Divinarum Institutionum

Et quoniam de philosophorum erroribus loquimur, Stoici naturam in duas partes diuidunt, unam quae efficiat, alteram quae se ad faciendum tractabilem praebeat: in illa prima esse [*](EPITOME 2-21] c. 62, 4 s. (a qui quia). c. 3, 1—19] cf. 62, 8. A) [*](UCTORES 14 ss.] Tusc. I 41, 99; cf. Plat. Apol. Socr. pag. 42 A. ) [*](BHP] 3 passioni* (s er.) H et s. 1. P2 errori (e ex o m. 1 uel 2) B et om. H 4 esse possit H 5 i*ta (s er.) P eius quoque B 7 scientiaeque P 9 iuclausa P neque liberius euagari owt. P 10 inspicere H notitiae P1, corr. P3 13 sed ex set H2 et (ante docere) om. H 14 Marcus om. H sententia H socratis (i in ras. ex e ? m..2) B platone* (m er.) B 15 tranferens H dicentis (alt. i ex e m. 2) B emigraret uita P 17 utrum autem sit melius codd. Cic. sit om. H diril Px hominem quidem scire arbitror neminem codd. Cic. 21 uocum] rerum H 23 unam om. H efficiant H efficiat alteram quae om. P 24 \'I!sse primS (signa erasa uid. quibus ordo uerborum restitutus erat) P )

quomodo potest idem esse quod tractat et quod tractatur? si quis dicat idem esse figulum quod lutum aut lutum idem esse quod figulum, nonne aperte insanire uideatur?

at isti uno naturae nomine duas res diuersissimas conprehendunt, deum et mundum, artificem et opus, dicuntque alterum sine altero nihil posse, tamquam natura sit deus mundo permixtus. nam interdum sic confundunt, ut sit deus ipse mens mundi et mundus sit corpus dei, quasi uero simul esse coeperint mundus et deus ac non ipse mundum fecerit.

quod et ipsi fatentur alias, cum hominum causa praedicant esse fabricatum, et esse sine mundo, si uelit, possit, siquidem deus est diuina et aeterna mens, a corpore soluta et libera. cuius uim maiestatemque quoniam intellegere non poterant, miscuerunt eum mundo id est operi suo.

unde est illud Vergilianum:

1. totamque infusa per artus
2. mens agitat molem et magno se corpore miscet.

ubi est ergo illud quod idem ipsi aiunt, et factum esse diuina prouidentia et regi? si enim fecit mundum, fuit ergo sine mundo; si regit, non utique sicut mens corpus regit, sed tamquam domum dominus, nauem gubernator, auriga currum, nec tamen mixti sunt iis rebus quas regunt.

nam si haec omnia quae uidemus dei membra sunt, iam insensibilis ab his constituitur deus, quoniam membra sensu carent, et mortalis, [*](EPITOME 11J cf. c. 63, 7. ) [*](AUCTORES 12 s.] cf. I 5, 25. 16 s.] Aen. VI 726 s. ) [*](BHPj 1 alterum sine altero] altera H quicquam addidi, cf. nihil posse 7, (esse) posse Parrhasius 2 malim (sed) quomodo esse idem (corr. m. 1 ?) B idem] id enim H 3 idem/Iii (m ex n, 1 uel 2 litt. er.) P lutum om. H 4 uidebitur B 5 uer*issimas (s er.) H 7 nihil (ihil in ras. ex 2 litt. m. 2) B permixtus P, terminatus BH; cf. 14 (miscuerunt) 17. 22; 589,16.22 8 confundiuntj H2 9 dei] di quasi di (exp. m. 3) P 11 esse fabricatum] cf. pag. 582, 8 12 uix uel ante uel post esse excidit deus est om. B 13 mens] meus dicatur B ruim\' B7 maiestatem B1 (que s. I. B2) H 14 noniiitcllegere (corr. m. 1 ?) B eam P 16 totamque (que in ras. ex 2 uel 3 litt. m. 2) B 17 magniOj H2 18 ipse Bl, corr. B2 19 fecirV P3 22 iis edd., his G 23 sint H1 an iis ? 24 sensu. (m er.) B )

possum enumerare quotiens repentinis quassatae motibus uel hiauerint terrae uel desederint in abruptum, quotiens demersae fluctibus et urbes et insulae abierint in profundum, frugiferos campos paludes inundauerint, flumina et stagna siccauerint, montes etiam uel deciderint abrupti uel planis fuerint adaequati; plurimas regiones et multorum fundamenta montium latens et internus ignis absumit.

et hoc parum est si membris suis non parcit deus, nisi etiam homini liceat aliquid in dei corpus: maria extru- . untur, montes exciduntur et ad eruendas opes interiora terrae uiscera effodiuntur. quid quod ne arari quidem sine laceratione diuini corporis potest? ut iam scelerati atque impii simus, qui dei membra uiolemus.

patiturne ergo uexari corpus suum deus et debilem se uel ipse facit uel ab homine fieri sinit? nisi forte diuinus ille sensus qui mundo et omnibus mundi partibus mixtus est, primam terrae superficiem reliquit ac se in ima demersit, ne quid doloris de adsidua laceratione sentiret.

quodsi hoc uanum et absurdum est, tam igitur ipsi eguerunt quam haec indigent sensu, qui non perspexerunt diuinum quidem spiritum esse ubique diffusum eoque omnia contineri, non tamen ita, ut deus ipse, qui est incorruptus, grauibus et corruptibilibus elementis misceatur.