Divinarum Institutionum

ergo satius est aut effugere conscientiam aut nos ipsos ultro aperire animum et perniciem rescissis uulneribus effundere: quibus nemo alius mederi potest nisi solus ille qui gressum claudis, uisum caecis reddidit, maculata membra purgauit, mortuos excitauit.

ille ardorem cupiditatis extinguet, [*](EPITOME 17-576, 4] cf. c. 62,1 (remedium) 2 (sanatio). ) [*](AUCTORES 3] de off. III 10,44. 6] ibid. III 19, 77. 9] II Verr. 11, 28. 11] ibid. V 14, 35. 17 qui — excitauit] Matth. 11, 5. ) [*]( m B(G)RHPVJ 1 omniu[s] (littera s incertissima) G effugias] offundas B prodeest B 2 miraliter V 3 et om. H ideo BH, id[eo] G; et deo Schoellio glossema uidetur habere] adhibere codd. Cic. 4 ide* (m er.) P 5 qui ( er., quod add. m. 2) B, qu*a (i er.) H homine J31, in ras. corr. B3 diuinus BG idem Heumannus conI. pag. 574,15; infra 9 6 bono] de bono B uiri RH 7 in facere sed n[e] co desinit codicis G pag. 153 (139), sequitur pag. 154 (140) postrema codicis, cuius in uerss. 1-9 paem omnia legi poterant 8 p[a](r)[ce]mus G 9 perui*a B, peruna G et s. I. B, om. PV 10 uibamus Bl, corr. B2 reddandam Pvac 11 LmOjmentis B2, [a]rgu[m]e[ntis] G in om. IPP1 (add. H2P2) V aliquW (2-uel 3 litt. er., quarum prima a) sic B 12 terrarum orbis codd. Cic. se (d s. I. er., quod add. m. 2) B, se G 13 spectari (i ex e) V et ante testis] est et B, e(s)t G isde V; ipse edd. est om. B 14 cu in cui cum mg. sinistra abscissum, V ratio**m (ne er.) sic B 15 aut est H, est om. V 17 graessum B 18 membra maculata H 19 extinguet (alt. e ex i et alt. t ex alia litt. m. 2) P exterpabit B1, corr. B1)

adpetenda est haec omnibus medicina, quoniam maiore periculo uexatur anima quam corpus et quam primum latentibus morbis adhibenda curatio est.

neque enim si utatur aliquis oculorum acie clara, membris omnibus integris, firmissima totius corporis ualitudine, tamen eum dixerim sanum, si efferatur ira, superbia tumidus infletur, libidini seruiat, cupiditatibus inardescat:

sed eum potius qui ad alienam felicitatem non attollat oculos, opes non admiretur, alienam mulierem sancte uideat, nihil omnino adpetat, nihil concupiscat alienum, non inuideat ulli, non fastidiat quemquam, sit humilis misericors beneficus mitis humanus, pax in animo eius perpetua uersetur: ille homo sanus, ille iustus, ille perfectus est.

quisquis igitur his omnibus praeceptis caelestibus obtemperauerit, hic cultor est uerus dei, cuius sacrificia sunt mansuetudo animi et uita innocens et actus boni:

quae omnia qui exhibet, totiens sacrificat, quotiens bonum aliquid ac pium fecerit. deus enim non desiderat uictimam. neque muti animalis neque mortis ac sanguinis, sed hominis et uitae. [*](EPITOME 12 sit humilis] c. 62, 3 humilitas. 14—577, 6] c. 62,4 haec sunt - laetatur. ) [*](AUCTORES 12 humilis - 577,6] cf. Orac. SibyU. VIII 481 (ta- πετινοΦρονε̃ν — 498. ) [*](EXPILATOBES § 26 ss.; c. 25 passim] cf. Orientii commonit. I 65-88. ) [*](B(—19)RHPV] 1 distrahet HV irã̃ ( ̃m. 2) B mitigauit Bx, corr. B7 3 maiori R 4 morbte ex mortis Pl 5 aliqui B, ut aliquis H clare PV membri*s (s er.) B, mèlenim sic B 6 ualetudine BHP1 (et in it corr. P2) V 7 eulx (eu add. m. 2, cu er.) P insanum H efferratur P tumore ex tumidus sic B 9 adalienSfelicitate (duo er.) B admiretur] appetere B 10 aliena muliere H scancte H omnino adpetat nihil om. pac (adpetat 8. I. tn. 1 ?, omnino s. I. m. 2, non 8. I. m. 3 P) V 13 iustus] homo iustus H _14 omnibus his B rhisl P uori i 15 obtemperauit, om. hic V1, obtemperauith V1 rcultor P3 ueri PV, sed cf. pag. 574, 7 16 animi om. R 18 enim] autem H 19 muti* (s er.) B in sanguinis deficit cod. B (fol. 18sb) proximo folio exciso; perierunt quae sequuntur usque ad ominare 0 Asclepi c. 25,11 )

ad quod sacrificium neque uerbenis opus est neque februis neque cespitibus, quae sunt utique uanissima, sed iis quae de intimo pectore proferuntur.

itaque m aram dei, quae uere maxima est et quae in corde hominis conlocata inquinari non potest sanguine, iustitia imponitur, patientia fides innocentia castitas abstinentia. hic est uerissimus ritus, haec illa lex dei, ut a Cicerone dictum est, praeclara et diuina, semper quae recta et honesta iubet, uetat praua et turpia: cui parentem sanctissimae ac certissimae legi iuste ac legitime necesse est uiuere.

cuius legis pauca equidem capita posui, quod sum pollicitus ea me tantummodo esse dicturum quae summum fastigium uirtuti et iustitiae imponerent.

si quis uolet cetera omnia comprehendere, ex fonte ipso petat unde ad nos riuus iste manauit.

