatis om. BaB2 gnstaret (t fin. eras.) B* 17 bec dicta esse G hęc B* ) [*]( 7* )

postea tota securitate fecisse, unde paulo ante populos deterrebant. sed alia ratio exegit has uoces, alia inuitauit in factum. nam ut haec dicerent, qui feruntur ista dixisse, opinio falsa eorum aures et omnium populorum conpleuerat. dicebatur enim illo tempore uenturos esse Paulum et Macarium, qui interessent sacrificio, ut, cum altaria solemniter aptarentur, proferrent illi imaginem, quam primo in altare ponerent, et sic sacrificium offerretur. hoc cum acciperent aures, percussi sunt et animi et uniuscuiusque lingua in haec uerba commota est, ut omnis, qui haec audierat, diceret: \'qui inde gustat, de sacro gustat\'. et recte dictum erat, si talem famam similis ueritas sequeretur. at ubi uentum est a supradictis, nihil tale uisum est ex eo, quod fuerat paulo ante fama mentita: nihil uiderunt christiani oculi, quod horrerent, nihil probauit aspectus ex his, quibus perturbatus erat auditus. uisa est puritas et ritu solito solemnis consuetudo perspecta est, cum uiderent diuinis sacrificiis nec mutatum quicquam nec additum nec ablatum. pax a deo commendata uolentibus placuit; quare nullus eorum debet argui, qui de collegio uestro ad pacem [*]( 2 exigit BI BftJ alias inuit. Blv 4 aures om. B7 oppleuerat BBvb p r (opleuerat B1) 5 esse cmt. BIB.., 7 proferent (r 8. l. m. 1) C illic BiB.., 7 altkre (e perdvctum) C, altari G et om. BIB\'tJb 8 acceperant B2 perculsi CGb 9 sunt om. BaB? et post sunt om. CG unusquisque J51 10 haec om. CGB\'J, hoc Bbb s audierit (a 8. I. m. 2) C hoc diceret CG quid inde B1, . qui/inde (lift. distin.) B* inde om. b 12 at (t corr. ex d m. 2) C, ad (t 8. I. m. 2) B2, et at B* supra cJiç dictis (sic) Bs et nihil (nichil .Bl, nil B1) BBv 13 mentita fama vb nichil BIt nil B* 14 uiderant B*. oculi christiani BlBlb oculi] sequuntur in v non sunt (apostolum imitati add. aochl.) Qui ait (cfr. p. 84, 3) — mandata diuina(qfr.p. 86,24) quodhorrerent sq. horretent]hortarent B2 nichilBIG, 11 ml B2 probabit BIt1, probabit (u 8. l. m. 2) B*t prouabit BI 15 ex iis edd. praeter v fuerat CG 16 soli"\';\' (0 s. I. m. 1) Bf, solita v perfecta RtВl, perg|pecta (corr. m. 2) C 17 diuino sacrificio JlilJl i nec auditum BlfJ 18 ablatum] albatum v a om. b placut (i 8. I. m. 1) C ) transitum fecit. qui fuerant sinistra opinione turbati, simplici ac pura ueritate firmati sunt. nec dicatur de amaro fecisse dulce aut de dulci amarum. amaritudo, quae de falsitate uidebatur fuisse nuntiata, in sinu opinionis resedit ac remansit; ueritas perspecta oculis dulcedinem suam in se habens a falsae opinionis limitibus separata est. ergo nec de amaro factum est dulce nec de dulci amarum, quia et aliud et extra est, quod est uisum, et longe fuerat, quod uidebatur auditum. quare uides te sine causa fecisse conuicium fingens pro arbitrio, quod uoluisti, ut Macarium et Taurinum lacerares. perdidisti, quod sapiens uideris, dum sensus tuos inuidia deprauauit et intellegendi tibi aditus clausit. [*](1 sinistra] in ista RxBxv opinione sinistrae (sinistre B1) partis iftB* simplicia ac B* 2 pura (in ras. a m. 2) C, plura (вic)Rt> plura B pip-pura (sic) R1, plena v firmati] turbati BPB* dicantur BBGrvb fecisse dulcem CRWG 8 ant] nec J:\'B2 de dulce libri 4 fuisse a nidebator BPB2 resedit ac] sed dicta (n a. I. m. 2) B*, aedductaBt, sed ditare mansit v (sedit ae mansit coni. Coehl.) 5 ueritas] ab syll. tas incipit fol. 67* 2 in B2, cuius margo mutilatus nonnuUa ex prima uersuwm decade absumpsit, quae tmeinaui: dul[cedi]nem, habe[ns a], limitib[nsl, de[ama]rum, d[nl]ce, [et extra], lon[ge], [au]ditum, an[te] oculis perspecta CG suam om. CGv false B2 6 limitibus dupl. O pos. B2 separatam (om. eat) v de amaram (o a. I m. 2) B1 facta est ZisBB (a estin ras.) 7 nec dulce R\'lВt, nec de dulce Rl0BtO ft qui (a It. I. m>. 2) BxBl, quae B2, que B7, qui v (corr. Oochl.) et aliud] ęliud (corr. i. mg. m. 2 a) G est et ez. est BPB7 8 quod uid.] quo diuidebatur (di in ras.) B* auditum] sequuntur in CGBPB* sed ut ad (ad m. 1 B1) paulo ante dicta (dictum R2JJ\'l) redeamus iam ad illum locum sq. (tfr. libr. VII, 6) EXPLICIT LIBER TERTIVS (rubr.) Rl fol. 36* , Explicit liber tercius Bl fol. 36. 1, Expliçit liber III v itemque finitur in b 9 quare uides—aditus clausit] haec ex libr. IIII, 9 tramposita, ubi excipiunt uerba ad nos uenire uiderentur. inde ab editione Dupiniana libri III ultima exhibentur fecisse om. RBv et fingens b 10 arbitrio tuo RBx taurinum et macharium RBv 12 auditus G clausit] add. in codd. probatum est (cfr. finem libr. IIII))