Nunc de sacrificio ipso pauca dicamus. ebur inquit Plato non castum donum deo. quid ergo? picta scilicet et texta pretiosa? immo uero non castum donum deo quidquid corrumpi, quidquid subripi potest.

sed sicut hoc uidit, non oportere uiuenti offerri aliquid quod sit ex mortuo corpore, cur illud non uidit, non debere incorporali corporale munus offerri?

quanto melius et uerius Seneca uultisne uos inquit deum cogitare magnum et placidum et maiestate leni uerendum, amicum et semper in proximo, non [*](EPITOME 15—578, 21] c. 61,10 ut templum—inlustrat. c. 25] cf. c. 53. ) [*](AUCTORES 3 aram — maxima est] cf. Verg. Aen. Vili 271 s. 6] ex libr. inc. frg. 13; sed cfr. de legg. 16, 18; II 4, 8 s.; Philipp. XI 12,28. 15] Legg. XII pag. 956 A; Cic. de legg. II 18,45. 21] frg. 123. ) [*](RHPVJ 1 februis R, recepi conl. Ouid. Fast. II 25 s., fibris HP2 edd., febris Pl V 2 caspitibus R, caespitibus P his HPV 4 et om. R a 5 imponitur P2, fort. recte corr. 7 semperq; H 9 sanctissime RPV, scanctissime H certissime RHPV iustitiae H 10 paucequidem H, paucwequidem P 13 inter ex et fonte eras. ponere P 14 minauit V 15 dicseinus (e ex a m. 2) P 18 subripi (pr. i ras. ex u) H sed om. H 19 offerri H, offerre RP (sed alt. e ex o P2) V 20 corporralle P1 mui nus] aliquid R offerre P 21 et om. V an uultis ? cf. Gronouium jn ad Senec. epist. 58,24, Thilo 22 ma*um (1 er., corr. m. 2) V uetoCrandum (ne m. 2, a ex e m. 3 ?) P ) [*]( XVIIII Lact. 1. ) [*]( 37 )

uestes igitur et gemmas et cetera quae habentur in pretio si quis putat deo cara, is plane quid sit deus nescit: cui putat uoluptati esse eas res quas etiam homo si contempserit, iure laudabitur.

quid ergo castum, quid deo dignum nisi quod ipse in illa diuina lege sua poposcit? duo sunt quae offerri debeant, donum et sacrificium, donum in perpetuum, sacrificium ad tempus.

uerum apud istos, qui nullo modo rationem diuinitatis intellegunt, donum est quidquid auro argentoque fabricatur, item quidquid purpura et serico texitur, sacrificiumque uictima et quaecumque in ara cremantur.

sed utroque non utitur deus, quia et ipse incorruptus est et illud totum corruptibile. itaque deo utrumque incorporale offerendum est, quo utitur. donum est integritas animi, sacrificium laus et hymnus; si enim deus non uidetur, ergo his rebus coli debet quae non uidentur. nulla igitur alia religio uera est nisi quae uirtute et iustitia constat.

quomodo autem deus iustitia hominis utatur, intellectu facile est. si enim iustus fuerit homo, accepta immortalitate in aeternum deo seruiet.

omnes autem non nisi ad iustitiam nasci cum philosophi ueteres tum etiam Cicero suspicatur. disserens enim de legibus sed omnium inquit quae in hominum doctorum disputatione uersantur, nihil [*](EPITOME 21—579, 3] c. 29, 1 s. 7 (si — hominem). ) [*](AUCTOBES 25] de legg. I 10, 28. ) [*](R(—7)HPV] 1 nec] et edd. uix colendus scribendum, ut signum interrog. ponatur post proximo, deleatur post proposito quse ex qua P3 A trucidaticue1 P 4 extruendi P 7 res eas R a res eas statim in eodem uersu ad uera subuertunt VII 7, 3 transilit cod. R 8 sic H laudare H 11 in om. P tem**pus (o et litt. incerta er.) P 12 apu\'d PJ 14 sacrificiumq; H, sacrificium est PV 16 est om. H Hcorruptibile (in er.) P 17 an utatur ? 18 enim] ergo H 19 an iis ? debet (alt. e ex i m. 3) P 20 et] ac PV 26 homintum (corr. m. 3) P, ominum (sic) ex omnium ut uid. V disputationem H. )